Een handleiding voor taakgericht werken?

63 een handleiding voor taakgericht werken an lanssens in genese had jes leysen het al over de ambitieuze plannen van de von werk groep nt2 en de onvermijdelijke bijsturingen die leidden tot dit themanummer in de inleiding van de vorige publicatie van de werkgroep taakgericht taalonderwijs een onmogelijke taak 1996 vinden we een gelijkaardige passage gaandeweg is dat plan echter bijgesteld taakgericht werken bleek te jong en te weinig ingeburgerd om het sterk homogene boek dat de redactie op het oog had mogelijk te maken hoewel heel wat mensen in het onderwijsveld overtuigd zijn van het nut van een taakgerichte aanpak zijn velen nog op zoek naar de juiste toon leggen ze verschil lende accenten of kleuren ze de basisprincipes anders in naarmate taakgericht werken in de praktijk wordt gebracht komen er ook meer vragen wat met vormcor rectheid hoe differentieren hoe het leerproces controleren kan het wel met absolute beginners lang niet al deze vragen kunnen op dit ogenblik eenduidig worden beantwoord daarvoor is meer praktijkervaring nodig ier jaar praktijkervaring en vele von taakgericht taalonderwijs 1997 ook in werkgroepvergaderingen verder zijn vonk zijn de voorbije jaargangen geregeld nog meer mensen overtuigd van het artikels over taakgericht onderwijs gepubli nut van een taakgerichte aanpak en wer ceerd zie o m van den branden 2000 den al heel wat vragen beantwoord toch met deze inleiding willen we even het wordt nog steeds gezocht naar de juiste geheugen opfrissen en lesgevers doen toon worden accenten verlegd en basis warmlopen voor een innige omhelzing tus principes anders ingekleurd ook deze sen de les en de wereld daarbuiten waarbij publicatie werd geen boek vol eenduidige de lesgever in de klas reageert ondersteunt antwoorden op alle mogelijke vragen over en bemiddelt zoals hij dat ook als volwasse taakgericht werken het werd een thema ne doet in de wereld daarbuiten van nummer met enkele volledig uitgewerkte avermaet 1996 activiteiten waar lesgevers mee aan de slag kunnen gaan hopelijk geven deze lesvoor beelden en dit inleidend stukje een aanzet tot nieuwe vragen en discussies maar ook doe l stellingen tot nieuwe inzichten en antwoorden voor een uitgebreid theoretisch kader van mensen leren taal om er iets mee te doen taakgericht werken en voor een concrete om te kunnen communiceren in bepaalde invulling vanuit verschillende standpunten situaties lesgevers proberen hun lessen verwijzen we graag naar taakgericht taalon zoveel mogelijk aan te passen aan de derwijs een onmogelijke taak von werk behoeften van hun teerders aan de situaties groep nt2 1996 en naar in de lijn van de waarin zij het nederlands willen gebruiken teerder een themanummer van moer over ze proberen het concrete lesverloop nauw sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang mix 64 te laten aansluiten bij de interesses van de stap bestaat dan in het aanpassen van de cursisten door het gebruik van authentiek lesinhoud aan de context waarin hun leer materiaal van inhouden die de cursisten ders het nederlands moeten gebruiken ook aanspreken van zinvolle visuele ondersteu dat kan op verschillende manieren zo kan je ning het bedenken en formuleren van doel de voorzetsels inoefenen aan de hand van stellingen lijkt vaak een eerder theoretische een concrete voorbeelden uit het dagelijks bezigheid waar vooral leerplan en materi leven je kan veel voorkomende woorden en aalontwikkelaars en auteurs van schoolboe constructies uit een reisbrochure plukken om ken zich druk over maken toch begint ook ze in de les aan te ieren en in te oefenen voor de lesgever de omhelzing tussen zijn toch stellen lesgevers regelmatig vast dat les en de wereld bij de doelstellingen teerders er niet altijd in slagen die taalkennis die woorden zinnen en constructies ook door te vertrekken van en regelmatig terug zelfstandig