Een nieuwe taaldidactiek voor de basisschool

praktijk welzen van der valk jaarsma recensi e 1991 en en nu de cursist nies t99i over de invulling en organisatie van de praktijkcom ponent en over cursistenbegeleiding als twee belangrijke kenmerken van de rsve werk els schellekens wijze een andere reden is dat er over nascholing wei h eleen van der straaten t nig in het openbaar wordt geschreven een van de redenen kan zijn dat het vrijgeven van ma een nieuwe taaldidactiek teriaal en evaluaties wordt beschouwd als een verzwakking van de eigen positie op de vrije voor de basisschoo l nascholingsmarkt dat mag zo zijn maar het is nadelig voor inhoudelijke ontwikkelingen op onderwijsgebied wij verzorgen nascholing op verzoek zowel uitvoerende en coordinerende instellingen als nijmeegse werkgroep taaldidactiek taaldidac teams en individuele docenten kunnen zich tiek aan de basis wolters noordhoff gronin met nascholingsvragen op het gebied van vol gen 1992 4e druk 454 blz f 78 5 o wasseneneducatie tot ons wenden instituut voor de lerarenopleiding uv n t a v pve groep het nieuwe handboek taaldidactiek aan de basis herengracht 2 56 heeft zeker in vergelijking met de vorige druk ioio bv amsterdam uit 1986 een rustige en overzichtelijke lay out tel 020 525 47 07 de leesbaarheid heeft op het eerste gezicht sterk gewonnen met het minimaliseren van van alebeek franca tineke krol en nu de verwijzingen naar andere hoofdstukken en nascholing een nascholingsontwerp voor paragrafen dit keer is ook een register opge rsv e do centen in he t dag en avondonder nomen en een rubriek verder lezen na ieder wijs en daarbuiten ens che de s lo 1 99 1 hoofdstuk nieuwe hoofdstukken zijn die over krol tineke e a taalwerk orientatiemodule leesbevordering en spelling die over thema nederlands voor de rsv e voorb eeldmatig tisch taalonderwijs en schoolwerkplan on uitgewerkt naar de horeca enschede slo derwijsleerpakketten toetsen en taalonder 1989 wijs zijn verdwenen het hoofdstuk begelei ministerie van onderwijs en wetenschappen ding van continue taalontwikkeling maakte ministeri e van soc iale zak en en we rkg el egen plaats voor taal bij kleuters het onderwijs heid beroepseducatie volwassenen notitie pri aan allochtone kinderen is in de hoofdstukken maire beroepsgerichte volwasseneneducatie geintegreerd den haag staatsuitgeverij 19 87 de verantwoording bevat een overzicht van nies anca en nu de cursist cursistenbegelei hoofdstukken en auteurs voor de pure leek een ding in de r b v e opleidingen in het dag en willekeurige lijst met namen bij ingewijden avondonderwijs enschede s i o 1991 kruipt er wellicht een wenkbrauw lichtelijk welzen van der valk monique ria jaarsma omhoog goh ludo verhoeven over aanvan en nu de praktijk de praktijkcomponent in kelijk lezen was die niet gelieerd aan veilig de pbve opleidingen in het dag en avond leren lezen en aarnoutse over voortgezet onderwijs enschede slo 1 99 1 lezen hij is toch de genius achter een begrij pendleesmethode nadere bestudering van het boek leert dat hier inderdaad een probleem ligt soms is onvoldoende afstand bewaard een zwak punt in een boek dat juist uitmunt door een sterke auteurskeuze wat deskundigheid be treft mede door de veelheid aan auteurs is he t 1992 8 moer 299 boek als totaal weinig consistent in feite is het neren van de methoden in de praktijk en over een verzamelbundel presentatie als zodanig de leereffecten bij kinderen bovendien komt was duidelijker geweest nu wekt het ergernis balans nog niet in deze analyse voor als de in het eerste hoofdstuk naar voren ge brachte visies en uitgangspunten niet terug te guus extra ton vallen functies en struc vinden zijn in latere hoofdstukken of als de tuur van taal in het ene hoofdstuk bepleite aanpak tegenge dit theoretische hoofdstuk is bedoeld als een sproken wordt in het andere referentiekader voor de overige hoofdstukken daar ligt een ander probleem dat deels sa ten opzichte van de oude druk is de tekst ver menhangt met de soms ongelukkige auteurs nieuwd en gepopulariseerd de communica keuze propaganda voor methoden hoort niet tieve de conceptualiserende en de expressieve thuis in een handboek en al helemaal niet in functies van taal passeren de revue de para een handboek dat leerkrachten oproept tot het graaf over de structuur van taal volgt de op maken van eigen keuzen bouw in deelsystemen van fonemen via woor het boek biedt veel