Donder op: je gezicht staat me niet aan

rob woortma n zonder donder op je gezicht staat me niet aan woorde n leerkrachten kunnen ook zonder woorden veel uitdrukken het nadeel is echter dat ze dan de kans lopen minder goed begrepen te worden het non verbale gedrag laat nu een maal meer mogelijkheden tot interpretatie open het is dus zaak dit gedrag in de klas be spreekbaar te maken het waarom en hoe licht rob woonman toe ni et s pre ke n i s ook s p re k e n g e drag e n communicati e het kind op de tweede bank was de hele ochtend de term non verbaal is eigenlijk ongelukkig ge al lastig aanvankelijk had de onderwijzer het ge kozen negeerd maar nu had hij er dan toch genoeg van deze term suggereert dat het handelt om gedrag hij was een goede onderwijzer hij kende bijna waarbij de stem niet wordt gebruikt terwijl we alle trucs daarom hoefde hij zelden te straffen doelen op een gedrag dat iets uitdrukt zonder ge langzaam rees hij achter zijn tafeltje op liep met bruik te maken van taalstructuur dat wil zeggen trage passen naar het kind plaatste zijn handen logische vaak moeilijk te achterhalen regels die op het bankje zodat zijn gezicht dreigend en begrippen aan elkaar relateren niet alle geluid groot iets boven dat van het kind hing keek en dat wij voortbrengen is afhankelijk van deze re zuchtte diep gels zo onttrekt de intonatie zich aan die regels de toon waarop je dat zegt bevalt me niet het non verbale gedrag van de onderwijzer speelt evenals vloeken in het onderwijs een grote rol maar niet alleen andere niet verbale uitingen zijn wel weer onder het gedrag van de leerkracht beinvloedt de inter hevig aan dergelijke regels zoals morse of vlag actie in het onderwijsgebeuren ook dat van de genseinen om geen verwarring te scheppen blij leerling heeft zijn invloed als een lastig kind in ven we hier echter de term non verbaal hante een fraai en beleefd geformuleerde zin een vraag ren stelt reageren we bijna automatisch achterdoch dit zogenaamde non verbale gedrag drukt altijd tig zo n brutaal kreng toch iets van een relatie uit de onderwijzer uit het n on verbaal gedrag neemt in ons communicatie eerste voorbeeld vertelt nauwkeurig wat hij van proces een belangrijke plaats in de leerling denkt omdat dit gedrag aan nauwe 31 lijks of niet te omschrijven regels voldoet hante de relatie in het onderwijs of kijk maar eens a f ren we het non verbale gedrag vaak intuitief als een kind al enkele dagen droevig is en we we leren is een interactieproces het leren vindt ten dat het weinig gelegenheid heeft over zijn ge plaats in relatie tot de ander de leerkracht biedt voelens te spreken dan zoeken we een gesprek steun en geeft hulp bij het verwe rven van kennis met het kind ervaren onderwijskrachten spreken en inzicht de leerling moet daarom de leerkracht het kind aan terwijl zij door de knieen zakken en kunnen vertrouwen als hij een vraag stelt re leggen daarbij vaak een arm om de schouder van kent hij op antwoord als dit vertrouwen ge het kind een hande l ing met een duidelijke bete schaad is dan is ook het leerproces geschaad zo kenisoverdracht met betrekking tot de relatie die geldt dat de leerkracht geen adequate hulp kan de onderwijzer op dat ogenblik met het kind wil bieden als hij zich stoort aan het gedrag van de leggen vertrouw me maar we zijn op gelijke leerling hoogte ik ben gewoon je vriendje omdat wij in relatie tot de ander leren geldt bo doordat het non verbale gedrag zich aan vaste re vendien dat leren nooit een eenzijdig proces is gels on tt rekt werkt het echter vaak dubbelzin dat wil zeggen de leerkracht leert ook van de leer nig soms kunnen we de juiste bedoeling achter lingen hij doet mee in het leerproces als hij dit halen door de omstandigheden waarin het gedrag kan laten merken dan versterkt hij de relationele geplaatst