Drama en Nederlands als tweede taal

joke bogaard f drama en nederlands als tweede taal ob er mag ik een broodje overhemd deze zin is niet echt gebruikelijk in een restaurant maar voor een niet nederlands talige misschien wel hetzelfde als ober mag ik een biefstuk om toch iets eet baars te krijgen zul je enige woordenschat nodig hebb e n je zult de taal moeten leren om allochtonen zo snel mogelijk nederlands te leren bestaan tegenwoordig diverse projecten de ni e uwkomers worden opgevangen in speciale kla ss en en volgen een inten sieve curs us de achtergrond van de cursisten is vaak heel verschillend de nederlandse taal zijn ze in het geheel niet machtig dit bemoei lijkt het ontwikkelen van lesmateriaal voor deze groepen goede resultaten worden echtergeboekt met uitbeeldingsspel wie ben ik en wat doe ik ee n m e th ode waa rbij de cu rsisten in ee rs te insta n ti e foto nelleke brandenburg angele bastin uits luitend luisteren en kijke n en zich alleen non verbaa l m oge n uiten vervolgens worden ze dan naar een van de dramatische expres s ie speelt hierbij een belangrijke scholen verwezen rol joke bogaard vertelt hoe zij drama gebruikt in haar lessen nederlands als tweede taal het is span ze volgen daar een speciaal programma met nend om scenes in de klas te spelen maar de metho als doel de nederlandse taal zo snel en effectief de is effectief alsje iets hoort ziet en doet blijft het mogelijk onder de knie te krijgen het nova beeld beter hangen co ll ege in amsterdam is een van die vier pro docenten die belangstelling hebben voor deze aan jectscholen een brede scholengemeenschap pak worden verwezen naar de dramascholing die de voor vso voorbereidend beroepsonderwijs skva verzorgt en naar het videomate riaal dat is ver met vele vakrichtingen en ook een afdeli ng vaardigd eerste opvang bij de afdeling eerste opvang ben ik nu als docente nederlands viereneen halfjaar werkzaam de gemeente amsterdam heeft een project ik heb in die tijd heel wat leerli ngen in de genaamd bureau nieuwkomers dat tot doel klas gehad eerste en tweedejaars analfabeten heeft a ll ochtone leerli ngen die net ons land en nog niet schoolrijpe leerlingen hiermee zijn binnengekomen te verdelen over een van bedoel ik leerlingen die in hun eigen land nog de vier scholen die bij dat project aangesloten geen enkele vorm van onderwijs gevolgd zijn hebben bij ons op school volgen deze leerlin leerpli chtige nieuwkomers worden daar gen een speciaal programma het zogenoemde aangemeld en krijgen daar een niet talige primaire educatieprogramma waarbij gewerkt toets deze toets bestaat voornamelijk uit wis wordt aan de lateralisatrie van leerlingen vol kundige opdrachten met als doel het inschat gens de theorieen van mesker deze groep laat ten van het niveau van onderwijs genoten in ik nu verd er bu i t en besc ho uwing eige n land 1995 2 moer 53 plaatje en horen een bijbehorende tekst van de docente de leerlingen mogen alleen maar aanwijzen en absoluut niet meepraten zodat de aandacht geconcentreerd blijft op het luis teren dit hoort bij de receptieve fase spreken komt later verder horen bij elk hoofdstuk verwerkings oefeningen waarbij de leerlingen dingen moe ten onder of doorstrepen in het begin spre ken schrijven en lezen hardop de leerlingen nog niet maar zijn ze in een zogenaamde stille periode deze periode duurt totdat ze zich in de klas en bij de docente op hun gemak voe len als de leerling niet durft te spreken of te spelen en alleen rustig wil kijken dan laat de docente dat toe net zolang totdat de leerling zelf wel wil total physical response in het begin is de docente dus heel veel aan het woord terwijl de leerlingen zwijgen en observeren de docente loopt door de klas wijst aan en praat de leerlingen luisteren en interviewspel kijken in die periode worden ook total phy foto nelleke brandenburg angele bastin sical response oefeningen t r x oefenin gen gedaan de docente doet een handeling op onze school starten het hele jaar door en zegt daarbij een woord