Dramatische werkvormen 1. Een verslag van stroom 1 van de dramatische werkvormen op de VON-conferentie in oktober 1978.

dramische wepkvormeni een e g van stroom 1 van de dramatische werkvormen op verslag op de von conferentie in oktober 1978 r wie zich met zijn j leerlingen g aan dramatische werkvormen waagt waagt of wil wagen g binnen zijn f lessen nederlands doet er goed g aan de kinderen grote g en of kleine ver trouwd te maken met enkele elementaire vormen van drama daarvooraat g hij hij dan in zo n verlengd g oostmalle week end zelf ondervinden wat dat is r bezig g zijn j met drama en het eerste wat hij j meestal ondervindt is dat de sfeer anders is dan in andere lessen meer nog g de verhouding no g tussen leraar en leerlingen g en tussen de leerlingen g onderlingg is soepeler p of moet soe 1 p eler zijn dan anders alle partijenpartijen tonen meer van zichzelf alleartijen p j stellen zich kwetsbaarder o p alle partijen p j leggen gg hun tekortkomin g en bloot dat moetje j dan durven en daarom is het zo belangrijk een lessenreeks r drama r g op voorbereiding als voorbereidin toneel of e s ressievormen p of op dramatische p werkvormen in andere facetten van taalonderwijs j zeer g geleidelijk op te zetten dat geldt j op g oop school met de leerli p gen datgold g ook o p de conferentie zelf g we begonnen g 1 uiteraard ateedagvocemiddag d z met losmakings en kennismaken s s el letjes j losmaken van remmingen g a nogg netjes j in een gemakkelijke g j stoel en in een mooie kring kring noemden we onze naam naam maar moesten tevens de naam van de voreg en onthouden en noemen zelfs de laats ten kwamen eroed g uit wat een concentratie meteen kenden we toch al heel wat namen of dachten dat en was ook het ijs j ggebroken b op op het vast tapijt p j deden we al graag b onze g schoenen uit zo konden we ons lichaam wat losser maken benen zwaaien afwisselend uiteraard eerst alleen toen met twee verlegd g middelpuntp toen we het met de hele groep p probeerden p waren we al stilaanewend g aan de wat zotte situatie en met gesloten g esloten g o en nadien on der vonden we de g roep p des te meer c in een kring g met het e g ezicht naar buiten testte ludo ons observatievee observatievermogen g wisten we nog o hoe g o de andere deelnemers s eruitzagen g een werd d aangetikt g et 1 i kt aan zei zijn haar j naam e e a an dere werd aangetikt aangetikt en beschreef de eerste zo goed g en zo kwaad als hetin g g allen kwamen aan de beurt en daarna omdraaien en even kijken j wat klopte p en wat niet je barst spontaan p in lachen uit bij onvermijde j j lijke j vergissingen doelstellingen g via afwisselend observatie concentratie en ontspanning via s reken p en bewegen waren we tot informeel los prettig p contact g gekomen g met e elkaar 10 g dl ie zate da v00 h m 1dd cging en we daarmee verder taalspelletjes teals p ellet j en verdere roepsvorm n zorgden ver der voor losmaken en bevorderen van fantasie en creativi leit a we zitten in een g nu al ewocng opf de grond g ludo begintg te veetellen aan de p persoon naast hem rr moeder o moeder ik wou dat ik bijv j een fles was omdat ik dan altijd j vol whisky y zou zitten d e partner p geeft g een antwoord r ach nee mijn j dochter zoon want dan zou je j altijd j bijv j dronken zijn zin op zijn haar j beurt vertelt hij zij aan de volgende g moeder o moeder ik wou dat ik een die volgende g antwoordt weer en vertelt weer aan de vol volg d ende zo verder de hele kring g rond spanning g verwachtingn e b bevrijdendej le lach h b weaan g met twee op p stap p door onze zaal p d w z de ene m loopt metgesloten ogen oen de andere leidt met de stem roept roet fluistert spreekt p met alle mogelijke g j e i n tonati e s tot de blinde partner p de leider zorgt g ervocr dat de partner p niet in moeilijkheden j komt en dat tussen alle deelnemers door dan wisselen c van 2 naar eenrotere g groep g o p we verdelen de groep b p 8 9 ludoeeft g de opdracht p probeer p op p zo n degelijke g j manier een groepg p te vormen dat de andereroe g p moet wijken j 1 samenstellen van deroe g p overleggen gg proberen p veranderen 2 en dan optrekken p tegen g elkaar spanningp d volhouden wie lacht valt uit t aanraken mag g niet 2 d we