Een inleiding

Publicatie datum: 1985-01-01
Auteur: Piet Hein van de Ven
Collectie: 16
Volume: 16
Nummer: 4
Pagina’s: 4-9

Documenten

piet hein van de ve n introductie een inleidin g per 1 augustus van dit jaar is de basisschool een omstandigheden feit in een themanummer van moer 1981 4 is al vergeleken met enkele jaren terug zijn de ar eens ingegaan op de mogelijkheden die de nieuwe beidsomstandigheden flink verslechterd ik noem basisschool biedt voor een nieuw taalonderwijs maar de ieder bekende werkgelegenheidsproble zoals dat door de von herhaaldelijk is geformu matiek de zekerheid volgend jaar op de keien te leerd een visie die ook in dat themanummer uit staan de zekerheid dat je klas dan wordt overge 1981 is verwoord als je als lezer wordt gecon nomen door een collega met andere opvattingen fronteerd met een nieuw themanummer over of de onzekerheid of je volgend jaar wel of taal onderwijs op de basisschool kun je je afvra niet mag terugkomen en daar pas in de laatste gen of dat dan weer nodig is zo n nieuw num week voor je vakantie uitsluitsel over te krijgen mer hoeft voor mij niet als ik bedenk dat er in zulke omstandigheden kunnen sterk demotive de visie van de von geen verandering is gekomen rend werken bovendien weet je soms niet met en dat de wet in zijn bedoelingen al duidelijk welke collega s je een komende periode moet sa was de in 1981 verwoorde standpunten blijven menwerken zeker als meer scholen onder een gelden evenals de in het vorige nummer opge bestuur vallen kan het voorkomen dat plotseling nomen ideeen iemand uit het ene team naar het andere moet toch vind ik hernieuwde aandacht gewenst op verhuizen een soms moeizaam verworven con de eerste plaats omdat naar mijn mening de werk sensus kan ineens verloren gaan omstandigheden waaronder die nieuwe basis door daling van het aantal leerlingen en ophoging school gestalte moet krijgen heel wat slechter van de klassedeler neemt het aantal werkers af zijn dan vier jaar terug op de tweede plaats is hoewel een aantal taken niet van dat leerlingen het maatschappelijk klimaat verslechterd ten aantal afhangt zo moet een schoolwerkplan op derde geeft een dergelijk historisch moment gesteld worden met hoevelen je ook bent aanleiding om nog eens goed over basisschool en ik wijs ook op de vergroting van de klassen en op taalonderwijs na te denken wat willen we met de steeds heterogener samenstelling daarvan ons onderwijs bereiken wat vinden we van be deetman mag dan nog zo vaak vert ellen dat de lang ik ga hieronder op deze punten in waarbij klassen vroeger nog groter waren maar toen ik de laatste vraag vooral zal toespitsen op het le mocht je klassikaal onderwijs geven nu moet zen en schrijven je individualiseren en dan soms met 50 procent of meer buitenlandse kinderen het etiket klas 4 dekt heel verschillende ladingen en de vergelij wijsbeleid minstens zo schuldig kan zijn aan het king met het verleden is dan ook vals niet bereiken van idealen als een persoonlijke in het geven van onderwijs dat gebaseerd is op de competentie uitgangspunten van de wet continue ontwikke ling en individualiseren wordt met elk kind meer klimaat in de klas moeilijker gemaakt uit onde rz oek ge daan naar de relatie tussen klassegroo tt e en de belangrijk is het dat de bovengenoemde auteurs kwaliteit van het onderwijs kan opgemaakt wor steeds hun ideeen theoretisch verantwoorden ze den dat het groter maken van klassen negatief beroepen zich op opvattingen over taal en taal kan werken op de kwaliteit van het onderwijs ieren waarin woorden als communicatie expres probleem daarbij is natuurlijk wel dat het begrip sie functioneel taalgebruik interactie thema kwaliteit moet worden ingevuld wat wil je kin tisch werken ervaring beleving en betrokkenheid deren leren zie stoel 1984 als je op basis van trefwoorden zijn ze sluiten aan bij wat in moer je overt uiging dat taal ieren staat of valt met de 1981 4 werd verwoord continue taalontwikke mogelijkheid tot interactie met de mogelijkheid ling door ervarend en actief leren met nadruk op tot