Dyslexie, een complex geheel of een eenvoudige zaak?

via remedial teachers verkregen werd moest ge fie niet speels een verwaarloosd aspect naar vo heel door de ouders betaald worden ren haalt nee ze gelooft echt dat er maar een oorzaak is van dyslexie namelijk de onderdruk onderzoe k kende rol van de school tegen deze simpele mo no causale verklaring protesteer ik immers hoe daarom het lijkt me van belang dat de universi meer feiten in een verklaring kunnen worden op teit onderzoek stimuleert en verricht op dit ge genomen des te sterker is die verklaring de bied een toetsingsonderzoek waarin nagegaan mono causale opvatting nu die fie van dijk naar wordt of de freinet aanpak inderdaad de oplos voren brengt kan lang niet alle verschijnselen ver sing voor het probleem is zou mijn lijstje met er klaren het door vele onderzoekers aangehangen varingsfeiten kunnen veranderen dat er op dit multicausale model verklaart wel veel van de fei moment nog als volgt uitziet ten en ervaringen die fie van dijk noemt kinderen die bijzonder veel moeite hebben met lezen en spelle n tot s lot komen uit alle sociale milieu s kunnen zowel zwak als zeer goed begaafd zijn er is nog een andere reden waarom ik protesteer kunnen van elke soort school afkomstig zijn het model waarin de school als onderdrukker kunnen met elke soort leesmethode onderwe wordt bestempeld is uitzichtsloos voor alle hulp zen zij n verleners onderwijzers en ouders die in geleidelij zijn ongeveer vier maal zo vaak jongens als ke veranderingen geloven zij worden in dit meisjes model bestempeld tot medeplichtigen en fie van nu is er natuurlijk al heel veel onderzoek op dit dijk biedt geen praktische hulp als ze pleit voor gebied gedaan en er zijn gelukkig feiten waar bevrijding van de scholen van binnen uit ik vind over de meeste onderzoekers het eens blijken het jammer dat universitaire medewerkers niet bijvoorbeeld dat leren lezen een erg ingewikkeld meehelpen door onderzoek de oplossing van het proces is en dat er bij optredende leesmoeilijkhe dyslexie probleem iets dichterbij te brengen den dus sprake kan zijn van verschillende oorza ken die als het ware op elkaar gestapeld kunnen worden een dergelijke verklaring van leesproble men maakt met een duur woord gebruik van literatuur een multi causaal model wat doet fie van dijk ter verklaring van de lees chicorel m index to reading and learning disabiliry problemen zij haalt een mogelijke oorzaak de chicorel library publishing corp new york 1976 onderdrukkende rol van de school naar voren kuipers c g c weggelaar woordblind staatsuitgeve rij s g ravenhage 1979 dit is haar goed recht als je een discussie wilt tomopol l m tamopol reading disabilities an in over een oorzaak die naar jouw mening wat te ternational perspective un park press baltimore 1976 veel wordt weggedrukt maar na herhaalde lezing tamopol l en m tamopol brainfunctions and read van haar artikel moet ik toch concluderen dat ing disabilities un park press baltimore 1977 koo sje henn ema n dyslexie een complex geheel of een eenvoudige zaak in moer 1980 6 schreef fie van dijk een artikel als ik haar moet geloven blijft er voor een dys over dyslexie en selectie zij vroeg zich naar aan lectisch kind weinig anders over dan te wachten leiding van het verschijnsel af waar zijn de op de grote maatschappelijke verandering die alle leerlingen de ouders de leraren de studenten ik basisscholen omvormt in freinet scholen en die voelde me geroepen te reageren want ik ben een onze cultuur schoeit op japanse leest als ouder ouder van een dyslectisch kind en docent taalbe vind ik dat teveel gevraagd van mijn kind boven heersing aan een nlo ik reageer in eerste instan dien geloof ik niet dat deze verandering het ver tie als ouder schijnsel dyslexie doet verdwijnen 36 wat betekent dyslexie se tegenstellingen te handhaven pag 10 111 hoe heeft de school dat gedaan fie van dijk vertelt wat het voor een kind bete het paragraafje enkele opmerkingen over de kent om woordblind genoemd te worden k ben dyslexie school geeft als belangrijkste middel woordblind kan betekenen gelukkig het