Docentinterventies in taakgericht onderwijs

marleen colpin den besteed aan de specifieke rol van leer kracht en leerlingen hoe goed een taak ook koen van gorp vooraf uitgedacht en uitgewerkt is de leer kracht bepaalt voor een belangrijk deel hoe veel en wat er van de taak geleerd wordt en in deze taak t waarin de leerlingen in groepjes docentinterventies in moeten werken is ook de interactie tussen leerlingen onderli ng heel bepalend voor het taakgericht onderwij s taalverwervingsproces door de klaspraktijk concreet te bekijken krijgen we een goed beeld van welke process en zich in de klas afspelen en welke process en het leren al dan ni e t b evordere n in de praktijk hangt het rendement van taakge richt de uitvoe ri ng van de taak gebeu rt in vrij onde rwijs nie t alleen af van d e g ekoz en taaltaken ideale oms tandigheden de leerkracht is ver maar ook van d e wijz e waarop de lee rkracht d e trouwd m et d e taakgerichte aanpak en staat er l eerling en o nders teunt bij h e t uitvoeren e rvan in ook vo ll edig achter de heterogene groep dit artik e l ze tten marleen colpin en koen van leerlingen is ve rt rouwd met het werken in go rp ee rs t d e kenm e rken van go ede taaltak en nog groepen in wat volgt zal blijken welke een s op ee n rijtje waarna hun artikel z ich to espits t voordelen en mogelijkheden dat biedt op de ro l van de lee rkra cht in taakgericht ond erwis daarb ij putt en de aute urs uit hun jare nlange taakk e nm e rken werkerva ring aan het st e unpunt ne derlands als tweede taal katholiek e universiteit le uve n de leerlingen van de vierde leefgroep com belgi e colpin en van gorp waren nie t alleen binatiegroep 5 6 zijn zopas met een nieuw b e trokke n b ij de o ntwikke ling van een taakgerichte thema gesta rt uit d e toren van babbe l jaspaert m e th o de vo o r de ba sisschool de toren van 1996 op tocht door palind rie he t thema babbel maar ook bij de ondersteuning en nascho is ontwikkeld voor groep 6 en gaat over het ling van leerkrachten om taakgerichte r les te ge ven onbe staande land palindrie er wordt gedu d e auteurs bouwe n hun artik e l op aan de hand van rende een dri etal weken binnen dat kader ee n taakgerichte les di e op video werd opgeno m e n gewerkt daarbij lezen de leerli ngen teksten over de ge s chiedeni s van palind rie verbinden ze recepten uit de nationale keuken van in deze bijdrage zal aan de hand van een palindri e met de juiste streek in het land concre te taak uitgevoerd in een graadklas zoeken ze uit of de nationale voetbalploeg derde vierde leerjaar combinatiegroep 5 6 van palind rie een belangrijke wedstrijd gaat van het basisonderwijs worden getoond hoe winnen enzovoort de folder die de leerlin de p ri n c ipes van taakge ri cht werken kunnen gen bij het begin van deze taak krijg en is de worden toe gepast in de klas we ve rtrekken eerste kennismaking met het land zi e afbeel daarbij van de wat vraag aan welke kenmer ding i de folder wordt gelezen en b e spro ken moet een taak voldoen om effect te ke n vervolgens schrijven d e leerlingen zelf hebben op de taalverwerving van kinderen een soortgelijke folder over belgie of een zelf van het wat gaan we naar het hoe hoe v erzonnen land functionee rt een taak in de klas hoe begeleid aan welke kenmerken moeten dergelijke je als leerkracht zo n taak wat blijft er van taken nu voldoen om de leerli ngen taalvaar het leerpotentieel van een taak over in de diger te maken praktijk natuurlijk en relevant taalaanbo d aan de hand van getransc ri beerde gesprekjes die in de klas gevoerd werden tijdens de ten eerste moet er door de materiaalontwik uitvoe ri ng van de taak worden deze vragen kelaar voor gezorgd worden dat de taak beantwoord daarbij zal vooral aandacht wor natuurlijk en relevant taalaanbod bevat het 1997 6 moer 291 ml om o p tocht door palindri e reisfolder van palindri e toemme in palindrie palfndri e land met eindeloos veel mogelijkheden uw gouden stranden w oude steden w bergachtige stroke n uw oerwouden met hele mooie bloemen en planten palindrie bestaat uit vier delen met elk een eigen dit nieuwe hotel ligt aan de westkust op 50 meter uitzicht er i5 het zuidelijke deel met zij n oerwou van het strand vanuit uw kamer hebt u zicht op zee den het oostelijke deel met zijn veie wijn en boomgaarden het tceri5tiecne westelijke deel vervelen kun t u z i c h nauwelijks ir a i hotel u kunt heeft prachtige stranden en rivieren het noor aan sport doen oflu i eren aan het strand o f maa kt d efij ke deel is erg bergach tig u liever een u itstap naar het binnenland u hebt ock wat betreft hei klimaat i5 er voor elk wat dan de keuze hetzij een wandeling met gids langs wils het i5 ijskoud in het noorden in het oosten de k fo v hetzij ee bezoek aa n r e i stadje k joven s en westen i5 het warm in het zuiden i5 het heet pat is de plaats waa r de ata en de klov twee ri vie ren samenvloeien vo lgen s de legende leven daar goede riviergee sten die zorgen ervoor dat wie bij de olie graag snoept rivier vertilff geen ongeluk overkomt moet naar het oosten 1j s avonds i 5 er ook hee l spat te doen i n h otel men vindt hier massa s fruit miramara voor het lekkere eten hebt u de keuze tu5 vocral de perzik en de een warm en kou d b urfei daarna ku n t u e lke avond kokosnoot zijn