Een leven in drama: Dorothy Heathcote. Vonk sprak met Greet Michielsen.

een leven in drama dorothy heathcote vonk sprak met greet michielsen we verwachten dat er goede vaders echtgenoten eerlijke burgers fijne gevoelige vrienden en verdraagzame en begrijpende buren opduiken uit de klassen die we onderwij zen maar we hebben weinig gedaan om hen op die rollen voor te bereiden 1 engeland is zowat de bakermat van drama in het onderwijs let wel drama in education heten zij het en daarmee wordt de klemtoon eerder op opvoeding dan wel op onderwijs gelegd het is quasi onmogelijk om engelse teksten over dramatische werkvormen te vinden die niet baden in alge meen pedagogische beslommeringen waarvan het citaat boven aan een stille getuige hoort te zijn dit geeft mij het zelfde gevoel als wanneer een overtuigd katholiek gewetens bezwaarde die weigert legerdienst te vervullen anno 1983 zijn argumentatie begint met adam en eva brian way eerste solist van het grote engelse drama orkest begint zijn dramatische methode niet te ontwikkelen vooral eer uitgebreid stil te staan bij de mens consider a human being 2 dan volgt een uitgewerkt schema met alle functies die het menselijk wezen zou moeten kunnen uitoefenen en het grootste deel van het boek drama in education is een uitwerking daarvan naar vaag praktische oefeningen die vanuit zijn humaniserend filosofisch uit gangspunt logisch en onvermijdelijk zijn maar vanuit de vlaamse klaspraktijk irrealistisch en onhaalbaar een en ander o a het encyclopedische opzet maakt dat alles in het ijle blijft hangen en weinig nuttigs biedt aan de lerares leraar die zijn voorraadje technieken wil uit breiden engelse collega s vinden deze opmerking waarschijn lijk erg continental want in de engelse basis school heeft drama zijn vast plaatsje al lang ingenomen ergens duikt namelijk uit de nevels van het drama moeras het silhouet van de magier op i c de drama begeleider de man vrouw met de touwtjes in handen de roerganger de leerkracht niet als technicus met een hart maar als geboren oertalent de leerlingenmenner de entertainer slavendrijver greet michielsen omschrijft dorothy heath cote waarover dit interview gaat als goeroe een vrouw met erg veel charisma die op biezondere wijze met drama in de klas omgaat ook verwijst en verwijlt op de olympus 12 van de mens het universele het humane enz de ontnuchtering is echter zeer groot als men in de eigen klas ook wil werken zoals way heathcote bolton greet michielsen bracht heel wat tijd door bij dorothy heathcote in newcastle upon tyne zij volgde o a een cursus drama voor de basisschool en maakte een project mee in een klas van 10 11 jarigen vonk sprak met haar je kwam laaiend enthousiast terug van newcastle upon tyne en schreef prompt een 22 bladzijden tellende tekst met kleine interlinie als alle vonners dat zouden doen werd morgen vonk een dagblad dat is intussen al wel wat bezonken dat enthousiasme weet je dorothy heathcote is iemand die je niet onbewogen kan laten je komt erg onder de indruk van haar ze is ver schrikkelijk directief maar je aanvaardt het er van later als je dan zelf wil proberen blijkt dat er niets concreets overblijft buiten het geloof en een beetje de wil om het te proberen ik heb haar ginder geinterviewd maar toen ik de band beluisterde bleek dat ze erg vaag bleef bewust be weert ze ergens geen enkele zin echt af maakt eigenlijk zelf nog mijmert over de dingen die je haar vraagt je hebt twee en een halve maand bij haar doorgebracht dat is voldoende om dorothy heathcote enigszins te leren kennen dacht ik zo wat doet ze met drama op school wel eerst en vooral geeft ze les aan toekomstige leraren en leraressen eerder dan aan leerlingen zelf nochtans komt ze vaak in scholen om daar samen met haar leerlingen bepaalde projecten uit te werken haar uitgangspunt is drama betekent dat wat in tijd en of ruimte verwijderd ligt tot leven brengen in ons bewustzijn door middel van een verbeelde groepservaring hiervoor maken we gebruik van onze geestesogen eyes of