gaat dwang ik begrijp hieruit dat brendan binnen buiten mij om ik kan er niets aan doen dat ik twee jaar moest kunnen lezen en schrijven hij niet kan meekomen op school het kan beteke moest correct spellen de leerkracht was niet spel nen dat je een schriftelijk examen mondeling mag lingtolerant toen hem dat niet lukte plaatste ze overdoen het kan ook betekenen dat je je erbij hem buiten de school want hij week af van wat neerlegt ik heb een handicap en daar kom ik normaal was in het leesverslag over freinet luidt nooit overheen of als de afwijking nooit het op de basisschool wordt hij ineens gecon ontdekt is nooit een naam gekregen heeft ik fronteerd met een collectieve discipline en het ben stom ik kan niet leren pag 5 mysterieus obstakel taal klinkers medeklinkers naar mijn ervaring betekent het ook lettergrepen en woorden die vaak geen enkele je vriendje willen bellen maar de adressenlijst betekenis voor hem hebben in een klas met der van de klas niet kunnen lezen dus om hulp moe tig leerlingen wordt het leren klassikaal aange ten vragen pakt met haastige individuele controles de straatnaambordjes niet kunnen lezen terwijl school met zijn controlemanie onderdrukt on je al wel alleen over straat kan dus om hulp middellijk elke poging om op eigen houtje op on moeten vragen derzoek uit te gaan op school moet het kind een uitnodiging van je voetbal of schaatsver gedwee in zijn schrift of naar het bord kijken eniging niet kunnen lezen dus om hulp moeten links en rechts begrenzen muren en vaak hoge vragen matglazen ramen de ruimte en nemen de horizon kwartetspelletjes wordcross en scrabble al weg pag 9 een zelfde geluid klinkt in het lees leen kunnen meespelen als je voortdurend gehol verslag van herbe rt kohl de remedial teacher pen wordt heeft hem voorbereid op aanpassing in de klas en recepten uit het kookboek uit je hoofd leren niet op goed lezen pag 10 met behulp van een ander omdat je wilt leren is het zo gegaan nee zo niet brendan moest koken niet in twee jaar leren lezen en schrijven hij had ondertitels van films en tv programma s niet een zeer spellingtolerante leerkracht hij werd kunnen lezen dus om uitleg moeten vragen niet buiten de school geplaatst door de leer maar dat stoort in een bioscoop dan maar wat kracht de generaliserende uitspraken die ik uit minder begrijpen en meelachen als de hele zaal het artikel aangehaald heb gaan niet op voor de lacht al weet je niet waarom school waar brendan op zat hoe is het dan wel ervaren dat je vriendjes en vriendinnetjes die gegaan hulp niet meer nodig hebben voor een beter begrip van de zaak moet ik eerst dit is een kleine bloemlezing uit wat mijn zoon iets ve rt ellen over zijn voorschoolse periode brendan opnoemde toen ik hem vroeg wat het als baby en kleuter vertoonde hij voo rt durend voor hem betekent dat hij lange tijd niet heeft gedrag dat ons zijn ouders verwarde een paar kunnen lezen voorbeelden hij sliep erg weinig en huilde veel volgens fie van dijk was dit allemaal niet nodig speelde nauwelijks hij probeerde grote kubussen geweest omdat dyslexie niet hoeft te bestaan de in kleine te stoppen maar kreeg steeds niet in de school maakt het verschijnsel dyslexie gaten dat dat niet kon hoe vaak wij het ook voordeden hij werd alleen vreselijk driftig hij hoe wordt een kind dyslectisch gemaakt gooide eindeloos vaak zijn glas limonade of melk om struikelde en viel voortdurend volgens fie van dijk bestaat dyslexie als afwij toen hij ging praten haalde hij een tijd lang alle king niet de school heeft mijn zoon brendan tegengestelde begrippen door elkaar deuren dyslectisch gemaakt de schoot heeft van het le moesten dicht als ze dicht waren en hij vroeg mij ren lezen een hindernis gemaakt voor zijn latere ze dicht te doen als ze open moesten een hoge schoolgang de school heeft hem slecht leren le toren was een lage toren links en rechts heeft zen om een selectiemiddel te hebben om de klas hij tot nu toe nog steeds niet geleerd hij zag 37 geen enkel gevaar in water vuur of verkeer ook bereidend schrijven werd gestimuleerd om te niet als hij er hardhandig mee in aanraking