te gebruiken in communicatieve te blikken op functionele doelstellingen kan situaties net zoals sommigen onder ons een lesgever waken vaststellen dat ze na acht jaar franse lessen over de relevantie en op school aarzelen om een waalse kennis op door functionele de efficientie van zijn te bellen omdat ze bang zijn te struikelen doelstellingen te lesactiviteiten de uit over de vervoeging van een onregelmatig hanteren sluit je breiding van woorden werkwoord het gebruik van de persoonlijke rechtstreeks aan schat in verband met voornaamwoorden of die beruchte subjonc reizen zou bijvoorbeeld tif en hoeveel is er blijven hangen van die bij datgene wat de een doelstelling kunnen ellenlange woordenlijsten leerders later met zijn maar wat moeten de taal zullen moe de leerders uiteindelijk zo heeft ieder van ons ooit wel lesjes gehad ten doen doen met die woorden over de onderdelen van een fiets en heeft de schat wanneer ze een ene al minder enthousiast dan de andere de reisbureau binnenstap namen van die onderdelen zitten invullen op pen ze moeten bijvoorbeeld een reisbe een mooie tekening van een fiets maar heb schrijving in een brochure kunnen begrijpen ben die lesjes effect gehad op onze fiets en eventueel bijkomende informatie kunnen vaardigheid hoe hebben we uiteindelijk vragen aan een reisagent zie het lesvoorstel ieren fietsen het volstaat met andere woor er tussenuit van els mertens door functio den niet je lesinhoud aan de behoeften van nele doelstellingen te hanteren sluit je je cursisten aan te passen losse flarden uit rechtstreeks aan bij datgene wat de leer de wereld rondom ons te plukken en ze in ders later met de taal zullen moeten doen de taalles te laten memoriseren en in te je waakt erover dat de les zich niet toe oefenen voor iemand die de onderdelen en spitst op de woordenschat als dusdanig de mechanismen van een fiets perfect kent maar wel op wat de teerders met die woor blijft het moeilijk om ook echt op die fiets te denschat moeten kunnen doen stappen en weg te rijden zo is het ook voor taalleerders moeilijk om plots zelf al de aan geleerde taalelementen bij elkaar te puzzelen om ze in nieuwe niet ingeoefende commu losse flarden nicatieve situaties als geheel te gebruiken losse flodders waarom wordt er in de les zoveel aandacht besteed aan het bestuderen van losse taal voor de uitwerking van je lessen kan je als elementen waarom plukken we enkel taal lesgever dus vertrekken van functionele elementen regeltjes en strategieen uit het taakgerichte doelstellingen een volgende leven en halen we niet ook de grotere gehe 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 ten de klas binnen waarom wordt er ook in lei drempels overwinnen dit geldt ook voor de taalles niet vertrokken van de situaties en een taalleerder taal gebruik je om een vraag de taken waarmee de anderstalige buiten de te stellen aan een winkelier om een brochure les wordt geconfronteerd je zou kunnen te lezen of om een verlofkaart in te vullen overwegen om niet alleen de verschillende door in de les telkens met nieuwe situaties en onderdelen of taalelementen maar hele taken geconfronteerd te worden en drempels communicatieve situaties de les binnen te te overwinnen leert de anderstalige het halen je zorgt ervoor dat de nodige woor nederlands effectief te gebruiken denschat constructies regels en strategieen in de les aan bod komen maar je biedt ze aan in grotere gehelen in duidelijk herkenba re situaties en opdrachten zo sluit niet alleen oefening of taak de lesinhoud maar ook de hele context nauw aan bij de behoeften van de taalleerder taakgerichte taallessen zijn minder gericht op het systematisch en in een bepaalde volgorde aanleren van taalelementen er wordt een inventaris gemaakt van taakgericht taalleken taalgebruikssituaties taalhandelingen en taalelementen waarmee de anderstalige om de transfer van de taalles terug naar de geconfronteerd