Een leessalon, en dat in de Open School?

tineke kro l een leessalon en dat in de open school tineke krol is als wetenschappelijk medewerker part time verbonden aan de afdeling taalbeheersing van het instituut voor neerlandistiek te amsterdam ze maakt deel uit van de werkgroep werkplan ontwikkeling van onderop wo vo in die werkgroep over legden begeleiders van open schoolgroepen hoe zij het best hun werken in de leer groepen samen met de betrokken volwassenen konden vormgeven een van de wo vo begeleidsters is marie an schut zij begeleidde samen met marjan sax de leessalon enthousiaste verhalen over de salon voerden tineke naar amsterdam noord waar zij een lange middag met de open school vrouwen sprak over poezie verzetscultuur en taalonderwijs aan alles hadden de plannenmakers gedacht toen heden waar je op je rapport voldoende voor moet ze opdracht gaven materiaal te produceren ten hebben wil je overgaan behoeve van open school groepen voor het the aan alles gedacht dansen mime spelen muziek matisch werken in groepen lagen thema mappen maken gedichten of verhalen lezen en schrijven klaar met nuttige leesstof en adressen voor verde tekenen fotograferen en kijken ko rt om al die re informatie over onderwerpen als wonen ge middelen die de verbeelding benutten kan waar zondheid en scholing in reeksen leerstofeenhe waren ze afwezig nog meer afwezig dan in de den werden schoolvakken aangeboden zoals taal school waar de zogeheten expressievakken ook rekenen engels geschiedenis enzovoort men maar vakken achter de streep zijn onbelangrijk hoopte dat dit materiaal en de suggesties om er als het er om gaat een leerling te beoordelen of op een bepaalde manier individueel of in groe hij naar de volgende klas kan echt nodig heb je pen aan te werken kennis en allerlei typen socia ze niet zeggen ze in de leraarskamer het cen le vaardigheden zou bijbrengen trale leerplan van de open school heeft al of niet het gaat me er hier nu niet om de gedachte ach bedoeld eraan meegewerkt dit vooroordeel te ter het materiaal en de uitwerking ervan te bekri bevestigen ik heb de indruk dat dit aspect van tiseren waar het me om gaat is dat al die aan cultuur in de locaties van de open school weinig dacht besteed werd aan wat traditioneel doorgaat aan bod kwam ook in die locaties waar men voor nuttige leergebieden aan vakken en bezig serieus probee rt sta rt punt van het leren te legge n 42 bij feiten en ervaringen van de deelnemers aan ken een reclametekst schrijven voor een boek het leerproces dat je heel goed vond om de beu rt een boek be maar toch op feestavonden benutten de vrouwen spreken uit de plattelands locaties in eigen dialect de sa aardige suggesties maar ze zijn niet nodig menspraak bekend van bruiloften en partijen om de eerste b ijeenkomst leve rt al een waslijst van in het openbaar te vertellen wat die open school vragen op wat is literatuur en wie bepaalt of een voor hen had betekend en als de minister een boek daar onder valt als ik in een bibliotheek miljoen kort op het open school werk ten gunste ben weet ik niet wat ik moet kiezen hoe kom je van dag en avond mavo voor volwassenen dan er achter van welke boeken je houdt kun je een leest een open school deelneemster haar gedicht schrijver herkennen aan zijn manier van schrij voor haar verontwaardiging en woede kan ze zo ven wat is een gedicht precies en wat een vers het beste kwijt in de open school twente krij er komen ook wensen op tafel samen boeken le gen ze het voor elkaar dat hun handvaardigheids zen en zo bespreken dat je er zin in krijgt voor cursus mag het een beetje meer zijn erkend lezen en gedichten lezen maak daar maar eens wordt als een bezigheidsbepaalde cursus en in een programma van zeggen de begeleidsters een amsterdam noord start de leessalon beetje ongerust rustig nou maar we praten ge woon nog even verder zeggen de andere deel de leessalon ontstaat neemsters wat vind je zelf een goed boek wat moet er in een boek zitten voor jou wat doet in de open school amsterdam noord komen een een