Documenten
h e nk sm i ts een beel d is altijd een mening basisschool een enkele keer praten over televisie is nog geen audiovisuele vorming dat is de overtuiging van henk smits van de 2e openbare montessori school in amstel veen hij beschrijft in dit artikel hoe hij met zijn collega s van kleuter en lagere school het begrip vorming serieus neemt waar het gaat om de taal van het beeld beschreven wordt hoe de leerlingen vooral veel zelf bezig zijn met het in beeld brengen van hun eigen werkelijkheid ze leren daarbij de technieken te bedienen die ook in de wereld van de massamedia veel worden toegepast ieder kind krijgt dagelijks feiten meningen ge nota van de gemeente amsterdam 1977 voelens ideeen en opvattingen aangeboden door de massamedia de school zal de leerling in de ge in de onderwijspraktijk betekent het dat je kin legenheid moeten stellen de vaardigheid te ont deren materiaal aanbiedt waarbij ze moeten na wikkelen om de aangeboden informatie in de denken over vragen als vorm van feitelijke mededelingen meningen op wat betekent het om ontvanger van informa vattingen ideeen gevoelens kritisch te bezien de tie te zijn manier waarop informatie door de audiovisuele hoe presenteren de zenders hun boodschap media wordt aangeboden kan men leren door pen wat is hun bedoeling zien de bedoelingen er achter leren herkennen en hoe verkrijg je informatie die je nodig hebt op hun waarde schatten hoe kun je zenders benaderen de leerling zal inzicht moeten ontwikkelen in de het vinden van geschikt materiaal om de kinde wijze waarop audiovisuele mededelingen overko ren aan te bieden is nog een zaak van experi men hij zal gevoel moeten krijgen voor het spe menteren in zaandam is een tweetal scholen cifieke van de audiovisuele communicatievormen koppels bezig met een meerjarenproject om te dit alles zal een bijdrage leveren aan de ontwik trachten een systematische leergang tot stand te keling van een kritische houding ten opzichte van brengen de stichting audiovisuele vorming te de aangeboden informatie een houding die kan amsterdam produceert materiaal voor de scho leiden tot een beter inzicht in de audiovisuele in len formatie zowel in de school als daarbuiten vgl op de montessori kleuterschool de gouden 21 kraal en de tweede openbare amstelveense montessori school laten we de kinderen met beeld en geluid werken iets van onze ervaringen volgt hieronder praten over plate n met de kleuters doen we vooral waarnemingsoe feningen we bespreken eerst een aantal foto s waarbij duidelijk moet worden dat een foto maar een klein stukje weergeeft van alles wat je om je heen ziet de kinderen krijgen een houten plank je met een gaatje erin met dat fototoestel kun nen ze rond gaan kijken ze zien dan steeds een klein stukje van wat er om hen heen is later gaan de kleuters echte foto s maken op de automatische kleinbeeldcamera s hoeft alleen door middel van symbolen de afstand ingesteld te afbeelding 1 worden we gebruiken een snelle 27 din film zodat niet met een flitser gewerkt hoeft te wor met de wat oudere kinderen praten we over pla den de gemaakte foto s worden besproken ten en plaatjes hiervoor zijn de geschiedenis waarom heb je dat uitgekozen staat alles erop vertelplaten of foto s uit tijdschriften en kranten wat je erop wilde hebben goed te gebruiken steeds terugkerende vragen in de volgende fase gaan we gericht opnamen ma zijn ken eerst bedenken wat je wilt opnemen en dan wat zie je waar is het en waaraan kun je dat pas gaan proberen of je het kunt andere kinde zien en wanneer is het en waaraan kun je dat ren kunnen hierbij worden ingeschakeld om bij zien voorbeeld iets uit te beelden allerlei begrippen de kinderen ontdekken dat zulke afbeeldingen komen ter sprake groot klein dichtbij voor op allerlei manieren geinterpreteerd kunnen wor achter links rechts den beelden roepen bijna altijd gevoelens op ook kan er een fotoreeks gemaakt worden we kleding en attributen zijn hierbij een bepalende proberen de kinderen essentiele momenten uit factor op afbeelding 1 geven de bril en de wijze een gebeurtenis vast te laten leggen dat kunnen waarop de sigaar wordt gerookt het gevoel dat de de belangrijkste momenten van een toneelstukje afgebeelde persoon een zelfvoldaan mannetje is zijn of bijvoorbeeld een voor de kinderen herken als je iets meer