was gaan lezen maar zijn inspanningen leverden niet geweest hij kon zich erg slecht concentreren veel op hij speelde liever en ging regelmatig een we wisten vaak niet hoe we op hem moesten rea ochtend of middag naar zijn oude kleuterklas te geren en of onze reactie nu wel zo goed voor rug hem was we riepen hulp in van buiten huisarts tweede klas gestimuleerd door de juffrouw en kinderarts mob het leverde niets op of toch door wat hij van zijn klasgenoten zag begon hij wel noch met ons noch met hem was er iets aan belangstelling voor lezen te tonen hij wilde het de hand leren deed erg zijn best echter zonder resultaat vier jaar naar de kleuterschool welke we ko hij werd ontevreden dwars en agressief voort zen geen school we kozen een leerkracht we durend waren er groepsactiviteiten waaraan hij hadden het idee dat een leerkracht die met hem niet echt mee kon doen muurkrant stripver overweg zou kunnen belangrijker was dan een haal dat werd ook opgemerkt door zijn klasge bepaalde school of een bepaald schoolsysteem noten hij was stom in kringgesprekken werd er we gingen in verschillende kleuterklassen kijken over gepraat echter zonder resultaat hij had en bepaalden intuitief onze keuze we gokten geen vriendjes hij lag buiten de groep hij kwam goed hij was niet het gemakkelijkste kind van de steeds verdrietiger thuis werd mager en was groep maar ook niet het moeilijkste voortdurend moe na anderhalf jaar accepteerde de groep hem hoe een remedial teacher ging hem helpen met lezen wel zijn gedrag moeilijk hanteerbaar was voor en een psycholoog probeerde samen met de juf zijn klasgenoten hij was uitbundig van vreugde frouw en met ons zijn gedragsproblemen op te toen hij voor het eerst op een verjaarpartijtje lossen in de hoop dat de rust die hem dat zou op werd gevraagd achteraf hoorden wij dat de moe leveren hem het leren lezen zou vergemakkelij der van de jarige aan de kleuterjuffrouw had ge ken vraagd welke kinderen nooit uitgenodigd werden het lukte niet en wij stapten na veel aarzelingen brendan was er een van naar een lom school hoewel de school hem mee thuis bleven er ook problemen en we werden wilde laten gaan naar de derde klas onze aarze steeds onzekerder waren we nu zulke slechte ling lag in het feit dat zijn omgeving hem zou ouders we hadden het idee dat dat wel meeviel gaan stigmatiseren al vaak genoeg had hij gehoord gezien de ontwikkeling van onze tweede zoon dat hij stom was zouden wij in staat zijn vol na overleg met een bevriende psycholoog stapten doende tegengas te bieden voor ons was noc h we naar een neuroloog het onderzoek bracht de lom school noch zijn leeszwakte een pro aan het licht dat brendan een mbd kind was bleem het was bovendien niet de eerste keer dat minimal brain dysfunction z zijn gedrag kon we ermee geconfronteerd werden mijn broer en daaruit verklaard worden we gingen erover le het kind van mijn zuster hebben ook met ontzet zen begonnen hem beter te begrijpen en leerden tend veel moeite leren lezen en schrijven anders op hem te reageren we werden inventief op de lom school heeft hij met enorm veel indi in het vinden van oplossingen voor zijn proble viduele aandacht lezen geleerd in diezelfde perio men bijvoorbeeld eerst je hand op tafel leggen de zijn zijn gedragsproblemen geleidelijk wat ver en dan pas naar je glas zodat de tafel een rem minderd lezen kan hij dus nu hoewel het hem mende werking heeft op je hand het kostte en nog steeds enorm veel inspanning kost hij kan kost ons en hem nog steeds erg veel inspanning nog niet alles lezen wat boeken betreft is hij en geduld meestal aangewezen op boeken waar hij te oud zes jaar naar de basisschool de overgang was voor is omdat de boeken die voor kinderen van niet al te gek groot de school huisde in hetzelfde zijn leeftijd geschreven zijn een te klein letter gebouw als de kleuterklas de school werkte met type en een te gecompliceerde zinsbouw hebben de leesmethode van caesar op een vrije manier hij is nu elf en een half en leert schrijven en spel in een langzaam tempo aangepast aan de ver len zijn spelling toont het foutenbeeld zoals dat