the mind zo kunnen we bijvoorbeeld in een klaslokaal waar tafels en stoelen zijn opzij gescho ven plots een vissershaven zien vol kleurige boten de verbeelde wereld is slechts een metafoor voor de reele we reld dorothy heathcote gebruikt drama om het bewustzijn van de kinderen te verruimen en hen doorheen fantasie een betere kijk te geven op de realiteit 3 erg mooi vond ik het citaat van haar dat je daarstraks tijdens de war ming up voor dit interview aanhaalde teaching is giving power away dit sluit toch wel aan bij het uitgangspunt dat je net gaf 13 ik zou niet zeggen dat ze eigenlijk kennis doorgeeft ik denk dat ze eerder middelen aangrijpt om mensen te stimuleren aan zelfverwerving van kennis te doen ze geeft vaak het initiatief aan leerlingen als leerlingen niet gewend zijn met drama te werken gebruikt ze meestal twee keuze vragen zullen we dit doen of zullen we dat doen daarna geeft ze meer en meer in handen van de kinderen eerst beslissen ze zelf over de situatie dan beslissen ze zelf over wat zal gebeuren dan hoe ze daarmee zullen omgaan dit betekent niet dat je als leerkracht niet nodig bent neen je moet hen steeds verder duwen op een bepaald punt wordt je redundant maar moet je hen een ander punt aanreiken waarmee ze een stap verder kunnen gaan er zit wel een contradictie in enerzijds is ze sterk directief doe nu dit kies nu eens tussen deze mogelijk heden en anderzijds beweert ze de macht te zullen door geven en nu zult ge eens creatief zijn zie waarom omdat ik het zeg neen dat is niet waar ze werkt wel heel sterk op haar eigen intuitie en dat is niet dadelijk vertaalbaar naar logische redenen misschien geeft dat een autoritaire indruk kenmerkend voor laten we het even de engelse school noemen is dat ze pretenderen tot de hele persoon te spreken ik zal dit niet ontkennen want een mens is tenslotte geen robot waarvan je soms een of meerdere functies kunt uitschakelen om in een koele laboratorium sfeer met de rest te experimenteren het schept echter wel problemen je bent met gevoelens bezig met welke weet je niet een van haar punten is durven risico s nemen zij zegt teach or live ahead of your knowledge je moet durven dingen doen waarvan je eigenlijk niet weet wat er daarna zal gebeuren of waarom je ze doet haar lesgeven is er ook op gericht om bij toekomstige leraren en leraressen de intui tie terug wakker te maken als ik even advokaat van de duivelse leerdoelen formuleren sekte mag spelen de laatste jaren is men er meer en meer de nadruk gaan op leggen dat binnen de leerprocessen wat meer duidelijk moet zijn wat wil ik bereiken vanwaar vertrek ik hoe stuur ik dat leerproces hoe algemeen ook ik ga akkoord met haar uitgangspunt van onderwijs ze maakt gebruik van dramatechnieken omdat ze gelooft dat ze zo haar doel opvoeden tot mens 14 zijn het best kan bereiken ze ontkent geenszins het belang van objectieve kennis en meetbare vaardigheid maar zij wil kinderen vooral helpen denken spreken zich uitdrukken met elkaar omgaan en naar elkaar luisteren ze wil hun inzichten verruimen en verscherpen 4 er is niemand die daar niet kan achter staan maar dit is zo vrijblij vend als wat je kan dit invullen zoals je wil mens zijn volledig mens zijn de totaliteit van de mens bereiken ja wie zegt dat zij de juiste levensvisie heeft zij is tegen racisme ik ook maar je kan de zaken ook om draaien brecht en goebbels die op dezelfde manier aan propagandatheater deden ja maar is dit niet altijd zo is er dan nergens een moment dat ze dieper op methodieken ingaat ja toch wel maar ervaring zegt dat de meeste van de regels die ze hanteert bij het werken met drama voorname lijk ontwikkeld werden uit twee principes ze sprak er af en toe toch wel over bv in de wagen op weg naar een bepaalde school 1 aandacht voor de persoon van de mens i c de leerling en de kennis die hij zij al wel heeft attitudes ja en dat blijkt ook uit haar voorkeur voor kwaliteit van de kennis dan voor kwantiteit dit was 2 n v d r en kwaliteit van het onderwijs sprak de wijze dit