is iemand vloekt als hij zich op zijn band wat het leerproces ten goede komt duim slaat bij het ophangen van een schilderijtje de consequentie van dit leren in relatie is dat de iemand vloekt omdat hij de tafeltenniswedstrijd leerlingen ook van elkaar leren omdat de leer net verloren heeft iemand vloekt uit verwonde kracht in de eerste plaats verantwoordelijk is ring een reeks van emoties die allemaal weerge voor het leerproces staat hij voor de opgave dit geven kunnen worden met dezelfde vloek proces zo te organiseren dat de leerlingen ook wanneer de onderwijzer op het gedrag van de zoveel mogelijk van elkaar leren leerling vragend zijn wenkbrauwen optrekt is het aan de leerling om te interpreteren wat de onder de rol van de onderwijzer wijzer bedoelt veronderstel dat het kind afgeleid was van zijn werk de onderwijzer bedoelt dan het dubbelzinnige karakter van het non verbale zoiets als h e joh je verbaast me je hoort aan je gedrag kan leiden tot stoornissen in de relatie werk te zijn maar het gebaar kan veel meer bete daarom is het noodzakelijk dat dit gedrag be kenen als het kind zich niet bewust is van het spreekbaar wordt gemaakt feit dat het afgeleid was want dat zijn juist din omdat niet alleen het gedrag van het kind be gen die we niet altijd bij onszelf merken dan spreekbaar gemaakt moet worden maar ook dat kan het denken dat de onderwijzer bedoelt wat van de leerkracht stelt de bespreekbaarheid van wil je vragen mocht het kind vervolgens reage het non verbale gedrag eisen aan de rol van de on ren met wat is er mees dan kan het gebeuren derwijzer dat de leerkracht uitvalt je weet heel goed wat de onderwijzer staat in een aantal gevallen naast er is de leerling haalt zijn schouders op wat het kind als hij zich door de knieen laat zakken moet hij met dat tegenstrijdige gedrag van de om vertrouwelijk met het kind te kunnen spre meester en de meester kan boos worden op ken dan stelt hij zich gelijkwaardig op hij staat deze brutaliteit een misverstand op gelijke voet met het kind als zijn non verbale niet alle non verbale gedrag leidt tot dergelijke gedrag bespreekbaar wordt gemaakt dan geldt de misverstanden het dubbelzinnige karakter ervan zelfde situatie bij gelijke partners is de weder draagt echter het misverstand in principe in zijdse bespreekbaarheid van het gedrag het meest zich effectief omdat beiden weten dat zij elkaar vol om dergelijke misverstanden te voorkomen is ledig serieus nemen het noodzakelijk het non verbale gedrag be er is echter een natuurlijke afstand tussen onder spreekbaar te maken stoornissen in de commu wijzer en kind de onderwijzer is een volwassene nicatie die ontstaan door een onjuiste interpreta dat wil zeggen hij is groter de oudere aan wie tie van het non verbale gedrag zijn in principe re het kind zich spiegelt zo zal het later worden zo lationele stoornissen omdat dit gedrag iets van wil het meestal ook zijn zijn spel is erop afge een relatie uitdrukt stemd de volwassene weet vaak meer van de we 32 veld die het kind zich eigen wil maken hierop heeft een beroep op zijn steun te beantwoorden berust het gezag van de volwassenen vele vol als we de gebeurtenissen in de klas bespreekbaar wassenen denken echter dat dit de enige relatie is willen maken dan bestaan daar betrekkelijk een waarin zij tot het kind staan voudige d i dactische technieken voor die mogelijk het communicatieproces tussen kind en volwas ook het non verba l e gedrag meer bespreekbaar sene verschilt in wezen niet van dat tussen vol kunnen maken het is goed als de geldende re wassene en volwassene beiden drukken hun ge gels de afspraken meningsverschillen enzovoort voel voor de relatie waarin zij tot elkaar staan uit expliciet worden gemaakt het is maar al te vaak beiden spreken over de dingen met elkaar ieder waar dat de