achtergrondinformatie den naar woordgroepen zinnen en teksten de veel theorie veel ideeen maar wat je er nu pre wetenschappelijke stand van zaken is adequaat cies in de klas mee moet beschreven jammer dat nergens relaties met de overige hoofdstukken gelegd worden tot zover wat eerste leesindrukken hiermee doen we uiteraard onvoldoende rechtaan de korrie van helvert taalverwerving auteurs van de diverse hoofdstukken daarom deze tekst is actueel van inhoud en vlot ge bespreken we elk van de twaalf hoofdstukken schreven na een bespreking van de theorieen hieronder tot slot formuleren we dan een wat van skinner en chomsky verantwoordt de meer gefundeerde conclusie auteur haar keuze voor een proces benade ring taalverwerving is een actief proces een piet hein van de ven visies op taalonder kind leidt hypothesen af uit het taalaanbod en wijs stelt die al uitproberend bij het visie verhaal bevat een keur aan ingre in de beschrijving van de bekende taalont dienten voor goed taalonderwijs de ideale le wikkelingsfasen onderscheidt van helvert dan raar is hij die bewust kiest die dus ook kan ook de kenmerken van de taal van het kind en afwijken van onze keuzes zo goed als hij kan de kenmerken van het taalaanbod terwijl een afwijken van andere keuzes bijvoorbeeld van kind zich langzamerhand het taalsysteem van de keuze gemaakt in de gebruikte taalmetho gedeelde betekenissen eigen maakt ontwikke de p 22 23 hij kan thematisch en cursorisch len zich intuities over taal de meeste zevenjari werken starten vanuit taal bij andere vakken gen kunnen expliciet oordelen over taal de en werken volgens onderwijsleerpakketten oorzaken van misverstanden en over de gram deze laatste kunnen per definitie niet aanslui maticaliteit van zinnen ten bij de natuurlijke ontwikkeling van alle ten slotte bespreekt de auteur tweetaligheid kinderen p 35 en moeten dus steeds welover het leren van een tweede taal lijkt qua strate wogen gebruikt worden we zijn benieuwd in gie sterk op het verwerven van de moedertaal hoeverre taaldidactiek de leraar daarin steunt in beide gevallen is het aan de leraar om te in ieder geval verwachten geen promotie meer zorgen voor een optimaal taalaanbod en om van klassikaal materiaal ten onrechte blijkt reflectie op taalgebruik te stimuleren dit later hoofdstuk is een geslaagde poging om aan een leraar die steeds maar moet kiezen heeft dacht voor t2 lerenden te bespreken in zinvolle uiteraard behoefte aan een degelijk overzicht samenhang met theorieen over moedertaalver van veel gebruikte taalmethoden en lespakket werving ten zo n overzicht ontbreekt in taaldidactiek wel verwijst de rubriek verder lezen naar de 4 ton vallen taalvariatie beschrijving en analyse van methoden voor deze nieuwe tekst is iets minder academisch taalonderwijs door naber e a 1986 daarin en stijf geschreven dan de oude versie de staan echter geen uitspraken over het functio auteur neemt zijn onderwerp serieus hij sig 300 moer 1992 8 naleert dat taalverschillen mogelijk gevol ren lezen dan nog wel hoe moet je spreek en gen hebben die diep ingrijpen in een mensen luisteronderijs er dan uit zien er zijn weer leven geen verwijzing naar andere hoofdstukken nadat vooroordelen tegen ander taalge bruik en gebruikers zijn geconstateerd lezen ria van zeeland taal bij kleuters we men zou zich kunnen afvragen waarom dit nieuwe hoofdstuk vinden we een aan bij zoveel ongemak mensen toch nog steeds winst de auteur bespreekt enerzijds de meer blijven vasthouden aan het gebruik van taalva sturende anderzijds de meer gestructureerde rieteiten die hun maatschappelijke status en of benadering handig is de matrix met aan hun kansen in het onderwijs of op de arbeids dachtspunten bij de voorbereiding en evaluatie markt niet ten goede komen p 129 volgens van activiteiten in dit hoofdstuk staan geluk vallen kan dat het gevolg zijn van een bewuste kig veel praktijktips bij voorbeeld rond voor keuze een andere mogelijke reden is dwang lezen vertellen versjes en boekaanbieding er zijn mensen die nu eenmaal strikt eentalig verfrissend is de kritische bespreking van het zijn en ook zijn het vooral maatschappelijke kringgesprek in de hele groep want hoe vaak en situationele factoren die in dergelijke ge betekent luisteren naar elkaar voor kleuters vallen de taalkeuze beregelen p 13o hier niet stil zijn p 178 als leersituaties die raken we de draad kwijt is er nu sprake van