waarbij een beeld nieuwe groepen de leerlingen worden al naar ontstaat bijvoorbeeld het gaan staan of zitten gelang van het moment van binnenkomst in het zien en horen van de handeling vormt een nederland in een groep geplaatst we hebben bepaald beeld waardoor het begrip van de dus verschill ende nationaliteiten en leeftijden woorden duidelijker wordt de docente vraagt in een groep de leeftijden varieren van twaalf een leerling die durft de handeling ook te tot achttien jaar en het aantal nationaliteiten is doen daarna nog een paar en vervolgens aan op dit moment groter dan veertig de leerli n de hele klas de leerlingen spreken niet de gen komen vaak net uit het land van herkomst docente leert ze via deze manier luisteren en en spreken nog geen nederlands begrijpen dat controleert zij door te kijken of de leerlingen krijgen in het eerste leerjaar ze de opdracht goed uitvoeren de docente drieentwintig uur nederlands in het tweede neemt ook veel dingen mee zoals een appel leerjaar ongeveer veertien uur het is belang of een kopje dingen die in de les voorkomen rijk de lesstof zo gevarieerd mogelijk aan te en die duidelijk gemaakt moeten worden bieden in het begin wordt er veel aandacht op deze manier worden bijvoorbeeld hande besteed aan plakken knippen en kleuren lingen als de appel ligt op onder naast de tafel vooral voor analfabeten maar sok liedjes luis geoefend teren en zingen video kijken en vooral lessen in drama staan op het programma drama spreken is zilve r deze t p r oefeningen veelal non verbaal worden later veel meer uitgewerkt tot echt wij gebruiken in de lessen de audiolexicale spel drama vanuit de basismethode spreken is methode spreken is zilver bij deze methode zilver worden veel oefeningen gedaan de dra hoort een plaatjesboek de leerlingen zien een malessen bestaan eerst uit tableaux vivants 54 moer 1995 2 tableau van een heel grootfeest foto nelleke brandenburg angele basti n puzzels uitbeeldspelletjes en verschillende met bijvoorbeeld de dokter of de tandarts in soorten domino hierbij wordt nog niet veel een later stadium kan een bezoekje aan deze tekst gesproken maar langzaamaan wordt er personen worden nagespeeld wat ook goed meer met tekst gewerkt voor taalverwerving werkt is een scene fout te bij de dominospelletjes beelden de leerlingen laten spelen en de toeschouwers deze fouten de plaatjes uit die op de kaartjes staan er staan te laten ontdekken in het restaurant is de ober twee plaatjes op elk kaartje en van elk plaatje bijvoorbeeld degene die de rekening betaalt zijn twee kaartjes het eerste plaatje heeft links we oefenen verder veel met dialogen een kruis in plaats van een plaatje en rechts bij eerst gaat het alleen om het spreken en het voorbeeld een plaatje van een ijsje de leerling spel later moeten de leerlingen zelf korte dia met dit kaartje begint met uitbeelden voor de logen schrijven we maken ook zelf met de klas eet hij of zij een ijsje de klas kijkt toe en klas foto stripverhalen de leerlingen beden de leerling die denkt zijn plaatje te herkennen ken een verhaaltje dat later gespeeld wordt komt er bij staan en doet eveneens alsof hij of hiervan worden foto s gemaakt daarna maakt zij een ijsje eet de eerste leerling gaat zitten de klas met de foto s een collage waarbij tekst en de tweede leerling begint nu met het uit balonnen geschreven worden met wat gevor beelden van het tweede plaatje op zijn kaartje derde groepen doen we ook interviewspelen dit gaat zo door tot de laatste leerling aan bod en toneelstukjes met de door de leerlingen zelf is gekomen op de linkerhelft van zijn of haar geschreven teksten kaartje staat een plaatje en rechts weer een groot kruis in plaats van een plaatje dit spel niet elk mens leert op dezelfde manier de kan ook gespeeld worden met woorden die een leert meer auditief de ander weer meer uitgebeeld moeten worden bijvoorbeeld visueel het is raadzaam om zoveel mogelijk namen van kledingstukken beroepen enzo ingangen te benutten drama is een manier voort om allerlei