heerlijk dan sen on s orkest spee lt dan de mooiste muz iek om je vingers bijaf te likken bovendien krijgt ieder van u een grati s drankfa u zal zien in hotel miramara hebt u een perfecte ook wie rust zoekt gaat beet naar het oosten vakantie de mansar van he hotel doen er alle deze streek i5 dun bevolkt u wordt er niet voor om het u als toerist zo leuk mogelijk te maken gestoord uw bagage wordt door tot slot nog dit mensen van het hotel mis het feest vin de lelie afgehaald niet in roei de lelie ie onze nationale bloem er is dan in elke in de bar kunt u heerlijke stad een blo emenshow drankjes proeven fro toegang grati5i beer zeker de coconut beach dat le een dronk je me rum en kokosnoot de burgers van izaltndrie voor de kinderen is er do zien u graag komen little f ina met ananas 5ap en kokosmelk hopelijk hebt u een fijne vakantie ijskoud 1 heeritjk afb eelding i reisfolde r van palind rie uit de toren van babbel 292 moer 1997 6 taalaanbod moet relevant zijn in termen van vierde leefgroep schrijven zelf een folder voor de behoeften van de leerlingen voor de de kinderen van palindrie daarbij gaat het leerlingen is het belangrijk dat ze voldoende om het schrijven van een overtuigende tekst taalvaardig zijn om op school te kunnen volgens een bepaalde structuur aan een onbe functioneren ze moeten all erlei schoolse kende leeftijdsgenoot taken kunnen uitvoeren en het daarbij horen de schoolse taalgebruik kunnen begrijpen en natuurlijk taalaanbod is taalaanbod dat als produceren vanzelfsprekend voortvloeit uit de situatie en op het steunpunt nt2 in leuven werd de taak wie de bovenstaande folder leest zal tijdens het schooljaar i99o 1 99 1 een groot meteen het soort taalgebruik herkennen dat schalig onderzoek opgezet naar het taal we in echte reisfolders terugvinden in dit gebruik van leerkrachten mondeling en geval is de folder niet echt maar zo goed in schoolboeken sch ri ftelijk dit onderzoek mogelijk nagemaakt door materi aalmakers resulteerde in een uitgebreide beschrijving het tekstmateriaal zelf moet zo authentiek van schooltaal schooltaal bleek het handigst mogelijk zijn zo kan er voor basissc hoo ll eer ge ty peerd te kunnen worden aan de hand van lingen geb ru ik worden gemaakt van verhalen woordenschat de schooltaalwoorden die uit van jeugdauteurs teksten uit tijdsch ri ften voor het onderzoek naar voren kwamen kunnen kinderen knutselboeken informatieve boek als re levant taalaanbod worden beschouwd de jes jeugdkranten enzovoort materi aalontwikkelaar controlee rt dan ook of er voldoende sc hooltaalwoorden in een taak de taak bevat een kloof aanwezig zijn zo bevat een folde rt ekst als die va n pali ndrie een heel aantal relevan te school als je wil dat de kinderen iets leren dan moet taalwoorden 27 in totaal in de folder vin er ook iets te leren zijn er moet een kloof den we meer algemene woorden als einde zijn tussen wat de leerlingen al kunnen en wat loos nauwelijks hetzij en bovendien en de taak van hen vraagt het taalaanbod moet meer specifieke woorden als ooste lijk berg net boven het niveau van de leer lingen li ggen achtig toe risme en klimaat die belangrijk want anders is er geen leerpotentieel en zal hun zijn voor het zaakvakkenonderwij s taalvaardigheid niet verhogen maar de leerlin wat relevant taalaanbod is wordt anderzijds gen moeten de kloof willen en kunn en over verder gecon c retiseerd in de eindtermen bruggen dat wil enerzijds zeggen dat de taak eindtermen zijn minimumdoelstellingen die motiverend genoeg moet zijn voor de leerlin op het einde van het lager onderwijs moeten gen om ze te wi llen uitvoeren ondanks alle worden bereikt de vlaamse eindterm en zijn moeilijkheden en anderzijds dat de taak vol in grote mate vergelijkbaar met de neder doende hulpmiddelen biedt aan de leerli ngen landse kerndoelen voor meer informatie hierover zie janssens letsche rt 1 996 een de leerlingen willen de taak uitvoeren relevante taak combinee rt een aantal aspecten die we in de eindtermen terugvinden leerlin de taken rond de folder van pa lindri e zijn zo gen moeten al luisterend sprekend lezend of geconstrueerd dat de leer li ngen ze met succes schrijvend met een bepaalde tekstsoo rt infor willen afronden in plaats van af te hake n matief verhalend etcetera bedoeld voor een omdat de taken te moeilijk zijn gaan de bepaald publiek jezelf bekende onbekende leerlingen zi c h juist extra inspannen om de leeftijdsgenoot bekende onbekende volwas moeilijkheden die ze ondervinden te over sene kunnen omgaan daarbij moeten ze winnen het gaat hier eigenlijk om typisch informatie kunnen verwerven of verstrekken schoolse taken in dit geval schrijf een folder op een bepaald niveau bij bepaalde taken over je land maar deze opdracht wordt moeten de leerli ngen informatie gewoon in ingekaderd in het verhaal van een meisje uit zich opnemen of weergeven zoals ze zich een onbekend land dat de leerlingen wil voordoet b ij andere moe t d e info rm a ti e in uitnodigen en dat zelf ook wat meer over het meer of mindere mate gestructureerd of ge land van de leerlingen te weten wil komen transformeerd worden de le erlingen van de de leerlingen gaan schrijven voor een geinte 1997 6 moer 293 resseerde leeftijdsgenoot niet zoals bij ren die niet begrijpen een dergelijke uitleg