is mooi als het een overgang is naar meer concrete ideeen regels mag ik uit de tekst citeren wat erg belangrijk is voor haar zijn de volgende punten de relatie tussen leerling en leerkracht bij de dramatische oefeningen doorhebben hoe drama werkt voor de deelnemers het verdiepen van verschillende ervaringen naar universele niveaus ook wel wat ze noemt het linkshandige kennen hoe uitnodigend de laatste term ook mag klinken laten we ze in de net genoemde volgorde nemen relatie leerling ieerkracht heeft dat te maken met de esoterische band die ontstaat als je samen iets doet dat niet mag 15 zover zou ik of beter zou dorothy nooit gaan het is voor haar van primair belang dat er waarde wordt gehecht aan de kennis die de leerlingen zelf verwerven over het algemeen krijgen ze weinig verantwoordelijkheid zeker als ze nog jong zijn nochtans beschikken ze over een heleboel informatie die de leerkracht niet zo maar heeft als je toch wil vertrekken van wat leerlingen weten moet je dat weten ook ernstig nemen vandaar ook dat dorothy heathcote vindt dat leerlingen met drama moeten kunnen omgaan vooraleer ze er mee werken ik herinner me een verhaal van iemand die een erg enthousiaste collega had die zelf net met drama in kontakt was gekomen en bij het begin van het schooljaar begon met jij daar kom eens voor de klas en beeld eens uit wat je tijdens de vakantie hebt gedaan ja bijvoorbeeld het gebruik van die zgn geestesogen legt ze heel expliciet uit eigenlijk hebben we twee soorten ogen we hebben onze echte ogen waarmee we hier de klas kunnen zien maar we hebben ook onze gees tesogen en daarmee kunnen we zien wat we willen ik kan met mijn geestesogen daar bijvoorbeeld dh wijst een bos zien met dikke oude bomen wat denk je zou je je geestesogen kunnen gebruiken om het bos te zien zullen we dan eens een wandelingetje maken 5 op bepaalde momenten maakt ze de leerlingen ook opmerkzaam op wat afwijkt van de realiteit in drama de beste plaats om iemand die erg ziek is in een bedje te leggen in de klas is niet dezelfde als binnen de ruimte die vastgelegd werd voor het drama moeten we het heus hebben over dat universele niveau het geeft nogal aanleiding tot discussie dit klopt in dit geval een discussie van zo n drie uur n v d r achter de coulissen worden de machinegeweren klaargezet onder het eenmalige en bijzondere van het drama gebeuren zoekt dorothy heathcote door te dringen tot het tijdeloze het universele de bronnen van het menselijke zijn en het menselijke verstaan 6 met die definitie heb ik het zelf moeilijk ik geloof wel dat het dramatische gebeuren op zichzelf toch ook belangrijk is alhoewel het leermoment daarna valt als de ervaringen geinterpreteerd worden doorgetrokken naar bekende dingen vergeleken daarmee aanvullend 16 de oersymbolen van jung zijn niet ver meer dacht ik zo houdt dit evenwel niet in dat telkens verwezen wordt naar het verleden als er zoiets bestaat als een universeel niveau waarop ervaringen herleid kunnen worden tot dezelfde kern dan moet dit erg conservatief zijn want het bestaan van zo n universeel niveau sluit verandering uit zoals al gezegd werd ergens in dit gesprek is zij vooral begaan met emotionele ervaringen niet dat ze intellectuele interpretaties verwerpt maar dat zijn al degene die momen teel altijd gedaan worden als unieke interpretatie zij wil het gevoelen en de intuitie een kans geven zonder ze daarom tot enige factor van het menselijk handelen te maken dit is trouwens wat ze bedoelt met het linkshan dige kennen de complexiteit van onze ervaringen is een totaalvisie het heeft geen zin er de emoties of intui tie uit weg te zuiveren want zo gaat een groot deel verlo ren het zou net die complexiteit kunnen zijn die op een universeel niveau kan getild worden als je in factoren gaat splitsen houdt iedereen er andere over als je naar dat niveau van het universele wilt streven kan je dan de leerlingen nog concrete rollen toeschrijven ja en neen een techniek die dorothy vaak gebruikt is de mantel van de expert ook