schillende capaciteiten van de kinderen brendan beschreven staat in het artikel van fie van dijk ging niet lezen hij begon te tekenen iets wat hij pag 6 bovendien vertoont zijn schrift een ver eerder nauwelijks gedaan had en hij mocht teke schijnsel dat zij niet noemt hoewel haar infor nen hij rommelde wat met schriftjes voor voor manten het wel noemen dit is een typisch ver 38 schijnsel van een aantal dyslectische kinderen de ren voor grote en moeilijk oplosbare problemen woordverminking de secundaire stoornissen vormen ook als zo brendans eerste briefjes aan ons konden we niet danig geen groep of eenheid we kunnen onder ontcijferen en hij kon ons ook niet meer zeggen scheiden wat er stond gelukkig heeft dat niet lang ge primaire leerstoornissen oorzaak gelegen in de duurd nog steeds zijn woorden onleesbaar maar eigen cognitieve ontwikkeling van het kind de context biedt meestal wel uitkomst secundaire leerstoornissen 1 oorzaak gelegen buiten het kind gezin omgeving of 2 in een an wat is dyslexie der probleem van het kind motorische ontwik keling zintuiglijke ontwikkeling ontwikkeling volgens fie van dijk is dyslexie een simpele van de intelligentie zaak uit alle onderzoekingen met betrekking tot tot zover dumont dyslexie kan je maar een duidelijke conclusie de secundair leergestoorde kinderen onder 2 zijn trekken het gaat om fouten bij het lezen en kinderen die een duidelijke handicap hebben schrijven die vaak voorkomen en zeer hardnek waardoor bijna altijd voordat zij naar school kig zijn pag 10 fie van dijks conclusie is als gaan al vast staat dat zij moeilijkheden zullen de school maar beter zijn best doet is er niets aan hebben met leren lezen en schrijven daarin on de hand maar als ze de literatuur beter bestu derscheiden zij zich van de kinderen met primaire deerd had had ze ontdekt dat de zaak aanmerke leerstoornissen en die met secundaire leerstoor lijk complexer is en dat onderzoekers het in het nissen onder 1 algemeen over nog een ding eens zijn namelijk dyslexie is een leerstoornis hierbij wordt het dat de oorzaken van dyslexie in twee groepen uit zelfde onderscheid gemaakt primaire dyslexie en eenvallen oorzaken die in het kind zelf liggen en secundaire dyslexie oorzaken die buiten het kind liggen of direct de primair dyslectische kinderen zijn evenals de waarneembaar zijn aan het kind zij moet het on secundair dyslectische kinderen geen homogene derscheid wel ergens tegen gekomen zijn anders groep twee zaken hebben ze wel gemeenschap had ze op pag 10 niet de term primaire stoornis pelijk ze zijn dyslectisch en hun dyslexie kan kunnen gebruiken omdat bij haar dat begrip niet vanuit hun omgeving verklaard worden de zonder enige verklaring uit de lucht komt vallen resultaten van onderzoekingen naar de oorzaken ga ik er hierop in van hun dyslexie vertonen een grote verscheiden leerstoornissen worden onderscheiden in primai heids evenals de verschijnselen die bij hen waar re en secundaire leerstoornissen voor de onder te nemen zijn bij zeer veel kinderen is de dys staande definiering heb ik gebruik gemaakt van lexie deel van een veel groter geheel van ver dumont 1976 van een primaire stoornis is schijnselen er is een groep waarbij verschijn sprake als het kind op school leermoeilijkheden selen gevonden worden als moeite met de waar vertoont tegen alle verwachtingen in en er geen neming in de volgorde in tijd de temporele volg motorische zintuiglijke emotionele of sociale orde moeilijkheden met orientatie in de ruimte factoren aanwijsbaar zijn waartoe die leerstoor onderscheid links en rechts voor en achter bo nis te herleiden is en van waaruit zij begrijpelijk ven en onder vertraagde visuele waarneming te maken is zijn de leermoeilijkheden het resul slechte articulatie vertraagde ontwikkeling van taat of een bijverschijnsel van een dergelijke de spraak grove motoriek en stoornissen in het stoornis gebrekkigheid of belemmering dan spre tijdsbesef niet alle kinderen van deze groep ver ken we van secundaire leermoeilijkheden de tonen alle verschijnselen dat wisselt per kind bij aard en de omvang van de dan