functioneel taalgebruik naar de relatie tussen zelfverantwoordelijkheid en creativiteit geinte klassegrootte en kwaliteit kijkt kun je moeilijk greerd taalonderwijs over de vakgrenzen heen volhouden dat grotere klassen geen probleem vor aandacht voor taal als leermiddel taalonderwijs men als onderwijs in communicatie en conceptualisa leraren werken in mijn visie in steeds vervelender tie ieren door reflecteren op eigen taal en hande omstandigheden toch werken ze door ik ben len zie van gangeten de haan 1981 geneigd in dezen te spreken van chantage dat le ik vind het heel belangrijk dat de praktijkvoor raren steeds weer nieuwe maatregelen slikken stellen worden gekoppeld aan dergelijke noties kan te maken hebben met een zekere gezagsge een belangrijk argument voor een nieuw thema trouwheid van leraren als maatschappelijke nummer over de integratie van kleuter en lagere groep maar berust naar mijn ove rt uiging toch school ligt voor mij namelijk in de verandering ook op iets als chantage door de overheid die re die zich de laatste jaren voordoet in het maat kent erop dat je niet zo gemakkelijk je kinderen schappelijk klimaat waarin het basisonderwijs van je collega s de ouders in de steek laat de grond moet komen ook nederland is besmet maar je moet het wel steeds op een accoordje met een back to basics bacterie het moet maar gooien met je idealen en als je dan toch moet af eens uit zijn met projectonderwijs thematisch haken als je vervalt in een traditioneler onderwijs onderwijs onderwijs waarin aandacht wordt be of de ziektewet induikt en dat gebeu rt zie steed aan affectieve aspecten met onderwijs dat kamphuis hamers 1983 wordt dat vaak ge zich kenmerkt door leerlinggerichtheid dat is zien als een persoonlijk falen onderwijs dat alleen maar leuk is daar leren ze ik denk wel eens dat de wet niet meer is dan een niks van dat is welzijnsonderwijs leraren die relict uit een periode waarin individualiseren zulk onderwijs geven kiezen voor zichzelf en hun echt werd gewild dat het beleid zeer is veranderd leerlingen de gemakkelijkste weg en eigenlijk andere onderwijsdoelen beoogt hoe er is een tendens merkbaar naar traditioneler on is het anders te verklaren dat beleidsmakers niet derwijs naar het opwaarderen van schoolse ken de consequenties trekken uit de eigen wetgeving nis van strakker en cognitiever onderwijs ook dit moer nummer biedt geen wegen die direct lei de publieke opinie schijnt geinfecteerd te zijn den tot verandering van die arbeidsomstandighe met no nonsense gedachten overigens de meest den maar in de bijdragen over lezen l uisteren versluierende term uit het politieke jargon sinds taaldrukken schrijven en begeleiding staat een het ethisch reveil weet u nog en als klap op aantal suggesties en ideeen die een goed tegen het no nonsensikale vuurwerk zou dan ook nog wicht kunnen bieden tegenwicht in die zin dat uit onderzoek blijken dat welzijnsonderwijs tot ze enthousiasme oproepen om het weer eens te geringere resultaten leidt dan goed ouderwets on proberen dat ze praktische voorbeelden geven derwijs co van calcar heeft naar mijn idee duide waarmee e rvaring is opgedaan bovendien wordt lijk afgerekend met die interpretatie van dergelijk in sommige bijdragen donkersloot milder onderzoek hij wijst daarbij op de gevaren van speelman knijpstra duidelijk dat het onder etiketten plakkerij als je niet goed omschrijft 5 wat je verstaat onder bijvoorbeeld de term affec zijn benadering daarin wordt hij bijgevallen door tief dan laat je alle ruimte voor misverstanden en visch in haar artikel over taaldrukken ik denk misbruik van je onderzoeksresultaten zie their dat ook lindeman in zijn artikel over schrijven lynck 1985 probeert aan te geven dat handschriftontwikke etike tt eren is een groot gevaar voor een verande ling geen geisoleerde actviteit mag zijn dat er sa ringsgezinde groepering als de von elke veran menhang bestaat met schrijven als functionele dering moet in tegenstelling tot het bestaande taalactiviteit voortdurend worden verdedigd zo n verdediging het is van