Documenten
dees maas een compleet programma ckv in gesprek met ine pels begin juli 1996 zit ik tegenover ine pels op haar kamer in het dr knippen bergcollege te helmond de tafel tussen ons in is kleurrijk bezaaid met werk stukken van leerlingen de resultaten van het project een beetje kunst die door ine tevreden en door mij nieuwsgierig bekeken worden ik zie hoe een leerlinge professioneel de mogelijkheden van de tekstverwer kingsprogramma s en de kleurenprinter heeft uitgebuit maar ook bij het werkstuk van iemand die het met een typemachine moest zien te redden spat het enthousiasme van de pagina s af dat is de buitenkant ine pels kent ook de binnenkant en weet bij iedere scriptie wel een persoonlijk verhaal te ver tellen en dat tekent haar manier van lesgeven ze zoekt naar ontplooiing van de leerlingen van binnenuit probeert haar leerlingen te begeleiden bij het ontdekken van hun eigen interesses en het vertellen daarover die stimulerende houding kenmerkt haar niet alleen als lerares nederlands maar ook als coordinatrice van de buitenlesactiviteiten van het dr knippen bergcollege dat laatste is een taak waarvan ze de ins en outs inmiddels kent in 1995 ontwikkelde zij inspringend op de plannen rond ckv 1 zoals die er toen lagen het project een beetje kunst een compleet lesprogramma dat de aandacht die het in deze tsjip krijgt ruimschoots verdient vorig jaar werkten drie docenten nederlands mee aan hel project in vier vwo de resultaten zijn als invulling van een vak als ckv veelbelovend een beetje kunst hopelijk krijg je de smaak ervan te pakken in dit jaar ga je kennismaken met kunst en cultuur thuis en misschien ook uit kijken en luisteren en vertellen wat jij ervan vindt natuurlijk kost het wat in de eerste plaats moeite en in de tweede plaats tijd maar het levertje ook heel wat op kijk en luistergenoegen het prettige ge voel da t je iet s nieuw s meemaak t en natuurlijk oo k da t jouw menin g hie r echt van belang is leren doe je trouwen s ook je leert kritisch te kijken naar kunstje leert een eigen voorkeur te ontwikkelen je leert meer te gemeten van wat kunstje te bieden heeft volg de aanwijzingen en je kunt er smakelijk van happen zie daar de eerste kennismaking van de leerlingen van het dr knippenberg college met een beetje kunst de oorspronkelijke titel van het project luidde een rondje kunst in die opzet zouden de deelnemers opdrachten maken op het gebied van film toneel cabaret architectuur beeldende kunst en poezie juist bij nieuwe projekten zeigt sich in der beschrankung der meister en ine besloot dat het beter was de leerlingen uit de verschillende onderdelen te laten 35 maas een compleet programma ckv kiezen minimaa l twe e gebieden moeste n uiteindelij k aa n bod komen z e konden dus naar een film of toneelstu k gaan een expositie bezoeken of een gebouw of stadswijk eens aandachtig gaan bekijken alle leerlingen moesten zich ten slotte verdiepen in een gedicht ter afsluiting van hun werkstuk daarvoor leg ik de basis eigenlijk al in de eerste klassen zegt ine pels dan laat ik ze gedichten lezen voordragen en laat ik ze vertellen waarom een ge dicht hen aanspreekt later gaan ze ook zelf gedichten maken in de eerste klas vinden ze dat vaak heel akelig of griezelig maar als ze een maal zien dat alles kan en mag komen ze wel over de streep ook de jongens die zich nogal eens verschuilen bijvoorbeeld achter feitenmateriaal leren over poezie en hun eigen mening daarover praten ik vind het heel belangrijk dat leerlingen zic h bewus t zij n va n hun eige n belevin g e n di e redelij k onde r woorden kunnen brengen een goede basis voor een project als een beetje kunst want zoals we in de uitnodiging to t dat project al lazen is oo k daarbij de eigen mening va n de leerlingen belangrijk wat doet de leerling hoe werkt het project voor een leerling laten we voor het gemak spreke n over een fictieve leerling jan in de eerste les besteed aan dit project krijgt jan informatie over de opzet en de bedoeling van een beetje kunst aan het blad met aanwijzingen de leer wijzer waarvan we op de vorige pagina het begin weergaven heeft jan een goed houvast voor de komende drie maanden daarin moet hij kiezen welke van de mogelijke gebiede n van kunst hij wil betrede n in het kader van zijn werkstuk moet hij achtergrondinformatie verzamele n en moet hij enigszins voor ogen krijgen hoe hij zijn werkstuk wil indelen en vormgeven jan houdt erg van films dus die keuze is snel gemaakt en nadat hij