Een curriculum taalbeschouwing

een curriculum taalbeschouwing jef peperamns marc stevens voor taalbeschouwing moeten wij het voorlopig nog steeds stellen zonder curriculum dat ontbreekt trouwens ookvoor de andere onderdelen van het vak nederlands zowel schoolboeken als de dagelijkse lespraktijkzitten dan ook mai l aise entre deux chaises in onze bijdrage mien wij een aanzet tot zo n curriculum schetsen e moeilijkheden met het taal isaaftvan hetwerelddeel taalbeschouwing ontstaat 1 beschouwingsonderwijs heb landkaart is hier de geknipte term zo n kaart is 0 ben o i heel watte maken met een weergave van de werkelijkheid in geschema onduidelijkheid watwordt er pre tiseerde vorm waarbij die werkelijkheid met be avow cies verstaan order taalbeschouwing hulp van symbolen tekens kleuren enz volledig sommige schoolboeken vervingen boudweg de en in proportie weergegeven wordt omdat belang term grammatica door taalbeschouwing in di rijke herkenningspunten grote verbindingswegen verse bronnen zijn er de laatste jaren heel wat les onderlinge afstanden enz in een welbepaalde voorstellen en ideeen verschenen waardoor het verhouding schaal voorgesteld worden is een sours lijkt of alles nu ineens taalbeschouwing is of landkaart een handig en overzichtelijk instrument dat je met taalbeschouwing overal naartoe kan in wij hebben voor de gelegenheid cartografisch werk feite is dit nog waar ook taalbeschouwing bete verricht dat schema stellen we u straks voor kent immers dat wij ons vragen stellen over de taal zoals wij die dagdagelijks gebruiken gesproken naast een landkaart is een curriculum ook een geschreven standaardtaal en andere varikeiten gigla we blijven in de beeldspraak van het toeris produktief receptief zakelijk en literair die reflec me zo n bids beschrijft de historische geografi tie gaat verder dan het taalsysteem het terrein sche culturele en andere bezienswaardigheden waar de schoolgrammatica zich op toelegt taal waaraan op grand van een aantal criteria 1 2 3 of beschouwing richt zich ook en vooral op het taal 4 sterren worden toegekend zie b v de groene gebruik b v taalhandelingen michelin met behulp van die gegevens kan een toerist voor zichzelf een keuze maker op basis van beschikbare tijd persoonlijke interesse enz ster ren zijn dus niet verplichtend wel richtinggevend curriculum als we die vergelijking doortrekken naar het curri landkaart reisgids 4 reisprogramma culum taalbeschouwing dan betekent dat het volgende sommige onderdelen wij denken b v aan woordvorming inzicht in soorten van woorden een curriculum zal dus in eerste instantie duidelijk en in zinsstructuren maar ook aan rolpatronen en het terrein van de taalbeschouwing afbakenen en seksismen in taal verdoezeling en manipulatie dat terrein in kaart brengen zodat a h w een land strategieen om voorjezeff op te kom en enz zouden w tsept 1989 19 de jaargang nummer 1 iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiifeelit ibiend stark aangeraden worden of zelfs verplichte leer 3 bouwstenen van het curriculum taalbeschouwing stof zijn voor able leerlingen over andere onderde zij zullen de reisleider de leerkracht dus in staat len zouden leerkrachten zelf kunnen beslissen op stellen zinvol werk te verrichten grond van eigen kennis en of voorkeur de eigen heid van leerlingen en schooltype beschikbaar materiaal enz en hoe ziet die landkaart en reisgids zijn statische gegevens ten behoeve van een activiteit in de to het reizen zelf landkaart eruit de belangrijkste bedoeling daarvan is de bezochte landstreek beter en grondiger te leren kennen en de eerste taak die we ons stelden was het carto zich vertrouwd te maken met zoveel mogelijk