wordt in zijn dagelijks func werkelijke communicatieve situaties nog tioneren het is aan de materiaalontwikke directer en vlotter te laten verlopen kan je laar en aan de lesgever om ervoor te zorgen als lesgever nog een stap verder gaan je dat de nodige taalelementen en handelin kan naast de doelstellingen de inhoud en gen voldoende aan bod komen in het les de context van je les ook je methode inspi materiaal en in de les en dat de taalleerder reren op hetgeen er in het dagelijks leven ze op verschillende momenten en in ver gebeurt je kan tewerk gaan op een taak schillende situaties moet gebruiken gerichte manier bij een taakgerichte bena dering volstaat het niet dat de taalleeractivi in een taakgerichte taalles wordt er naar teiten vertrekken van functionele situaties functionele doelstellingen toegewerkt met ingebed zijn in een relevante context of zelfs behulp van taken gebaseerd zijn op authentiek materiaal het anders dan bij traditio volstaat niet dat je een levensechte fiets nele taaloefeningen is een taakgerichte vooraan in de klas zet en uitlegt of toont het niet de bedoeling methode vertrekt hoe de teerders hun voeten op de trappers dat de cursist na het uit van opdrachten of moeten zetten of moeten remmen een voeren van een taak al taken waarbij de taakgerichte benadering inspireert zich op de gebruikte taalele de eigenlijke opdrachten die de anderstali menten en regels onder taalleerder talige gen dagelijks moeten uitvoeren en waarvoor de knie heeft door drempels moet ze het nederlands nodig hebben een taak regelmatig in verschil overwinnen gerichte methode vertrekt van opdrachten lende taken situaties en of taken waarbij de taalleerder talige drem contexten taalelemen pels moet overwinnen ten nodig te hebben zal de cursist die ele menten wel leren gebruiken ook in nieuwe een fiets gebruik je om je te verplaatsen en je onbekende situaties leert het best fietsen door een eindje te rijden een beginnende fietser zal zijn evenwicht in een eerder traditionele taalles zal een les moeten zoeken moeten leren stoppen aller gever bijvoorbeeld samen met zijn cursisten sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang imix 66 woordenschat over het thema wonen ieren maar die bedacht werden omdat ze span en inoefenen de woorden worden door de nend grappig uitdagend of interessant zijn lesgever uitgelegd eventueel aan de hand en een motiverend kader of scenario bieden van foto s of tekenin voor het uitvoeren van andere vaak minder gen vervolgens worden interessante talige taken van avermaet de taken sluiten er invul en andere van den branden 1996 ook in het volwas nauw aan bij wat oefeningen gemaakt en senenonderwijs speelt motivatie een de cursisten in controleert de lesgever belangrijke rol de motiverende waarde van situaties buiten de of iedereen dankzij de taken ligt voor volwassen taalleerders les met taal moe oefeningen het gewens meer dan voor kinderen hierin dat ze ten doen te product heeft bereikt rechtstreeks aansluiten bij de situaties waar de kennis van de woor in ze de taal buiten de les moeten kunnen denschat over wonen gebruiken toch kunnen pedagogische op het einde van de les of later buiten de les taken ook in het volwassenenonderwijs zor moeten de cursisten proberen die woorden gen voor welgekomen afwisseling en animo schat zelf te gebruiken in een dialoogje bij het schrijven van een tekstje of in een levens pedagogische taken kunnen zowel naar vorm echte situatie die transfer van kennis van als naar inhoud afwijken van authentieke taal taalelementen naar effectief gebruik in een gebruikssituaties zo kunnen taalleerders in functionele context is niet vanzelfsprekend het nederlands met formulieren leren omgaan door verschillende authentieke documenten in een taakgerichte les worden de zaken als gewoon in te vullen maar de lesgever of de het ware omgekeerd het proces het uitvoe materiaalontwikkelaar