enkele weken geprobeerd heeft o m een beeldend kunstenaar te vinden die bij hem past krijgt hij op weg va n school naa r huis opeens ee n schitterend e inval aan een van de straten waarop hij dagelijks fietst lig t een prachtige villa vanaf de eerste klas heeft hij al gefantaseerd over de geschiedenis en de bewo ners van het pand voor de tweede opdracht kiest hij dus architectuur over het gedicht zal hij later nog eens nadenken vooralsnog kan bij aan de slag in de leerwijzer leest hij de volgende opdracht film noteer de zakelijk gegevens titel regisseur scenarioschrijver hoofdrolspelers jaar genre datum vertoning plaats vertoning korte inhoud geef een samenvatting van de inhoud door de gebeurtenissen de 36 maas een compleet programma ckv belangrijkste personages de tijd en de plaats te beschrijven eigen mening vertel wat jij van de door jou gekozen film vindt en ga daarbij in op watje in het bijzonder heeft getroffen denk daarbij aan mooi gefilmd e en gespeelde scenes spanning verassende wendingen en je gevoel toe n het zaallicht de laatste beelden verbleekte tip raadpleeg filmrecensies in dagbladen filmtijdschriften e n omroepgidsen in de openbare bibliotheek kun je ook altijd wat oudere recensies opvragen als je fil m gemaak t is naar aanleiding van een boek is het natuurlijk hee l leuk om boek en verfilming met elkaar te vergelijken misschien krijgt jan het in eerste instantie wel aan de stok met zijn ouders zoals blijkt uit een opmerking die ine tussen de evaluaties van de leerlingen vond mijn moeder geloofde eerst niet dat ik voor een opdracht van school naar de bioscoop ging meestal als we een verslag maken moet dat over saaie dingen maar als hij pa en ma van de noodzaak overtuigd heeft zal hij waarschijnlijk op een heel andere manier dan hij gewend was de ervaring van het naar de bi oscoop gaan beleven hi j moet wel wan t hij dit keer mag hij er iets ove r vertellen en hij let nu dus op zaken die voorheen volledig aan hem voorbij gingen zoals het indelen van de film in een bepaald genre vervolgens gaat jan een soortgelijke opdracht maken voor de afdeling archi tectuur architectuur noteer de zakelijke gegevens straat en huisnummer architect bouwjaar functie eens stilstaan bij wat zo vanzelfsprekend lijkt ligt misschien niet zo voor de hand als je dat wel doet zul je merken dat het eerst zo vanzelfsprekende ver rassingen in zich heeft het is de bedoeling dat je een gebouw uitkiest en dat intensief gaa t bekijken ee n woonhuis een kantoor een kerk een fabriek een boerderij of misschie n wel een stadswijk kies iets wat je mooi vindt in je versla g geef je er een beschrijving va n en probeer je aan te geven watj e aanspreekt het zal niet altijd lukken de naam van de architect te achterhalen maar van de pogingen daartoe kun je in je verslag wel melding maken ook de datering kan een probleem zijn je zult in dat geval moeten volstaan met een globale schatting tip maak een foto of tekening va n jouw object stel vragen aan direct be trokkenen zoals buurt bewoners concierges en medewerkers om meer te we ten te komen misschien vergaat het hem wel net zo als de leerlinge waar ine pels vol en thousiasme over vertelt zij mocht het huis dat ze zo prachtig vond bezoeken had contact met de architect en leerde op die manier ontzettend veel over archi tectuur 37 maas een compleet programma ckv na drie maanden gaat jan naar de voortgangsgesprekken hij vertelt waar hij mee bezig is geweest dan blijkt dat hij geen enkele recensie van de door hem bekeken film heeft gelezen hij krijgt het advies er alsnog enkele op te zoe ken en aan hem wordt verteld hoe hij dat het beste kan doen en op welke ma nier bij ze het best kan verwerken in zijn werkstuk drie weke n voorda t hi j zij n werkstuk af moe t hebben kiest hij i n een les waarin gedichten werden voorgelezen en bundels ter inzage klaar lagen een gedicht uit dat hij wil bespreken nadat hij zijn werkstuk ingeleverd heeft ontvangt hij van ine een opdracht voor een betoog jan stel je voor datje recensent bent bij het eindhovens dagblad en schrijf da n een recensie over de film jan voelt zic h inmiddels zo n kenner dat hij daar graag zijn tanden inzet als jan een beetje lijkt op de leerlingen van het dr knippenbergcollege t e helmond dan houdt hij een leuke herinnering over aan dit project ine pels in de evaluatie gaf een leerling aan dat hij het teveel werk had gevonden de meesten waren echter ondanks de vele uurtjes die het hun had gekost heel