schoolse taken meestal het geval is voor de stelt aan hun taalvaardigheid eisen die a lleen leerkracht of in het beste geval voor hun maar kunnen bijdragen tot de verdere ont medeleerlingen of ouders school s e taken in wikkeling ervan van den branden 1995 een motiverend kleedje noemen we pedagogi het samenwerken van de leerlingen onder sche taken naar long crookes 1993 naast ling loopt echter niet altijd van een leien schools e en pedagogisc he taken wordt er in dakje de leerkracht kan dit beter in de hand communicatieve vormen van taalonderwijs werken door co op e ratieve we rkvormen te kiezen ook gebruik gemaakt van normaal functione zo zijn bijvoorbeeld opdrachten met ver le taken dit zijn taken zoals die in het echte deelde informatie een zeer geschikte werk leven voorkomen bijvoorbeeld een affiche vorm daarbij besc hikken de leden van een maken voor het schoolfeest dat binnenko rt groepje a llemaal over een stukje van de zal plaatsvinden de id ee is dat de leerli ngen oplossing om de taak tot een goed einde te niet beseffen dat ze aan het leren zijn voor brengen de andere le e rlingen hebben dat hen is het gewoon een plezie ri ge les die past stukje niet e n elke leerling zal dus het gevoel in een leuk kader dat in de taak all erlei hebben dat hij iets bijdraagt tot het geheel relevante taal en vaardigheden verwerkt zijn als leerlingen problemen hebben met hun die de leerlingen moeten begrijpen en aan stukje kunnen ze het voorleggen aan de wenden om de taak tot een goed einde te groep en samen naar een oplossing zoeken brengen is voor de leerlingen onbelangrijk bij het schrijven van een folder is door zij leren impliciet al doende de materiaalontwikkelaars bewus t gekozen voor een groepe ri ngsvorm in paren zodat de l e erlinge n kunnen d e taa k uitvo e ren leerlingen samen kunnen nadenken over de inhoud en de structuur van de folder niet wi ll en all een is niet genoeg de leerli ngen echt een gemakkelijke tekstsoo rt voor negen moeten de taak ook tot een goed einde en tienjari gen kunnen brengen om dit te garanderen moet de taak voldoende ondersteuning bieden de belangrijkste kenmerken van taken zijn enerzijds komen daarbij aspecten van taak hiermee nog eens op een rijtje gezet een taak constructie om de hoek kijken duidelijke moet voldoende natuurlijk en relevant taal opdracht en inst ru ctie voldoende contextua aanbod bevatten ze moet ook tali ge eisen lise ri ng etcete ra anderzijds i s interactie het stellen die net boven het niveau van de middel bij uitstek om moeilijke taken tot een kinderen liggen maar ze moet voldoende goed einde te brengen als een leerling iets motiverend zijn en genoeg ondersteuning niet begrijpt kan hij de leerkracht of een voorzien zodat leerlingen de taak wi llen en medeleerling om hulp of uitleg vragen de kunnen uitvoeren via deze kenmerken wordt leerli ngen kunnen onderhandelen over het het leerpotentieel van een taak gegarandeerd gestelde probleem en de leerkracht kan via de maar hoe worden de voorg estelde taken nu interactie nagaan of en in ho ev e rre een leer gebruikt in de klas hoe wordt het leerpoten ling iets begrepen heeft of niet tieel effectief gereali seerd tijd voor het verhaal van de tocht door palind ri e van ee n in de praktijk zal de gekozen groepe rings leerkracht en zijn leerlingen vorm de hoeveelheid en de aard van de interac tie in de klas sterk b e palen om groeps op tocht door palindrie werk zo optimaal mogelijk te laten verlopen is een heterogene samenste ll ing van de groep op het moment dat de kinderen van de zowel wat betreft taalvaardigheid andere vierde leefgroep de klas binnenstappen hangt kennis en vaardigheden als etniciteit en an er iets aan het bord een geh e imzinnige b rief de re mogelijke c ri te ri a de beste werkvorm de aandacht van de kinderen wordt onmid minder taalvaardige leerlingen leren van heel de ll ijk naar dit vreemde gegeven geleid wat taalvaardige leerlingen en deze laatsten leren hangt daar aan het bord wie heeft dat doordat ze dingen moeten uitleggen als ande gedaan en zo begint de les t 294 moer 1997 6 de leerkracht heeft besloten om het thema kader van het fictieve land palind ri e wat echter te maken hij heeft de b ri ef van tosca zelf geschreven en aan het bord gehangen onmidde ll ijk zijn de leerlingen in de ban van de b ri ef ze zijn geint ri geerd en daardoor ook gemotiveerd om de folder die de leerkracht ve rv olgens aan iedere leerling geeft in stilte te lezen en nadien te bespreken zie linsen van gorp 1996 de leerkracht heeft duide lijk begrepen dat de motivatie van de kinde ren niet groot geno e g kan zijn en past dan lk heeft de brief op bord geplakt er zijn er ook een aantal ingrepen toe die de betrok een paar die aan mij gevraagd hebben wat kenh eid van de lee rlingen alleen maar ten doet dit briefje hier goede komen zijn toneelspel bijvoorbeeld neemt de brief van het bord wel die heb ik het verbaasd kijken op het moment dat hij de vrijdag aangekregen en er staat op voor b ri ef l e est is e e n van die ingrepen die blijkt te meester marc en toont de brief aan een werken in zijn klas de leerlingen weten wel leerling dat dit all emaal een spel is maar dit belet he n ll voor de vierde leefgroep niet op te gaan in het fi ctie ve kader dat lk voor de