kan voor diezelfde for ren van de taak staat centraal de taken slui mulieren ook andere pedagogische werkvor ten nauw aan bij wat de cursisten in situaties men bedenken inhoudelijk zullen taalleerders buiten de les met taal moeten doen een in hun dagdagelijkse doen en laten nooit op taak zou er bijvoorbeeld uit kunnen bestaan zoek moeten gaan naar de dader van een dat cursisten samen een geschikte woning moord maar heeft een pedagogische lesac moeten zoeken zie het lesvoorstel een bak tiviteit als de moord op caroline de bakker steen in de maag van jes leysen de cur jes leysen in de lespraktijk bij volwassenen sisten zullen de koopjeskrant uitpluizen en haar nut en haar motiverend karakter al meer proberen te begrijpen ze discussieren en dere malen bewezen onderhandelen over de betekenis van som mige woorden vormen hypotheses over bij lesactiviteiten in het algemeen bij de bepaalde constructies vragen uitleg aan de concrete lesideeen in dit nummer en bij lesgever en kiezen met vallen en opstaan een pedagogische taken in woning die het best beantwoordt aan hun het bijzonder is het pedagogische wensen of eventueel fictieve criteria belangrijk dat de eigen taken kunnen lijke doelstellingen van zowel naar vorm de les centraal blijven als naar inhoud staan sommige vol afwijken van pedagogische taken ook wassen taalleerders zien het nut van een authentieke taal voor volwassenen gebruikssituaties moordspel in de taalles ook maar in wanneer in het basis en secundair onderwijs wordt ze weten dat ze op die manier in het veelvuldig gebruikgemaakt van pedagogi nederlands bijvoorbeeld informatie leren sche taken dit zijn taken die niet letterlijk uit verzamelen en beoordelen het leven van de taalleerders zijn gegrepen lit 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 67 de taalleerder in proces maakt allemaal deel uit van het taalleerpro ces het is een proces dat door de lesgever in de taalles staan de doelstellingen cen op gang wordt getrokken begeleid en traal maar toch rijst zowel bij lesgevers geoptimaliseerd en dat door de teerder zelf als bij teerders soms de vraag waar de uit wordt verdergezet zowel in de les als in de voering van een taak toe leidt wat levert wereld daarbuiten van avermaet 1996 het op wat is het resultaat sommige leer ders zullen een taak rond de koopjeskrant zelfstandig proberen uit te voeren op basis van een krant anderen zullen liever nog wat drempels overwinnen bijkomende vragen stellen over de geschre ven teksten en terugvallen op de mondelin zoals reeds eerder gezegd zal de taalleer ge toelichting van hun collega s of van de der bij de uitvoering van de taken gecon lesgever niet alle cursisten zullen tijdens de fronteerd worden met nieuwe talige elemen uitvoering van de taak dezelfde problemen ten en handelingen en zal hij talige drempels ondervinden ze zullen andere hypotheses moeten overwinnen zoals een beginnend vormen andere woorden en constructies fietser op een avond ieren iedere cursist probeert met de hulp misschien vaststelt dat van de lesgever en in interactie met de hij niet weet hoe hij zijn in een taakgerichte anderen maar op zijn eigen manier in zijn fietslicht moet opzetten taalles staat eigen tempo en met de kennis en de vaar of een andere fietser het taalleerproces digheden waarover hij beschikt talige pro zich veiliger voelt als hij centraal blemen aan te pakken en de taak tot een weet hoe het mecha goed einde te brengen zo leert hij in de les nisme van zijn handrem maar ook daarbuiten wanneer hij met nieu precies werkt zo zal een taalleerder in de we situaties en talige taken maar met gelijk verschillende taken nieuwe woorden tegen aardige problemen wordt geconfronteerd komen of misschien merkt hij dat vraagzin zet het taalleerproces zich gewoon verder nen anders worden opgebouwd en wil hij weten hoe dat precies in zijn werk gaat in in een taakgerichte taalles staat het