Een leerplan alfabetisering: Moet dat nou zo?

foru m leeftijd van vijftien jaar en ouder opgevangen deze jongeren zijn pa rtieel leerplichtig van daar het in 1995 gesta rte ama project waarin onder verantwoordelijkheid van de plaat s elijke herman giesbers scholengemeenschap durendael het eerste opvangonderwijs voor 8 5 leerlingen verzorgd mieke van der loop wordt we spreken hier met nadruk over eerste opvangonderwijs omdat onze leerlin een leerplan alfabetisering gen na een gemiddeld verblijf van zo n vier maanden in het oc letterlijk over a lle wind moet dat nou zo streken verspreid worden waarna ze hope lijk de ru st k rijgen om definitief een c a rri ere in het nederlandse onderwijs te volgen ver der verandert onze leerli ngengroep elke week in moe r 1997 2 geeft aartje van dijk uitge omdat er elke week leerli ngen ve rt rekken en breid informatie over de ontwikkeling van bij komen van de andere kant zijn we in een leerplan voor het onderwijs aan analfa staat door het aantal van 8 5 leerlingplaatsen zo bete leerlingen in het voortgezet onderwijs goed en zo kwaad als dat kan vijf niveaugroe h et gaat dan in feite om een specifieke groep pen samen te stell en maar het zal duidelijk zogenaamde nieuwkomers leerlingen die zijn dat in de gegeven omstandigheden de voor het eerst in nederland naar school gaan diversiteit binnen deze groepen enorm blijft nieuwkomers in de tienerleeftijd zijn op het ogenblik vooral kinderen van asielzoekers alfabetisatiegroep vluchtelingen of alleenstaande minderjarige asielzoekers de zogenaamde ama s jonge van meet af aan hebben we ervoor gekozen ren onder de achttien jaar die alleen op eigen een lesgroep te reserveren voor leerling e n die gelegenheid in nederland voorlopig een op een of andere manie r mo e ite hebb e n met toevlucht gevonden hebben vanwege het le zen en schrijv e n deze voorzichtige formu spreidingsbeleid van de overheid krijgt vrij le ring is niet zonder betekenis want e chte wel elke school in nederland te maken met analfabeten leerlingen di e nooit op enige deze groep nieuwkomers sommige van deze wijze in welke taal dan ook kennis h e bben nieuwe leerlingen zijn analfabeet en het is gemaakt met lezen of s chrijven zijn eigenlijk terecht dat voor analfabete zij instromers spe zeldzaam veel van onze leerlingen uit groep ciaal aandacht gevraagd wordt onder andere i zoals we deze lesgroep maar zo neutraal door een op hen afgestem d leerplan te ont mogelijk aanduiden zijn anders alfabeet zij wikkelen kunnen lezen en sc hrijven maar niet i n het vanaf januari 1995 zijn wij als nt2 docen latijnse alfabet op het ogenb lik zij n dit ten betro kken bij het eerste opvangonderwijs vooral chinese leerlingen andere leerlingen aan ntvta s die in het opvang en onder hebben wel al ooit kennis gemaakt met zoekcentrum oc oisterwijk verblijven en lezen schrijven maar hebben door wat voor het is vanuit die betrokkenheid dat wij enkele omstandigheden dan ook die kennis nooit kanttekeningen willen plaatsen bij het artikel voll edig onder de knie gekregen of geauto van van d ijk vooraf geven we eerst wat matiseerd ooit bleek een angolese leerling nadere informatie over de situatie in oister a lles wat de leerkra c ht op schreef foutloos te wijk kunnen overschrijven maar hij kon zelf abso luut niet lezen ook niet in het po rtugees of ee rste opvang va n ama s welke andere taal dan ook ten slotte zijn er leerli ngen die min of meer kunnen lezen in oc oisterwijk is een van de oc s waar een ander alfabet arabisch bijvoorbeeld maar speciaal voorzieningen zijn voor de opvang die veel moeite hebben met bijvoorbeeld de van n rvtn s tot op het moment van schrijven klank letterkoppeling in het nederlands worden in oisterwijk vooral n m n s in de ko rtom de werkelijkheid is rijk gescha 204 moer 1997 4 keerd en de praktijk weerbarstig en we differentiatie