optredende leer een aantal kinderen van deze groep wordt boven moeilijkheden mogen we als bepaald zien door dien een organische basis gevonden voor hun ver het meer in het centrum staande probleem schijnselen het zijn kinderen brendan is als we de secundaire leerstoornissen zo noemen een mbd kind en vertoont duidelijk een aantal is dat niet omdat we ze van secundair belang zou van de bovengenoemde verschijnselen den achten integendeel met name de problemen de lezer kan nu in verwarring komen in haar op grond van emotionele relatiestoornissen en de artikel lijkt fie van dijk immers neurologische priverende sociale omstandigheden zijn in vele stoornissen uit te sluiten ze is daar zeer onduide variaties talrijk in het onderwijs en stellen de lera lijk over nu kun je een mbd kind nauwelijks 39 neurologisch gestoord noemen bovendien ont niet ontkennen dat brendans problemen ook staat er een merkwaardige situatie als je deze door onze reactie beinvloed zijn wij zijn ou groep zou splitsen het zijn namelijk allemaal ders hebben niet altijd juist op zijn handicaps ge kinderen die wel vaak moeilijkheden hebben bij reageerd zeker niet in de periode dat wij zijn ge voorbeeld gedragsproblemen maar die absoluut drag op geen enkele manier konden duiden dat niet opvallen als gehandicapt en bovendien alle leverde behoorlijke spanningen op welke facto maal in principe op de basisschool terecht ko ren zijn nu bepalend voor de dyslexie beide men tenzij de gedragsproblemen zo groot zijn die in het kind zelf die in zijn omgeving dat al voor de basisschool tot een lom school of dat het moeilijk is vast te stellen wat bepalend is zmok school besloten wordt voor de leesproblemen wordt mede veroorzaakt er is ook een groep primair dyslectische kinderen doordat er nog onvoldoende bekend is welke waarbij geen enkel verschijnsel in hun ontwikke voorwaarden vervuld moeten zijn om te kunnen ling met hun dyslexie in verband gebracht kan leren lezen wat zijn voldoende voorwaarden en worden wat zijn voldoende noodzakelijke voorwaarden tot slot is er een groep kinderen waarbij blijkt als er niets in het kind zelf gevonden wordt be dat de dyslexie familiair is dat wil zeggen dat tekent dat niet dat er niets is zoveel weten we meerdere gezins of familieleden het verschijnsel nu ook weer niet over de ontwikkeling van een vertonen wat erfelijk zou kunnen zijn is uiter kind ook als er niets in de omgeving gevonden aard niet de dyslexie maar de daaraan ten grond wordt betekent dat nog niet dat er niets is wat slag liggende organische basis dat betreft moet er ook nog heel veel gebeuren dat onderzoekingen de verbanden tussen de ver onder andere onderzoek naar de invloed van de schijnselen waarmee dyslexie gepaard kan gaan school de interactie met de leerkracht de lees nog niet geheel duidelijk heeft kunnen maken methoden etc in dit licht kan ik het pleidooi betekent voor fie van dijk kennelijk dat die ver van fie van dijk waarderen banden er niet zijn en de verschijnselen zelf wet maar zo n ingewikkelde problematiek laat geen vergeten kunnen worden eenvoudige oplossingen toe geen dwang en an het onderscheid tussen primair en secundair dys dere teksten kunnen een deeltje van de therapie lectische kinderen geeft aan dat je bij het onder zijn maar niet de therapie 8 zoek naar de oorzaken bij een individueel kind op verschillende plaatsen moet zoeken want ver wie zijn dyslectisch schillende oorzaken vragen om verschillende op lossingen maar nu komen er problemen het is fie van dijk wekt de indruk dat dyslectische kin lang niet altijd vast te stellen of een kind primair deren alleen in de arbeidersklasse voorkomen of secundair dyslectisch is extreme gevallen van hoewel haar eigen voorbeeld van de dyslectische beide groepen komen wel voor fie van dijk juristenzoon dat tegenspreekt op grond van mijn geeft daar in haar artikel een voorbeeld van naar beschrijving van het verschijnsel zou het in alle la aanleiding van de ervaringen van tom crabtree gen van de bevolking moeten voorkomen dat is bij nader onderzoek bleken de kinderen wel ook zo maar omdat er meer arbeiderskinderen