Dyslexie, ook maar een woord

van de leerling en een ormale reis context breekt systematische analyses van schoolse in paragraaf 2 g aat b ienfait in op het gebrui k taalgebruikssituaties kunnen mogelijk ook ma van een method e n ederlands in een meertali g e teriaal leveren waarmee de bics calp onder klas z e geeft een paar p raktische en eenvou scheiding van cummins verder verfijnd en d ige handreikin g en zoals een inleidend k las daardoor concreter kan worden segesprek voorafgaand aan de introductie van een tekst rond hetzelfde thema woorden aan ed glijkan carola van der voort red bieden in zinvolle contexten zo mogelijk met nederlands als t weede t a al o p school g ebruikmaking van voor k ennis taal beschou dcn cahier 20 w ende activi t eiten relateren aan voorkomende s h ertog enbosch 1 988 prijs f 1 4 teksten b ij het verwerven van basisvaardighe d en gaat het allereerst om het proces minder om het p rod ukt in het tweede d eel van d e praktijkuit w erk ing geeft b ienf ai t een beschrijving van i ntercultu els schellekens reel thematisch cursorisch onder w ijs een geintegreerde aanpak die de heterogeniteit van de leerlingen als uitgangspunt voor het totale dyslexie ond er w ijsleerproces neemt een pri kk elende a f ook maa r een w oo rd sluiting van het b oe k d eze ideeen lig g en over igens ook ten grondslag aan d e methode an h et leerprobleemden k en van ortho p e d agogen ders nederlands waaraan bienfait ook mee en an d ere s p ecialist en is ve e l alfabetiserings werkte het siert haar dat ze er in dit d c n werk st ers een doorn in het oog de discussie cahier geen reclame voor maakt voor de gein is al jaren ou d fie van d ijk besp r eekt in m oer t eresseerde le zer over de achtergr o nden van 1 98 0 6 de pri kk elen d e st elling dysle xie b e anders nederlands verscheen in moer 1988 3 staat niet e li a an schoon d erman pv e noemde een artikel van sylvia n anning in hetz elf d e dyslexie een neven p rod u kt van ons lees en nummer staat een bespreking van het mate schrijfonderw ijs m oer 1 984 3 beide p u b li k a riaal door peter d ekkers ties le g gen meer of minder e x p liciet d e n a dru k op de relatie w etenscha p maatschap pij en verder en politieke onderzoeksverantwoordelijkheid toch tre kken dysle x ie cong ressen volle zalen de auteurs zijn er volgens de inleiding op uit geen wonder alleen al de term dysle x ie su g g e w eest om problemen te identificeren in de gereert duidelijkheid het probleem is be eerste drie hoofdstukken komt aan de orde noemd de w erel d is w eer geor d end ook al hoe leerkracht en leerboek een aanspraak doen w eet niemand p recies w at dyslexie nu ei g en op de taalvaar d igheid van de leerling d e pro lijk is m aar een d ing is zeker als je er last blemen betreffen vooral het on d erwijsaanbod van hebt en dat moet al haast wil je on d er dat is een goede ontwi kk eling h elaas b lijven d ie cate g orie vallen d a n ben je ni et lan ger de voorbeel d en gemakkelijk in de anecdotische gek er zit g een stee kje aan je los m aar je her sfeer senen wer k en volgens een ander patroon dat in plaats van w eer nieuwe onderzoeken naar is onhandig voor het onderwijs dus gooit de w aar leerlingen en leerkrachten falen want leerkracht er w at extra hulp tegenaan over de dat schijnen ze voornamelijk te doen groeit manier w aaro p dat moet gebeuren touwtrek d e behoefte aan systematische analyse van ke n onderw ijs k un dig en p sycholo g en orthope t aalvaardig hei d seisen die in de k las aan leerlin da g o g en en g e w o n e vers t an d i ge leraren en ou gen worden gestel d ders wat af en verd er b lijft alles bij he t oude elders in dit nummer beschrij f t martien de veilig leren lezen op 8 0 van de scholen boer een dergelijk onderzoe k ze inventariseert techniek boven inhoud wat twee ibo vakleerkrachten nu precies aan dat gaat maar door in didaktief van juni t aalgedrag vereisen en w at d e d i da c tisc h e 1988 dat blad heeft de vervelende gewoonte motieven daarachter zijn dat is een eerste onderzoe ken vooral d oor de ond erzoe k ers zelf stap die in het d enken en schrijven over an te lat en presenteren hou d t een logo p ediste d erstalige leerlingen nog te consequent ont een pleidooi voor leestrainingen h erhaal d e 44 oefening in het h ard op correct