voortkomen uit iniatieven van kinderen noemt een keuze of niet en wie kan dan waaruit iets de auteur het vrij spel spel in hoeken en over kiezen gangsmomenten aan de hand van een be ook de school dwingt kinderen met een on spreking van observatiefragmenten zet ze het toereikende vaardigheid in de standaardtaal verschil tussen individuele kinderen helder een andere taalvarieteit te gebruiken bij het neer bij taalontwikkelingsmaterialen geeft ze vertellen over of reageren op emotionele ge prikkelende voorbeelden microfoons spie beurtenissen en het verwoorden van een ant gels een televisiekast en foto s ook de begelei woord of bewering dan moeten leraren zeer dingssuggesties voor leraren zijn inspirerend zorgvuldig opereren tolerant zijn en begrip het stukje over nr z sluit goed aan bij recente opbrengen om in ieder geval te vermijden dat inzichten maar mist helaas praktijkobserva sprekende kinderen zwijgers worden p 1 3 1 ties maar op de spannende vraag hoe ze dat kun nen doen komt geen antwoord of het moet theo aalbers piet litjens luisterenen spre zijn door taalbeschouwingsactiviteiten liefst ken aan de hand van concrete voorbeelden van de auteurs maken een onderscheid tussen luis verbale interacties p i3a teren en spreken in het onderwijs en onderwijs volgens de auteur spreekt waarschijnlijk de in luisteren en spreken het eerste aspect is helft van de basisschoolkinderen van huis uit theoretisch behoorlijk uitgewerkt in de para een nederlands dialect of fries omdat vallen grafen over communicatieve competentie en vindt dat aankomende leraren weloverwogen de rol van spreken en luisteren in met name de positie moeten kunnen kiezen in de discussie zaakvakken het tweede blijft grotendeels over de waardering van taalvarieteiten belicht steken in deelvaardigheidsoefeningen hij de deficiet en de differentie opvatting op in dit hoofdstuk missen we vooral concrete grond van de onhoudbaarheid van de deficiet praktijkgerichte informatie en dat terwijl het opvatting en de overweging dat taal een factor luister en spreekonderwijs al zo n zorgen is die als breekijzer kan fungeren voor verbete kindje is de overeenkomstig hoofdstuk z juis ring van de positie in onderwijs en samenle te ideologie belijden de auteurs wel een thema ving p 156 bepleit hij aansluiting op de eer tisch cursorische aanpak biedt de beste waar ste taal voor nederlandse niet standaardvarie borg voor levensecht geintegreerd luister en teiten en een stimuleringsaanpak de eerste taal spreekonderwijs waarin werkelijk sprake is is ook voer of hulptaal voor allochtone van overleg over de doelstellingen van een the meertaligen dit verhaal spoort prima met de ma sic en de te volgen werkwijze p 2o6 visies uit hoofdstuk i maar wat kan een be glibberig is de toelichting hierop vindt hij ginnend leraar ermee in de klas kan veilig e de leraar bijvoorbeeld na samenspraak me t 1992 8 moer 301 zijn leerlingen dat het belangrijk is dat infor de adviezen aan leerkrachten zijn groten matie wordt ingewonnen door middel van deels zo algemeen dat niemand er nog iets mee vraaggesprekken dan kan hij ertoe besluiten kan en soms al te triviaal de leraar van groep 7 het vraaggesprek cursorisch aan te leren vindt en 8 krijgt de tip met het oog op de tijd is hij het van belang dat groepsgesprekjes als het aan te bevelen om elke situatie die zich werkvorm worden gehanteerd hierbij geen sa voordoet uit te buiten om direct of indirect te menspraak e s xvds dan zal hij zich moeten werken aan de verbetering van de mondelinge afvragen of hij zelf over voldoende luistervaar vaardigheden p 213 volgens de auteurs kan digheid beschikt om dat wat in groepjes zelfs de ouderwetse spreekbeurt zinvol zijn als besproken wordt efficient op te pakken wat deze op natuurlijk wijze aansluit bij het onder nu doet een leraar die niet luisteren kan dan wijsleerproces bij voorbeeld wanneer een maar geen groepsgesprekken leerling veel kennis heeft van een onderwerp de auteurs baseren zich op theoretische in en de klas kenbaar maakt dat ze daarover ge zichten die ze later in het hoofdstuk weer ver informeerd wil worden daar gaat bijdehandse geten lijken ter illustratie van verschillen in jan jaap weer es xvds of wanneer de le buitenschools ontwikkelde communicatieve raar zich ervan wil vergewissen of het bron vaardigheden halen ze een onderzoek aan naar nenonderzoek door een leerling in documen gespreksstijlen