hulp nodig te hebben maar niet op het gebied zijn zijn er ook meer dyslectische arbeiderskin van lezen en schrijven toen ook de emotionele deren ook manifesteert het zich bij hen eerder problemen verminderden verdween ook de dys als probleem dat is te verklaren lexie ging het nu echt zo gemakkelijk dit ernstig dyslectische kinderen uit hogere en lagere waren dus duidelijke gevallen van secundaire dys klassen vallen vooralsnog op de basisschool vaak lexie in veel gevallen is het niet zo duidelijk bij uit de boot maar een kind met matige proble het onderzoek van een kind met lees en schrijf men uit een hoger milieu profiteert van het feit problemen kunnen allerlei verschijnselen gevon dat de school redelijk aansluit op zijn voorschool den worden onder andere concentratiestoornis se periode iets waar alle kinderen uit de hogere sen die kunnen veroorzaakt worden door de milieus van profiteren hij zal het in vele gevallen ontwikkeling van het kind zelf maar ook door de net redden op de basisschool omgeving bijvoorbeeld spanningen thuis je een kind met matige problemen uit een arbei dient dan na te gaan welke rol het kind de ou dersmilieu ondervindt een dubbele handicap ders en broertjes of zusjes daarin spelen ik zal naast zijn leermoeilijkheden heeft hij ook no g 40 last van het feit dat de school minder goed aan zien verdwijnen ook al vermoed ik dat het er sluit op zijn voorschoolse periode iets waardoor niet veel zullen zijn er zijn ook scholen die die alle arbeiderskinderen gehandicapt worden hij leerlingen perse binnen de school willen houden zal het in de meeste gevallen niet redden en er zijn er die dat zolang mogelijk proberen fie van dijk verwart de problematiek die alle ar maar niet tot in het oneindige ze doen dat alle beiderskinderen op school hebben met de speci maal op hun eigen wijze er zijn dus veel school fieke problematiek van de dyslectische arbeiders culturen wat ik ook weet is dat het brendan kinderen wanneer we in staat zijn de aanslui zijn grootste wens is om op een gewone school in tingsproblematiek van de arbeiderskinderen op te een gewone klas te zitten niet dat hij terug zou lossen betekent dat nog niet dat ook de proble willen naar zijn oude school daarvoor zijn de men van de dyslectische arbeiderskinderen opge herinneringen niet zoet genoeg hij wil alleen lost zijn wel zijn we daarmee een stapje verder geen uitzondering zijn is dat een algemeen men selijke kinderlijke eigenschap of een eigenschap de schoo l door ons cultuurpatroon veroorzaakt ik zie dat kinderen behoefte hebben aan veiligheid en dat hiermee zijn we dan weer bij de school aange ze die vaak zoeken in aanpassing kleding land want daar ging het per slot van rekening hobby s idolen of ik dat nu prettig vind of over wie de oorzaak van dyslexie bij de school niet ik heb er wel rekening mee te houden wil leggen zal een nauwkeurige beschrijving moe had bij de verdachtmaking van de remedial ten geven van de school van het verschijnsel dys teachers geen kanttekening gemaakt kunnen wor lexie en van het leesproces dat houdt automa den wie remedial teachers aan het werk heeft tisch in dat je kijkt naar degene die een ander gezien wie hun begaandheid met de kinderen leert lezen naar degene die leert naar de wijze hun eindeloze geduld inventiviteit en creativiteit waarop dat gebeurt en naar de omstandigheden kent had zich afgevraagd of dit een reele be waaronder dat gebeurt schrijving is dat is het niet in het artikel vind ik een aantal beweringen daar had brendan met de freinet methode leren over iedereen kan een ander leren lezen deskun lezen zeg ik ja dan is dat op niets anders geba digen leren kinderen niet lezen maar zorgen voor seerd dan op geloof de uitspraak van de freinet aanpassing in de klas met de freinet school leert werkers neem ik niet zonder meer aan het arti iedereen lezen zie leesverslag herbert kohl en kel geeft mij geen argumenten het artikeltje van freinet ik neem die beweringen absoluut niet frits lithmaat in hetzelfde nummer van moer klakkeloos aan 1980 6 sterkt me in mijn vermoeden dat de ik kan zelf lezen had ik