begrippen en situaties duidelijk te we maken ook gebruik van een telefoonset maken als je iets hoort ziet en doet blijft het waarmee de leerlingen afspraken leren maken beeld beter hangen dat geldt bijvoorbeel d 1995 2 m o er 55 even de tekst doornemen foto nelleke brandenburg angele bastin voor het letterlijk naspelen van spreekwoorden docente observeert of meedoet vervolgens of voor gevoelens en sfeer denk aan het ver geeft zij zelf vier lessen die door de dramacon schil tussen zielig en geze llig voor de leerlin sulente geobserveerd en besproken worden gen klinken deze woorden hetzelfde als deze all e gegeven lessen van de consulente en van woorden in een korte spelscene gebruikt wor de docenten worden op papier gezet en in de den is het verschil echter snel duidelijk zogenaamde dramamap verzameld anderen de leerlingen zijn altijd razend enthousiast kunnen deze lessen gebruiken er ideeen uit en will en elke dag wel drama doen soms is het opdoen of aan toevoegen zelfgemaakte lessen heel leuk om te merken dat een leer li ng die bijvoorbeeld veel van deze lessen zijn ook zwak is met lezen of schrijven prachtig drama uitgewerkt in het boek applaus vo o r je ne der kan spelen dit geeft de leerling zelfvertrou lands wen want niet a lleen de docente ziet dit maar na het basisprogramma is er eventueel nog ook de klasgenoten een vervolgprogramma mogelijk dat gericht is op het werken aan een voorstelling met echt s choling voor do c enten publie k bij ons op school wordt de dramascholing ver eigen ervaring zorgd door twee consulenten van de skva stichting kunstzinnige vorming amsterdam in oktober i99o heb ik meegedaan aan het deze consulenten hebben als specialisatie dra basisprogramma ik vond het wel eng in h et ma nt2 begin ik kende de klas nog niet zo goed en we hebben twee soorten programma s het moest gelijk beginnen met drama het is basisprogramma en het vervolgprogramma in belangrijk dat je je als docent op je gemak principe doen alle docenten nederlands tvta voelt met je klas omdat het zo n ander e werk mee aan het basisprogramma de dramacon vorm is tafels aan de kant stoelen in de kring sulente geeft per groep een serie van acht en daar ga je na de eerste les voelde ik me veel voorbeeldlessen waarbij de desbetreffende zekerder de kla s was heel enthousiast en vond 56 moer 1995 2 improvisatie over een reisje met de trein foto nelleke brandenburg angele bastin de voorbeeldscenes die ik samen met de dra taal er zijn onder andere in mijn lessen opna maconsulente deed prachtig mes gemaakt ook zijn er scenes uit de in februari 1992 heb ik met het vervolg theatervoorstelling te zien de videoband is in programma meegedaan vanuit een verhaal eerste instantie bedoeld voor docenten nt2 in een sprookje hebben we een voorstelling het voortgezet onderwijs gemaakt leerlingen moesten echte tekstjes leren eerst vanuit hun eigen taal zodat de per literatuur sonages sterker werden neergezet later in het nederlands we hebben de leerlingen zoveel brandenbarg n applaus voor je nederlands een mogelijk zelf laten beslissen over kleding en handleiding voor het gebruik van drama in het decor het was heel spannend om voor echt tweede taalonderwijs aan jongeren skva 1994 publiek te spelen maar de reacties waren drama en nederlands als tweede taal transvisie geweldig videoproduction conradstraat 1 68 hs ioi8 voor de dramales is veel materiaal en attri nn amsterdam buten nodig en de docente loopt dus soms ree s van der spreken is zilver uitgeverij de wel behoorlijk te sjouwen zij moet ook veel kangeroe 1992 materiaal verzamelen maar het heeft effect ru e de nederlandse taal in actie uitgeverij de een leerling met een politiepet op kan ineens fontein 1989 een echte agent lijken het is belangrijk dat er voor de dramales een behoorlijk groot lokaal beschikbaar is als een klas erg druk is kan beter met drama gewacht worden tot een rus tiger moment de video in 1992 is er een videoproductie gemaakt onder de titel drama en nederlands als tweede 1995 2 moe r 57