Een lange weg naar blijvende veranderingen op organisatorisch en pedagogisch-didactisch gebied

guuske ledoux maarten klo p bovo projecten een lange weg naar blijvende veranderingen op organisatorisch en pedagogisch didactisch gebied 25 guuske ledoux en maarten klop zijn respectievel ijk als begeleidster en als hoofd van een basisschool en projectleider betrokken bij het bo vo project zaanstad ze beschrijven een essenserie die is opgezet om de emotionele kant van de overstap naar voren te halen daarnaast geven zij ook een voorbeeld van een concreet project bedoeld om de leer krachten van zowel bo als vo scholen kennis te laten maken met verschillende werk vormen voorgeschiedeni s nen aardrijkskunde geschiedenis en biologie met hun eindprodukten kwamen bleken die bij in de gemeente zaanstad proberen we al een de scholen veel kritiek en weerstanden op te roe poos de drempel tussen bo en vo te verlagen pen kritiek enerzijds op de inhoud van de pro aan het eind van de jaren zestig was er al een ge gramma s met name op de willekeurigheid van meentelijke werkgroep met vertegenwoordigers de keuzes voor bepaalde leerstofonderdelen uit kleuter lager en voortgezet onderwijs die vooral bij de zaakvakken en op bijvoorbeeld de initiatieven ontplooide om de breuken tussen die omvang van het onderdeel grammatica in het drie schoolsoorten te dichten hoewel in die taalprogramma kritiek anderzijds op de eenzij werkgroep vanaf het begin veel gediscussieerd digheid vooral lagere scholen vonden dat de leer werd over de emotionele aspecten van de over stof teveel centraal werd gesteld en dat pedag o gang lager onderwijs voortgezet onderwijs waren gisch didactische aspecten werden verwaarloosd het op een gegeven moment toch de knelpunten het bleek dat er geen overeenstemming bereikt in de leerstofaansluiting die als eerste werden kon worden in het zaanse openbaar onderwijs aangepakt de veronderstelling daarbij was dat over het belang en de inhoud van minimumeisen door verbetering van de leerstofaansluiting de voor het lager onderwijs de voorstellen waar aansluiting in zijn geheel zou verbeteren toch veel tijd en energie in was gestoken verdwe die veronderstelling bleek niet uit te komen in nen in een la en verder gebeurde er eigenlijk niets tegendeel toen de werkgroepen die waren inge mee door de opgelopen frustraties het gebrek steld om minimumprogramma s te maken voor aan tijd en structuur kwamen er geen verdere het lager onderwijs voor de vakken taal reke activiteiten 228 toen zich daarna de gelegenheid voordeed om basisscholen en 12 scholen voor voortgezet on een bovo project aan te vragen was er meteen derwijs in vier jaar de duur van het project een groep onderwijsmensen die hierin de moge grootscheepse en ingrijpende vernieuwingen te lijkheid zag om de inmiddels opgebouwde con realiseren een ander nadeel is dat het moeilijk is tacten te behouden en op een meer fundamentele alle scholen in gelijke mate bij de projectactivitei en gestructureerde manier aan de aansluitingspro ten te betrekken en betrokken te houden toch blemen te werken het project werd aangevraagd vonden we de voordelen van de breedtestrategie en toegewezen groter dan de nadelen uitgangspunten van het zaanse bovo project open doelstelling een ding was duidelijk vooraf vastgestelde strak breedte p roject omlijnde doelstellingen waren niet haalbaar die in zaanstad hebben we ervoor gekozen met het zouden alleen maar leiden tot discussies die het hele openbaar onderwijs deel te nemen het voor project al v66r de start zouden doen stranden deel is dat de resultaten makkelijker en sneller al uiteindelijk konden alle scholen zich vinden in gemeen kunnen worden toegepast en ingevoerd de volgende uitgangspunten en in tweede instanti e tot gemeentelijk beleid we beginnen met open doelstellingen werk kunnen worden gemaakt een nadeel i s natuurlijk groepen gaan knelpunten inventariseren in sa dat onderwijskundige verander i