gavin bolton beschrijft die in zijn boek het gaat erom de leerlingen in de rol van een expert te plaatsen dat kan dan alles zijn een bepaalde vakman een verpleger een visser een bankdirec teur kinderen hebben meestal geen begrip van de verantwoor delijkheid de deskundigheid die bepaalde beroepen func ties dragen d h wil hun dat bijbrengen door hen met een bepaalde situatie te confronteren waarin ze een bepaal de taak moeten opknappen de leerkracht speelt daarbij nu eens geen raadgever maar laat de kinderen zelf bepalen wat hun rol zoal inhoudt dit sterkt o a het zelfvertrou wen wel stelt ze soms suggererende vragen bv in een spel over een meubelmaker zullen we dit harde donkere ebbenhout gebruiken of die lichte populier dit geeft een heel ander resultaat dan vragen welke houtsoort gebruiken we hiervoor of waarmee steken we vandaag de open haard aan het parochieblad of vonk greet michielsen wij danken u een handdruk volgt greet michielsen beukenboslaan 15 2600 berchem walter de hert verbondsstraat 90 2000 antwerpen 17 bibliografie gavin bolton towards a theory of drama in education london longman 1979 dorothy heathcote drama as education in children and drama london longman 1981 betty wagner dorothy heathcote drama as a learning medium london hutchinson 1979 naschrift van een interviewer oriana waar bestu ble ven eigenlijk zouden ministers cyclo crossers moeten intervie wen en duivenmelkers partijvoorzitters omdat we allebei nogal geinteresseerd zijn in het onderwerp drama besloten we eerder een los gesprek te hebben over dorothy heathco te eerder bis dan een keihard interview dit was fout want we verzeilden nogal vlug in details de universele niveau kwestie en nou ja splinter en balk waren niet ver meer het interview dat u leest las is eerder een neerslag van een erg lang gesprek en een vrij lange tekst dan wel een woordelijke weergave van die bewuste namiddag en avond ik geef toe slechte dubieuze vragen gesteld te hebben antwoorden verzonnen te hebben en waarschijnlijk de eeuwige vloek van greet michielsen over mij te dragen er kan er altijd eentje bij voetnoten 1 d h in drama as education p 87 2 b way noemde zijn tweede hoofdstuk zo in zijn boek drama in education 3 een en ander werd uit de tekst van greet michielsen overgenomen een tekst zonder titel zodat enkel paginaverwijzing mogelijk is dit citaat komt van p 1 4 ibid 5 id p 8 6 id p 9 18 voorbeeld 4 lessen door dorothy heathcote voor een project van vilsoni t hereniko een van dorothy s studenten situatie 14 kinderen van 7 8 jaar de helft van een klas de andere helft krijgt de lessen vanuit een andere benadering die nog nooit met dorothy heathcote gewerkt hebben 4 lessen 1 per week van 1 uur doelstellingen algemeen zoals in alle drama lessen komen heel wat affectieve vaar digheden aanbod samenwerken communicatie inlevingsvermogen inzicht in en uitdrukken van gevoelens enz verder ook cognitieve vaardighe den als lezen schrijven tekenen spreken luisteren beslissingen nemen verbeelding enz specifiek voor deze lessen leren en begrijpen van een figi legende over het rotuna eiland de kinderen moeten het verhaal kunnen navertellen de kinderen moeten in staat zijn het onderliggende morele probleem en de waarden vriendschap en samenwerking pochen bedriegen enz te begrijpen kunnen aanhalen materiaal les 1 een zelf getekende kaart van een aantal eilanden namen op het bord tomo vata sulu piko lupe nanu enz les 2 een papier met daarop getekend de mazen van een net ramen in verschillende vormen om erover te plaatsen les 3 voor elk kind een stuk karton met daarop vergunning deze boot behoort toe aan les 4 de legende het gespleten eiland geschreven door vilsoni t hereniko ingedeeld in kleine stukken tekst en geschreven op papiervelletjes die aan de randen werden afgebrand zodat het net stukken van een heel oud dokument lijken de legende vertelt het verhaal van een zwaardvis die opschept over zijn snelheid en een heremietkreeft uitdaagt voor een wedstrijd de kreeft neemt de uitdaging aan en roept