taalleer sommige gevallen worden zijn vragen proces dus centraal een taak moet niet uit beantwoord en zijn problemen opgelost in monden in een correct eindresultaat en de de interactie met zijn collega s op andere uitvoering ervan leidt niet automatisch tot de momenten wordt hij daarin geholpen door kennis van al de taalelementen die in die het lesmateriaal bijvoorbeeld dankzij een taak worden gebruikt de aangeboden goede visuele ondersteuning of door een woorden constructies en talige handelingen authentieke betekenisvolle context zullen in andere lessen en activiteiten opnieuw aan bod komen het is niet de soms is de drempel te hoog wordt de uit bedoeling dat een cursist in de taalles woor voering van de taak door een of ander pro den constructies en strategieen inoefent bleem belemmerd of wil de cursist meer om ze pas later toe te passen of dat hij zich weten over een of ander taalelement dan is zodanig op een taak voorbereidt dat hij het aan de lesgever om in te spelen op vra haar op eigen houtje zonder enig probleem gen en op eerder impliciete verbale of non tot een goed einde kan brengen integen verbale signalen van de teerder de lesgever deel geconfronteerd worden met nieuwe kan dan stilstaan bij en uitleg geven over de taalelementen talige obstakels overwinnen elementen of handelingen waar cursisten zoeken naar oplossingen hulp vragen aan over struikelen of zich vragen bij stellen de lesgever of aan collega s zelfstandig tijdens het uitvoeren van een taak de uitleg ieren omgaan met nieuwe situaties het over woorden grammatica of andere taal sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang mn 68 elementen mag het verloop van een taak ideale vertrekpunt voor een meer bewuste echter nooit belemmeren zo kan het stilleg en verder doorgedreven impliciete aanpak gen van een activiteit voor een klassikale voor een taakgerichte integratie van gram uitleg over een grammaticaregel of voor een matica en woordenschat in de lesactivitei klassikaal woordenschatmoment nefaste ten zo zou een lesgever een activiteit rond gevolgen hebben voor de uitvoering van de een moordspel waarbij de leerders elkaar taak in sommige gevallen kan de lesgever moeten interviewen kunnen aangrijpen om met een individuele uit stil te staan bij het stellen van vragen en de bij deze aanpak leg of een korte tussen mogelijke vraagconstructies in het neder wordt de cursist komst in een groepje lands in plaats van de les te beginnen met niet onnodig over sneller en efficienter de grammaticaregels over de vraagzin zal rompeld door inspelen op vragen en hij echter vertrekken van de activiteit en problemen en de cur inspelen op signalen van de leerders abstracte uiteen sisten verderhelpen bij zettingen en oefe de uitvoering van hun ningen over het taak taalsysteem in het peloton hij krijgt de juiste bij deze aanpak wordt informatie op het de cursist niet onnodig op die manier kan de lesgever ook op een gepaste moment overrompeld door ab flexibele en efficiente manier inspelen op de en kan die dadelijk stracte uiteenzettingen vragen van de cursisten zonder zich zorgen integreren in de en oefeningen over het te moeten maken over de heterogeniteit van taak waar hij mee taalsysteem hij krijgt de groep in het taalonderwijs worden vaak bezig is de juiste informatie op verwoede pogingen ondernomen om cur het gepaste moment sistengroepen zo homogeen mogelijk en kan die dadelijk inte samen te stellen men probeert dan tever greren en uitproberen in de taak waar hij geefs al de cursisten in die groep op een mee bezig is zie ook goossens 2000 de gelijk tempo en op een identieke manier lesgever moet dus inspelen op signalen door een taaltraject en als peloton over de van zijn teerders hij moet de juiste informa eindmeet te loodsen maar het is niet altijd tie op het gepaste moment geven maar mogelijk om met homogene groepen aan welke signalen welke informatie welk