ngen binnen de menspraak met de scholen en daaruit wordt ee n d e overstap als breekpunt afzonderlijke scholen en in de klassen alleen maar prioriteitenlijst opgesteld met onderwerpen die in bescheiden mate tot stand gebracht kunnen voor uitwerking in aanmerking komen worden het is immers niet mogelijk met 40 ontwikkelingen en later resultaten die voo r 229 een meerderheid van de scholen aanvaardbaar hun overstap naar het voo rtgezet onderwijs en zijn moeten algemeen beleid worden daarmee hun opvang in het voortgezet onderwij s kan vrijblijvendheid worden voorkomen leerstofafspraken in de loop van het project zullen de doelstel deze laatste keuze wekt wellicht verbazing na lingen op grond van de tot dan toe opgedane er de voorafgaande schets van de e rvaringen op het varingen steeds duidelijker geformuleerd moeten gebied van de leerstofaansluiting ondanks die er worden per jaar moeten de scholen zich hierover varingen bleek echter toch de leerstof weer als uitspreken knelpunt te worden aangedragen na uitvoerige op dit moment na twee en een half jaar project discussie is besloten dat leerstofafspraken een zijn de thema s grotendeels vastgelegd in concreet minder belangrijke rol krijgen in het bovo pro geformuleerde doelstellingen uitgangspunten en ject en dat alleen wordt getracht om een aantal strategieen de ervaring heeft geleerd dat deze afspraken te maken op het gebied van uitleg n o doelstellingen nu nauwelijks meer bijgesteld of tatie en terminologie veranderd hoeven te worden de scholen hebben beoordelingssystemen de uitgangspunten en plannen die eerst in de studiebegeleiding werkgroepen zijn opgesteld en besproken met de begeleiding van emotionele aspecten van de achterban bij grote meerderheid aanvaard overstap bo v o we hebben dus gemerkt dat het open aan de vormingsaanbod met name aansluiting in de slag gaan en al doende komen tot een nadere pre expressievakken cisering van wat je eigenlijk wilt bereiken heel enkele van deze thema s zullen we hierna verder vruchtbaar heeft gewerkt uitwerken we hebben daarin een keuze moeten maken en hebben ons daarbij laten leiden door werkgroepen als basis enerzijds de ontwikkelingen in het project en an om het grote aantal scholen in een enigszins derzijds door de relevantie van de onderwerpen overzichtelijke structuur te kunnen laten functio voor leerkrachten moedertaal neren zijn in zaanstad regionale werkgroepen ge vormd die bestaan uit vertegenwoordigers van twee soorten activiteite n scholen uit een regio elke werkgroep bestaat uit mensen uit het basis en het voortgezet onder aanvankelijk werden de thema s in het project wijs en wordt geleid door een duo coerdinato betrekkelijk los van elkaar uitgewerkt gaande ren waarvan er ook een uit het basisonderwijs en weg kwam er structuur in een deel van de pro een uit het voortgezet onderwijs afkomstig is de dukten en plannen wordt ingepast in een breed werkgroepsleden dragen een eigen verantwoorde opgezet geheel van maatregelen die de voorberei lijkheid naar hun achterban toe schoolteam en ding in het basisonderwijs en de opvang in het ouders in de werkgroepen vindt de feitelijke voortgezet onderwijs moeten verbeteren en meer uitwerking plaats daar worden in eerste instantie uniform moeten maken een ander deel van de de voorstellen geboren de keuzes gemaakt de activiteiten is gericht op daadwerkelijke verande plannen uitgewerkt de werkgroepen worden on ring van de lessen en heeft tot doel de leerkrach dersteund door de projectleiding en een begeleid ten andere en nieuwe ervaringen te laten opdoen ster die ook moeten zorgen voor de onderlinge dat is eigenlijk het moeilijkste maar tegelijk ook afstemming zeer essentiele deel van het project we zullen beide soorten activiteiten proberen themakeuze kort te beschrijven en we besteden daarbij wat de werkgroepen zijn bij de start van het project extra aandacht aan die onderdelen die relevant augustus 1980 begonnen met het