alle heremietkreeften uit de zee tesamen met zijn allen vormen ze lange rij van tonga naar rotuna eiland vertrek en eindpunt van de race het lijkt dus alsof de zwaardvis de wedstrijd verliest op zijn vraag wordt de wedstrijd driemaal overgedaan en de derde keer is de zwaardvis zo woest dat hij recht door de rots van rotuna eiland klieft voor elke les is er ook papier en potloden voorhanden 19 les 1 handeling opmerkingen nadat dorothy heathcote dh vilso de kaart werd door vili gete ni vili en ik en de kinderen kend en de heeft ze niet zich hebben voorgesteld vraagt dh vooraf gezien zo wordt hen om rond de tafel te komen staan het voor haar mogelijk om waarop ze de kaart heeft opengespreid ze samen met de kinderen dh wat zie je zoal te ontdekken de kinderen lezen namen interpreteren met de kaart wil dh de kinde tekens enz de kaart wordt geregeld ren vertrouwd maken met wat rondgedraaid zodat iedereen ze van vreemde namen en het idee alle kanten kan bekijken van een vreemd land introduce dh waar zou dit kunnen zijn welk ren meteen wordt ook een deel van de wereld de kinderen achtergrond voor het drama suggereren dingen dh luistert her gecreeerd de kinderen krijgen haalt reageert verrast of entoesiast zo ook de kans om in te bren er wordt een wereldbol bijgehaald gen wat ze al weten en de en er wordt beslist dat het eiland leerkracht kan de klassituatie op de kaart in een van de grote ocea verkennen nen ligt dat het er warm is dat er palmbomen groeien en dat er vissers zijn die kreeften vangen enz dh zouden we kunnen afspreken dat wij allemaal op dat eiland wonen en vissers zijn als ze allemaal akkoord gaan vraagt dh hen elk een naam te kiezen van het bord ze kijken nog eens naar de kaart en beslissen waar de haven zal zijn hun huizen enz een bepaald punt wordt geidentificeerd als het huis van een rijk man dh zijn we t er allemaal mee eens dat we vissers zijn die op het eiland leven zullen we een drama maken daarover zullen we elkaar dan vertel len over het vissen vorige nacht dh ben jij uitgevaren vorige nacht overgang naar de nu tijd een of twee kinderen zeggen nee een mentale ommezwaai van dh oh nee waarom niet spreken over naar een beleven ze weten niet goed wat antwoorden van en reageren op de verbeel dh was er misschien iets stuk aan de situatie alsof het nu je boot wat pech er wordt nog gebeurt wat verder gepraat over het vissen het weer de vangst zeilen die moeten hersteld worden enz sommige kinderen beginnen onvoorstelbare verhalen op te bouwen dh waarschuwt hen dh ik denk dat ik even iets moet de wetten van drama zeggen over drama maken soms denken 20 mensen dat ze gelijk wat kunnen zeggen in drama maar alles wat je uitvindt geen direkte beschuldiging komt in het verhaal en wordt deel mensen we enz van het drama en dan kunnen we dat later niet zomaar weer vergeten dus we kunnen beter niet zomaar wat zeggen wat we zeggen moet echt zijn en moeten we ook onthouden dh misschien kunnen we nu even dh helpt de kinderen om hun onze ogen sluiten en ons herinneren ideeen hun verbeelding te het eiland de zee de palmbomen visualiseren de zon de kreeften zie je t de leerkracht kan zulke duidelijk voor je open dan je ogen momenten ook gebruiken om neem papier en tekenpotloden en pro het drama even te evalueren beer eens de boot te tekenen die en het vervolg te plannen jij zou gebruiken als je klaar bent kan je naar de haven komen als enkele kinderen klaar zijn spreekt dh hen aan als visser hoe gaat het met jou vandaag hoe gaat het met je familie enz als ze allemaal in de haven zijn dh ik heb slecht nieuws misschien is het helemaal geen slecht nieuws maar ik maak me er toch zorgen over vorige nacht zag ik een visser met een grotere motorboot en erg grote netten ik vraag me af wie dat is hebben jullie hem ook gezien enkele kinderen knikken een jongen zegt ik denk dat hik onze plaats wil innemen en veel meer vis vangen dan wij we moeten er iets aan doen andere kinderen denken dat hij de man is die in het rijkemanshuis woont op het eiland enkelen