belang te weten waar je over praat als staat of valt met het vermogen om zowel de eigen je je visie op taalonderwijs moet verdedigen het basisbegrippen goed te kunnen omschrijven en lijkt me dat genoemde auteurs erin slagen dat funderen als de basisbegrippen van anderen te geldt ook voor de andere bijdragen zo maken kunnen ontdekken en analyseren als de scherpte becker de haan duidelijk dat interactie erva ontbreekt dan ontstaat de kans op chaotische ring functioneel taalgebruik ook van belang zijn discussies of tegenstrijdige plannen in het onderwijs aan anderstaligen zo geeft etike tt en zijn gemakkelijk je kunt er anderen knijpstra aan wat hij verstaat onder begeleiding mee beduvelen maar ook jezelf je kunt er doe en op basis daarvan geeft hij naar mijn idee prak len als individualiseren mee propageren zonder tische aanwijzingen over hoe een team kan groei datje maatregelen hoeft te nemen die realisatie en tot team z van zo n doel mogelijk maken zo maken milder taalonderwijs zoals in dit nummer omschreven speelman duidelijk dat de mooie etike tten in moet je verdedigen in een maatschappelijk kli de wet in bijkomende circulaires wat minder maat waarin het snel een etiket welzijnsonder mooie inhouden dekken dat uiteindelijk een na wijs krijgt opgeplakt je kunt zo n onderwijs ver scholingsdocument een visie op leesonderwijs be dedigen door met de auteurs duidelijk te maken vat die niet goed te rijmen valt met andere inter dat je niet kiest voor de gemakkelijkste weg in pretaties van de wet en zeker niet met een visie tegendeel je moet duidelijk maken dat kinderen zoals in dit nummer wordt gepropageerd niet leren communiceren door niet te communi etiketten zijn ook gevaarlijk omdat je het jezelf ceren dat ze taal niet leren hanteren door geen te gemakkelijk maakt je bent het snel eens met taal te gebruiken in elke opvatting over taal le elkaar maar waarover eigenlijk ook binnen de ren is interactie een belangrijk element zonder von zijn we niet onschuldig aan het gebruik van interactie met de omgeving leren kinderen niet etiketten dat is duidelijk gemaakt door kroon tenminste dat hangt ervan af wat je verstaat hij constatee rt na analyse van a rt ikelen in moer onder taal en daar laten de auteurs geen twijfel en levende ta en dat een begrip als communica over bestaan dat hangt ook af van wat je wilt tie nauwelijks in die a rtikelen gedefinieerd verstaan onder leren een prima aspect van het wordt het heeft er alle schijn van dat er binnen voorliggende themanummer vind ik dat grondig het onderwijs nederlands sprake is van een zeke wordt behandeld wat leren is in de eerste drie ar re jargonontwikkeling en reproduktie van pure tikelen brouwers van parreren en laevers retoriek zonder dat daarmee nog specifiek gede blijkt dat aandacht voor affectieve aspecten voor finieerde en in de praktijk aanwijsbare inhouden leerlingen en hun belevingen ervaringen en be samenhangen kroon 1985 p 97 hoeften juist voorwaarde is voor leren duidelijk als je het jezelf te gemakkelijk maakt krijg je het wordt wat het belang is van spelen en de relatie moeilijk als men je vraagt nu eens precies uit te tussen spelen en leren komt aan de orde kennis leggen waarom je voor een bepaald taalonderwijs blijkt meer dan reproduktie inzicht ervaring en bent in het voorliggende themanummer wordt in betrokkenheid zijn onmisbaar bij het gaan we een aantal a rt ikelen heel specifiek geprobeerd al ten de auteurs wijzen op het belang van observa lerlei termen die veelvuldig worden gebruikt in tie van kinderen en van hun leerprocessen als ba discussies over taal onderwijs op de basisschool sis voor longitudinaal leren zo vormen ze een te definieren en te onderbouwen zo geeft don ondersteuning voor de andere bijdragen wie zijn kersloot een definitie van lezen die aanmerkelijk taalonderwijs wil baseren op wat kinderen van breder is dan die van de bestaande methodes voor huis uit meebrengen kan in deze artikelen heel aanvankelijk lezen hij betrekt nadrukkelijk ook wat steun voor die overtuiging vinden al is de het