inventariseren zijn voor moedertaalonderwijs van knelpunten daaruit zijn in overleg met de achterban een aantal thema s gekozen voor verde voorbereiding en opvang re uitwerking die eerste thema s waren in zaanstad wordt op dit moment geprobeerd de problematiek van de schoolkeuze de toela om een aantal stappen te ontwikkelen die samen ting en de rapportag e een heel programma van voorbereiding en opvang differentiatie en didactische werkvorme n vormen voor een groot gedeelte bestaat dit pro voorbereiding van basisschoolleerlingen op gramma uit een structurering en verbetering va n 230 activiteiten die eigenlijk al plaatsvonden zoals de contact tussen de zesde klas leerkrachten en de voorlichting aan leerlingen en ouders de proce brugklasmentoren blijkt gunstig te werken z o dure rond de aanmelding voor en toelating tot wel voor de informatieoverdracht over de leerlin het voortgezet onderwijs de kennismakingsactivi gen als voor uitwisseling van gedachten over teiten voor de nieuwe brugklasleerlingen voor schoolaangelegenheden een ander deel bevat het programma nieuwe on een knelpunt is voorlopig nog de mate waarin de derdelen twee daarvan zullen we hier kort toe scholen voor voo rtgezet onderwijs de verkregen lichten gegevens ook daadwerkelijk gebruiken bij de be geleiding van de brugklasleerlingen voor de per 1 de rapportageprocedure soonlijke gegevens ligt dit niet zo moeilijk maar in de periode mei september van elk schooljaar het gebruik van de leerstofgegevens is niet alleen vinden rapportagegesprekken plaats tussen de afhankelijk van een goede verspreiding van de zesde klas leerkrachten van het basisonderwijs en mentor naar de vakleerkrachten maar ook en de brugklasmentoren van het voortgezet onder vooral van de bereidheid van de verschillende wijs daarvoor hebben de basisschoolleerkrachten vakleerkrachten om hun lessen te laten aansluiten met de ouders en de leerling besproken welke ge bij het gerappo rteerde vooral op mavo en havo gevens vooral die van persoonlijke aard zullen vw o niveau bestaan er nog twijfels over de nood worden doorgegeven aan de vervolgschool dit zaak hie rv an en dus ook over het nut van het gebeurt aan de hand van een rapportageformu rapporteren van leerstofgegevens in het bovo lier waarop een aantal aandachtspunten staan project proberen we in de nog resterende tijd ver over persoonlijke gegevens tevens bevat dit for der te werken aan de voorwaarden waaronder mulier een soort scoringslijst waarop aangetekend ook de mav o en havo vwo scholen de rappo rt a kan worden welke leerstofonderdelen op het ge gegegevens echt kunnen gaan gebruiken een bied van taal met name grammatica en spelling van de goed ontvangen bijdragen daaraan is het en rekenen in het basisonderwijs zijn behandeld beschikbaar stellen van een rekenboekje voor respectievelijk door de betreffende leerlingen avo brugklasleerlingen waarmee hiaten in de re worden beheerst in die rapportageprocedure kenvaardigheid van leerlingen kunnen worden op hanteren we in zaanstad een aantal zeer bewust gespoord en via oefeningen weer op peil kun gekozen uitgangspunten nen worden gebracht of gehouden de rapportage mag niet gebruikt worden voor selectiedoeleinden 2 de lessen voorbereiding op het voortgezet on daarom vindt de informatie overdracht naar het derwij s voortgezet onderwijs pas plaats nadat de kinde aan het eind van de zesde klas wordt een aantal ren zijn aangemeld en toegelaten lesuren besteed aan het bespreekbaar maken van de rapportage vindt plaats via een mondeling de verwachtingen van de leerlingen over het contac t voortgezet onderwijs inclusief de daarbij horen de gedachte hierachter is dat via een gesprek de gevoelens en emoties in die lessen wordt ge zorgvuldiger en genuanceerder informatie wordt bruik gemaakt van een aantal taalvormen die tot overgedragen dan via een pak formulieren doel hebben de leerlingen te helpen bij het onder de leerstofgegevens worden zoveel mogelijk