beginnen hem te zien als een bandiet dh hej we mogen eigenlijk toch dh probeert hen los te maken niemand beschuldigen vddr we iets uit wit zwart oordelen zeker weten wat weten we eigenlijk we kunnen alleen zeggen wat we ons van vorige nacht herinneren de kinde ren suggereren hij zag er rijk uit hij had een zwarte baard hij gaf een boosaardige indruk dh waar halen jullie die indruk vandaan ik heb eigenlijk alleen maar een man gezien die hard scheen te werken 21 noot na deze eerste les besloot dh het idee van de rijke visser even los te laten ze zou de tweede les gebruiken om de kinderen een duidelijker begrip te geven van de verbeelde wereld en de betekenis van samen werken de aspecten van vriendschap op elkaar vertrouwen enz enz les 2 dh zullen we verder gaan met ons drama weten jullie je namen nog alvorens we vandaag gaan vissen moeten we t toch eens eerst over een paar creeren van een gemeenschappe dingen hebben geloof ik bijv over lijk beeld opbouwen van de netten welke vorm van netten het geloof in de imaginaire moeten we gebruiken denk je wereld dh toont hen het blad met het net raster en legt er de verschillende ramen op de kinderen kiezen de rechthoekige vorm dh nodigt de kinderen uit om plaats dh vertraagt het tempo met te nemen langs een lange strook compu opzet ze gaan niet onmiddel terpapier lijk uit vissen ze laat dh we weten allemaal dat rechthoeki hen nadenken beslissen praten ge netten de beste zijn mijn vader en luisteren en ze geeft zei altijd dat die beter zijn omdat hen tijd om tot nieuwe inzich je er grote vis mee kan vangen en ten te komen tegelijkertijd ze tekent een net en een grote betekent dit soort ritueel vis op het papier wat zei jouw vader voor ieder kind een aansporing al de kinderen krijgen de kans om om zijn haar betrokkenheid te vertellen wat hun vader over de te bevestigen en een persoon netten zei en ze kunnen er een teke lijke inbreng te uiten ning bij maken dh herhaalt wat elk kind zegt ze geeft het meer volume maakt het duidelijker of voegt er iets aan toe zodat het meer belang of betekenis krijgt als een kind niet weet wat zeggen stelt ze het gerust misschien heeft jouw vader je niets verteld misschien ben je t vergeten denk toch nog maar eens goed na dh mijn moeder waarschuwde ons dit reflectiemoment helpt de altijd niet uit te varen als er lage kinderen ook om in de ervaring wolken hingen welke raad gaf jouw de essentie en de universele moeder je waarde te ontdekken dh mijn grootvader vertelde over de zeegod dh mijn grootmoeder zei altijd als je een vis van je vangst terug in zee smijt dan weet de zeegod dat het een geschenk is en zal hij tevre 22 den zijn heeft jouw grootmoeder je iets verteld over het gunstig stemmen van de zeegod dh laat ons nu eens rond het papier wandelen en naar de regels kijken en er zoveel mogelijk van proberen te onthouden zodat we ze weten als we gaan vissen en zodat we ze later ook aan onze kinderen kunnen vertellen dh laat ons nu even zoeken met welke regels iedereen akkoord kan gaan fluister ze elkaar maar in t oor we weten allemaal dat dan geven ze elkaar de hand in een dit soort ritueel formele grote cirkel ieder om beurt stelt taal het moment heeft iets een regel voor dh herhaalt die en plechtigs wekt energie en ze verklaren zich allemaal akkoord drijfkracht op en stimuleert door plechtig te zeggen dat weten het samenhorigheidsgevoel we dh zullen we dan gaan vissen dan komt de aktie willen jullie op mijn boot komen kan je hem misschien even helpen in het water duwen ze duwen allen in mime dh laat ons hierbij zingen dan springen ze allemaal op de boot en heisen de zeilen dh we moeten wel een beetje stil zijn voor de zeegod iedereen fluis tert nu samen gooien ze de netten in zee dh ik vraag me af wat vissers doen dit zijn weer momenten voor terwijl ze wachten tot hun netten reflectie waarin de mogelijk vol zijn heid zit om door te dringen de kinderen suggereren naar de tot het niveau van universeel sterren kijken aan hun familie den menselijke ervaring in ken