leerlingen van de vierde leefgroep gecreeerd wordt dat blijkt overduidelijk uit van steenmansstraat toont de brief aan de wat volgt na de bespreking van de folder leerlingen ll 25 belgie lk ons land heet tosca vraagt jullie ik ll 1100 ga de brief er effen terug bijnemen leest voor lk samen met de leerlingen belgium wat kennen jullie mijn land niet nou ook ll belgi e toevallig maar ik weet ook weinig over belgie lk belgiu m ll dan moeten wij terug schrijven ll dus dat is van een ander land lk wat zeg je ll dat is van ierland of zo ll dan moeten wij terug schrijven lk dat zou wel eens best kunnen uit een ander lk ja land komen ik doe net hetzelfde zoals ik vrijdag gedaan heb he je zal straks zien waarom ik deed die brief open en ik zag hier staan doet de brief open en leest voor palindrie 3 maart 1996 palindrie kijkt verbaasd naar de leerlingen hoi ik ben tosca mecuenge en ik woon in palindrie ik ben 10 jaar en zit in de vierde klas we zijn op zoek naar een ruilklas dit betekent dat wij graag naar belgie komen voor een week en dat jull i e dan een week op bezoek kunnen gaan in palindrie wat kennen jullie mijn l and niet nou ook toevallig maar ik weet ook weinig over belgie ik heb jullie al geholpen ik geef jullie een leerling sugger ee rt om terug te sc hrijven folders mee over mijn land groetjes tosca p s voor de leerkracht is dit natuurlijk de ideale ik ben donker van huid heb twee broers en drie sugge s tie het sc hrijven van een folder hoeft zussen en lees graag in boeken en heb heel lang hij nu niet verder te verantwoorden of te haar terug tegen de leerlingen kan je mijn motiveren de leerlingen hebben zelf die stap verbazing wel merken palindrie hebben jullie er gezet ze hebben ge e n extri nsieke motivatie al van gehoord meer nodig de le erlingen zijn int ri nsiek ll dat bestaat toch niet gemotiveerd en die motivatie is op ee n 1997 6 moer 295 natuurlijke wijze uit de taak voortgevloeid niet aanwezig zijn van vissers in hun land later jef er staan maar twee huizen ken die vissen zo lk goed deze voormi d dag over het l an d pa l in jef de vissers d rie d e fo l der van palind rie w e had d en dus ken ja er zijn veel vissers afgesp roken dat we nu een fo l der van ons land jef oke van onze stad en je mag er eventuee l zelf een ken ja dat kan ook he lan d gaan verzinnen j a jef oh nee want het is niet lekker er zijn geen ll yes vissers wanneer de leerlingen aan de schrijfopdracht ken er zijn ook mensen die die vissen vangen beginnen zie je ook weer dat de leerkracht om dat in een museum te zetten inspeelt op wat er leeft bij de leerlingen de jef nee ik zou zetten er zijn geen vissers leerlingen voelen het meest voor het schrij ken oke kenny schrijft eerst vissen maar ven van een folder over een niet bestaand corrigeert dan onmiddellijk vissen wordt vis land zoals een leerling overduidelijk laat sers merken alle groepjes kiezen ook voor een fictief land indien de leerkracht te sterk zou 4 aangedrongen hebben op het schrijven van een folder over belgie zouden de kinderen met veel minder enthousiasme aan de schrijf opdracht begonnen zijn wat het motiveren van de leerlingen betreft kunnen we alleen maar vastste ll en dat de leerkracht dit p ri ncipe tot in zijn vinge rtop pen beheerst en als de leerlingen gemoti veerd zijn gaan ze erook voor en ontstaat er heel wat interactie tussen de leerlingen onder l i n g beide leerlingen nemen actief deel aan de discussie ze bepalen samen hoe hun fictief de rol van de leerlingen interactie land er uitziet anders is het gesteld met de samenwerking in de schrijftaak is er zoals dat in taakge ri cht tussen mohammed een laag taalvaardige leer onderwijs vaak gebeurt gekozen voo r een ling en joris een taalvaardige leerling joris groepe ringsvorm waari n leerli ngen moeten leidt heel sterk het gesprek tussen de twee samenwerken om het geheel tot een goed leerlingen hij verzint hoe het land er uitziet einde te brengen zie ook van den branden terwijl mohammed vooral luistert naar joris 1 997 zo ontstaat het taalgebruik in het daar receptief zijn profijt van trekt en vervol kwadraat waar van den branden en kuiken gens de formuleringen van joris opschrijft het het in hun inleidende bijdrage over hebben onderstaande fragment toont duidelijk aan dat door te onderhandelen over de inhoud van mohammed actief betrokken is bij de schrijf de taak ondersteunen leerlingen van een taak en dat hij het fijne van alles wil weten verschille nde taalvaardigheid elkaar bij het verwerken van moeilijke taken samen sta je moh heeft iets opgevangen van een ander groep imme rs ste rker dan all een en kinderen leren je en spreekt stilletjes tot joris zuivere zee makkelijker dingen van elkaar dan van vol jor zuivere zee dat is zo heel mooi zo er is wassenen maar hoe verloopt dat samenwer geen vuil in en zo kingsproces in de praktijk de jongens overleggen stil met elkaar jor er is een zuivere zee er is een zuivere zee jef en kenny zijn twee taalvaardige leerli n mohammed schrijft op gen ze bediscussieren hoe hun fi c tief land deze twee totaal verschillende leerlingen leren eruit ziet de discussie gaat over het al dan elk op hun niveau iets bij van deze taak hu n 296 moer 1997 6 samenwerking is een mooi voorbeeld van een op die manier verminderen de kansen op