enthousiast je merkt dat zo n opdracht hun echt voldoening schenkt ze zijn trots op hun eindproduct en vinden het leuk om dat bijvoorbeeld thuis te laten zien wat doet de docent de docent is bij dit project als begeleider bezig in 1995 toen ine het project alleen met haar vwo groepen uitvoerde werd het werkstuk in huiswerktij d gemaakt de betoog opdracht zat er toen nog niet bij dan moet de docent na tuurlijk we l aanspreekbaa r zijn als er zich problemen voordoe n en moet er goed nagedacht worden over de hoeveelheid huiswerk die er opgegeven wordt in totaal besteedde ine toen vier lessen aan een beetje kunst toen er meer docenten het project uitvoerden trokken zij er zes weken lestijd 18 lessen voor uit daarin was ruimte om de nodige uitleg t e geven maar ook voor zelfstandig werken ine dat tweede jaar zag je veel beter waar de leerlingen mee bezig waren de voortgang maakte je samen heel intens mee terwijl dat het eerste jaar veel afstandelijker was door ze in de klas voor ze zichzelf te laten werken zie je als docent heel duidelijk zien welke leerlingen zelfstandig kunne n werken afgelopen jaar heb ik precies kunnen zien wi e wel geschikt wa s voor het atheneum en wie niet het project geeft dan een ongelooflijk inzich t in de capaciteit van de leerlingen als ik vraag naar het belangrijkste probleem dat een docent bij de uitvoering van dit project tegenkomt dan hoeft ine pels met lang na te denken zorg dat je de leerlingen begeleidt bij het zoeken naar informatie je kunt niet zomaar zeggen zoek een gedicht uit houd maar een interview of g a naar de bi bliotheek dan stuur je leerlingen letterlijk het bos in daarom leg ik ook altijd wat gedichtenbundels in de klas en op mijn kamer daar kunnen de leerlingen eens in grasduinen op die manier krijgen ze toch een idee van welke poezie hun ligt of waar ze juist niets van snappen maar ook als de leerlingen hun weg tot de secundaire literatuur wel vinde n kan het mis gaan zo was er bijvoorbeeld een leerling die een gedicht koos 38 maas een compleet programm a ckv van een auteur die in de boeken gekenmerkt werd als schrijver van stadsgc dichten toevallig had hij een natuurgedicht gekozen hij analyseerde het ech ter als een stadsgedicht waardoor er maar weinig van zijn verhaal klopte dan vraagje zo n leerling hoe hij aan de analyse komt en gebruik je het voorval om de leerlingen nog eens op het hart te drukken toch vooral iets te kiezen dat bij hen past als docent moetje dus heel alert zijn op het aanbieden van de nodige informatie e n de manier waarop leerlingen erme e om blijken t e gaan hoe werden de werkstukken gehonoreerd gaven de docenten er cijfers voor ine ja een negen of een zeven moetje toch ook uit kunnen drukken soms is er best een verschil in de kwaliteit van de werkstukken we hebben vooral gelet op inhoud en de eigen stijl spelling speelde in de uiteindelijke beoorde ling een ondergeschikte rol in de leerwijzer lezen we jouw beetje kunst telt als een proefwerkpunt j e krijgt een 7 als je volgen s d e richtlijnen ge werkt hebt en je keuze van een redelijke kwaliteit is tijd voor overleg ma ken we altijd extra punten zijn te verdienen als de kwaliteit va n je keuz e goed is en als je aandacht hebt besteed aan de vormgeving van je verslagen verder hebben de docenten die meewerkten aan een beetje kunst het project volgens ine als positief ervaren ine pels een project waarbij je leerlingen hun eigen keuzes laat maken en die laat verantwoorden kan zowel voo r de leerlingen als de docenten heel vormend zijn zelf merk ik weleens dat leer lingen een gedeelte uit een tekst kiezen wat mij absoluut niet aanspreekt en andersom gebeurt dat ook dat verschil in waardering is voor een docent soms het moeilijkst te leren maar een toneelstuk of een gedicht dat jou als docent weinig nieuws te bieden heeft kan voor een leerling een belangrijke beleving of ervaring bevatten voor hen is het dan vaak de eerste keer dat ze herkenbare elementen uit hun leven zo verwoord of verbeeld zien het is belangrijk als docent om daarbij stil te staan schoolklimaat het dr knippenbergcollege t e helmond is een school waa r veel aandacht wordt besteed aan buitenlesactiviteiten de cba commissie buitenles acti viteiten bestaande uit ine pels twee collegae en zo n dertig leerlingen orga niseert en coordineert behalve feestelijke gebeurtenissen zoals de diploma uit reiking het carnavalsbal en de kerstviering met levende kerststal en galabal ook veel culturele activiteiten