verhalen vertellen enz de hier besproken les was dan worden de netten weer opgehaald er echter spijtig genoeg en ze bekijken de vis niet voldoende tijd over les 3 dh geeft ieder kind een vergunning zonder echt te onderrichten dh zorg ervoor dat je vergunning verklaart dh wat een vergun getekend is dat je naam er op staat ning is zodat je kan bewijzen dat je boot 23 van jou is en dat je ermee mag varen dh hoe was de vanst vorige nacht heeft iemand de motorboot gezien ik heb horen zeggen dat die man rato heet dh wat denk je zullen we rato dh bouwt het drama op samen ontmoeten zal ik hem zijn hoe met de kinderen moet hij er uitzien denk je hoe moet hij spreken volgens de aanduidingen van de kinde ren neemt dh de houding aan van een onvriendelijke slechtgehumeurde man zo kunnen jullie dan herkennen wanneer ik rato ben dh wanneer zullen we rato ontmoeten wat zullen we hem zeggen ze beslissen dat ze hem zullen ontmoe ten s morgens in de haven ze zullen eerst even op hun boten blijven en hem gadeslaan dh als rato kijk toch eens naar die stomm e boten ik zal er gauw voor zorgen dat ze hier weg zijn huh wie kan er nu vissen met zo n boten en waar zijn al die sto mme vissers nu eerst houden de kinderen zich stil en de spanning is te voelen dan beginnen enkelen geluid te maken en rato begint een gesprek met de visser naast hem later nodigt hij hen allen uit op zijn boot hij schept de hele tijd op de kinderen verdedi gen zich en beschuldigen hem rato vertrekt en dh komt terug als de kinderen schijnen geen een van de vissers ze zullen een problemen te hebben met de plan opstellen om rato weer uit de rolwisselingen van dh haven te doen vertrekken de haven meester vili wordt geroepen het enige wat hij kan zeggen is ech ter je zal moeten bewijzen dat je sneller bent ze besluiten dus een wedstrijd te organiseren en als zij winnen zal rato zo beschaamd zijn dat hij wel weer zal verdwijnen verschillende suggesties dh beklem toont het feit dat ze allemaal kunnen samenwerken ze bekijken de kaart nog eens en na heel wat praten en 24 denken komen ze op de idee om de race met de ene boot te beginnen en met de andere te eindigen les het plan wordt meer in detail uitge werkt dh ik vraag me af of het wel in orde is wat we gaan doen is het eigenlijk geen bedrog de kinderen vinden dat rato moet gestraft worden voor zijn arrogantie er wordt gepraat over de problemen van de race over wat ze tot de jour nalisten zullen zeggen hoe ze hun plan geheim zullen houden enz vili en ik verschijnen als reporters dit geeft de kinderen de en vragen de kinderen over de race gelegenheid om te verwoorden over het vissen over rato enz eerst hoe zij het drama hebben praten we met de hele groep dan ervaren en begrepen voor bezoeken we de verschillende boten de leerkracht een evaluatiemo afzonderlijk gelijkheid in de vragen en het commentaar van de reporters horen de kinderen bovendien hun eigen gedachten buiten zichzelf teruggespeeld op het einde van de les introduceert dh de legende uit figi de kinderen slagen erin de stukken bijeen te puzzelen tot het verhaal en de gelij kenissen met hun drama over de vissers worden besproken noot de feitelijke wedstrijd werd overgeslagen bij gebrek aan tijd een mogelijke manier om toch de wedstrijd in het drama te betrek ken zou volgens dorothy zijn de wedstrijd herinneren de vissers zouden bijv allemaal bezig zijn met het herstellen van hun netten of ze zouden s winters rond een vuur zitten en dorothy in rol als visser zou hen aan het herinneren zetten en ze zouden met zijn allen de race hervertellen en hoe ze zich toen gevoeld hebben en hoe rato reageerde enz 25 enkele bedenkingen achteraf net voor het ter perse gaan van dit vonk nummer kregen we de volgende reactie van greet michielsen van wie overigens een heus artikel over dorothy heathcote in het septembernummer van persoon en gemeenschap zal verschijnen ik zou wel graag enkele bedenkingen toevoegen 1 het moeilijke van dh is ten eerste dat je haar eigenlijk moet gezien hebben om te begrijpen