functionele aspect van lezen en schrijven in mate van steun afhankelijk van wat uiteindelij k 6 als betekenis verlenen aan de omringende we reld zij spreekt zich uit tegen een betekenis die los staat van de eigen ervaring kennis die gestruc gei tureerd is in schoolvakken onder meer gebaseerd cr 9 op een indeling in diverse wetenschapsgebieden van parreren bespreekt wat leren is meer los van wat geleerd moet worden ik neig e rt oe te stellen dat er voor hem een kennisbestand is dat buiten de kinderen om al bestaat en dat op zich waarde vol is om aan kinderen te worden overgedragen een kennisbestand dat kan worden aangeduid met een term als cultuurbezit en dat is vastge legd in bijvoorbeeld schoolvakken zowel brouwers als van parreren waarschuwen tegen een niet inzichtelijk leren een schools le ren een puur reproduceren dat niet meer dan een verbalistisch schijn leerresultaat opleve rt een waarschuwing die in enkele andere bijdragen lindeman ook weerklinkt maar waar brouwers waarschuwt voor leerkracht afhankelijkheid die veroorzaakt wordt door lee rtaken waar kinderen geen betrokkenheid bij hebben heeft van parre ren het over materiaal dat door de leraar wordt aangedragen laat ik het anders formuleren bij als doel van onderwijs wordt gezien wie namelijk brouwers blijft het kind en diens omgeving ook de eerste twee a rtikelen na elkaar leest kan zich in de hogere leerjaren het belangrijkste criterium afvragen of beide auteurs het niet fundamenteel voor wat er geleerd moet worden bij van parre met elkaar oneens zijn die vraag is in de kernre ren wordt dit criterium langzamerhand vervangen dactie wel gesteld zowel de auteurs als de kern door een ander criterium dat van het bestaande redactie zo heb ik begrepen zouden het op prijs cultuurbezit waarmee ik overigens van parreren stellen als lezers hun reactie op beide a rt ikelen op niet wil beschrijven als bevestiger van een be papier zouden ze tt en en door zouden sturen in staande orde of iets dergelijks zijn uitwerking het onderstaande wil ik mijn voorlopige overpein van het begrip creativiteit moge dat duidelijk ma zingen bij deze a rt ikelen geven niet omdat ik ken pretendeer daar iets van een verlossend woord in nogmaals ik vraag het me af te kunnen zeggen maar wel omdat doordenken misschien dat het verschil tussen beiden wordt over deze a rt ikelen mij bracht bij een f undamen verwoord door laevers niet veronderstellen teel aspect van taal en taalonderwijs zoals velen doen dat na het zesde levensjaar het tijdperk aanbreekt waarin leren van buitenaf belangrijke kenni s door de eisen van de cultuur gemotiveerd en inge vuld moet worden ik vraag me af of van parreren en brouwers niet als ik het juist zie dan hebben van parreren en meer met elkaar van mening verschillen over wat brouwers een andere visie op waar onderwijs toe er geleerd moet worden dan over wat leren is moet leiden zij verschillen in hun definitie van voor zover leren en leerstof los te koppelen zijn wat belangrijke kennis is 3 anders geformuleerd brouwers en van parreren ik denk dat ik het verschil kan verduidelijken hebben een andere opvatt ing over wat belangrij door te wijzen naar de schooltaal thuistaal pro ke waardevolle kennis in een heel brede zin van blematiek als je taalonderwijs wilt realiseren op het woord is ik vraag het me af uit de beide basis van wat kinderen meebrengen kom je op a rt ikelen kan ik niet meer dan enkele indicaties een bepaald moment voor de keuze te staan hoe voor mijn interpretatie vinden brouwers om ver ga ik met het accepteren van de taalvarieteit schrijft de kennis die kinderen moeten verwerven van het kind ga ik geleidelijk over van de thuis 7 taal naar de schooltaal of moet ik de eigen taal deren uit verschillende milieus een andere vorm blijven waarderen gezien het belang voor de ont van schriftelijke competentie opdoen uit jaren wikkeling van de eigen identiteit van het kind 4 lange observatie is haar gebleken dat in verschil behalve door allerlei praktisch didactische over lende milieus verschillend met teksten wordt om