Een Amerikaans onderzoek naar moeder-taal – Hess en Shipman in 1965

literatuur 1 bernstein b social class and linguistic development in halsey a h ed edu cation economy and socie ty new york 1963 p 228 30 7 2 bernstein b social structure language and learningo in j l roberts ed sc h ool children in the urban slum new york 1963 p 134 153 3 bloom b s a d avis en r hess compens atory education for cultur al depriv ation based on working paper s contributed by p arti cipants i n the re s earch con f erence on education and cultur a l deprivation new york enz 1965 4 cools t en c v noort macquelin kleut ertaal leren en mi l i eu doktoraalskriptie pedagogi sch instituut rijksuniv e rs ite i t utre c ht 1 970 s chomsky n syntactic structures 2e dr den h a ag 1 962 6 hess r d en v c shipman early experienc e and the s ocializ ation of cognitive modes in childrea in child dev elopment 36 1965 869 886 7 kohnstamm g a taalontwikkeling en milieu am sterdam 1969 lektor a ats re de r u utrech t 8 lenneberg e h biologic al found a tions of langu a ge new york 1967 9 menyuk p sentences ch ildren use cambridge mass 196 9 10 loban w d the language of elementary school children a study of the us e and control of language e ffectiveness in communic ation and the relati ons among speaking reading writing and listening illinois 1963 11 o 1 donne ll e g w j gr iffin en r c norris synt ax of kinderg atten and elementary school chi ldren a transformational a nalysi s illinois 1967 12 ol im e g r d hes s en v c shipman maternal l a nguage s ty l es an d their implications for children s cognitive dev e l op ment chicago 1965 een amerikaans onderzoek naar moeder taa l hess en shipman in 1965 a k de vrie s in 1 965 publ iceer den hess en shipman een art i kel in child develop ment dat tot de klassieken in het veld van de socio linguistiek is gaan behoren het artikel early experience and the socialization of cognitive modes in children beschr ijft enige vorme n van inter actie tussen moeders en hun vier jaar oude kleuters in een experimentele si tu atie 1 08 het gaat om 163 amerikaanse negermoeders met hun k inderen die naar sociaal economisch milieu waren ingedeeld in de volgende vier groepen milieugroep a heeft voorbereidend wetenschappelijk of hoger onderwijs ge volgd en oefent een leidinggevend beroep uit groep b heeft highschool gevolgd groep c be staat uit ongeschoolden en halfgeschoolden die i n hun eigen onderhoud kunnen voorzien groep d bestaat uit ongeschoolden en halfgeschoolden die dat niet kunnen de verschillen in interactie die tussen de moeders en hun kinderen uit de verschillende milieugroepen werden gevonden waren meestal opvallend men moest sorteeropdrachten uitvoeren en een taak waarbij door gezamen lijke inspanning een serie tekeningen moest worden gekopieerd er werden geen milieuverschillen geconstateerd in de affectieve relaties tus sen de moeders en hun kinderen wel merkten de schrijvers op dat de moe ders in milieugroep a verhoudingsgewijs meer tegen hun kinderen spraken dat de taal die zij gebruikten complexer was en dat zij de kinderen al s ze hun een taak moesten opdragen duidelijker vertelden wat van hen verwacht werd terwijl ze daarna de kinderen meer gelegenheid gaven op eigen kracht te werken toch als we het artikel nu lezen na al het werk dat er sindsdien door mensen al s hunt loban o donnell en anderen op het gebied van de socio l inguistiek is verricht valt op hoe oppervlakkig de werkwijze van hess en shipman nog was in hun analyse van het verhaal dat ze elk van de 163 moeders naar aanleiding van een plaat aan hun kinderen lieten vertellen komen ze tot de volgende categorieen gemiddelde zinslengte percentage ongebruikelijke bijvoeglijke naamwoorden op het aantal ielst naamwoorden percentage ongebruikelijke bijwoorden op a lle werkwoorden bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden de syntactic structure elaboration complexe syntactische structuren een duistere categorie waarin neven en ondergeschikte zinnen infinitief en deelwoordgroepen elk van een waarderingsgetal voorzien afgewogen wor den tegen het totaal aantal zinnen dat leidt tot de volgende tabel milieuverschill en in taalgebruik milieugroep a b c d aantal personen 40 42 40 4 1 gemiddelde zinslengte 11 39 8 74 9 66 8 23 ongebruikelijke b ijv mv 31 99 28 32 28 37 30 49 ongebruikelijke bijwoorden 11 14 9 40 8 70 8 20 complexe syntactische structuren 8 89 6 90 8 07 6 46 meer informatie over het taalgebruik van de moeders leve rt dit onderzo e k 109 eigenlij k niet op het enige opvall ende is het grote ver schil in gem iddelde zinslengte de maat voor complexe syntactische structuren geeft on s geen informatie over de zinsconstructies die tot die verschillen leiden het onderzoek van c ools en van noort naar het verband tussen het taalge bruik van moeders en hun kleuters beperkte zich tot het mi l ie u der minst beschoolden hun taalmaten wa r en meer gefundeerd dan di e van hess en shipman zo gebruikten zij de gem i ddelde t unit lengte runt in plaats van de gemiddelde zinslengte omdat een eenduidige defini t ie van zin moeilijk te geven is om dezelfde reden vermeden ze twijfelachtige cate gorieen als ongeb n iikelijke bijvoeglijke naamwoorden en bijwoorden we moeten ons wel afvragen in welk kader dit onderzoek staat en wat men ian de resultaten heeft de behavior i stische school en die van c homsky denken ve rschillend over de inv l oed die de omgeving uitoefent op de taal verwerving van kinderen ten aanzien van dit punt waarover nog maar wei nig systematische gegevens ter beschikking staan heeft dit onderzoek een brokje nieuwe informatie aangedragen het o n de rzoek zou u i tgebr eid moeten worden naar meer leeftijdsklassen en alle sociale milieus zoals cools ook aangeeft s preken in de jenaplanschoo l s j co freudenthal lutte r ter inleiding enige noodzakelijke achtergrondinformati e de jenaplanschool verschilt in meerdere opzichten van de traditionele leer stofjaarklasschool de voornaamste verschilpunten zijn 1 het onderwijs wordt ondergeschikt gemaakt aan de opvoeding m a w in de j enaplanschool geldt het primaat van de opvoeding 2 onder het primaat van de opvoeding is te verstaan a het optimaliseren van de ontwikkelingsgelegenheid va n elk individueel kind b het individuele kind met inachtneming van het onde r a gestelde leren samenleven en samenwerken met anderen volgen jenaplan verken zou men kunnen omschri j ven als het optimaliseren van de i ndividuele ontwikke lingsmogelijkheden binnen en door de gemeenschap v oor de gemeenschap 3 om 2a te realise ren heeft de j enaplanschool het zittenblijven volledi g uitgebannen en wel door middel van de zg n i v e a uc u r s u s s e n voo r rekenen en taal met name spelling en soms lezen door een puur school organisator i sche ingreep waar geen kosten mee gemoe id zij n kan elk kind in een j enaplanschool het onderwijs in de systeme n volgen in een niveau groep die bij zijn vorderingen in dat vak onderdeel past 110