woorden brengen en verwerken van hun gedach beperk t ten en gevoelens over de op handen zijnde veran dit gebeurt enerzijds omdat we aan de leerstof deringen aansluiting in zaanstad geen prioriteit hebben voor deze lessen die nog niet zijn uitgepro toegekend anderzijds omdat de ervaring leert dat beerd is een opzet gemaakt die er als volgt uit de vo scholen nog niet al te uitvoerig en syste ziet matisch gebruik maken van de gerapporteerde leerstofgegevens uitgezonderd de lbo scholen in les 1 gaan de l eerlingen individueel aan de hand de rapportage die op schrift gesteld wordt is va n en kele vragen d e v e rw acht ingen op sch r i jven d ie zij hebben va n de ove r gan g n aar h et v oo rtgez e t on voor leerlingen en ouders toegankelijk en is in d e rw ijs h ierna w ord t een k l assegesp re k ge houd en principe hun eigendom w aar i n d e versch illend e verw acht in ge n word e n ge in de ervaringen met deze procedure zijn tot nu toe ventariseerd en in categorieen ondergebracht in hoofdzaak positief vooral het persoonlijk i n les 2 gaan d e lee rlin g e n i n gr oepjes die e ige n v er 231 wachtingen vergelijken met geg even s die al bekend gens krijgen ze een toets engels die wordt door de zijn over verwachtinge n en e rvaringen van leerlingen leerkracht nagekeken in die zin dat de fouten wor met de overgang bo vo die ge gevens moeten de den aangestreept de leerlingen moeten dan zelf in leerlingen halen uit verschillende informatiebronnen groepjes bepalen hoe ze de hoeveelheid fouten zou een gedeelte van een dagboek van een brugklas den waarderen in cijfers ook de leerkracht doet dat leerling ontleend aan een werkelijk dagboekver voor zichzelf in een nage s prek worden ve rvolgens de slag van een brugklasleerling van een school uit de verschillende normen vergeleken en besproken regio de bedoeling van deze activiteiten rondom huiswerk een casse ttebandje met inte rv iews met enkele en cijfers is niet of niet in de eerste plaats om leer brugklasleerlingen van een havo vwo school lingen te laten wennen aan huiswerk of cijfers daar een leestekst over de eers te schooldag voor gaat het om een te geisoleerd moment het gaat een blad met ke rnzinnen die mogelijke reacties erom de leerlingen een eerste e rv aring op te laten van leerlingen op verandering e n t g v de overstap doen met de verschijn selen huiswerk en cijfers en in bo vo laten zien een voorbeeld daa rvan is tweede instantie om ze enig inzicht te b i eden in de plaats en de waarde van deze zaken in het voortgezet op mijn nieuwe school wissel ik ieder lesuur van onderwijs lokaal en leerkracht dat lijkt mij wel prettig op mijn nieuwe school wissel ik ieder lesuur van afzonderlijke onderdelen van deze lessenserie lokaal en leerkracht dat lijkt mij erg vervelend zijn hier en daar al wel uitgeprobeerd dat levert als voornaamste reactie op dat er erg veel belang op mijn nieuwe school wissel ik ieder lesuur van stelling is voor het onderwerp overgang bo vo lokaal en leerkracht dat maakt mij niets uit bij de zesde klas leerlingen tot nu toe beperkte het is de bedoeling dat de onderwerpen die uit deze de voorbereiding van leerlingen op de overstap vergelijking van enerzijds eigen verwachtingen en an naar het voort gezet onderwijs zich tot activitei derzijds e rvaringen van anderen werkelijk of fictief ten in de sfeer van de voorlichting over en orien als belangrijk naar voren komen in de volgende lessen tatie op de schoolkeuze met deze lessenreeks ho verder worden uitgewerkt op grond van al bekende e rvaringen kan verwacht worden dat tot deze onder pen we ook de emotionele kant van de overstap werpen in elk geval zullen behoren het verlies van naar voren te kunnen halen dat die kant een be vrienden en het krijgen van cijfers en huiswerk voor langrijke rol speelt in de belevingswereld van zes die onderwerpen zijn dan ook alvast een aantal sug de klas leerlingen zullen vele leerkrachten en ou gesties gemaakt ge