een geslaagde heterogene groepssamenstelling mogelijk leereffect gevoeli g joris houdt duidelijk rekening met de talige daarentegen moet de leerkracht tijdens de mogelijkheden van mohammed zonder daar uitvoe ri ng van de taak de leerlingen helpen bij de waarde van mohammed als volwaardig waar nodig d e leerkracht als ondersteuner is groepslid uit het oog te verliezen bekijk het immers de centrale rol van de leerkracht in volgende fragment waarin de leerkracht vraagt taakge ri cht onderwijs van den branden en naar de naam van het fictieve land van joris kuiken in dit numm er niet de taken aan en mohammed passen maar wel de leerlingen helpen om de moeilijkheden die opduiken aan te pakken jor moris moris idealiter grijpt e en lee rkracht pas in op het lk boris het land boris moment dat een leerling vastloopt en dat al jor moris dan niet expliciet signalee rt de verantwoor lk moris dat lijkt me wel wat delijkheid voor de uitvoe ri ng van de taak ligt jor de mo van mohammed en de ris van joris bij de leerling en hij kan een beroep doen op lk he knap verzonnen alle schrijf op de leerkracht als expe rt bruggenbouwer jor het land moris lk dat is heel goed he de leerkracht probee rt vervol g ens de leerling jor maar dan wel met een h gelijk bij moham zicht te doen krijgen op wat precies het med probleem is bij deze pro bl eemidentifi catie zal mohammed schrijft op het land mohris de leerkracht voor og e n moeten houden welke gegevens het meest relevant zijn om de het is duidelijk dat de leerlingen in deze kl a s boodschap van de taak te begrijpen en wat gewend zijn om samen te werken het nodig is om de taak op het gevraagde niveau groepswerk verloopt al bij al van een leien te verwerken de taak en het bijbehorende dakje in klassen waar le e rlingen het niet taalaanbod zelf verande ren daarbij niet maar gewend zijn om samen te werk en zal de de leerkracht probee rt de taak in zijn geheel leerling leerling interactie heel andere vor toegankelijker te maken hij ondersteunt de men aannemen en zal de leerkra c ht het wijze waarop d e leerlingen informa tie ver groepsproces veel sterker in de gaten moeten werken en v erzeke rt hun betrokkenheid bij houden maar wat is pre c ies de rol van de de taak dit kan gebeuren door het ste llen van leerkracht ge ri cht e vragen door t e onderhandelen over de problemen die de le erlingen ervaren of de rol van de leerkracht feedback door het voorste llingsvermogen van de le erlin gen aan te spreken op die manier bouwt de de interactie tuss en leerkracht en leer li ngen leerkracht samen met de leer li ngen bruggen komt in de praktijk neer op het geven van over de verschillende kloven waarmee leerlin feedback dat kan gaan van zeer e envoudige gen gecon fronteerd worden in e en taak feedback als het bevestigen van een onzeker om deze rol te kunnen vervu ll en moet de heid het ophelderen van een onduidelijkheid leerkracht actief aanwezig zijn tijdens het in de procedure tot verregaande bemiddeling aiu 7 en begeleiding van het probleemoplossend denken van de leerli ng over de taak belangrijk is dat d e leerkracht niet vooraf de in de taak ingebouwde kloof gaat overbrug rk 04 c gen door te verwachte problemen in de plaats van de leerlingen op te lossen bijvoorbeeld door de structuur van de fold e r die de leerlingen moeten schrijven al op voorhand vast te leggen en op bord te zetten of door problemen gewoon weg te laten bijvoor beeld het vermijden van moeilijke woord e n l 1997 6 moer 297 groepswerk hij loopt rond en gaat helpen waar dat gevraagd wordt hij kijkt en leest mee over de schoude rs van de leerlingen en grijpt in w aar nodig uit de gesprekjes die de leerkracht met de verschill ende groepjes voe rt blijkt dat de leerkrac ht elk groepje op hun eig en nive au feedback geeft afhankelijk van de concrete behoe ften van de groepjes de schrijftaak waaraan de leerli nge n in gro epjes van twee werken is een complexe taak waar h e el wat vaardigheden op verschill ende niveaus bij komen kijk en de fe edb ack van de leerkra c ht terloops s poort hij ook mohammed en jo ris moet a angepa s t zijn aan onder andere het aan om goed door te werken all e s chrijf dat taalvaardigheidsnivea u van d e leerlingen op maar deze boodschap die ook annelies en tine kregen i s op e e n heel ander e wijze als de l eerkracht in de b e ginfase van de v erpakt schrijftaak bij annelies en tin e twee taalvaar dige meisjes aankomt reageert hij als volgt in het volg ende voorb eeld zijn fatiha en evelien al een tijdje bezig met het schrijven lk zijn jullie nog altijd een naam aan het van een folder de leerkracht ziet dat de zoeken meisjes een fold er hebb e n vol krabbel s en lln ja doorhalinge n hoe ondersteunt de leerkrac ht lk kies er nu maar een vooruit nu deze leerlingen in het schrijfpro c es de ler a ar heeft snel door dat de m ei sjes nog altijd in een discussie verwikkeld zijn over lk zou d it een mooie folder zijn een geschikte naam voor hun land hij hoeft fa nee maar te kijke n naar hun kladblad waar elf ev nee alternatieven opstaan en nog m a ar zev e n v an lk wat zou hoe zou je het die alte rnatieven doorstreept zijn d e leer ev het is klad he kracht weet dat als hij hier niet ingrijpt de lk hoe ga je het dan in het net doen heb meisje s waarschijnlijk