bijvoorbeeld het open podium een culturele avond waarop leerlingen gedichten voordragen scenes uit toneelstukken spe len of zelf geschreven liedjes zingen dit open podim is ontstaan uit de poe zie avond die het knippenbergcollege twee jaar eerder organiseerde t at was zeer tegen mijn verwachting in een groot succes de dichters in spe von den bovendien via ine pels hun weg naar het literair cafe van helmond en de regionale omroep ine en heel bekend is ondertussen onze jaarlijkse musical daaromheen i s langzamerhand een leuk cultuurtje ontstaan er nemen zo n honderd leerlingen aan deel en het bijzondere ervan is dat iedereen die zich opgeeft ook mee mag doen er wordt niet geselecteerd er zijn geen audities soms zijn er dus zo 39 maas een compleet programma ckv veel leerlingen dat we een personage door meerdere spelers laten uitbeelden of we vinden een uitweg voor het teveel aan spelers door een koor of dansgroep mee te laten doen dit jaar gaan we odysseus spelen de toneelteksten maken we zelf net zoals kostuums en decor voor dat laatste zetten ook veel ouders zich in als regisseur trekken we altijd iemand van buiten aan want anders wordt het echt een heidens karwei de musical levert ieder jaar vijf prachtige voorstellingen op ook bezoeken d e leerlingen regelmatig in klasseverband o f individuee l voorstellingen in het nabijgelegen speelhuis en worden culturele uitstapjes georganiseerd zoals naar de rodin expositie waarbij de school ervoor zorgt genoeg documentatiemateriaal i n huis te hebben ook komen cabaretiers bijvoorbeeld tom oosterhuis weleens gastlessen geven aansluitend daarop werd in het geval van oosterhuis een voorstelling bezocht voor iedere willekeurige bezoeker van het dr knippenbergcollege is duide lijk dat ook de eigen artistieke activiteiten van de leerlingen serieus worde n genomen aan de wanden hangen mooi ingelijst aquarellen van leerlingen en in vitrinekasten staan de resultaten van de handenarbeidles uitgestald voor een fancy fair werden gedichten van leerlingen gebundeld en in boekvorm ver kocht ine pels zulke activiteiten stimuleren enorm langzamerhand begint er een sfeer te ontstaan waarin leerlingen gemakkelijker culturele centra bezoeken en aan culturele activiteiten deelnemen dat is ook belangrijk voor het welslagen van een project als een beetje kunst je kunt leerlingen die niet al eerder een beetje va n theate r enz geproefd hebben niet zomaa r aan het wer k zetten eerst moeten de hoge drempels wat weggenomen worden en daar zijn wij op school niet alleen bij nederlands maar ook bij engels en zeker bij handen arbeid en tekenen als team mee bezig ckv waarom past dit project zo goed binnen het ckv programma in een artikel voor levende talen nr 511 juni 1996 geeft ine pels een helder antwoord op die vraag in een beetje kunst komen veel vaardigheden aan bod die ver meld zijn in de tweede fasevernieuwt stuurgroep profiel tweede fase 1994a bv probleemoplossen informatie verwerven en verwerken leesvaardigheid luistervaardigheid schrijfvaardigheid sociale vaardigheden en werkplanning als positieve effecten van ckv en een project als een beetje kunst noemt ine pels a het feit dat de leerlingen een serieuze houding ontwikkelen te n opzichte van de hun opgedragen taak en ze intensief bezig zijn met de vraag hoe ze de opdracht het beste kunnen uitvoeren en hoe ze hun informatie moe ten verwerken b het feit dat de leerlingen hun eigen ervaringen in een lite rair en kunstdossier bijhouden c het feit da t een ervaringsgerichte werk wijze de leerlingen steunt in de opvatting dat hun mening telt en dat ze seri eus worden genomen daardoo r spanne n ze zich meer in en waarschijnlij k leidt dat ook tot betere prestaties en een grotere interesse door hun actieve rol en de keuze voor een onderwerp dat hen ligt is de binding met de stof bo vendien groter het vak ckv heeft twee doelstellingen 40 maas een compleet programm a ckv 1 culturele vorming inzicht verschaffen i n het culturele erfgoed dat zowel naar inhoud als vorm i n onze door de eeuwen heen opgebouwde ideeenwe reld tot uitdrukking komt 2 kunstzinnige vorming leerlingen door kunstervaring i n contact brengen met datzelfde erfgoed die twee doelstellingen komen terug in een beetje kunst ine door zelf te kiezen uit de wereld van cabaret toneel film en architectuur door de eigen ervaringen te ordenen in een werkstuk bouwen de leerlingen een individuele beleving op en komen ze in contact met onze culturele rijkdom 41