reed zijn nu ders kunnen bevestigen een les 3 over het verlies van de vriend e n uit de basis school en het krijgen van nieuwe vrienden in het voortgezet onderwijs voor deze les kan ge bruik wor veranderingen binnen de kla s den gemaakt van twee series foto s de eerste serie veel moeilijker ligt het met veranderingen op pe toont een aantal situaties in een basisschool waarin dagogisch didactisch gebied want die vragen een groepjes leerlingen samenwerken de tweede serie be veel ingrijpender vernieuwings en veranderings staat uit vier foto s waarop in alle gevallen een leer ling voorkomt die ook in de ee rste serie foto s aan bereidheid niet alleen van scholen maar vooral wezig is die leerling werkt op de ene foto samen van individuele leerkrachten met een aantal andere onbekende leerlingen in het in zaanstad hebben we geprobeerd zowel in het voortgezet onderwijs op een andere foto bevindt hij basis als in het voortgezet onderwijs te bewerk zich in dezelfde groep uit de basisschool maar nu stelligen dat er een grotere variatie aan didacti met zijn allen in het voortgezet onderwijs op weer een andere foto werkt hij met oude e n nieuwe klas sche werkvormen zou worden gehanteerd op de ge n oten samen en op weer een andere foto zit hij al ervaringen op dit gebied willen we nu wat nader leen in een bank net als de ander e verder onbeken ingaan de klasgenoten over deze fotoseries wordt in groepjes gepraat met behulp van vragen de groepjes doen verslag aan el didactische werkvorme n kaar en daarop volgt een klassegesprek over welke si vanaf het begin is het uitgangspunt geweest dat tuatie de leerlingen het meest wenselijk l ijkt en of en didactische werkvormen geen geisoleerde truc hoe die bereikt zou kunnen worden jes mogen zijn maar gezien moeten worden in in les 4 en 5 worden de onderwerpen huiswerk en het licht van wat je wilt met je lesinhoud een cijfer beoordeling aan de orde gesteld de leerlingen krijgen na een korte uitleg huiswerk op voor drie op probleem was toen al direct dat het moeilijk was eenvolgende dagen en voor twee vakken wiskunde een inbreuk te maken op bestaande lesinhouden en engels dat huiswerk m oe t gemaakt worden en vooral in het vo in het project hebben we in elke dag wordt kort besproken hoe het gegaan is als eerste instantie voor verschillende strategieen ge alles af is maken de leerlingen een ve rslag over wat kozen de ene werkgroep nam een onderwerp da t ze gedaan hebben en wat ze e rvan vonden vervol 232 zich goed leent voor een verbinding met veel ver den door middel van steekwoorden en een rubriceeroe schillende en belangrijk gevonden werkvormen fening worden de meningen vastgelegd het onderwerp energie de andere groep ging instructie een bestaand onderdeel uit het aardrijkskunde de leerkracht definieert de weerselementen vanuit de programma van de brugklas weer en klimaat gemaakte rubriceeroefening de leerling en schrijven op een niet traditionele manier vorm geven hier de weerselementen in hun werkboek op bovend i en wordt beschreven hoe je deze kunt vaststellen me door hoopten we te bereiken dat voorstellen voor ten een verandering van de lessen eerder geaccepteerd gedurende een periode van vijf dagen gaan de kinde zouden worden immers het veelgehoorde argu ren in groepjes dagel i jks metingen verrichten zo ment tegen dergelijke veranderingen namelijk worden de temperatuur de neerslag de windkracht dat er geen tijd is voor leuke dingen omdat het en de windrichting opgemeten de temperatuur wordt vastgelegd in een lijngrafiek de neerslag in een programma moet worden afgewerkt kan dan niet staafgrafiek en de windkracht en windrichting in een meer gebruikt worden roosgrafiek in het onderstaande laten we bij wijze van voor beeld zien hoe dit is uitgewerkt in het project verwerking a an de hand van vragen en opdrachten oefenen de leer weer en klimaat lingen vervolgens met het invullen aflezen en interprete de inhoudelijke hoofddoelstelling van