boek je dan aantal thema leergroepen ieder in de eigen buurt voorlopig komt er een lijst met criteria op een een ochtend in de week bij elkaar een middag in flap te staan nita zegt het zo mijn mening over de week gaat iedereen naar het gezamenlijke tref een goed boek is dat je een hoop van jezelf her punt nu niet meer in een wijkgebonden samen kent dat kunnen gedachten zijn die ineens voor stelling maar gegroepeerd rond meer vakgebon je op papier staan geschreven en die je met blijd den onderwerpen houden ze een zogeheten vak schap of ontroering herkent je voelt een soo rt kendag eigen begeleidsters en vakdocentes van verbondenheid met de personen uit het boek je buiten werken aan langere of kortere cursussen ziet de dingen uit je eigen leven in een groter engels geschiedenis van de vrouwenbeweging verband typen enz sommigen bereiden zich voor op een allerlei boeken worden genoemd ken je het ve rvolgopleiding of zoeken van alles uit over een gaat over maar hoe noem je nou zo n boek engeland reis of redigeren en maken de lay out op grond van verhalen over de inhoud van allerlei voor hun krant boeken die je graag leest ontstaat een lijst met begeleidsters merken zo hier en daar in de buurt soo rt en boeken genrelijst heet het later deftig groepen dat er overal wel vrouwen zijn die graag om die soo rt en te bedenken hoef je dus geen lezen of die graag boeken zouden willen lezen l iteratuurdeskundige te zijn sterker nog zegt maar niet goed weten waar en hoe te beginnen een begeleidster in officiele handboeken heb van georganiseerd praten over lezen voor je ple ben ze die soo rt en nog niet eens bedacht zier komt het in de themagroepen toch niet op het lijkt te mooi om waar te zijn maar heel snel een gegeven moment september 1979 besluiten bedenken de vrouwen van de leesgroep ook een vrouwen uit verschillende buu rtgroepen een lees werkbare structuur voor de bijeenkomsten dat groep te vormen op het laatste uur van de vak kwam zo ali vertelt dat ze nu nog na al die ja kendag twee begeleidsters zullen eraan mee ren nog steeds haar gedichtenschri ft van de lage doen zij hebben het volgende werkbare idee in re school bewaard heeft ze hoopt nu maar dat er het hoofd we lezen zelf graag we vinden het in de leesgroep gedichten gelezen zullen worden leuk om over boeken te praten laten we kijken dat vond ze toen ongeveer het leukste dat de wat de anderen willen en dan samen een plan op school te bieden had is dat nu niet wat al te stellen uit gewoonte iets achter de hand te heb hoog gegrepen ali leest een oud gedicht voor ben voor het geval niemand iets zegt bedenken wat heet voorlezen zoals zij het doet dat is ze een paar suggesties voor de leesgroep zoals geen lezen meer dat is het gedicht zelf praten over het jeugdboek dat de meeste indruk dit wordt het plan we beginnen met het voor op je heeft gemaakt een onaf verhaal zelf afma lezen van een gedicht wie leest mag zelf zegge n 43 e 2 cc i gi d i pil2 til p lzo pil g y e llz 17 z uit a a q2l t ng d in 2 ovc gzuo3 e2 i2 o tv t igo e z aet x 72 rn r yi ojza a i il d2 a it ltop iyc yggt p leul2 i lvlgl j 2 z fis l e i tjogl l l i g lgt ca c g c ilvoge a a ez a a d met e k giedichi dai je meebracht verte de je ook iets van jeze f eens nam iemand heigedicht geranium van hans vlek mee dat bracht zo duidelijk de sfeer van armoede over die we allemaal zo goed heikenden de armeluisplan i die niet stuk te krijgen is 44 of er over gepraat gaat worden dan vertellen we we belangstelling voor hebben ze helpen ons bij elkaar over boeken waarvan we denken dat ze het ordenen ze maken duide l ijke stencils ze ge bij een bepaald genre horen wie weet werken ven door van wat ze geleerd hebben zover wij er we de hele genrelijst wel af marie an een van de vragen over hebben ze doen verder gewoon mee begeleidsters zal regelmatig een stencil maken waarop ze de dingen noteert die we over een gen i nterview in de zome r re hebben opgemerkt al of niet aangevuld met wat ze verder nog weet de vrouwen zeggen het zelf wat er allemaal