geven informatie over onszelf aan 1 partner die neemt onze persoonlijkheid over en vertelt verder aan een volgende welke gegevens hij zij onthouden heeft eigenlijk mag je aleen vai partner wisselen op aanwijzing van de leider na enkele beurten gaan we na hoeveel er overgebleven is van de oorspronkelijke informatie zeker he ben vue iets opgestoken over de andere we hebben vooral leren luisteren doel het contact hebben we verstevigd we zijn via groepsoefeningen dichter bij elkaar gekomen en we hebben meer van ieders persoonlijkheid leren kennen niet alleen objectieve informatie maar ook iets over onze fantasie wensen verlangens de zaterdagnamiddag tijdens de eerste sessie ging het al een stukje verder van heel technische stemoefeningen kwamen we tot spelsituaties waarin we stemkleur kon den toepassen korte afspraakspelletjes en dan tot een spelsituatie waarin wij of beter de figuren die we speelden het gesprek niet alleen emotioneel gingen kleur en maar ook kwamen tot een bepaald verloop van de situatie a we staan in kring we ademen duidelijk hoorbaar en gelijk we bewegen erbij de leider neemt een tegengestelde beweging en ademhaling in uit wordt bij hem uit in de leider spreekt een klank uit a e u ou o de deelnemers doen dit na alle moge lijke klanke n in alle mogelijke boonhoogte expressie de leider spreekt woordjes uit hoog laag de deelnemers bootsen na luid stil traag vlug b we staan nog steeds in kring gewoon een na een zeggen we nu een zinnetje in een bepaalde klankkleur kordaat zacht verlegen aarzelend zenuwachtig woedend een na een zeggen we nu een zinnetje in een willekeurige klankkleur we spelen wel of niet in op de vorige deelnemer c we spelen per 2 korte situaties waarin de ene traag spreekt de andere vlug eerst doen we dat in opdracht van de leider je komt binnen bij het gasbedrijf 5 minuten voor 2 de bediende neemt rustig zijn tijd 5 min de klant is snel gehaast zenuwachtig hij moet om 2 uur ergens anders zijn daarna spreken we zelf af met 2 we wisselen telkens wel van partner 3 d de leider geeft een spelsituatie je leeft in london op een hotelkamer je vriend vriendin komt binnen en zegt dat hij zij al jullie geld weggegeven heeft aan een caritatieve instelling je moet zelf de gegevens emotioneel in vullen we spelen we bespreken wat we tijdens het spel ondervonden hebben de spanning tussen taal en situatie de relatie tussen spanning en taal doel we hebben onze stem technisch geoefend we ervaarden hoe we met onze stem via taalkleur meer emotionaliteit konden inbrengen en ook hoe interactie leidde tot een emotioneel verloop dus dank zij de spanning tussen personen bewust worden van al deze mogelijkheden en vermogens is het belangrijkste doel geweest de zatefdagnamiddag in de 2de sessie via fantasie impulsen worden we weer wat meer losgemaakt of opgewarmd zodat we de ruimte wat meer gaan verkennen in een vertelspel en in situatie en afspraakspelen a we lopen door elkaar en reageren met woord en gebaar op een impuls woord be grip van de leider vb paraplu paddestoel hoed fontein we associer en dus een woord met een gebaar irrationele reacties komen los onze verbeeld ing is aangesproken b in groepjes van 4 1 vertelt aan de anderen hoe zijn haar kamer eruit ziet hij zij gebruikt daarvoor gebaren bewegingen ruimte c ludo geeft nu een ruimte aan alien reageren daarop afzonderlijk we associeren weer en proberen ons in te leven in een bepaalde sfeer we vullen emotioneel in m a w we proberen het geheel van zintuigelijke elementen die een ruimte ons ver schaft in te vullen en de verschillen van ruimten te ontdekken vb bergtop strand supermarkt boekenafdeling thuis prive intiem strand s ochtends vroeg d nu komen we met 2 tot samenspel in de ruimte we blijven de sfeer in ons voelen en pogen toch samen te spreken om de stap niet te groot te maken en fantasie te behouden zijn de ruimten klein en springen ze in allerlei situaties over vb met 2 onder bed in de kleerkast lift douche telefooncel doel door associeren hebben we onze fantasie wat aangescherpt van vertellen zijn we gekomen tot samenspelen op zaterdagavond hebben we eigenlijk alles wat we geleerd hadden kunnen toepassen in structuurloze fantasiespelen de afspraak was miniem