dit pro ren van de grafieken ook krijgen zij de opdracht om uit ject is de leerlingen te laten inzien dat er een rela een weerbericht de drie weerselementen te halen daar tie bestaat tussen weer en klimaat en de leef aan de voorspelling van het knmi te verbinden en te woon werkomstandigheden van de mens in deze controleren in hoeverre deze voorspelling is uitgekomen doelstelling is geprobeerd de gebruikelijke in 2 w eer en k lima at houden van het aardrijkskunde onderwijs in ba sisscholen nadruk op hoe mensen leven en wo motivatie nen en in scholen voor voortgezet onderwijs de leerlingen kijken naar de film het knmi in de weer in deze film wo r dt veel aandacht besteed aan het me weer en klimaat is een onderdeel dat in heel veel ten van de weerselementen ook biedt de film de moge brugklassen wordt behandeld met elkaar te ver lijkheid nader in te gaan op de versch i llen tussen de be binden grippen weer en klimaat en dat is een goede inle i ding uitgaande van het principe van zelfstandig wer op het nieuwe onderwerp ken en actief leren zijn de leeronderdelen zo ge introductie kozen dat de leerlingen nadat ze een aantal fei aan de hand van een klassegesprek over de fi lm geeft de ten en begrippen aangereikt hebben gekregen leerkracht een voorlopig onderscheid aan tussen de be zelf relaties moeten leggen tussen de leefomstan grippen weer en klimaat digheden van de mens en verschillende aspecten op grond van dit onderscheid gaan de leerlingen twee aan twee een rubriceeroefening maken waarbij zij zin van waars en klimatologische omstandigheden nen m oe ten categoriseren met behulp van deze begrip de lessen zijn gegroepeerd rond drie aan het pen enkele voorbeelden van deze zinnen zijn brugklasprogramma ontleende onderdelen in nederland regent het vaak klimaat weerselementen morgen strenge vorst zegt het knmi weer weer en klimaa t in arabie zijn de huizen wit hebben kleine ramen en dikke muren klimaat weer klimaat wonen werken aan mijn reumatiek voel ik dat het gaat regenen per onderdeel volgt hieronder een korte beschrij zegt opa weer ving de kopjes geven de fasen uit het didactisch over de resultaten wordt een klasse gesprek gehouden model aan waarbij vooral gelet wordt op de indelingscriteria d ie de leerlingen gehanteerd hebben weerselemente n instructie de leerkracht geeft nu de formele definities van weer motivatie en klimaat en zij hij introduceert het onderscheid de leerlingen luisteren naar een bandopname van jan poolklimaat gematigd klimaat tropisch klimaat pelleboer schriftelijk leggen zij in eigen woorden vast ve rvol ge ns worden klassikaal een aantal dia s vertoond wat ze ge hoord hebben waarbij de leerlingen m oeten vaststellen en noteren wel introductie ke klimaatsoort zij menen te zien over de resultaten daa rop volgt een klass egesprek discussie over de vraag volgt wederom een klassegesprek welke onderdelen van het verhaal van jan pelleboer wel en welke onderdelen niet met het weer te maken had 233 verwerking instructie de leerlingen krijgen de opdracht zelfstand i g een in een informatieve tek st worden nog eens puntsgewijs soortgelijke opdracht uit te voeren nu niet met aangegeven dia s maar met teksten het gaat om drie korte ver de definities van weer en klimaat halen nukki noodweer e n de expeditie aan de de weerselementen hand van de teksten en de daarin beschreven weer de klimaatsoorte n en klimaatkenmerken m oe ten de leerlingen de verha een aantal voorbeelden van de invloed van het kli len indelen naar kl i maatsoort hun keuze dienen zij maat op de leefomstandigheden van de mens aange te beargumenteren geven wordt hoe de mens actief probeert de weers in een tweede opdracht moeten de leerlingen vast elementen de baas te worden en te beheersen stellen welke klimaatsoorten horen bij een aantal ge geven grafieken waarin gemiddelde temperatuur en verwerking neerslag over een jaar zijn aangegeven ook hier moet aan de hand van de bovengenoemde samenvattende