grafisch werk wij kozen voor een schema waarin aspecten en facetten man daarvoor is 66n enke zoveel mogelijk aspecten van taal kunnen worden le reis dan ook absoluut onvoldoende echte ver ondergebracht en waarin ook de relaties tussen trouwdheid met en kennis van een landstreek of die aspecten duidelijk worden om nog even in land zijn het resultaat van herhaalde bezoeken termen van onze landkaart te spreken wij zochten waarbij naast gekende ook steeds nieuwe bingen een voorstellingswijze waarop zoveel mogelijk worden bezocht aspecten van het gebied genoteerd staan water lopen relief steden en dorpen verbindingswegen hiermee zitten we bij het aspect long itudinaliteit in grenzen bezienswaardigheden van allerlei acrd het onderwijs om bit waar to maken zouden de het resultaat ziet eruit als volgt zie schema taalbeschouwelijke activiteiten in de schoolloop baan van een beetling cumulatief moeten zijn dit we onderscheiden vier gebieden die het bestude wil zeggen deels reeds gekende leerstof opnieuw ren waard zijn en antlers bekijken en uitdiepen deals ook nieuwe 1 er is het bekende gebied van het taalsysteem gebieden exploreren zo n reisprogramma in dat is het meest concreet vast te pakken daarin mekaar steken is zeker 66n van de moeilijkste bekijken we de opbouwelementen van taal zoals zoniet de moeilijkste opgave voor de samenstel klank of letter woord zin alines en tekstopbouw lers van een curriculum het hoeft ons ook niet te taal manifesteert zich altijd in een concrete taal verwonderen dat het vrijwel totaal ontbreekt in de vorm die direct tastbaar aanwezig is en dus andere onderdelen van het vak nederlands makkelijk to bestuderen vandaar de grote aan dacht van de schoolspraakkunst voor bit gebied als we het onderwijs vergelijken met het georgani dit gebied bevat een ontzettende rijkdom aan seerde toerisme dan berust een grote verantwoor bezienswaardigheden en interessante hoekjes delijkheid bij de reisleider in casu de leerkracht zij zoals de vaste structuur van woordgroepen b v het genus van leerkracht is vrouwelijkl zal moe het europese parlemenr natte voeten a de ten uitmaken of het al dan niet zinvol is om met de verschillende vormen van het werkwoord de haar toevertrouwde leerlingen voor de bartle keer mogelijkheid om zelfstandige naamwoorden to haar de waterval van coo het hellend vlak van verkleinen tot diminutieven enz ronquieres of het openluchtmuseum van bokrijk het grootste deel van dit systeem is reeds uitvoerig to trekken de leerkracht zal echter slechts dan in kaart gebracht en vind je terug in grammatica s voor de leering zinvol taalbeschouwingsondetwijs en schoolboeken jammer genoeg worden de kunnen inrichten als zij kan terugvallen op een taalelementen in een zeer eng leader beschouwd curriculum dat zegt wat de leerling reeds gehad het blijft bij vormelijke vaststellingen heeft en wat er in de volgende leerjaren nog op het maar die vorm is er eigenlijk niet voor zichzelf en taalbeschouwingsmenu staat zeker niet voor de school hij vervult binnen een land kaart reisgids en reisprogramma ziedaar de complexe menselijke en maatschappelijke context 19 de jaargang nummer 1 sept 1989 nog andere meer fundamentele taken slechts in daze ver van ons bed voorbeelden maken ons enkele recente grammatica s b v de schutter en duidelijk dat op andere momenten of plaatsen van hauwermeiren maile 1983 of van calcar mensen anders spreken dus anders denken dus leuven 1983 wordt het taalsysteem op die manier anders leven op dezelfde manier is onze wijze bekeken van praten doordrenkt van onze wijze van denken 2 de verzameling klanken en woorden die tot zin en dus van leven en dus voor buitenstaanders nen verwerkt