al het overige moesten we maar fantaseren we sprongen in een situatie in veranderden eventueel van rol en figuur als dat zo uitkwam als iemand ons bijv in een bepaalde rol duwde we veranderden de situatie en dat ging zo maar door we konden blijven spelen dit waren inspringspelen in groep of massascenes vbn receptie in een cafe op een prijsuitreiking in een kuuroord doel tot samenspel komen en alle onderdelen van samenspel leren ervaren je inleven in een sfeer een rol spelen een figuur maken gebeurtenissen verzinnen ruimte ge bruiken spreken improvisatiekwaliteit ontwikkelen jezelf vergeten en durven spelen was het belangrijkste zondaguoormiddag werd het moeilijker we zouden immers niet meer zo vrijblijvend spelen maar meer rekening houden met de ander en doel bewuster gaan spelen we waren gekomen aan de improvisatiespelen maar eerst en vooral natuurlijk een warming upje dus wat losmaken a losmaken opwarmen je gezicht losschudden b impulsief vertellen associeren in een kring ieder zegt een zin van het verhaal maar ondertussen gooien we met een voorwerp we moeten dus impulsen oppakken zonder lijfelijk stil te vallen we kunnen niet controleren corrigeren afremmen toch moeten we onze fantasie in directheid structureren via lichamelijk spel wordt onze concentratie steeds groter ludo geeft de opdrachten a per 2 zitten we naast elkaar we voelen mekaar aan we draaien het hoofd naar elkaar toe of van elkaar weg we komen in elkaars sfeer we doen hetzelfde met onze benen dan met het hele lichaam zo leren we ontdekken dat in het kleine 4 ook 00 elmog eli j kt ede zitten en dat spelmogelijkheden p t soberheid duidelijkheid dul deli j tot gevolg g heeft dit d alles lies is non verbaal lichamelijk jk b nupproberen we dit in een situatie w waar we de taal wat meerg gebruiken we zijn jn ook met meer situatie in het park of w aur mensen m s samenzijn j en niets be aalfis bepaalds moeten doen we kz en we nu dezelfde betrokkenheid in de soberheid kunnen o p of fe pakken nzzonder de zit en kletssituaties te krijgen jg c omdat we vaak te veel verbale er ale boodschappengeven even laat ludo de mensen met 2 samen 1 e en in een actieve en p a passieve ve verbale houding we moeten zelf situaties p zoeken vb in een restaurant een iemandpraat de andere kent hem engeeft g wel signalen g en van v 1begrijpen e gr1 j p p e d er is dus spel en zoeken naar communicatie maar g gaat verbaal niet actief zijn jn d da urnaaan g we dit oefenen met 2 we komen in elkaars sfeer a doet handeling g in be p p sfeer bp pikt erop p in in dezelfde sfeer a doet handeling g in be p p sfeer bpikt p in naar keuze en samen spelen p ze naar een andere sfeer a doet o handelingg be p sfeer b gaat gg inspringen met te tegengestelde sfeer we zijn j meer tot samenspel p g gekomen p op emotioneel g doordat we duidelijk gebied j een emotionele sfeer in onze handelin g aangaven g doel we leren ons concentreren op p ons eieen lichaam s op p wat we zeggen gg wat we voelen en op p onzep partner zo krijgen jg we meer vat op op ons spel p en op p onszelf en komen tot soberheid en beheersing g we krijgen ook meer zin voor het verloop d op zcvdagnp middag we kwamen via lichamelijkpel en improvisatie naar tableau pel en zo naai presentatie en groepswerk we moesten dus al heel wat gestructureerder aan het werk gaan a natuurlijk toch wat losmaken we lopen door elkaar ludo stopt ons ieder be vriest in een houding en gaat d an vanuit de houding in een bepaalde figuur over dan komen we tot handeling we hebben dus weer moeten associeren met zijn tweeen er ontstaat emotionele interactie en we komen tot een conflict b iemand gaat buiten de anderen maken een tableau van sfeer de eerste komt terug en plaatst zich bij de groep volgens zijn fantasie behorend tot de sfeer 5 daarna g gaan aal we e ddes situatie uitspelen p ook ver verbaal 1 dep persoon die binnenkomt blijft echt r doorspelen p ook al is zijn a a ssociatie sso fout hij j blijft j zijn j rol volhouden inleving en ook de anderen n de spelers p worden dus verplicht p om hun fantasie 1 in deze vreemde situatie op p tee pakken p ze moeten degebeurtenissen g blijven voeden en e er e een dramatische d e structuur aang geven c wemaken samen een