le zen in letter leerstoornissen ingedeeld bovendien zouden g re pen de gehanteerde leesstrategieen radend of gok tegen d eze achtergrond is het goed dat h of ken d oo k voo rt kunnen komen uit d e n ad ruk meester en d e waard de draad d er tegen o p e en g lobaa l of syn thes e a an p ak in de aan s p raak weer o p nemen in hun boe k toetsen ze vankelijk l e esm e tho d e he laas la ten d e s p eci a de gangbare opvattingen over dyslexie aan listen fact ore n als so ci a al econo m isc he klasse hun eig en o pvatting vanuit d e centrale vra ag thuistaal en taalonderwijs buiten beschouwing is er iets aan de hand met de taal of de t aal de schrijfst ers be pleit en o n de rz oek naar d e g e b ruiker traditionele va kwetenschappers f unda mentel e vraa g h oe leren k ind e ren eig en zoeken de problemen in de taalgebruiker die lij k lez en moet worden aang epakt a angezien d at niet zo best lukt betekent het etiket dyslectisch h oo fd stu k 4 g e e f t een inven t arisatie van d e vaa k een ein d station h et start p unt van d e au pro b lemen w aar h e t in de pra k tij k eig enlij k om teurs is d e taal z el f in haar maatscha pp elijke gaat d e 27 m e est voork omende t y p es taal b epaaldheid en gezien d e comp lexiteit van fouten brengen de schrijfsters onder in vier ca leer lees en schrijfprocessen t eg orieen 1 beg innersfoute n 2 vergissingen die voortkomen uit de discrepantie tussen in hoofdstuk 1 een ander verhaal over we sp reek en schrijftaal 3 f outen die voort k o tenschap en onderwijs schetsen ze hun kader men uit een verkeerde leerhou d ing en onlogi onderwijs binnen het krachtenveld van de ver sche en verw arren d e taalverschijnselen zoals deling van macht kennis en middelen in ons woordverminking hierbij zou de nadruk op de kapitalistisch systeem de mythe van waarde technie k in h et aanvan kelij k l e esproc es een rol vrije wetenschap laat de weg vrij voor allerlei kunnen spelen evena l s ex pliciet spellin g son vakspecialistisch onderzoek op het gebied van derwijs 4 complexiteiten onlog ische en ver dyslexie extra hulp en remediering richten w arrende verschijnselen in d e taal zelf zich zelden op de onderliggende vraag waar de indeling in vier rubrieken is verhelderend om is het leren lezen spellen in eerste instantie maar de uitwerking is nogal slordig zes fou niet gelukt tentypes ontbreken en een wordt dubbel inge deeld het boek b evat w el meer vervelen d e dat is gedeeltelijk te verklaren uit de histori zetfoutjes s oms b egrijp ik de keuze voor een sche achtergrond van het verschijnsel categorie niet goed zo is onder de derde cate dyslexie zo blijkt uit hoofdstuk 2 de specia gorie leerhoud in g te vinden het weg laten listen kijken meestal eerst naar intrinsieke fac van meerv o ud s n o f vervo eg ings t of n dit toren die liggen aan het kind zelf de sug zou m i oo k ond er c at egorie 2 passen een gestie dat je lees en of schrijfproblemen als gevolg van adviezen als schrijf o p w at je een te isoleren intrinsieke factor kunt onder hoort en het leren van grammaticale regels zoeken berust echter niet op wetenschappelij foutentype 2 4 verwiselin g van d en t aan het ke argumenten maar op de overtuiging dat er eind van zelfstandige naam w oorden en bij de kennelijk een isoleerbars intrinsieke factor is vervoe g in g van w erkw oorde n is d aarenteg en zo stellen de auteurs ze relativeren ook de bij categorie 4 on d ergebracht e n w aarom o m gebruikelijke tweedeling tussen specifieke en v at rubrie k 4 niet ook ver w isseling van q ua algemene leerstoornissen die o a dumont en k lank analoge letters als ou au ou w ij en ei van der leij hanteren ch en g n ie t on d ergebracht zijn d e catego rieen 17 en 1 8 ze betreffen types van taal in hoofdstuk 3 komen de gangbare d iagnoses fouten waarbij de inhoud nauwelijks wordt aan de orde zoals mbd en neurologische aangetas t stoornissen die bieden ook geen houvast en passant halen de schrijfsters de mythe over de h oofdstuk 5 behandelt d e uitg angs p unten bij koppeling dys l exie visueel ruimtelijke de alfabetisering van n ederlan dstalige vol w as denkst ijl onderuit door te wijzen op de defin i senen de auteurs vatten leren op als het be tie van dyslexie als het total iq gemiddelde te g rijpe n va n en het in g rij p en in de eig