zijn wordt door mensen gebruikt om evenmin vanzelfsprekend eskimo s staan er nog met elkaar to communiceren er is immers maar steeds versteld van dat wij meer dan twintig woor taal als er bedoeling is in dit meade terrein waarin den voor het begrip regen hebben en zelfs trouwens het eerste ingebed zit kijken we haar onze maatschappij betekent mooi weer niet voor enkele fundamentele aspecten van communica iedereen hetzelfde voor liesje is haar schoolrap te mensen gebruiken taal om informatie over to port het ruilmiddel voor een nieuwe fiets voor haar dragon om zich uit to drukken en ook om mekaar ouders a een poort tot het verdere leven want to beinvloeden liesjes hoofdvakken waren goad maar wat is 3 om to kunnen communiceren moot je eerst in verdorie een tmldvak en b het overtuigend je hoofd over concepten en denkstructuren sche bewijs van overgeerfde intelligentie en goede ma s beschikken die concepten ontlenen we aan opvoeding quod erat demonstrandum voor de dat stuk van de maatschappij waarin we geboren leerkracht tenslotte is een rapport vaak uren zitten worden zo beschikken de eskimo s over 9 termen schrijven en optellen en soms heel soms is het voor ons one begrip sneeuw in de naam van de ook een voorzichtige waardering uitspreken van roos vervult het ding dat wij nu bill noemen voor hoe liesje gegroeid is slechts enkele ingewijden de bril functie voor alle taalbeschouwing betekent dus leerlingen het andere middeleeuwers gaat het om pure magie vanzelfsprekende niet zomaar gewoon laten vin ifil sept 1989 19 de jaargang hummer 1 iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifeiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiii den naarde bouw van een alinea kijken gebeurt meestal 4 ons laatste en ruimste gebied het omvat ook niet in een tweede leerjaar last ons dus maar de andere drie noem en we language awareness stellen dat leerkrachten met leerlingen geen al te het staat voor laalgevoer en zeker ook laalbesef verve reizen ondernem en de eerste graad van de het gaat om opvattingen en ideedn over het fe lagers school dweept a h w met de watervallen nomeen taal die niet in de drie voorgaande gebie van coo men kijkt naar woordsoorten en zinsde den passen het is daarom ook minder gestructu len reerd we tonen ermee dat je op nog talloze ande verontrustend is nu dat er in geen van de volgen re manieren over taal kan nadenken de leerjaren op wat meer systematische manier enerzijds kan je verder graven in het fenomeen werkwordt gemaakt van telkens weer trekt men taal wat zijn woorden waarom hebben de chi naar dezelfde bestemming die wordt trekpleister nezen geen alfabet hoe zit hun geschreven taal voor schoolreizen en verwordt tot een toeristisch dan wel in mekaar hoe begrijpen wij zinnen en oord jaar in jaar uit moeten leerlingen aan woord hoe probeert de artificidle intelligentie dat na te en zinsontleding doen nu west ik uit eigen erva bootsen praat kuifje in zuid amerika eigenlijkwel ring dat de vierde keer dat ik binnen de vier jaar de nederlands watervallen van coo zag mijn vragen en interes anderzijds kan je met leerlingen freewheelen om ses meer uitgingen naar een gezellig cafeetje dan ter langste woord maken allerlei grammen ont naar de aanleiding van mijn bezoek aan het dory werpen anagram men ongram men non verba wij beweren niet dat woord en zinsontleding geen le taal in strips bekijken nieuwe pictogrammen bestaansrecht hebben u hoort ons wel zeggen ontwerpen en de bestaande herinterpreteren dat er intake taalbeschouwing totnogtoe eenzijdig gewerktwerd en dat er nog zoveel taal plaatsen op in ons schema hebben we ook bewust open vakjes de landkaart staan die we met