nog ti e n minuten of je een idee om het netter te maken langer doorgaan m e t het kiezen van een fa met vetgedrukte le tters geschikte naam en da t is ni e t de bedo e ling ev ja van de schrijft aak hij s poort de meisjes aan lk ja dus dat ga je later dan doen nu om snel een keuze te maken e n zich met de ga je eerst alles gewoon opschrijven eigenlijke taak b e zi g t e houde n bij mohamme d en joris is he t gev a ar van h e t eerste wat opv a lt is ho e le erling vrien e indeloze dis cussies minder groot d e leer delijk de inte rv enties van de leerkracht zijn kracht komt o o k daar e en kijkje neme n in de d e leraar begint met een vr aa g di e belan grijk b e ginfase en reagee rt daar op e e n andere i s voor h e t uiteind elijke sc hrijfproduct zou manier zie boven hij vraagt de jongens dit een mooie folde r zijn de reacties van de naar d e naam van hun land merk op dat l eerlingen laten overduide lijk zien dat ze joris h et ge sprek m e t de l ee rkra c ht voert w e ten dat hun sc hrijfproduct nog nie t af is mohammed luistert echter wel aanda c htig dat het nog maar een kladversie is w aa ri n ze naar dat gesprek de leraar reageert he e l zi ch vooral met de inhoud van de folder positief op de l euk verzonnen n a am voor hun b e zighoud en en dat ze dus nog volop in het land he knap verzonnen d a t is h eel goed schrijfproc es zitten omd a t de leerkracht bij he hij onderstr e ept da a rme e de competen de andere groepjes heeft v as tgesteld dat die al ti e van be ide l eerlin gen zod a t zij vo l goe de w e l stru c tuur in hun fold e rs aanbrengen blijft moed aan d e rest van de schrijftaak beginnen hij toch nog wat langer bij deze groep s taan 298 moer 1997 6 en bevraagt hen over hoe ze van deze klad versie wel een mooie folder kunnen maken de leerkracht stelt daarbij open vragen aan de twee meisjes hoe ga je het doen hij biedt zelf geen oplossingen aan maar legt de bal in et het kamp van de kinderen opnieuw laten de meisjes duidelijk zien dat ze ideeen hebben over de vormgeving van hun folder met vetgedrukte letters tenslotte formulee rt de leerkracht nog eens als het ware voor zich zelf maar eigenlijk voor de twee meisjes het verloop van hun s chrijfproces zo maakt hij nog eens duidelijk wat ze nog moeten doen vijf minuten late r komt de leerkracht op voorbeeld te geven van hoe het kan zet hij nieuw bij fatiha en evelien kijken zijn toch opnieuw een stapje achteruit en legt hij interve ntie s zijn nu van een heel andere aard het initiatief terug in de handen van evelien en fatiha de meisjes hoeven zijn voorbeeld lk buigt zich weer over de folder waaraan op niet te volgen ze mogen het ook anders vlak van structuur nog niets veranderd is dit doen vervolgens voorziet de leerkracht hen kunnen we al benoemen als hoe het eruit ziet ja van het nodige voorbeeldmate ri aal en dit wat er te zien is en je zou hier al de reden waarom en h e t moment waarop kunnen schrijven net zoals in de folder van de le erkracht ingrijpt is een kwe stie van palindrie neemt de folder mooi land het weer interpretatie het bestuderen van dergelijke heb je daar al eens iets over geschreven interacties en mogelijke interpretaties is bij fa nee zonder zinvol om meer zicht te krijgen op lk over het eten wat er gebeurt in de klas om te bepalen wat ev jawel hier pr e cies go ede en gepaste feedback is en om de lk maar het hoeft niet hetzelfde te zijn als dit ideeen en veronderste llingen die aan onder he wijst op folder het mag ook iets helemaal wijzen en leren ten grondslag li ggen verder te anders zijn he ik zal nog eens een andere onderzoeken als we nader ingaan op de folder laten zien de leerkracht gaat andere wijze en het tijdstip waarop de leerkracht folders halen reage ert komen we uit bij richtlijnen over een gepaste differentiatie aanpak voor meer de leerkracht besluit hier het schrijfproces informatie over die aanpak verwijzen we naar van de leer lingen zelf meer te stru c tureren de bijdrage van magda vanmontfo rt in dit waar hij vijf minuten geleden in zijn eerste themanummer zie p 334 interventies de leerlingen nog zelf liet zoeken naar oplos singen b iedt hij nu zelf oplos singen in de interactie tussen de leerkra cht en eve aan welke verschill ende kopjes kunnen we lien en fatiha vind je duidelijk verschi ll ende bedenken bij de v erschi ll ende onderdelen van ro llen van de leerkracht terug van den de folder de le erkracht neemt hier het branden en kuiken in dit nummer in de initiatief uit handen van de leerlingen waar allereerste interventies rond de vraag of de schijnlijk omdat hij meent dat de leerlingen folder van de meisjes een mooie folder is zie zelf niet tot de vormgeving van hun folder je vooral de ondersteunende rol naar voren zull en komen vanwege tijdgebrek of doordat komen de leerkracht legt het initiatief en de hij meent dat ze het niet aankunnen of verantwoordelijkheid bij de leer li ngen op omdat hij toch voor een stuk de controle op het moment dat de leerkracht de folder gaat het schrijfproces wil behouden wellicht had structureren in de plaats van de meisjes kun hij de leerlingen hier wat meer ruimte en tijd nen we enerzijds nog zijn rol van ondersteuner moeten geven om zelf tot een goed gestruc herkennen in die zin dat hij sterk differentie tureerde