be de aanpak blijkt een succes vanwege de sfeer sproken is naar aanleiding van wat we lazen is het informatieve karakter maar bovenal omdat voor anderen minder belangrijk dan voor ons we het besprokene eigen blijft verbonden blijft met denken dat ieder groepje mensen zelf de inhoud het doordenken en bepraten van hun eigen ge van de gesprekken moet bepalen maar we vinden schiedenis ook verbonden met de veranderingen het wel belangrijk dat anderen weten dat teksten die ze individueel en door er op de open school bespreken met elkaar helpt bij je eigen denken en over te praten in hun eigen leven proberen aan te doen daarom willen ze er best over vertellen brengen tegen mij op een zeldzame zonnige middag in de verwilderde tuin van de likeurfabriek meisje til niet zomaar een leesgroepje het is een leessalo n je hemdje op bruidstranen in een gedeelte waar van de open school gevestigd is al eens eerder over de goeie sfeer kun je zo weinig uitleggen hebben ze met een radioverslaggeefster over de het blijkt bijvoorbeeld dat de bijeenkomsten salon gepraat bij die gelegenheid werd de bege regelmatig uitlopen anders is het altijd om vier leidster gevraagd hoe ze reageerde toen een paar uur hollend naar huis maar nu ze moeten thuis vrouwen zeiden dat ze altijd kasteelromans la dan maar even wachten hoe komt dat mis zen tsja zei de begeleidster peinzend net als schien omdat het voor ieder duidelijk is dat de wanneer iemand zou zeggen ik hou van teun de vrouw die een gedicht voorleest dat doet omdat vries of een titel zou noemen die wat meer on het onderwerp ervan haar bezighoudt of omdat der de noemer literatuur valt de kasteelromans het duidelijk is dat wat besproken wordt niet horen net zo goed als andere boeken tot een van tegen iemands zin verder verteld wordt of om de genres waar we het over willen hebben we dat je steeds weer zo verschrikkelijk moet lachen vinden het leuk om het erover te hebben dat je om idiote invallen en rijmpjes of omdat je elkaar vaak een boek pakt om juist nergens aan te den zo opjut om dingen al of niet in versvorm op pa ken je weet toch heel goed wanneer en waarom pier te zetten je ze wilt lezen maar je weet door de leesgroep nanny zegt het is haast niet uit te leggen je ook wat je nog meer zou willen lezen bijvoor proeft het gewoon het is iets feestelijks daarom beeld boeken waar je wat meer aan hebt omdat is het ook niet het leesgroepje maar is het de lees ze over problemen gaan waar je zelf ook mee te salon maken hebt en dat zijn andere problemen dan die zo is het maar net het dunne lijstje van de weke van de prins op het witte paard t zou nogal gek lijkse agenda laat toe dat veel ter sprake kan ko zijn om te zeggen kasteelromans en detectives le men over wie normen voor goede literatuur be zen we niet meer paalt over censuur hier en in andere landen hoera geen normen vooraf maar ook geen neer over het verband tussen lezen en schrijven over buigende tolerantie met emancipatorische pre de vormen waarin je over de wereld vertellen tenties kunt over hoe er vroeger thuis tegen lezen aan de vraag wat literatuur is wordt steeds minder gekeken werd andermans leugen en bedrog zei belangrijk gepraat wordt over boeken die boei m n vader altijd en vreet die letters niet zo op en die tot denken en praten zetten naar aanlei vreet liever je bord leeg die paar boeken in de ding van een boek dat ingedeeld is bij sociale ro kast stonden er voor het mooie gezicht maar ik mans wordt er gezegd wie schrijven dat soort las ze niet boeken zouden de schrijvers de dingen die ze onze begeleidsters zeggen de vrouwen later te beschrijven echt kunnen kennen wat kennen we gen mij gaan er zo vanzelfsprekend van uit dat er zelf van wat vinden we van die toestanden wij er recht op hebben zaken uit te vinden waar er wordt ontdekt dat in veel historische romans 45 een sfeertje van vroeger als een dun sausje over een fantasieverhaal gegoten wordt maar dat er ook andere zijn waar je beter uit kunt opmaken aan de leden van de tweede kame r hoe de dingen