weet van een plaatje is je inter bare gebeurtenis als de wasbeurt van de pretatie ook heel anders kinderen zullen bij af schildpad beelding 2 een ander beeld krijgen dan volwasse als mogelijke paralleloefeningen noemen we het nen die weten wanneer en waar deze foto ge vertellen naar aanleiding van een afbeelding wat maakt is als je voor een ander een foto maakt zie je allemaal of het in volgorde leggen van een waarmee je iets wilt overbrengen is het dus be serie plaatjes zodat ze een verhaaltje vormen langrijk dat je weet wat de ander al weet we noe van de door de kleuters gemaakte fotoreeks men dit het referentiekader wordt ook een werkje gemaakt andere kleuters niet alleen praten we over afbeeldingen we gaan kunnen de plaatjes in volgorde leggen en er hun er ook mee aan het werk in groepjes maken we eigen verhaal bij vertellen collages vooraf moeten de kinderen bedenken al deze activiteiten dragen bij tot de ontwikke welke boodschap ze willen overbrengen kinde ling van de zintuigen en de motoriek de camera ren kiezen meestal een boodschap met een mora in een bepaalde stand houden stilhouden ergens listisch karakter roken is slecht voor de ge bewust gaan staan of liggen ook worden vaardig zondheid of rijke mensen geven te weinig aan heden ontwikkeld die gericht zijn op de commu mensen in arme landen of de natuur verdwijnt nicatie je kunt iemand anders iets vertellen door bij de andere kinderen gaan we na of de bedoe hem een plaatje te laten zien ling van zo n collage is overgekomen 22 benodigdheden dia raampje plakband van 25 mm en viltstiften over een kant van het raampje zit plakband op de gladde kant kan men met een viltstift tekenen bij het projecteren komt het kleine tekeningetje groot op het scherm je kan de tekeningen op allerlei manieren verwer ken het is bijvoorbeeld goed mogelijk een be kend verhaal of gedicht te visualiseren de oudere kinderen kunnen er een geluidsband bij maken afbeelding 3 afbeelding 2 de kinderen komen zo tot de ontdekking dat be paalde elementen in hun onderlinge rangschik king ervoor zorgen dat hun boodschap al dan niet overkomt ook de reclameboodschappen komen ter sprake bij reclame afbeeldingen gaat het meestal om een duidelijke boodschap als men het essentiele ele ment wegneemt of vervangt door een ander wordt de boodschap onduidelijk bij het meervoudige beeld gaan andere factoren bij de interpretatie meespelen de kinderen ont vangen in groepjes twintig plaatjes waarmee ze zelf een verhaal mogen maken er blijkt dan al snel dat ze met dezelfde plaatjes verschillende verhalen kunnen bedenken door ze in een andere volgorde te leggen zo kan een verhaaltje van drie beelden zie afbeelding 3 verschillende verhaal tjes opleveren bijvoorbeeld 1 23 of 3 2 1 of 2 1 3 of 2 3 1 een aantrekkelijke methode om zelf een verhaaltje te tekenen is het werken met krasdia s kleuters kunnen dit al 23 co m pleet m et achtergrondgel u iden en zelfge vastgesteld kaasfabriek bakker schiphol to maakte mu ziek neelspeler bloemenveiling muziekschool bejaar o ok stri p verhalen confron t eren met m a n iere n den zoeken ze op school eerst naar informatie in van vertellen uit bestaande stripverhalen kun je boeken ze maken afspraken en bereiden de een ged eelte laten zien en er een of twee bee l de n interviews inhoudelijk op school goed voor ze uit weglaten de kinderen kunnen het ontbreken nemen een draaiboek mee waarin staat welke de beeld invullen zo kunnen ze ervaren hoe een beelden ze zeker willen vastleggen ter plekke e nk el beeld ee n verhaal sterk kan be invl oeden vinden ze dan vaak zoveel interessante dingen e e n v erhaal kan je ook zelf b e d e nk en e n zelf dat ze dit draaiboek maar ten dele volgen fotograferen b edenk daarbij steeds weer welke dan gaan ze met cassette recorder en fototoestel beelden nodig zijn om de bedoeling van het ver op pad de taken worden verdeeld zodat ieder haal te la te n o verko m en kind wat te doen heeft als na het ontwikkelen de dia s op school terugkomen sorteren de kin o p pa d met a pp aratuu r deren ze en leggen ze ze in een bepaalde volgor de ze beluisteren het interview en noteren alles bij het vervaardigen van een geluids diareeks gaat in een overzichtelijk draaiboek commentaar en het om twee zaken muziek komen nu samen een advies niet meer zelf op onderzoek uitgaan