leerlingen niet aangebracht het zijn in feite de laalplaatsen die bezoeken en die votgens ons toch wel de moeite de moeitewaard zijn om met leerlingen een keertje waard zijn te bezoeken vanzelfsprekend moeten we die vakjes nog wel invullen ooze invulling een reis met meer dan een doel taalbeschouwing in het curriculum dat wij ontwikkeld willen zien een flash back moeten alle gebieden van ons schema bezocht of de watervallen van coo worden leerlingen moeten dus in staat gesteld revisited worden om veel meer aspecten van taal onder de loepte nemen dan tot nu toe het geval was uitslui hoe werd het schema totnogtoe opgevuld in het tend met leerlingen in den gebied verwijlen doet eerste maar vooral in het tweede leerjaar van de tekort aan de taalrealiteit basisschool wordt als het om beschouwen van omdat de leerling nog naar taal moet leren kijken taal gaat sterk geoefend in het in stukken knippen is het nodig om of en toe terug te gaan naar plaat van zinnen en vooropplaatsen van zinsdelen ook sen die al bezocht werden die herhaalde bezoe wert men kinderen het onderscheid tussen naam ken bieden precies leerkansen op voorwaarde dat woorden en doewoorden het reisprogramma voldoende aantrekkelijk en kijken naar hoe communicate verloopt of hoe verteerbaar blijft opnieuw bekijken moet implice mensen conceptualiseren hoort er niet bij ove ren dat er beter gekeken wordt rigens ook het taalsysteem wordt niet in al zijn wij opteren voor een aanpak waarbij leerlingen aspecten aangepakt over tekstsoorten paten of zelf taalfenomenen uitproberen en onderzoeken 19 de jaargang nummer 1 sept 1989 mt 26 dat onderzoek leidt tot inzichten in hoe onze taal in zeggen rood groen zwart licht fielder mekaar steekt en gebruikt wordt deze ervarings foyer hoegrootietsofiemand is lang gerichte aanpak heeft niet tot doel een gesloten kort gekrompen uitgerokken enz regelsysteem aan te leren wij willen de leerling er taalweerbaar mee maken en leren hoe hij de taal in de tweede graad kunnen we met het omgekeer naar zijn hand kan zetten de roodkapje in zee gaan u kent die oefening wellicht reeds 44 in het onginele sprooke van roodkapje voorbeelden vervangen we alle bijvoeglijke naamwoor den door hun tegengestelde reeds na het lezen van enkele zinnen hebben de leer in wat volgt twee schetsen van een stukje land lingendoordater lets niet klopt we onder kaart en enkele uittreksels uit onze rijk geillustreer zoeken het en moeten vaststellen dat alle de reisgids personen en dieren van het otiginele sproolle nog meespelen maar dat hen veticeerdeneigenschappenwerdentoebe bijimeglijke namiwoorden deeld tijddusom hetsprookete herschnj yen door de band wordt het bijvoeglijk naamwoord als woordsoort vooral behandeld in het vierde en vijf opnieuw vertrekken we hier van de conceptualise de leerjaar van de basisschool de huidige manier rondo functie van taal we gebruiken taal blijkbaar van behandelen heeft geen andere pretenties dan niet enkel om onze waarneembare wereld vast to leerlingen bijvoeglijke naamwoorden to leren her kunnen grijpen maar ook om nieuwe werelden to kennen in afzonderlijk aangeboden zinnetjes die creken dat gebeurtdan in onze geest om een en vaak door de leerkracht speciaal voor het ontleed ander duidelijk te kunnen voorstellen gebruiken we doel bedacht zijn dat dient volgens ons openge bijvoeglijke naamwoorden en als de gekende trokken te worden fantasiedieren of mensen er helemaal anders de route die we u voorstellen begint in het eerste uitzien of volledig anders ageren ban moeten we leerjaar we vertrekken in het brede taalgebied wat aan sommige woorden veranderen om een en van het conceptualiseren door leerlingen erop te ander