in opvan g hebben het al aangestipt vroeg of laat zal praktisch elke school met deze werkelijkheid nog een andere keuze wekt verbazing het geconfronteerd worden leerplan is bestemd voor groepen waa ri n analfabeten apart opgevangen worden p 55 alfabetisering en anders alfabete n maar op veel scholen zijn die apart e groepen er niet zo stelt van dijk zelf al de een leerplan dat hulp kan bieden bij het oplossing voor deze tegenstrijdigheid het omgaan met zo n geva ri eerde werkelijkheid dri ngend advies om analfabete leer li ngen toch is dan ook meer dan welkom maar dan moet vooral apart op te vangen p 5 6 getuigt op zo n leerplan wel ook aansluiten bij die zijn minst van naiviteit hoe juist dit advies op werkelijkheid en het is juist op dit punt dat zich ook is op de doorsnee school anno 1 997 onze vragen en opmerkingen liggen bij het domineert het belang van een sluitende lump a rtikel van van dijk sum financie ri ng en niet dat van een enkele analfabete leerling een actueel leerplan dient op de eerste plaats zijn we zeer verbaasd over op deze b a rr e w e rk elijkhe id in t e sp ele n o f de keuze om in het te ontwikkelen leerplan de samenstell ers dat nu leuk vinden of niet anders alfabeten buiten beschouwing te laten maar ook anderszins bevat het artikel tegen van dijk p 54 zoals al gezegd zij vormen strijdigheden op dit punt voorbeeldklas ai de grootste groep en wij zien niet in waarom uit utrecht en onder andere op basis van dat elders in het land anders zou zijn immers voorbeeldklassen als deze gaat het leerplan tot vanuit een oc als het oisterwijkse komen stand komen p 55 56 is in onze ogen ook jongere nieuwkomers overal in het land te niet zo n apa rte groep vijf van de zeven recht leerlingen uit deze groep zijn al bezig in les 8 nog belangrijker is echter dat deze groep van spreke n is zilver deel n zij het in twee een eigen aanpak verdi e nt onze ervaring is niveaus wij vragen ons dan af waarom zulke dat veel anders alfabeten zeer snel door een leerlingen dan niet instromen in de regu liere alfabetise ri ngstraject voor het nederlands kun schakelklassen temeer omdat daar ook spre nen en dientengevolge ook niet onnodig lang ke n is zilver gebruikt wordt als dat niet in een echte alfabetiseri ngsgroep hoeven te mogelijk is dan verwacht je dat deze leer blijven een overstap naar uiteindelijk xnvo lingen zo goed en zo kwaad als dat kan vwo hoeft voor zulke leerli ngen ook zeker aangesproken en uitgedaagd worden op hun niet uitgesloten te worden het zal ook pas verworven mogelijkheden maar in de duidelijk zijn dat een in het chinees gealfabe voorbeeldles uit utrecht p 53 blijkt dat zij tiseerde leerling niet echt blij zal zijn met geacht worden nog mee te doen aan een oefeningen in fijne motori ek het waar klassikale visuele disc ri minatie oefening het nemen van plaatjes of ruimtelijke o rientatie eigen adres kleuren in een lijst van adressen p 57 terwijl ze een uur later een redelijk complexe het gevaar van het buiten be schouwing invuloefening moeten doen uit les 8 van de laten van deze groep is nu juist dat ze tussen genoemde methode als dit de consequentie de wal en het schip dreigt te raken of is van een leerplan dat kiest voor een alfabe leerlingen raken gedemotiveerd door irrele tise ri ngslijn van een jaar p 5 6 dan dient of vante oefeningen en te weinig uitdaging of dat idee van een jaar losgelaten te worden of ze moeten te snel in een hogere groep zo n leerplan dient te voorzien in voldoende meedraaien een actueel leerplan alfabetise en zinnige didactische suggesties die een echt ring dient nu net hier praktische suggesties en zinvo lle differentiatie mogelijk maken zodat informatie te geven leerlingen de kans krijgen zich te ontwik kelen op grond van hun individuele moge lijkheden en niet eenzijdig op grond van het gegeven dat ze hun schoolloopbaan