vroeger in elkaar staken wat heeft jullie leessalon met taal te maken zeer geleerde mensen vraag ik voordat u dat millioen alles door het lezen ben ik ook op het schrijven van ons af gaat nemen gaan letten ook op m n verslag in het logboek vraag ik u iets te doen van de themabijeenkomsten wat er gebeurd is en dat doen is denken moet je een ander kunnen laten voelen in je eigen of het wel rechtvaardig is woorden het bij de open school ie halen en ik merk ook dat toen we het in de thema bij ons die eindelijk het gemis groep over chili hadden hoe goed ik toen door van kennis trachten op te lossen het boek van domintilla die boliviaanse mijn wat op de open school goed lukt werkersvrouw de ellende van de onderdrukking ik vraag u waarom moeten wij weer daar kon aanvoelen en begrijpen zo n boek degene zijn die worden weggedrukt brengt meer over dan heel wat artikelen uit de wij hebben zeer geleerde mensen krant altijd achteraan gestaan vroeger schreef ik wel eens op een kladje wat wij hebben nog nooit kunnen profiteren van me hoog zat na een tijdje gooide ik dat dan weer studiebeurzen weg nu vind ik het fijn om er meer werk van te wij zijn met ons 14e jaar aan t werk gegaan maken het in de open school krant te zetten of geen fijne interessante banen het aan anderen te laten lezen zodat je erover maar het eentonige zware vuile werk praten kunt zoals laatst toen ik zo woedend was onzeker door gebrek aan kennis op gijsen wat die allemaal over homofielen durf hetgeen ik aan veel vrouwen merk de te zeggen een avondschool volgen is voor veel ja taalles moet meer zijn dan precies weten hoe vrouwen het zit met d en t of hoe het in de grammatica een illusie iets wat gewoon niet kan allemaal heet het gaat er toch ook om treffend wat weet u zeer geleerde mensen onder woorden te brengen wat je denkt en zeg van ploegendiensten van uw mant gen wil van vrouwen die alleen zijn met hun het is heel goed op zo n manier met taal en kinderen informatie bezig te zijn en ook al is er in de lan van vrouwen die zo heel lang geleden op delijke open school geen materiaal voor ge school maakt daarom kunnen wij het nog wel met el die niet zo maar naar een mavo toe stappen kaar opzetten die vrouwen gaan naar de open school t is gek nu we aan het idee gewend zijn dat ook ik heb altijd gediend wij gedichten kunnen lezen komen we ze ook maar nu wil ik eisen steeds meer tegen in de bibliotheek snuffelen dat het open school project we in bundels in schoolboeken van de kinderen door u zeer geleerde mensen of in jeugdbladen ook in de krant blijken meer door uw besluit niet wordt genekt gedichten te staan dan je zou denken wat we hier naar voren brengen wordt gekopieerd soms wil 50 jaar in handschrift soms wordt het op de typles uit deelneemster open school getypt we hebben al een heel behoorlijk bundel tuindorp oostzaan ada m tje bij elkaar zouden er voor het lezen van boeken en gedich voorgedragen op 15 februari 19 7 9 tijdens de ten ole s leerstofeenheden met vragen en op demonstratie tegen 1 miljoen bezuinigingen drachten te maken zijn op de open schoo l nee onmogelijk want waar het eigenlijk om gaat onze reactie op teksten die we zelf hebben meegenomen en de onderwerpen die we naar aan 46 leiding daarvan bespreken worden hier geboren ren allemaal laten liggen eigenlijk net precies zo t is toch ook niet nodig we hebben toch met el als dat bij ons vroeger ook gebeurde e zegt er kaar dit materiaal geleverd en we hebben toch zijn steeds meer mensen die steeds minder van met elkaar de vorm bedacht steeds minder weten en een ander zegt wij dat zouden ze met de kinderen op school ook merken toch ook bij elkaar hoeveel we eigenlijk meer moeten doen ik heb een dochter die hele kunnen waar we toch eerst geen weet van had maal suf gepikt is voor het examen al die boe den weet jij hoeveel vakjes er nog leeg zijn in je ken het kind werd er gek van van al dat ver hoofd of die juist overvol zijn waar alleen het plichte lezen wie heeft daar eigenlijk een stem kleppie nog niet van open gaat in ze