to herstellen wijzen dat de meeste personen dieren of zaken met bete oefening zitten we hoofdzakelijk bij de een heleboel eigenschappen hebben we werken conceptualiserende rol van taal als het op het met een oefening als vaststellen van de fouten in de tekst aankomt hoe kan een varken een reus een heks maken we een daguitstap naar het taalsysteemge een bos shampoo water zijn of hele bied maal niet zijn in de derde graad van de lagers school lijkt het een we bewandelen de weg naar het taalsysteem toe tear haalbare kaart om ook het gebied van de want om eigenschappen van personen of bingen communicatie te betrekken in onze b n reizen aan te duiden gebruiken we vaak woorden die we we vergelijken twee teksten het gaat bij die personen zaken of dieren kunnen plaatsen eigenlqk om 66n tekst die we tweemaal natuurlijk kunnen we die wooden ook we be afdrukken de eerste zonder keer de landen opnieuw bij de conceptualiserende functie tweeds keen met bifroeglijke naamwoor van taal indelen naar soorten den dan sporen we towel vormelijke ry op happen kunnen we bijvoorbeeld een woordsoort ontbreekt als inhoudelijke heel jaar door bijvoeglijke naamwoorden tekst zonder b n en overtuigt veal min bij mekaar plaatsen die lets over de kleur der verschillen op vic sept 1989 19 de jaargang nummer 1 1111 1111111111111111111111111111111m de weg die we gaan is duidelijk we vertrekken bij m a w handelingen in taal onze bus staat klaar het taalsysteem door vaststellingen te maken i v m voor een rondrit rijdt u even mee het al dan niet aanwezig zijn van een woordsoort de russische leerpsychologie toonde ons dat dan sporen we de effecten van zo n verschil op kinderen reeds vanaf het eerste leerjaar zicht wanneer we dan in een volgende oefening na kunnen en moeten krijgen op hoe taal functioneert gaan welke soorten b n er in reclame gebruikt dat betekent niet enkel zenders boodschappen worden het zijn immers altijd mooie stevige en ontvangers leren bepalen maar ook leren in fantastische snelle moto s maiden mannen of schatten hoe mensen impact hebben op mekaar microgolfovens leggen we het onmiddellijk ver in de eerste graad werken we vooral met situaties band tussentaalsysteem en manieren waarop onze die kinderen moeten leren inschatten foto s of maatschappij ons bijvoorbeeld met mooie woord dia s zijn een handig hulpmiddeltje jes probeert in te pakken we kunnen foto s toner van mensen in ook in het secundair onderwijs hoeven we het b n gesprek en daarbij proberen te radar wie niet los te laten we kunnen op reis naar het guiness wat zegt en waarom en vooral ookwat er book of records om trappen van vergelijking in na het gesprek gebeurt ook gerichte hun natuurlijk milieu te bezoeken vragen zijn mogelijk we kunnen het bijvoeglijk naamwoord en bijwoord wie speelt er de bans hoe komt dat eens vergelijken hoe komt het overigens dat een moet die andere luisteren n waarom woord vaak zowel b n als bijwoord kan zijn uit niet zonderingen zoeken moat dan de uitdaging wor als die jongen van op de foto nu ook een den een onlangse vergadering een grage lezer volwassene was zou dat dan lets veran en een bijnae mislukking worden al wel door kees deren van kooten en wim de bie gehanteerd echter nog niet door de spraakmakende gemeente duidelijk is dat we vertrokken in het gebied van het we kunnen afdalen in de grotten van woordvor communiceren maar dat we snel naar het gebied m ing en afleiding en proberen tot een g lasnosthel van het conceptualiseren zijn getrokken immers der beeld to komen van hoe je bijvoeglijke naam de manier waarop mensen met mekaar spreken woorden kan maken en bijmaken dat hest dan heeft alles to maken met hun onderlinge