nu een maal hebben moeten beginnen in een alfabe tiseri ngsgroep 1997 4 moer 205 generali s erende informati e sie over dergelijke misverstanden verwijzen we verder naar het artikel van van de guchte aansluitend op het laatste punt moet ons een en kurvers in dit moer nummer maar we derde opmerking van het hart en wel over hopen dat ook onze e rva ri ngen hierboven de generaliserende welhaast stigmatiserende laten zien dat de praktijk van de alfabetise ri ng manier waarop van dijk analfabete leerlingen veelkleu riger dient te zijn dan leerplannen neerzet terecht merkt zij op p 56 op dat in ons soms wi ll en doen geloven het leerplan informatie over de doelgroep gegeven moet worden maar als dat gebeurt tot slo t zoals in het artikel dan houden wij ons hart vast dat het niet beschikken over kennis we sluiten af we zijn blij met de aandacht over de westerse wereld toegelicht wordt aan voor analfabete zij instromers in het voortge de hand van het niet kennen van een pret zet onderwijs we zijn het eens met aartje park en in het bijzonder de efteling p 54 van dijk als zij stelt dat een leerplan voor deze cursivering van ons kan nog beschouwd doelgroep zinvol is en dat zo n leerplan worden als een pijnlijk slippertje in het geval uitnodigend en overzichtelijk moet zijn voor van pakweg een leerlinge uit liberia maar de docent en bovenal uiteraard compleet dat gesuggereerd wordt dat analfabete leerlin moet zijn wat betreft informatie adviezen gen van deze leeftijd bijna per definitie niet over materialen differentiatievormen etce schoolrijp zijn een achterstand hebben wat tera van de andere kant als zo n leerplan niet betreft fijne motoriek en te kinderlijk gedrag in de buurt komt van zo n ideaal te veel vertonen is vele malen ernstiger de afgelo achterloopt op en te weinig echt inzicht biedt pen tweeenhalf jaar hebben wij honderden in de weerbarstige werkelijkheid en alleen al nmn s zien komen en gaan en wij hebben alle daardoor niet in staat is antwoord te geven op verschijnselen die van dijk noemt p 54 55 de talloze vragen in het veld dan kiezen wij in alle maten en soorten mogen waarnemen voor een andere inzet van de toch al zo alleen er blijkt bij deze oudere zij instro schaarse middelen in het nt2 onderwijs om mers nauwelijks een verband te bestaan tussen te besluiten met een suggestie van van dijk dergelijke individuele leerlingkenmerken en zelf ontwikkel dan liever materiaal voor het al of niet gealfabetiseerd zijn wij kennen anders en analfabete leerlingen bijvoorbeeld leerlingen die in no time nederlands leerden materiaal op het gebied van luistervaardigheid met de de ftse methode maar daarnaast zeer waarmee leerlingen niet klassikaal en zelf kinderlijk gedrag vertoonden en analfabete standig uit de voeten kunnen leerlingen die een meer dan voorbeeldige studiehouding aan de dag legden en verder literatu u r alle variaties daar tussen in die maar denkbaar zijn iets dergelijks geldt voor zaken als fijne dijk a van analfabeten in het voo rt gezet motoriek klokkijken rekenvaardigheid etce ond erwijs in mo er 1 997 2 blz 52 6 1 tera montens f a c sciarone nederlands voor stereotyperende informatie in een officieel buitenlanders de delftse m e thode meppel document als een leerplan of een moer boom r99r artikel doet onrecht aan de waardigheid en ree s c v d spre ken is zilver i erwe rkings de eigen mogelijkheden van de individuele oefening e n a leiderdorp de kangoeroe leerling maar zet bovendien de man of 1988 vrouw in het veld op het verkeerde been op p 5 7 lijkt bijvoorbeeld gesuggereerd te wor den dat bij alle leerlingen in een alfabetisatie groep aandacht besteed moet worden aan lees en schrijfvoorwaarden aan waarne mingsoefeningen aan ruimtelijke orientatie en zelfs aan motorische remedial teaching met tennisballen voor een gedetailleerde discus 206 moer 1997 4