brendan nu lezen kun methode voor het kind voorlopig nog wel niet ge nen leren ik heb eerder al gesteld dat leren lezen vonden zal worden een complexe zaak is ik zou dan ook niet gewe ten hebben hoe ik dat had moeten aanpakken ik slotopmerkingen heb het daarom overgelaten aan mensen met een grote ervaring die veel meer mogelijkheden en tot slot zet ik nog even een paar punten onder oplossingen kennen en kunnen bedenken voor elkaar die in ieder geval bij brendan een rol ge leesproblemen speeld hebben er zijn er vast meer om te laten heeft de remedial teacher brendan goed leren zien hoe gecompliceerd de zaak is lezen en daarmee de cultuur van de school on zijn handicap ik denk dat die een oorzaak is dermijnd of heeft zij hem voorbereid op aanpas van zijn leesproblemen hoewel de wetenschap sing in de klas zie fie van dijk pag 10 zij mij nog niet precies kan ve rt ellen hoe bepalend heeft brendan niet voorbereid op aanpassing in deze geweest is de klas als daarmee bedoeld wordt hem zo klaar erfelijke factoren ik sluit deze als een oor te stomen dat hij de klassikale lessen weer kon zaak niet uit gezien mijn andere familieleden volgen op een door school omschreven wijze emotionele spanningen zijn gedragsproble zo n duidelijk beeld van hoe het hoort had de men hebben ons lange tijd erg onzeker gemaakt school niet ik weet ook niet of ze de cultuur van en doen dat nog wel de spanningen die dat op de school heeft ondermijnd ik weet wel dat er leverde zullen het leren niet bevorderd hebben scholen zijn die taalzwakke leerlingen liefst snel sociale factoren hogere milieus zijn over het 41 algemeen prestatiegerichter dan lagere wij heb naar ouders hoe zij met hun kind omgaan en ben geen directe druk uitgeoefend indirect na onderschat hun deskundigheid niet zij kennen tuurlijk wel als lezen niet alleen je ouders ple hun kind al jaren zier verschaft maar ook een belangrijk onderdeel ouders laat je kind niet al te gemakkelijk naar is van hun werk en het huis puilt uit van de boe het buitengewoon onderwijs gaan vraag de ken dan moet het zeer onplezierig zijn als de toe school om een uitgebreid onderzoek als er pro gang daa rtoe onbereikbaar lijkt wat zijn proble blemen komen laat ook de aanpak van de men zeker beinvloed heeft is een niet uit te roei school daarin betrokken zijn blijkt uiteindelijk en vooroordeel wie niet lezen kan is dom het de lom school een betere begeleiding te kunnen lijkt een vooroordeel dat in alle lagen van de be geven probeer je dan niet te laten beinvloeden volking voorkomt door je omgeving je kind gaat niet naar de lom de school die heeft hem verstandig en met school omdat hij dom is maar omdat de basis weinig druk getracht te helpen dat ze niet vol school te weinig faciliteiten heeft om de specifie doende middelen hadden meer individuele hulp ke aandacht die je kind nodig heeft te geven door kleinere klassen gedifferentieerder mate blijf je kind voortdurend stimuleren wie hard riaal meer kennis over de problemen zowel de werkt maar gering vordert heeft veel steun nodig lees als de gedragsproblemen is niet iets wat ik om te kunnen volhouden de school alleen verwijten kan dat haal je niet in opleiders besteed uitgebreid aandacht aan het je eentje de school in het waren wel zaken waar verschijnsel wijs de studenten op de comp exi door brendan op de lom school er in slaagde te teit van het verschijnsel en wijs ze de wegen die leren lezen het zou fijn zijn als de lom school ze kunnen bewandelen als ze ermee in aanraking niet nodig was geweest maar laat hem in hemels komen naam bestaan zolang er geen algemeen alterna tief is besluit zo heeft ieder dyslectisch kind zijn eigen gecom pliceerde geschiedenis ik benijd de leerkrachten in het artikel van fie van dijk lijkt de discussie niet die hun problemen volgens fie van dijk over dyslexie zich te versimpelen tot een discus moeten kunnen oplossen alleen zullen ze daar sie voor of tegen een andere maatschappij het niet in slagen gevaar hiervan is dat degenen die het verschijnsel dyslexie in zijn complexiteit zien als behoudend wat kunnen leerkrachten opleiders en