maat regelsaftasten ons ondergronds avontuur kan ons schappelijke verhouding dat je met de directeur evenwel terug dicht bij de reclame brengen im van een firma blijkbaar niet praat zoals met je baste mers die maakt zo vaak gebruik van nieuwe collega heeftte maken met concepten als werkgg samenstellingen gebruikt u ook poeslief toiletpa ar werknemer volgzaamheid weerbaar zijn pier zit u ook vaak op een klokvaste train hebt macht enz u echt graag een abrikooszachte huid overigens vanzelfsprekend kunnen we ook dagtochtjes de nieuwste generatie stoomstrijkijzers zijn vlin maken naar het laalsysteem gebied welke derlicht de dubbele stoomstoot van die strijkij namen geven papa en mama jou als ze goad zers heeft minder te maken met bijvoeglijke naam geluimd en lief zijn welke namen krijg je als je woorden doet ons er wel aan denken dat we al 45 heel vervelend bent geweest hoe hour je dat ingeschreven toeristen hebben voor onze safari iemand vriendelijk is en kwaad door de parker van de verborgen verleiders in de tweede of derde graad kunnen we bijvoor beeld situaties uit de kinderliteratuur lezen en bespreken jan willem gaat voor zijn mams graag taalhandelingen even naar de winkel maar wanneer iedereen voorkruipt en hij uiteindelijk zelfs gear geld ge communicerende mensen brengen mekaar niet noeg bij zich heeft wordt het hem teveel als hij uitsluitend boodschappen over vaak beinvloeden thuiskomt is hij woedend daze tekst van guus ze mekaar ook op allerlei manieren ze stellen kuijer is voor de kinderen een spiegel zij lien 19 de jaargang nummer 1 sept 1989 daardoor in oat andere kinderen ook wel eens ook dat er bij een reisje door het gebied overtui wirikeistachtotfer worden gen een toevallige taalhandeling een halte kan tijd dus om strategieon to ontwerpen die ingelast worden bij het bijvoeglijk naamwoord het de kinderenwat makkenker maken om bijvoeglijke naamwoorden spelen immers in boodschappen to doen vanzelfsprekend sommige tekstsoorten een grate rol om mensen to richten we in de was eenwinkel in en spa en beinvloeden zie boven diezelfde halte kom je de oplossingen die we voor het probleem ook tegen op de busreis die het bijvoeglijk naam edenken wie west is de leetkracht ook b woord zelf van dichterbij bekijkt wegen kruisen een keertje winkelier mekaar nogal sans zo blijkt maar wegen gaan ook nog uit elkaar wie weet is dat wel het rijke aan in het secundair onderwijs kunnen we onze speur deze vorm van leren tocht nog specifieker maken we kunnen aparte jef pepermans marc stevens taalhandelingen order de loep nemen proteste pia universitaire instelling antwerpen departement ren bevelen geven beloven aansporen iemand didactiek en kritiek universiteitspiein 1 2610 wu iets wijsmaken de keuze is groot opvallend is njk 40 1101281111 uss 0 0 basisvorming nederlands op zaterdag 23 september 1989 zie ook kalender vindt in berchem een studiedag plaats voor leerkrachten nederlands van het basisonderwijs het secundair onder wijs en de basiseducatie voor volwassenen na een inleiding door prof fr daems over vat is basisvorming nederlands wordt voomamelijk in werkgroepen gewerkt de verschillende werkgroepen verbaal onthaal kinderen stimuleren tot spreken de communicatieve aanpak boeken lezen werken met boeken van laag leesniveau en eigen teksten leesstrate gie6n hertalen teksten herschrijven op niveau omgaan met zakenke taal taal werkplaats met modules socials taalvaardigheden volgens de goldsteinstrategie werken met televisie de deelnameprqs bedraagt 850 f middagmaal inbegrepen meer informatie onderwijsproject stichting lodewijk de raet liedtstraat 27 29 1210 brussel tel 021242 01 11 sept 1989 19 de jaargang nummer 1