spel roedj es in groepjes per p elk schrijft j 2 zinnen op o we brengen g alle zinnen samen r we z o eke air een e structuur van a een verhaal wepresenteren p dat verhaal onze wemoeten moeten or z fantasie fanta le structureren ru verloopp aanbrengen g en ruimtelijk ruimtelijk vormgeven g na depresentatie a gaan de groepjes t eru samen g en evalueren hun werkproces hoe was tipas de aan ak aanpak p wat ti a swas de de van velke deelname lname n 1 speler ke c p zagen g we in de eindpresentatie p r nten terug elementen r g die voortkwamen uit het hele werkproces p vb snel spelen p on duidelijke j structuur gemakkelijke g j oplossingen e d doel weebruiken ons lichaam niet meer vrijblijvend vrijblijvend maar kinesthetisch we maken iets duidelijk j met ons lichaam wegaan g dus doelbewust te werk we observeren tea eren ro beren ons in te leve in een situatie geren een sfeer de partner p s s we struc torr e eno onze fan tasie zo dat er een dramatisch stukje j ontstaat met een verloop we brengen g inzicht in dat verloop we moesten een groepswerk swe afleveren fl zondagavond optreden 0tre d van v tentakel met hoe richardj e richard werd dit was e erl maa a ts chapp i jkr van het hoger secundair iti sch stuk voor leerlingen onderwijs w j s na d de voorstelling was er een nabes nabespreking p g dit g ebeurt ook in de scholen waar ten take 1 0 optreedt p daarenboven o spelen dg de leerlingen groepjes daarna in r oe i situaties die overeenkomen met de inhoud van het stuk de relatie mindere meerdere op 1 de nabespreking g tijdens j onze conferentie waren er nogal g wat eakties soms zeer emotioneel hetgesprekg d deinde verzoenend uit tot een stuk in de nacht ho pcli k tot wederzijdsej verruiming g van ide e en wie tentakel wil contacteren hier is het adres theaterwerkgroep tentakel tolstraat 61 2000 antwer p en tel 0 1 r x 78 1b 6 maandagvoormiddag a voorbereiding tot massaspel groots fantasiespel samen met de gevorderden van dramatische werkvoren ii 1 w e maken allemaal een figuur 0 individueel we schrijven dit on leeftijd uitzicht beroe nd woonplaats karakter naam adres we zoeken materiaal om onze fi g uur te stofferen schmink kledij 2 de begeleiding ins n i reert zich oio ie sfeer van het vormingscentrum s oom r een ruitte te verzinnen waarin uren ook tijdens het middagmaal g kan gespeeld gord en b het s 1 el zelf p we zitten in een vlieftuig g d w z als de figuur g die we van o onszelf 1 gemaakt g k h hebben e dat vliegtuig g noodlanding maken in een kleine vliegha j moet een noodlanding ven in de buurt ur v van oostmalle het werd een dolgebeuren waarin de deelnemers van de andere stromen de deel d 1 nemers van de muziekcursus de verantwoordelijken j van het centrum betrokken o en ure r den c de nabes oreking terug in het vliegtuig ilit met het sp g el n gillen maar en losschudden 10 en dderl e los ios kloppen p en dan belevenissen vertellen wat heb je meegemaakt meegemaakt hoe heb je j je j e voeld hoe hebben anderen op pj jougereageerd g heb jje het kunnen volhouden 6 maandagnamiddag evaluatie a schriftelijk j b in n een u roe es groepgesprek 1 re n le ep was rkeer zee entho usi t velen dachten dat ze heel wat o p school zouden kunnen toepassen a toch enkele bedenkingen en tips r 1 sommige spelletjes kul n en ook dienen voor de les engels 0 1 p assen met rollenspel i let is een moeilijk j enre j dat we nog weinig beoefend hebben op p assen 1 p probeer niet meer dan wat jje denkt aan te kunnen indien nodig vertaal dan oefeningen dramatische vormen naar bi j v schrijf f o le n vb vormen geef impulsen p en laat uitschrijven j niet toneelvormen laten schrijven peflectie en evaluatie is nadi r eventueel een volgende les het kan een vanzelf prekende gewoonte r or r en geef eventueel observatie opdrachten p i toch t och het plezier o niet bederven e v a l u ee r in lunct ie van de doelstellingen d nk eras we hebben creativi teitsbe r orderli 1 e j spe 1 eigenlijke en c gedaan i y e creati viteit i nog weinig g aan bod gekomen je ei eigeng en observatie als leraar is belangrijk j i e le rt de 1 n beter kennen doe i aan lc ll dan groepswerk a e p n t je r a l ti c le c n impulsen door lse t te geven c r 1 let s lr i 3000 leaven dora soesters