folder te komen nadat de leer rend optreedt maar treedt anderzijds de kracht de leerlingen geholpen heeft door een leerkracht als model als expe rt erg op d e 1997 6 moer 299 voorgrond hij bezit de kennis en draagt die yan twee m s mes over op de leerlingen lk hoe hoe kom je daar zo direct op deze rol wordt onmidde ll ijk gevolgd door yan ik weet het niet een ande re de rol van b eziel er direct n a het lk waarom zeg je direct twee m s mes j structurerende moment maakt de leerkracht welke klank hoor je bij zwemmen de leerlingen warm om nu zelf te ki ezen hoe yan twee m s mes ze hun folder vo rm gaan g even d e rol van lk nee dat is geen klank die dat je hoort bezieler was ook erg duidelijk in de interven yan zwemmen tie v an de leerkra cht bij mohammed en jo ris lk vraagt het aan jonathan welke klank hoor de leerkracht als organisat o r hebben we aan je jonathan het werk gezien bij annelies en tine hier jon kort zorgde hij e rv oor dat er geen kos tbare tijd lk zeg mij die korte klank eens verloren ging aan eindeloze discu s sies jon e e maar hoe zit het met de corrigerende rol lk een e e omdat het een korte klank is van de leerkracht doorh een de interacties daarom moet je die twee m en emmen schrij met de le e rlingen v erlies t de lera ar dez e rol ven ja nie t uit het oog twee voorbe elden jef en kenny zijn al flink op weg naar e en mooi de spelfout die yannick gemaakt heeft is een eindresultaat zij maken hun folder me te en fout te g en d e regels voor de open en gesloten in het net met kleurige s tiften e n hebben al l ettergrepen op die regels is na een lange verscheidene rubri eken besprok e n wann e er impli c iete aanbodsfase expliciet ingegaan in de leerkracht bij het groepje komt kijken en groep 5 t e rwijl yannick in groep 6 zit en een taalfout op het blad ontdekt meent hij deze zouden dus als bekend beschouwd dat hij er kan op ingaan in een folder die al mogen worden de leerkracht weet echter bijna af is mogen immers geen taalfouten dat yannick niet zo n vlotte spe ll er is en meer s taan besluit d a n ook de nodige a a ndacht aan deze sp ell ingfout te bes teden de aanleiding is een lk lees eens lk wijst naar het kopje over specifiek taalgebruiksmoment van d e leerlin de strand gen zelf een voorwaarde voor zinvoll e expli ken over citeri ng zie van den branden en kuiken lk omcirkelt de verder wordt y annick ook actief betrokken ken over de strand bij de expli cite ri ng van het probleem en het lk en hoe zeg je dat beter zoeken naar mog elijke oplos singen de twee jef het strand de voorwaarde de leerkracht neemt geen lk voila genoegen met h e t eerste a ntwoord van yan nic k dat ee n typis c he leerli ngreflex kan ge de leerkracht maakt a a n ee n derg e lijke taal noemd worden ah het woord is fout met fout niet veel woorden vuil anders is het een m dus dan zal het wel met twee m s gesteld bij de spelfout die d e leerkracht in de zijn hij probee rt yanni ck aan het denken fold e r va n yannick en jonathan ontde kt te zetten en hem ze lf tot e e n formul eri ng van ook deze fold er is wat betreft inhoud en de regel t e late n komen het blijkt echter dat vormg e ving bijna klaar yannick hier niet toe in staat is en du s sc hakelt de leerkrac ht ov er op een andere lk laat eens kijken wat hebben jullie al tacti e k hij laat jonathan als model fungeren leest luidop voor wat er op het b lad staat het en formuleert v e rvolgens de rege l zelf dit is een heel mooi land en uitzicht heel veel gebeur en zal de leerkrac ht zeker in zijn bossen en oerwouden elke morgen kan je een achterhoofd houd e n als hij de volgende keer mooie wandeling gaan maken of paardrijden en je naar een schrijfopdracht van yannick kijkt kan er goed gaan lees dat eens yannick jonathan antwoordt hoewel deze schrijfta ak ni e t bedoeld is voor jon in een tropisch zwembad d e explicite ri ng van bepaalde woorden regels lk zwemmen welke klank hoor je of strategieen bevat ze net als elk e taak in 300 moer 1997 6 maar in groep 5 zit en dus in theo ri e minder taalvaardig is weet hij probleemloos te over bruggen belangrijke voorwaarde is dat er in de klas een klimaat heerst dat de leerlingen e rt oe aanzet om hun moeilijkheden t e signaleren de leerkracht staat niet vooraan in de klas om de leerlingen leerstof aan te bieden die ze moet en verwerken maar s taat naast en achter de leerlin gen om hen indien nodig te helpen bij het uitvoeren van de taak op die manier kan het zelfontdekkend leren optimaal ge een taakge ri chte aanpak mogelijkh eden daar beuren en hoe enthou s iast de kinder e n daar toe van gorp 1996 zo zagen we al dat er over zijn mag ook blijken bij fatiha en evelien werd stilgestaan bij de vormgeving van een folder als specifieke lk tot de hele klas jullie zijn heel goed bezig tekstsoort bij kenny werd er inge gaan op dat heb ik al gemerkt kenny en jef hebben het ee n taalfout e n bij y anni ck werd er aa nda c ht al klaar wij gaan het nu bij elkaar doen en ik ga b e steed aan spelling d e aanleiding tot expli dat al eens verbeteren cite ri ng lag steeds in de schrijfprodu c ten van lln nee de kinde ren protesteren willen de le erlingen afhank elijk van de situatie kiest verder werken de leerkracht voor een s ne lle oplo s sin g de nk lk maar ja we moeten nog iets anders