onderw i jzer van de ene dag op de heeft zijn eigen oordeel over emotionele en zake andere een nieuwe rege l in kan voeren zonder dit lijke gebeurtenissen in hun omgeving en afgezien met z ijn leerlingen te overleggen denk hierbij van de soms normatieve verschillen is de inten bijvoorbeeld aan de situatie waarin een aantal da tionaliteit waarmee dit gebeurt gelijk gen achtereen bepaalde klasse acti viteiten mislo als een kind mij aanspreekt kan ik hem niet van pen de leerkracht maakt zich hier terecht zorgen uit de hoogte met gevouwen armen blijven aan over dan stapt hij op een morgen de klas binnen zien in dat geval druk ik een autoriteit uit waar en begint zijn praatje met de mededeling dat het het kind geen beroep op doet het kind moet we zo niet langer meer kan hij heeft er eens goed ten dat het ook gelijke is van de volwassene zoals over nagedacht en spreekt af om het van nu af hij dat vermoedt als de volwassene op gelijke aan anders te doen in feite is er geen sprake van hoogte komt of zoals hij em aanspreekt als hij een afspraak de onderwijzer deelt mee bijvoorbeeld denkt onrechtvaardig behandeld te zijn de situaties waarin dit optreedt moeten het voorstellenschrift duidelijk worden gemaakt daarvoor hebben we een heldere richtlijn in dergelijke gevallen kan een bord of een flap of het kind heeft recht op steun en krijgt deze een schrift waarin iedereen leerlingen en onder ook als het erom vraagt het kind kan hiermee wijzer zijn klachten felicitaties en voorstellen een beroep doen op het gezag van de volwassene schrijft hulp bieden we maken de afspraak met het kind heeft recht op een gesprek en moet de leerlingen dat als er iets gebeurt in de klas op daarin serieus genomen worden zijn emotionele de speelplaats of tijdens de les iedereen het recht ervaringen zijn ernstig wezenlijk voor zijn per heeft hier een klacht over te schrijven soonlijkheid het kind doet hiermee een beroep het valt aan te bevelen bij zo n afspraak niet met op de gelijkwaardigheid tussen hem en de volwas het schrijven van klachten te beginnen maar met sene felicitaties dat wil zeggen als je vindt dat iemand iets goeds of aardigs heeft gedaan je dat op de bespreekbaarheid in de kla s schrijft uiteindelijk doen we dit om een posi tief effect te bereiken niet om in eerste instantie als we het non verbale gedrag in de klas be te kunnen klagen spreekbaar willen maken moet er aan de als de klachten ingevoerd worden krijgen deze voorwaarde worden voldaan dat de leerkracht aanvankelijk gauw de overhand daarom is het bereid is het kind ook als gelijke te benaderen ik goed oen op twee dingen te wijzen denk niet dat dit nieuw of bijzonder is ik denk enerzijds blijven we de aandacht vestigen op de wel dat het te weinig voorkomt bovendien is het felicitaties anderzijds proberen we een klacht of belangrijk dat de onderwijzer zich bewust is van verschillende klachten samen om te zetten in een het moment waarop hij het kind als gelijke aan voorstel uit zo n voorstel kan een regel ontstaan spreekt als dit niet het geval is dan loopt hij het waaraan we ons hebben te houden risico plotseling van rol te veranderen wat het communicatieproces ernstig kan verstoren het de vergaderin g kind mag niet het gevoel krijgen dat de ondervvij zerdeze situaties naar willekeur kan wijzigen als h et schrift waarin deze klachten felicitaties en het kind de onderwijzer aanspreekt moet de laat voorstellen zijn opgeschreven dient als agenda ste in principe op dat niveau dat wil zeggen als voor de vergadering van ongeveer een half uur die gelijke reageren net zo goed als hij de plicht we liefst eens per dag houden in deze vergade 33 ring die voorgezeten kan worden door een leer den als de kinderen nog niet schrijven de leer ling worden alle klachten en felicitaties bespro kracht schrijft de