ouders te voorschijn komen en degenen die het alteen maar als een wetenschappelijk verschijnsel zien doen om een bijdrage te leveren aan de oplossing als progressief dat maakt discussieren moeilijk van het probleem enkele suggesties voor mij is dyslexie een verschijnsel dat ik op leerkrachten zweer niet bij een methode zo lang niet duidelijk is wat er bij het leren lezen al twee niveaus wil aanpakken ik wil weten welke lemaal komt kijken het is moeilijk vast te stellen factoren in de maatschappij en welke in het kind welke methode wel of niet goed is voor welk een rol spelen kind steek eerst de hand in eigen boezem als een leerling moeilijk leert lezen maar blijf dat niet eindeloos doen een aantal leerlingen is daar niet bij gebaat die hebben echt veel meer individuele aandacht nodig die kun je niet geven in je klas met 30 leerlingen voer daarom actie voor kleine re klassen gedifferentieerder materiaal meer vrouw mankracht regelmatige her en bijscholing en wetenschappelijk onderzoek moet er een vereniging van ouders van veel ouders schamen zich voor een kind dat niet leesblinde kinderen komen even snel is als de anderen zij denken dat hun ouders die daar de zin van inzien kunnen kind dom is en als ze het zelf niet denken laten zich opgeven bij het bureau van de von anderen het hen wel weten boks daar maar eens e du perronlaan 6 0 tegen op licht daarom alle ouders voor zodat 1422 cs uithoor n vooroordelen uit de weg geruimd worden luister 42 noten ik weet dat in haar artikel op sommige plaatsen het worden allerlei subcategorieen onderscheiden bestaan van dyslexie in het midden wordt gelaten 3 dit waren briefjes d i e hij op tafel legde om ons te la maar aangezien ze zonder enig commentaar de uit ten wete n waar h ij heen was w ie er gebeld had e d spraken van de dyslexie bestaat niet school weergeeft 4 zie dumont 1976 pag 21 en de uitspraken van de dyslexie bestaat wel school 5 de te r men se cunda i re e n p ri ma i r e le ers toorn iss en en sterk bekritiseert heb ik de conclusie getrokken dat secundaire en primaire dyslexie worden niet door ze veel zelfs heel veel dichter bij de dyslexie iedereen gehanteerd het onde rscheid echter wel bestaat nietschool staat men spreekt dan van leer en leesproblemen tegen een minimal brein dysfunction wordt aanwezig ge over leerstoorn issen en dyslexie ofwel developmental acht als tenminste vier van de vijf volgende sympto dyslexie zie mccullough 1980 men aangetroffen worden 6 zie hierover aaron 1980 overbeweeglijkheid en motorische onhandigheid 7 de indeling die ik hier maak is een zeer grote versim zwakke concentratie en sterke afleidbaarheid pel i ng gezien de strekking van dit artikel vond ik emotionele labiliteit en ten gevolge daa rvan ge het niet nod i g tot verdere nuan ce ring over te gaan dragsprobleme n bovendien is de subcategorisering een groot pro gebrekkige geheugenfunctie s b l eem zie aa ron 1980 verstoring van de figuur grondrelatie 8 op de therapie ga ik niet in dat zou te ver voeren in een onderzoek naar de beschrijvingen die in de amerikaanse literatuur voor kwamen zijn aan de vi jf kenmerken nog de volgende meest voorko l iteratuur mende karakteristieken toe te voegen specifieke lee rstoornissen betreffende lezen en aaron p research in reading disability riddles and schrijven en rekene n resolutions in journal of reading 24 2 nov 1980 spraakstoornissen taalstoornissen gehoorstoor dumont j j leerstoornissen deel 1 theorie en model nisse n rotterdam lemniscaat 197 6 onduidelijke neurologische tekens dumont pag mccullough constance m ed persistent problems in 160 reading education newark international reading asso de groep kinderen is geen honogene groep er c i ati on 198 0 adressen van de auteurs in dit nummer willem mooijman jeruzalem 6 6881 jj vel p anne vermeer th schwarzestraat 2h 1073 jj amsterdam annelies dekkers nijenheim 24 26 3704 vk zeis t jos van der laan prins w de zwijgerlaan 5 3991 bd houten leen speelman meidoornstraat 20 1115 bg duivendrecht koosje henneman oz voorburgwal 153 1012 es amsterdam betty wesdorp oz achterburgwal 144 1012 dv amsterdam 43