de keuze worden beargumenteerd tekst moeten de leerlingen een serie vragen en opdrach tot slot mogen de leerlingen uit een aantal opdracht ten maken kaarten een vrije keuze maken de opdrachten kun het project wordt ve rvolgens afgesloten met een reeks nen individueel en in g roepjes worden uitgevoerd er keuze activiteiten die kunnen leiden tot een soort ten kunn e n verschillende accenten g e legd worden bij toonstelli n g in de vorm van een u i tgewerkt leerlingen voo rbee l d boek behoudt elke leerling een neerslag van het totale opdrachten met een experimenteerkarakter leer project lingen meten de temperatuur die na een vastge stelde tijd ontstaat onder twee lampen die op ge lijke hoogte zijn opgesteld de ene lamp hangt het project weer en klimaat is uitvoeriger dan recht boven de grond de andere onder een hoek in het bovenstaande kan worden aangegeven ver de lee rlingen noteren het gemeten temperatuur antwoord in een handleiding voor leerkrachten verschil en geven een verklaring ook wordt de met opzet is geprobeerd een sterk gestructureerd relatie met de stand van de zon gelegd opdrachten met een taalkarakter zelf bedenken en gedetailleerd beschreven project te maken van een weerbericht zelf maken van een verhaal het uitgangspunt was en is dat leerkrachten en dat zich in een bepaald klimaat afspeelt enz scholen zelfstandig dat is zonder begeleiding opdrachten met een expressie handvaardigheids het project moeten kunnen uitvoeren en juist karakter maken van een tekening een collage enz voor leerkrachten die niet gewend zijn om de werkvormen die in het project een rol spelen te 3 weer klimaat wonen werken gebruiken is het belangrijk de keuze voor en or ganisatie van die werkvormen nauwkeurig weer te in de slotles sen wordt het verband gelegd tussen weer en klimaatskenmerken en leefomstandigheden van de geven dat vergroot de kans op een succesvol ver mens loop van het project en biedt bovendien houvast bij de evaluatie motivatie de klas wordt in een aantal groepen verdeeld elke ervaringen met de projecten groep krij gt een kaart deze kaart maakt aannemelijk dat de groe p in een bepaald gebied terecht komt waar zowel met het project weer en klimaat als met een bepaald klimaat weerstype heerst de opdracht luidt het project energie is inmiddels enige ervaring dan welke tien voorwerpen zou je als groep meene opgedaan de leden van de werkgroepen die de men om zo goed mogelijk in dit klimaat te kunnen projecten hebben gemaakt hebben de lessen eerst over leven uitgeprobeerd of laten uitproberen op hun eigen aan de hand van de resultaten volgt een klassegesprek de leerkracht legt daarbij zoveel mogelijk het accent op scholen zowel basis als voortgezet onderwijs de relatie klimaat leefomstandigheden nuttige toen bleek al direct dat discussiepunten die al voorwerpen aan de orde waren geweest voordat gekozen was voor het maken van en uitvoeren van projecten introductie weer terugkwamen die discussiepunten hadden d e leerlingen krijgen aan aantal dia s te zien i n hun werkboek moeten zij noteren betrekking op allerlei organisatorische problemen 1 h et kli m aat w aar d e d i a b etre kk ing o p heeft in het voortgezet onderwijs zoals het gebrek aan 2 b ijzondere k enmer ken v a n de h ui zen d e k led ing ge geschikte ruimten de belemmeringen van het b r uik s voo rwe rpen en werktu ige n rooster en dergelijke maar tegenover die reele ook hier gaat het weer om de relatie klimaat leefom standigheden praktische problemen stonden ook positieve ge luiden de leerlingen hadden het leuk gevonden en waren gemotiveerd bezig geweest dat wa s 234 ook steeds het argument geweest van de scholen worden ook na afloop van het bovo project die zelf al meer vertrouwd waren met dergelijke een paar van die nog voorlopige ideeen ge projecten vooral basisscholen en nu bleek dat ven we tot slot hieronder weer we willen een vooral leerkrachten in het voortgezet onderwijs verdere ondersteuning