doen aan kenny en jef of voor een dieper ingaan en ik beloof jullie dat we er morgen aan verder op de probl e men denk aan fatiha e n eveli e n doen morgen morgen en yannick noten en literatuu r beslui t i voor me e r informatie over en voorbeeld e n algemeen kunnen we stell en dat hoe mooi van taakge ri cht werke n in de bas isschool zi e een taak er ook op papier uitziet het uitein colpin linsen van gorp te verschijnen delijk de le e rkracht is die bepaalt hoeveel en 2 de l es w aa ruit in de ze bijdrag e wordt geci wat er van e en ta ak geleerd wordt de wijze teerd i s terug te vinden op taakgericht taal waarop hij d e taak introducee rt in de klas en onde rwijs in b eeld lage r o nd erwis e en vid e o de leerli ngen voor die taak weet te motive band uitgegeve n door en te b es tellen bij h et ren de rol die hij opneemt tijden s de uitvoe steunpunt nt2 te le uven b elgie in d e ring van de taak en de ruimte die hij aan de proto co llen staat lk voor le erkracht ll leerli ngen l aat zijn bepalende factor e n voor voor leerling voor kortere of langer e h et succes van een taakge ric hte aanpak het pauzes en wij s t erop dat een zin vroegtijdig leerpotentieel van een taak kan in de concrete afgebroken wordt en da t er ee n beurtwi sseling les al dan niet gereali s eerd worden en de plaatsvindt e erste persoon die daa rv oor verantwoordelijk is is de le e rkracht dit kan enerzijds een colpin m b linn en k van gorp taal zware last zijn om te dragen maar kan vaardigheidsonderwij s in de basiss chool in anderzijds ook e en enorme stimulans beteke gids voo r het basiso nde rwijs di egem wolte rs nen een taak is iets waar de leerkrac ht samen kluwer te verschijnen met zijn leerlingen zijn schouders onder z e t janssens a j letsche rt ontwikkelings do e le n uit de besproken voorbeelden blijkt dat de eindterm e n ke rndo e len verge lijkinge n he t le erkracht van de vierd e leefgroep dat ook vlaamse kle ute r en lage r onderwis e n h e t ned e r doet hij motiveert de leerlingen extra hij lands ba siso nderwijs bru ss el enschede vlaams ge eft elke leerling en e lk groepje op zijn nederlands actieprogramma gent stuur niveau feedback de bijkomende moeilijk groep basisonderwij s 1 996 heid dat een aantal van zijn leerlin ge n n o g jaspaert k red de toren van babbel nede r 1997 6 moer 301 lands vo or de lagere school ode lee jaar de el b maarten van der burg deurne plan tyn 1 996 linsen b k van gorp lezen dat doe je elsbeth van der laan gewoon een taakge ri chte aanpak lezen in vonk 1996 nr 5 blz 1 9 37 long m h g crookes units of analysis in syll abus design the c as e for task in ziezo dat kan ik i crookes g s gass eds tasks in a pedagogical context integrating theory and pra c tice clevedon multilingual matters ltd 1993 bl z 9 54 van den branden k begrijpe wie kan over maarte n van de r burg is w erkzaam op de espri t onbegripsproblemen bij l e erlingen en hoe scholengroep v estiging be rlage te amst e rdam ermee omgaan in spiegel 1 995 nr i blz daarnaa st docee rt h ij als lerare nopleide r ne der 31 47 lands als tw eede taal e n intercultureel onderwijs aan van den branden k leren schrijven doe je de edu catieve fa c ulte it amste rdam voorh e en niet a ll een naar een taakgeri chte schrijfdi hogesc ho o l holland op de berlag e verz orgt hij d e dactiek voor het basisonde rwijs in ryme projectlesse n voor de brugkla ssen d ez e lessen nans r h de jonghe red he t scho olvak worden zo genoemd omdat ze b estaan uit steeds nederlands ve rslag van de tiende confere ntie ee n s e rie lessen rond ee n th e ma per jaar worden er beigem stichting het schoolvak neder zes th e ma s b ehande ld in veertig les uren lands 1997 blz 319 326 de brugklassen zijn zeer h e teroge en sam e n van gorp k op zoek naar de wereld achter gesteld sommig e leerlinge n zijn in nederland taal taalbeschouwing binnen een taakge ge b oren ande ren h ebb e n in amsterdam allee n een ri chte aanpak in vort werkgroep nt2 red deel van de bas issch oo l doorlopen vo o r de m eeste taakgericht taalond erwijs ee n onmogelijk e taak lee rlingen is he t nede rlands nie t de m oe dertaal deu rn e pl antyn 1996 blz 1 47 1 74 he t niveau van de be h eersing van h e t ne derlands in d eze kla ssen is ook zee r v e rschille nd maart e n van der burg doet ee n goed e poging o m m e t deze verschillen om te gaan in z ijn projectles s e n in de proje c tl ess en ligt h e t a ccent op taalver we rving h et lere n en het g ebruik en van het nederlands de opzet ervan is zodanig dat de opdrachten in kle ine taakjes zijn opgedeeld zodat ie dere l e erling o ngeacht de taalachterg ro nd d eze taak s uccesv o l kan u itvoere n els be th van de r laan projectbureau rotterdam nam e en kijkje in de klas e n sprak m et maarten over de projectlesse n in dit artik e l wo rdt aan de hand van verschille nde l esvoorbeelde n m e t name duide lijk ho e bij taak gericht onde rwijs omgegaan kan wo rden me t ver schill en tussen lee rlingen taal is een leuk lastig midde l maarten het is leuk om veel te weten over de wereld hoe meer we weten over de wereld hoe leuker het wordt kennis van de wereld wordt voornamelijk overgedragen door middel van taal met taal krijg je greep op de werkelijkh eid als je de vraag stelt 302 moer 1997 6