wegingen wordt die keuze bepaald door wat ik gegaan om het heel beknopt en daarmee helaas uiteindelijk van belang vind voor het kind en wat ongenuanceerd samen te vatten heath voor de samenleving anders gezegd als ik het schetst roadville a white rural working class cultuurgoed schooltaal belangrijker vind dan het community brandt 1985 p 135 een gemeen cultuurgoed thuistaal dan dien ik de eerste keu schap waarin kinderen ervaren dat lezen en schrij ze te maken als ik ervan overtuigd ben dat het ven bijdragen tot het scheppen en instandhouden cultuurgoed waar een kind thuis mee opgroeit van een kijk op de wereld waarin normen en evenwaardig is aan dat van de heersende stan waarden verbanden en leefwijzen vast liggen zij daard cultuur dan moet ik misschien de tweede zijn opgevoed met nursery rhymes met bijbel keuze maken verhalen of verhalen die een getrouwe weergave in dit themanummer wordt een lans gebroken van het dagelijks leven vormen in tracton zwar voor taal onderwijs dat aansluit bij ervaringen te mijnwerkers doen kinderen ervaring op met van kinderen dat gebaseerd wordt op observatie teksten als de opdruk van t shirts labels aan kle van kinderen en hun leerprocessen in dit num ren namen van produkten kranten worden geza mer wordt een lans gebroken voor taalonderwijs menlijk gelezen stil voor jezelf lezen wordt be waarin taal functioneert als communicatie en schouwd als a sociaal in verhalen worden actuele conceptualisatiemiddel in dit themanummer gebeurtenissen veranderd in fantasierijke geschie over het samengaan van kleuter en lagere school denissen waarin de verteller iets opmerkelijks gaat het dan in een viertal artikelen over onder heeft gedaan deze kinderen leren teksten zien wijs in lezen en schrijven niet toevallig omdat als middel tot onderhandelen en manipuleren zo onderwijs in schriftelijke taalvaardigheid het wel als spel als in ernst uit beide milieus komen meest de scheiding kleuter lagere school mar kinderen naar school die een duidelijke opvat keerde markeert als ik lees en schrijfonder ting hebben van waartoe schriftelijke taal dient wijs wil geven dat gebaseerd is op de ervaringen en deze is anders dan de schoolse in de schoolse van kinderen dan loop ik tegen een probleem definitie is schriftelijke competentie het vermo aan dat een onderdeel vormt van of in elk geval gen te kunnen analyseren en reflecteren bij het verwant is aan die eerder genoemde schooltaal leren lezen en schrijven is het probleem misschien thuistaal problematiek niet dat kinderen geen besef hebben van functies van schriftelijke taal maar dat ze een andere schriftelijke competenti e functie kennen deze conclusie van heath en brandt lijkt me een verbijzondering van brou in een zeer boeiend artikel vraagt brandt 1985 wers constatering dat schools leren slechts voor zich af wat literacy nu eigenlijk is literacy is een deel van de kinderen aansluit bij de wijze een uiterst moeilijk te vertalen begrip ik zou de waarop ze thuis met hun ervaring hebben leren term hier willen omschrijven met schriftelijke omgaan ook bioome 1985 maakt duidelijk competentie kunnen omgaan met lezen en dat kinderen verschillende ervaringen opdoen schrijven dat wil zeggen zowel de technische met lezen en schrijven varierend van milieu tot vaardigheid bezitten als weet hebben van functio milieu hij stelt dat lezen behalve een communi nele aspecten brandt vraagt zich af of je kunt catief ook een sociaal proces is lezen functio stellen dat groepen mensen culturen subcultu neert in het onderwijs op diverse manieren waar ren van elkaar verschillen in de mate waarin ze van sommige manieren door kinderen niet her schriftelijk competent zijn het is naar haar over kend en andere door leraren niet herkend of er tuiging beter te stellen dat groepen mensen van kend worden een typisch schoolse definitie van elkaar verschillen doordat ze op een andere ma lezen is lezen ter reproduktie terwijl leerlingen nie r schriftelijk competent zijn dat er met ande lezen bijvoorbeeld kunnen gebruiken om hun po re woorden soo rten van