en we rke laag uitvalt heet iemand geen dyslecticus dus lij k heid dus veran d eren d e ont wi kk eling v an wie niet heel hoog scoort op andere dan talige taalvaard igheden plaatsen ze d an oo k in een taken wordt niet in de categorie secundaire maatschappelij k e en culturele context cursist 45 en begeleidster zijn met elkaar in dialoog n el h of m ees ter e ls de waard dyslex ie ook m et instemming halen de auteurs d e bronnen maar een w oord lees en schrijfproblemen aan die de psycholin g uist frank smith onder vanuit de alfabetiseringspraktijk bekeken scheidt de semantische uitgaan van beteke uitgeverij pandoor rapenburg 33 nissen zoals in de natuurlijke methode de or 1011 tv amsterdam prijs f 24 50 thografische verwachting op g rond van moge lij k e k lankco mb inat ies door d e schrijfsters ge koppeld aan ver wachtin g met b et re kk in g tot betekenissen syntactische gebruik maken van impliciete taalkennis op basis van gespro rob godfried ken taal en de visuele in de meeste teksten voor beginnende lezers sp elen visuele kenmer ken d e hoofd rol korte w oorden z ouden g e taalverhalen makkelij k er zijn d at resulteert in betekenislo een serie boekjes ze w ezensvreemde teksten daar stelt de alfa die de taal beschouwe n betiseringsgroep tegenover lezen lee r je door te lezen alle lezen is per definitie begrijpend lezen voor het schrijven geldt mutatis mutan deze serie bestaat uit drie boekjes bedoeld dis hetzelfde je schrijft met een doel compo voor leerlin g en van groep 5 tot en met 8 van sitie en transcriptie zijn twee aparte vaardi g he het basisonderwijs b ij elk boekje hoort een den in het reguliere taalonderwijs w ordt voor handleiding voor leerkrachten al de transcriptie beoordeeld d e ta alverhalen bevatten veel aan k no pingspunten voor taalbeschouwing die be het laatste hoofdstuk laat zi en hoe de eerder schouwing vindt ook plaats door middel van beschreven u i tgangspunten vorm kunnen krij diverse opdrachten aan de kinderen die het gen in de alfabet i seringspraktijk de l essen be verhaal lezen va tt en soms aardige ideeen soms doen ze puzzels d ie in g aan o p in het verhaal g e p re toch weer wat schools aan zoals het werken senteerde verschijnselen en zo d e kinderen met werkbladen en het laten lezen van een sa erover laten nadenken menvatting om de cursisten te insp i reren tot speuropdrachten die d e kinderen s t imuleren het lezen van een boek gelukkig staan er niet in hun ei g en omgevin g op z oek te gaan alleen succesverhalen vaak voel je iets van naar bepaalde taalverschijnselen de worstel i ng van curs i sten en begeleidsters schrijfopdrachten in de richting van experi om samen z i n te geven aan de lessen menteren met taal de hoofd personen in de verhalen komen wat nogmaals duidelijk maakt stempel s op steeds in situa t ies terecht die vreemde gekke drukken heeft geen zin aan het werk gaan en opmerkelijke of spannen d e taalsituaties bevat knelpunten proberen op te sporen wel maar ten een paar voorbeelden als het bas i sonderw ijs n i et wezenlijk het aan in het eerste boekje een raar verhaal komt de vankel i jk leesonderwijs aanpakt i s het dwe i len hoofdpersoon in de stad ettelijke woorden te met de kraan open de school producee rt haar gen die niets and ers bete kenen d an w inkel eigen analfabeten is er misschien een markt boetiek hoek paleis bar shop salon enzo voor b ui tenschoolse alfabetiseringslessen aan voort d it alles uiteraard met voor en of ach jonge k i nderen op woensdagmiddag of even tervoegsels verfhoek of haarsalon tueel gedeeltelijk onder schoolti jd laten we in het tweede boekje streng geheim komen wel wezen hoe belastend dat ook is het kan de hoofdpersonen via een hoop geheimschrift ze een hoop ellende besparen on d er meer terecht bij versluieren d taalgebruik tot slot hofmeester en de waard schreven het onno d ig gebruik van moeilijke w oord en en een helder pr i kkelend boekje ik kijk reikha l niet bestaande woorden m arten toonder zend uit naar de antwoorden van de weten h et bedenken van gewone woorden die je schappelijke specia l isten op de opgeworpen tot scheldwoord kan maken kan een leuk spel vragen letje worden achterlijke achteruitkijkspiegel h et d erd e boe kje pop story gaat onder meer over vreemde talen het verschil over feiten e n 46