opmerkingen dan op de ge ken de voorstellen kunnen in stemming worden sprekken zullen bij zulke jonge kinderen sterk ge gebracht bij een dergelijke aanpak wordt de ge leid zijn de problemen zijn van simpele enkel lijkwaardigheid van de leerling benadrukt over voudige aard treedt hij een van de door ons opgestelde regels dan is het duidelijk dat het gezag van de onder tot slot lijkt me in dit verband nog een opmer wijzer zich kan laten gelden het is nu gebaseerd king noodzakelijk op een duidelijke afspraak het ene kind heeft meer behoefte aan steun en een half uur per dag is geen tijdverlies veel tijd veiligheid dan het andere het ene kind praat wordt gewonnen doordat allerlei geruzie en dis meer en liever dan het andere als we het kind cussies overbodig worden deze verhuizen vrij serieus willen nemen kan dat vrijwel onmogelijk snel naar het voorstellenschrift en via dit schrift in een traditionele klassikale situatie de rol van naar de vergadering kleine ruzies die veel voor de onderwijzer zoals hij hier bedoeld wordt komen zoals blijf van mijn pen af mees hij pest komt pas tot zijn recht in een gedifferentieerde me zijn tijdens de vergadering al vaak vergeten lessituatie waarin groepswerk plaatsvindt naast en vergeven al gauw kunnen over dergelijke ru individueel werk het kind is lid van een groep zietjes afspraken worden gemaakt waarbij de maar heeft het recht benaderd te worden vanuit leerlingen het na de les onderling uitpraten al zijn individualiteit in gedifferentieerde lessitua leen als er geen uitweg is komen zij nog in het ties wordt minder vergeleken en is daardoor de schrift na enige tijd zal iemand iets schrijven veiligheid groter waardoor de mogelijkheid ieder over het bekketrekken van pietje of als de sfeer individu serieus te nemen ook groter wordt goed is komen er bijvoorbeeld vragen over het mijn klacht wordt behandeld er wordt naar een plotselinge strenge gedrag van de meester een oplossing gezocht net als bij de klacht van mijn goede onderwijzer stimuleert dergelijke opmer buurman daaruit komen de regels voort onze kingen ook hij hoort bij de klas dus ook hij regels daar heb ik me aan te houden tot ik erte schrijft zijn klachten felicitaties en voorstellen in gen protesteer en dat protest door de anderen het schrift wordt overgenomen met deze techniek kan al een begin gemaakt wor noten ken van inhouds en betrekkingsniveau het analoge gedrag beweegt zich uitsluitend op het betrekkings watz l a w ic k beavin j ac k son pragmatisch e aspec ten niveau het uitdrukken van de aard van de relatie van de menselijke communicatie deventer 1972 zie watzlawick e a 1972 de schrijvers maken een onderscheid tussen twee een groot deel van het werk wordt besteed juist aan vormen v an gedra g na m elij k di g i taal e n an al oo g dit dubbelzinnige karakter van het analoge gedrag en d i gitaal is h et ged r a g d at geb onden is aa n logisch e de misverstanden die hieruit kunnen voortvloeien regels zoals de grammaticale structuur van de taal ik ga hier voorbij aan de hogere affectieve doelen die a n al oog i s h et g ed rag w aa rin iets van een re l atie bereikt worden bij het bespreekbaar maken van het wordt uitgedrukt door middel van subjectieve sym non verbale het kind kan leren dit gedrag bespreek bolen een groot deel van dit laatste gedrag laat zich baar te maken en daarmee zich een grote re weerbaar o m sch rij ven als non verbaal gedr a g heid verwe rven zie watzlawick e a 1972 het eigen affectieve oordeel van het k i nd maakt bij de sch rij vers ton en aan dat he t d i gi t ale gedrag twee voorbeeld het beoordelen van kinderboeken door led ig gebru ikt k an wo rd en om een relatie uit te volwassenen zoal s dat gebeurt bi j het uitreiken van drukk en en o m ove r de dinge n te s pre k e n zij s p re de griffels absurd 34