schriftelijke competentie sitie in de klas te bevestigen onder meer door zijn zij bespreekt onder andere een publikatie kritiek te leveren op het hardop lezen van klasge van heath 1983 deze maakt duidelijk hoe kin noten 8 a ls je taalonderwijs proclameert dat gebaseerd is ces is zo n observatie kan inzicht geven in welke op de ervaringen van kinderen wat doe je dan ervaringen kinderen hebben met schriftelijke met die verschillende ervaringen gebruik je ze taal hoe we met dat gegeven omspringen hangt als uitg angspunt om u iteindelij k toch een w at ge af van onze praktische mogelijkheden en die accepteerder schoolser definitie van lezen en worden steeds meer ingeperkt maar ten diepste schrijven bij te b rengen o f probeer je d ie eigen hangen ze af van hoe we aankijken tegen onder ervaring uit te bouwen en te ontwikkelen even wijs en maatschappij van wat we uiteindelijk met tueel met bijbrengen van meer definities deze onderwijs willen bereiken wat we van belang vin vraag is natuurlij k veel complexer dan ik hier den voor kind en samenleving weergeef d e verwantschap met de schooltaal hoe die visie ook is wat we kinderen ook willen thuistaal problematiek zal dat duidelijk kunnen leren in dit themanummer wordt ook duidelijk ma ken gemaakt dat echt leren aandacht voor kinderen hun ervaringen en gevoelens veronderstelt dat in dit themanummer wordt een basis gelegd voor heeft niets te maken met welzijnsonderwijs taalonderwijs dat kan beantwoorden aan de doe maar met echt leren en onderwijzen heel preg len van de wet op het basisonderwijs duidelijk nant wordt dat uitgedrukt in wat de tovenaar wordt dat taal een functioneel fenomeen is dat merlijn zegt tot zijn jonge leerling a rt hur op taal leren taal gebruiken veronderstelt duidelijk voeding is e rv aring en het wezen van ervaring is wordt ook dat observatie van kinderen een zelfve rtrouwen 6 noodzakelijk onderdeel van het onderwijsleerpro noten literatuu r 1 ik gebruik de term definie ren en definitie in deze bioome d reading as a social p roces in language inleiding niet in strikt wiskundige zin maar de term arts jrg 62 1985 nr 2 p 134 142 is bruikbaar om duidelijke inhouden te onderschei brandt d verslons of literacy in college english jrg den van vage inhouden die worden gedekt met een 47 1985 n r 2 p 128 13 8 woord als etiket gangeten s d de haan taalonderwijs op de nieuwe 2 ik zal dat is al duidelijk in deze inleiding niet alle basisschool in moer 1981 nr 4 p 3 9 artikelen samenvatten ik geef wat lijnen aan daarbij heath s wbys with words language life and work in blijft de bijdrage over tekstverwerking ongenoemd communities and classrooms new york 1983 deze lijkt me wat los te staan van de aansluitingspro kamphuis p p hamers le tt erlijk ziek van fusies blematiek overigens vind ik die bijdrage heel sympa onderzoek naar verband tussen fusies en ziekteverzuim thiek vooral omdat duidelijk wordt dat tekstverwer i n didaktref jr g 13 1983 n r 10 p 5 king een hulpmiddel is en geen oplossing pretendee rt kroon s grammatica en communicatie in het onder te geven voor echte schrijfproblemen wijs nederlands dissertatie kun g ro ningen 1985 3 wie geinteresseerd is in het vraagstuk wat voor wie matthijssen m de elite en de mythe een sociologische belangrijke kennis is en wat voor opva tt ingen over analyse van strijd om onderwijsverandering deventer onderwijs en maatschappij daarmee corresponderen 1982 verwijs ik naar ma tt hijssen 1982 de daa rin ve rv atte nijmeegse werkg ro ep taaldidactiek taaldidactiek aan thematiek moet in moer nog maar eens aan de orde de basis g ro ningen 1985 3e herziene druk komen stoel w verg roting klassen zal kwaliteit voo rtgezet on 4 zie nijmeegse werkg ro ep taaldidactiek 1985 pag derwijs aantasten rion onderzoek leve rt aanwijzingen 192 e v in didektief jrg 14 1984 nr 1 p 2 4 5 t white arthur koning voor eens en altijd pag 51 theirlynck h onderwijsvernieuwing is helaas vaak spectrum editie 1979 zijn eigen procureur generaal co van calcar tegen de t ijdg eest in ordaktief j rg 15 1985 nr 6 p 7 8 9