bieden aan de schoolge dat ook zo hadden ervaren bonden veranderingen door een moeilijkheid van niet alleen maar praktische een discussieronde te laten houden op scho aard was wel dat door sommige leerkrachten de len over de achterliggende doelstellingen van vrees werd geuit dat dergelijke projecten wel eens de projecten didactische werkvormen en over ten koste zouden kunnen gaan van de gewone de mogelijkheden en beperkingen van afzon lessen het was een leuk extraatje maar het derlijke scholen om zich verder in de richting mocht niet teveel tijd kosten juist een dergelijk van die doelstellingen te ontwikkelen bezwaar was voor de groep weer en klimaat de bijscholingscursussen te geven over didactische reden om uit te gaan van bestaande onderwerpen werkvorme n uit de brugklasmethoden waar mogelijk de schoolbegeleiders van de re maar ook dan blijft de vraag bestaan naar de po gionale schoolbegeleidingsdienst in te schake sitie van dit soort projecten in het totale lespro len bij de begeleiding van de uitvoering van de gramma het eigenlijke of uiteindelijke doel was projecten op de basisscholen en de inpassing immers het op brede schaal ingang doen vinden in schoolwerkplanactiviteiten van meer verschillende didactische werkvormen nieuw materiaal te maken zowel in de vorm in basis en voortgezet onderwijs de projecten van een nieuw vanuit het bo tot in de brug vervullen daarin een kennismakingsfunctie en klas doorlopend project als in de vorm van voldoen in dat opzicht goed maar de vraag was bewerkingen van bestaande leerinhouden en is hoe te voorkomen dat het nu gemaakte ma korte lessenseries die in samenwerking met teriaal een weliswaar positieve maar geisoleerde leerkrachten op scholen in een ander didac rol vervult op de scholen om te kunnen spreken tisch jasje worden gestoken van een werkelijk verbeterde aansluiting op het we hebben niet de illusie dat dit voldoende zal gebied van het gebruik van werkvormen moeten zijn voor het in zodanige mate bereiken van de veel scholen veel leerkrachten veel lessen bereikt achterban dat er echt op grote schaal en structu worden en hier stuiten we in zaanstad op de reel gewerkt wordt aan veranderingen en dat grenzen van de breedte strategie het blijkt geldt dan niet alleen voor veranderingen in het uiterst moeilijk in een grootschalig project met gebruik van didactische werkvormen maar ook per school maar een of enkele mensen die de faci voor hier niet nader beschreven doelstellingen liteiten krijgen om dingen te ontwikkelen daad die we hebben op het gebied van de beoordelin werkelijk en vooral blijvende veranderingen in gen studiebegeleiding en leerlingbegeleiding het klaslokaal te bereiken een vierjarig project is in de vorm waarin nu wat bereikt moet worden zijn attitudeverande wordt gewerkt met veel scholen tegelijk daar ringen en uitbreiding in vaardigheden en dat zijn voor ook te kort het grote belang van het bo dingen die zich niet laten dicteren we willen met vo project zaanstad voor het openbaar onder behulp van de projecten de motivatie van indivi wijs ligt ons ziens vooral in het feit dat er veel be duele leerkrachten verhogen om andere didac tere en gestructureerde contacten tussen de scho tische werkvormen te gaan gebruiken maar de len voor basis en voortgezet onderwijs zijn ont motivatie is slechts een voorwaarde hoewel een staan hoewel er nog geen spectaculaire ver zeer belangrijke die vervuld moet worden willen nieuwingen plaatsgevonden hebben is de waarde we het uiteindelijke doel bereiken vooral dat het openbaar onderwijs in zaanstad meer samenhang krijgt en met een gezamenlijke het vervolg van het bovo project ontwikkeling gestart is wanneer zowel de contacten als de ontwikkelin op dit moment zijn we bezig ideeen te ontwikke gen ook na beeindiging van het project kunnen len over hoe het in gang gezette proces vastge worden voortgezet dan is al heel wat bereikt houden en verder uitgewerkt en verspreid kan 235