of beter nog aan te voelen wat ze met drama doet en ten tweede dat haar manier van werken heel sterk verbonden lijkt met haar manier van zijn ze is enorm overtuigd van haar werkwijze en wil ze dan ook aan zoveel mogelijk mensen doorgeven zijzelf veracht echter het woord goeroe ze drukt er telkens op dat wat zij doet eigenlijk niet zo bijzonder is dat het dus geen zin heeft te blijven steken in weinig produktieve bewondering maar dat elke leerkracht moet geloven in zijn haar eigen middelen en die uitwerken wat ze ook zegt het is niet gemak kelijk om iets van haar ideeen te realiseren vooral niet in vlaamse middelbare scholen waar drama toch nog erg nieuw is dat heb ik vooral duidelijk ondervonden toch is er van dh iets zo inspire rends uitgegaan dat ik op mijn beurt mensen wil aanzetten tot ken nismaking met haar soort drama 2 dh streeft duidelijk naar een ander type van onderwijs en vooral een ander type van leerkracht een leerkracht tussen de leerlingen die in de eerste plaats situaties creeert die tot leren aanzet ten die zoveel mogelijk de jongeren zelf aan het woord laat die hen leidt zonder dat ze het echt merken vaak door zelf een rol te spelen in het drama de juiste combinatie vinden van leiden en macht doorgeven is echter wel enorm meilijk geloof ik bovendien ben ik geneigd om te denken dat deze manier van werken toch niet past in het schoolsysteem zoals we dat nu kennen dh zelf meent echter dat je moet beginnen in het schoolsysteem dat je alleen op die manier kan hopen op een langzame verandering 3 toch nog even iets over dat universele dh vertrekt van de idee dat elke concrete situatie verwant is met zovele andere bijvoorbeeld leerlingen die in een klas naast elkaar zitten zonder elkaar te kennen zonder echt samen te werken zijn verwant met fabrieksarbeiders die aan een band naast elkaar staan door een drama te doen over fabrieksarbeiders kunnen leerlin gen heel wat leren over hun eigen situatie vandaar dat dh zegt dat drama steeds een metafoor is voor het echte leven met universele bronnen bedoelt ze datgene wat telkens terugkomt wat in zekere zin onveranderd blijft aan de oppervlakte uit zich dat universele steeds anders en daar is verandering mogelijk als kinderen bijvoorbeeld als boswachters bezig zijn met het verzorgen van een bos dan zijn ze op een universeel niveau bezig met verzor gen tout court met beslissingen nemen over leven en dood bv welke bomen worden omgehakt met de vraag over respect voor 26 de natuur enz daar zal dh hen zoveel mogelijk op wijzen dan pas wordt het een leren dat niet langer anecdotisch is een bos beheren maar betrekking heeft op algemene waarden en dus op andere situaties toepasbaar is het moeilijke ligt echter in de vraag hoe breng ik leerkracht dat universele aan dat veronderstelt een enorme feeling ook geloof ik dat het dramatische gebeuren op zich bv het inleven in een boswachterssituatie de moeite waard is dh zelf vindt dat niet voldoende 4 de mantel van de expert het belangrijkste is de houding en het gevoelen dat een rol mee brengt een techniek die dh vaak gebruikt is de bewuste mantel van de expert het gaat erom dat de leerlingen als het ware be kleed worden met de mantel van een of andere deskundigheid de kinderen worden verplegers vissers bankdirecteurs mode ontwerpers enz elke leerling kan dan verder zelf bepalen wat die rol voor hem haar persoonlijk inhoudt binnen het gesteld kader niet de leerkracht maar de leerlingen krijgen dus de verantwoordelijkheid de macht zij zijn de experts die een taak moeten opknappen op details komt het niet aan of de verpleger oud is of jong hoe precies de zieke baby wordt verzorgd is niet belangrijk waar het op aankomt is dat de leerlingen zelfvertrouwen winnen dat ze beseffen wat verantwoordelijkheid is dat ze leren samenwerken dat ze nadenken beslissingen nemen informatie zoeken zich leren uitdrukken enz de leerkracht speelt de rol van zaadvrager ondeskundige de nodige informatie zal ze onrechtstreeks aanvoeren bv in vragen greet michielsen 27