de slag te gaan en zelfs in homogene groe moment en waarom worden deze vragen pen wordt de lesgever vaak snel geconfron niet beantwoord in de lesvoorstellen in dit teerd met verschillen de ene cursist nummer spreekt bij het begin van de cursus mis schien al wat beter nederlands de andere het antwoord op die vragen is afhankelijk leert snel en bouwt na enkele weken al een van de concrete doelgroep van de individu lichte voorsprong op nog een andere heeft ele leerders van de lesgever van de aard na het werk veel contact met neder van de activiteit van het moment in het taal landstalige vrienden en gaat er zienderogen traject en in de les het is met andere woor op vooruit allemaal omstandigheden en den per definitie onmogelijk om los van de factoren waar je als taallesgever weinig of concrete lespraktijk eenduidige en pasklare geen vat op hebt oplossingen aan te reiken voor dat pro bleem toch kan je in diezelfde concrete bij een taakgerichte aanpak is het echter praktijk vaststellen dat veel lesgevers spon niet nodig dat alle taalleerders op ieder taan en vaak onbewust voortdurend inspe moment van de cursus over dezelfde taal len op allerlei vragen en problemen van leer kennis beschikken of dezelfde taalelemen ders die gezonde lesgeversreflex is het ten beheersen het is evenmin de bedoeling vi 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 i gi dat alle cursisten op dezelfde manier oefe gen door drempels te overwinnen met de ningen maken of op het einde van de les tot lesvoorbeelden in dit nummer kan je experi eenzelfde oplossing komen iedere cursist menteren tot nieuwe fietst op zijn eigen manier door de taak inzichten komen een vaak ontstaat er een boeiende interactie eigen toon en eigen taakgericht onder wanneer cursisten elkaar verderhelpen accenten leggen en wijs imperfect en feedback en input geven ze kunnen in verleggen voor som onvoorspelbaar elkaars wiel rijden en elkaar uit de wind zet mige drempels of pro net als de lesprak ten bovendien moeten sterke cursisten niet blemen kan je terugval tijk en de rest voortdurend wachten op het hele peloton len op de interactie met van de wereld zie ook bogaert van gorp 2000 collega s op input uit afhankelijk van de taak kunnen zij wat die lesmateriaal op onder per gaan of extra drempels proberen te steuning en feedback in artikels handleidin overwinnen gen of bijscholingen het gaat in de lesprak tijk zoals het gaat in het taakgericht onderwijs al doende leert men en in de praktijk allemaal goed en wel maar in de praktijk conclusie blijft het een stuk lastiger en rijzen er telkens weer vragen en problemen hoe ga je daar in 1996 was taakgericht onderwijs te jong dan als lesgever mee om misschien is het om er een homogeen boek over te schrij met lesgeven net als met fietsen en met ven in 1997 sloten gevaerts leysen van taalleren je leert het niet door in een artikel den hauwe een artikel over taakgericht wer of een handleiding regeltjes of lesverlopen in ken af met het zinnetje wie taakgericht te studeren om het daarna volgens het werkt leeft met imperfectie en onvoorspel boekje uit te voeren je kan bij je lesvoorbe baarheid taakgericht onderwijs imperfect reidingen niet anticiperen op alle mogelijke en onvoorspelbaar net als de lespraktijk en problemen die zich in de les zullen voor de rest van de wereld hopelijk blijft het doen niet iedere lesgever stoot op dezelfde taakgericht onderwijs te jong om te vatten drempels en gaat er op dezelfde manier in een boek en flexibel en energiek genoeg mee om je leert het door met je leerders om in te spelen op de onvoorspelbare maar aan de slag te gaan door je eigen grenzen daardoor juist zo boeiende praktijk en die van je leerders af tasten en te verleg an lanssens steunpunt nt2 blijde lnkomststraat 7 3000 leuven an lanssens arts kuleuven ac be sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang j n vi rt 71 lhi v 4 l yyf j j