moeten daar zo vaak lezen waar ze nog wij zijn naar de open school gegaan om basis niet aan toe zijn waarin ze niet geinteresseerd kennis in te halen en daar verder wat mee te zijn dat ze er een hekel aan krijgen en wat ze doen maar kinderen zitten aan die basis konden wel lezen daar wordt niet naar gekeken want dat ze ook maar zo veel beleven als wij doen nu dan is geen literatuur nou voor ons is dat geen punt krijgen die mensen er lol in in plaats van ach een paar van ons hebben pijn en moeite gelezen dat vak nederlands lilian breslow rubin het gaat over arbeiders gezinnen in amerika we hebben daar fijn over daarom is het goed dat we deze dingen doen ge gepraat hoe de verschillen en overeenkomsten woon dwars tegen de stroom in tegen mensen in lagen met de toestanden hier we weten best dat die zeggen raar oud mens die gaat weer naar het een ander soort boek is dan een boek van school of kijk haar wat die niet allemaal naast wolkers bijvoorbeeld maar daarom kan het toch haar bed heeft liggen boeken bloknoot en een wel op de leessalon besproken worden pennetje nee t is zonde wat ze op school bij die kinde b ijlag e sociale literatuur sociale bewogenheid en verzet de term sociale roman is eigenlijk een wat onge de noden van onderdrukte groepen in onze bruikelijke term in de literatuurgeschiedenis maatschappij zoals vrouwen negers de boeken worden meestal ingedeeld volgens negerhut van oom tom 1 de periode waarin een boek geschreven is ze kunnen in hun boeken het leven van deze middeleeuwen 16e eeuw rond 188 0 groepen beschrijven er een beeld van geven 2 de groep waa rtoe een schrijver ster behoorde vaak ook proberen ze een inzicht te geven in de bijvoorbeeld rond een bepaald tijdschrift of oorzaken van de ellende vaak ook nemen ze een rond een bepaalde schrijfster ve r eigen stellingname in dan klagen ze de maat 3 het soo rt schrijverij dat zij hij beoefende schappijstructuur aan in hun boeken roman verhaal gedicht of toneelstu k dus ze beschrijven analyseren en klagen aan 4 de stof die zij hij behandelt historisch toe de sociale roman komt pas op als mensen gaan komst streek familie psychologie van een zien dat de structuur van de maatschappij veran persoon derbaar is in de middeleeuwen en nog lang daar 5 de houding die de schrijver ster aanneemt ten na ging men ervan uit dat de bestaande structuur opzichte van die stof romantisch realistisch het onderscheid tussen rangen en standen tussen satirisch enz mannen en vrouwen tussen blanken en zwarten om 4 en 5 gaat het ons wel de stof e n de hou en ga zo maar door een van god gegeven orde ding die de schrijver ster daar tegenover aan was neemt als de lagere standen al in boeken voorkomen met de sociale roman gaat het ons om schrijvers dan gebeurt dat vaak op een grappige manier en schrijfsters die zich lieten inspireren door kluchten en blijspelen of op een idealiserende de noden van de arbeidersklasse manier idylle van het eenvoudige en onbedorve n 47 herdersmeisje en kiezen ervoor om geen kunst om de kunst te met de opkomst van de industrie in nederland schrijven zo rond 1850 als arbeiders vrouwen voor het een bekend voorbeeld van zo n sociaal bewogen eerst in grote groepen samen worden gedreven in schrijver is multatuli in zijn max havelaar kiest de fabrieken en werkplaatsen als de overgrote hij vobr de onderdrukte javaan het beschrijft meerderheid van de bevolking loonafhankelijk het leven van de javaan en zijn boek is een aan wordt ontstaat er iets dat wordt herkend als een klacht tegen de nederlandse onderdrukkers te sociaal probleem steeds meer groepen beginnen gen het burocratische systeem tegen de uitbui zich te roeren en willen geen genoegen meer ne ting van de javaan men met het hun toebedeelde ondergeschikte plekje in de maatschappij steeds meer mensen voorbeeld van een stencil dat m a schut maakte gaan de bestaande orde herkennen als onder nadat in de salon over sociale romans gesproken drukkend en uitbuitend ook sommige schrijvers was komen uit het ivoren torentje van de literatuur 48