om informatie te dan 25 seconden geluid per beeld dat maakt het verzamelen over een onderwerp waarover je bekijken van de diaserie aantrekkelijker iets te weten wilt komen e n voordat ze deze geluids diaserie gemaakt hebben die informatie zo in een geluids diaserie ver hebben de kinderen al uitgebreid met cassette werken dat je andere kinderen op een begrij recorder en het fototoestel gewerkt zodat ze pelijke wijze informeert geen extra uitleg nodig hebben als een groepje kinderen een onderwerp heeft 24 het vastleggen van een filmverhaal is meer een de hebben groepsactiviteit daarbij houden we een paar din we vertellen meteen iets over camerastandpunten gen goed in het oog en het beeldkader dan gaan we een verhaal be de technische voorbereiding moet zo eenvou denken dat is de moeilijkste fase van het film dig mogelijk zijn dus alleen maar de aan uit project want steeds weer moet je vragen kun je knop van de camera en het instellen van de af dat in beelden vertellen stand is belangrijk vervolgens gaan telkens twee kinderen een deel elk kind komt met alle activiteiten aan de van het verhaal uitwerken het volgende tweetal beurt de film wordt steeds in gedeelten door werkt door op wat de vorige hebben geschreven een paar kinderen opgenomen geregisseerd en zo ontstaat een draaiboek waaraan iedereen afgewerkt heeft meegewerkt kleding en decors worden we beginnen met een proeffilmpje ieder kind ontworpen en gemaakt als de film ontwikkeld is van de groep mag een minuut filmen we bespre kijken de kinderen er enige malen naar en beslis ken het proeffilmpje samen op de inhoud staat sen ze wat in de film blijft en in welke volgorde erop wat je erop wilde hebben zo niet hoe zou de kinderen monteren het deel van de film dat ze dat komen staat er iets op wat je niet erop wil zelf hebben opgenomen zo doet ieder kind erva i r y f 01 7 r r w 25 ring op met de viewer en de plakpers alle beschreven apparatuur aanwezig is foto s en in eerste instantie telt niet het resultaat maar het ander beeldmateriaal te verkrijgen bij de stich feit dat alle kinderen de gelegenheid krijgen alle ting audiovisuele vorming te amsterdam dia fasen van het proces mee te maken raampjes en breed plakband en een op elke als voorbereiding op het monteren krijgen de school aanwezige band of cassetterecorder en kinderen een lang stuk film dat op een kermis is een dia apparaat zijn al voldoende gemaakt we vragen ze waar ze aan denken bij ervaringen met de taal van beeld en geluid kun kermis snelheid licht rondzwaaien veel men nen kinderen opdoen door middel van waarne sen enz uit die lange film mogen ze dan een mingsoefeningen het praten over en het werken minuut knippen en zo aan elkaar plakken dat het met betekenisdragende elementen in een beeld begrip kermis duidelijk naar voren komt de op het maken van foto en diaverhalen het maken deze manier door de kinderen zelf gemaakte film van informatieve geluids diaseries en het vastleg wordt na de oefening vertoond gen van een verhaal op film andere activiteite n praktisctie werkboeken h ans wynants en aad helweg opname beeld en geluid er zijn op onze school nog meer activiteiten in de school cantecleer de bilt 1 97 3 waarbij audiovisuele vorming een rol speelt we guus atroot hans fr6ling en gerard kruger handboek maken met behulp van de bandrecorder school voor audio visuele exp ressie muusses pu rmerend 197 3 radiokranten en enige malen per jaar maken we in beide boeken wordt vrij grondig uitgelegd hoe leraren met de videocamera een schooljournaal belang op school met beeld en gelu i d zouden kunnen werken rijke dingen in de school leggen we vast we hou de nadruk ligt daarb i j op het leren omgaan met foto s den vraaggesprekjes enz film geluids en videobanden dat de sociale vorming bij al deze activiteiten een beide boeken zijn tamelijk prijzig maar voor mensen die enorme rol speelt zal uit bovenstaande beschrij daadwerkelijk met de media aan de slag w i llen erg han dig het boek van hans wynants en aad helweg troffen vingen duidelijk zijn wie in de school aan de slag we bij de slegte aan wil om kinderen te laten werken met de taal van red beeld en geluid hoeft echt niet te wachten totda t haast je maar niet te langzaam want er zijn haast geen bestemoers 69 78 meer bestel bij het von bureau haastig maar met afzende r 26