in een schoonmakersgezin en tatiecentrum of jeugdbibliotheek resultaat een directeursgezin toch beweren ze op p 22 7 heeft opgeleverd p 223 moet de hele klas het kringgesprek is een voortzetting van het daarnaar luisteren verder zijn er vage sugges spreken buiten de school thuis op straat het ties als leer leerlingen gebruik te maken van kind spreekt wanneer het spreken wil dwang pakkende zinnen citaten en te spreken met van de kant van de leraar is daarbij niet op z n een zelfverzonnen motto p 224 een idee als plaats eens samen luisteren naar boeiende of saaie ook lijken de auteurs hun keuze voor levens spreker cabaretier kamerlid of dominee ont echt geintegreerd spreek en luisteronderwijs breekt een originele tip voor de nabespreking vergeten te zijn wanneer ze stellen dat geiso willen we u niet onthouden laat andere leer leerde luisteroefeningen nodig zijn want zo lingen vragen stellen aan de spreker over het wel binnen als buiten school moet vaak geluis verhaal en vermijd te grote passiviteit van het terd worden in situaties waarin niet zozeer publiek p 22 5 de auteurs zien er geen been sprake is van interactie bij het luisteren naar in het kringgesprek in de onderbouw te mis een verhaal een lezing een instructie wordt bruiken voor doelen als de kinderen leren zich van de luisteraar niet verondersteld dat hij di voor een korte tijd te concentreren en gaan rect en ter plaatse op het gehoorde reageert inzien dat het prettig is dat iedereen luistert als p aao hoezo een leerling moet toch iets er iemand aan het woord is heeft mede auteur doen met het verhaal al is het maar navertellen ria van zeeland dit hoofdstuk vooraf gezien of de instructie bij voorbeeld een handeling aalbers en litjens bekritiseren het gebruik uitvoeren aan de sociale aspecten van luister van bandopnames in de luistertoetsen van het gedrag wordt geen aandacht besteed en even cito en ppon daar het eenrichtingssituaties min aan de wijze waarop de leraar een gunstig zijn kunnen dergelijke toetsen geen oordeel luisterklimaat kan bevorderen bij voorbeeld opleveren over luistervaardigheid in meerrich door zelf ellenlange monologen te vermijden tingssituaties zoals het gesprek p 234 zon en leerlingen aan te moedigen tot reacties der het zelfs maar noemen van een alternatief het is niet altijd helder over welke doelgroe stappen de heren over naar de evaluatie van pen de diverse paragrafen gaan het aanvan spreekvaardigheid kelijk luisteren en spreken betreft kennelijk de paragraaf over spreken en luisteren in de alleen het nederlands als tweede taal voor niet zaakvakken bevat waardevolle aandachtspun nederlandstalige leerlingen vergelijk hoofd ten bij leergesprekken maar toch veertig stuk 4 op andere plekken verliezen we af en bladzijden taaldidactiek verdienen een betere toe de draad gaat het nu over leerlingen met besteding het hoofdstuk wekt sterk de indruk het nederlands als moedertaal dialectspre een bureaustuk te zijn kers onder of neveninstromers 3 02 moer 1992 8 ludo verhoeven aanvankelijk lezen en schrij nauwkeurig op elkaar zijn afgestemd door ven een veelvuldig gebruik van pictogrammen en de auteur beweert de meeste kinderen leren een kleurcodering per leerstofkern lenen de niet lezen en schrijven zonder dat zij daartoe materialen zich in hoge mate voor zelfstandig systematisch onderwijs krijgen p 243 dat werken hetgeen de mogelijkheden tot diffe geldt zelfs als het schriftelijk taanaanbod uit de rentiatie aanzienlijk vergroot p 255 een omgeving rijk en gevarieerd is vervolgens compliment voor leessleutel met zijn twee concludeert hij de oorzaken van het uitblij instapmomenten pakt uit in zijn tegendeel ven van succes lijken daarom vooral in het want veilig leren lezen daarentegen geeft de kind zelf gezocht te moeten worden voor leraar een uitgebreidere keuzemogelijkheid jonge kinderen is het ontbreken van een inter uitgaande van planningsformulieren per leer actiesituatie bij het gebruik van geschreven stofkern leerlingmaterialen die in hoge mate taal heel lastig p 243 volgens ons is dit geen door leerlingen zelfstandig zijn te gebruiken factor in het kind maar een omgevingsfactor en een weloverwogen leerlingvolgsysteem wij zaten dus klaar voor een stevig pleidooi worden mogelijkheden geboden voor gediffe voor een functionele aanpak van het lees en rentieerde instructie en gedifferentieerde ver schrijfonderwijs maar nee onderzoek heeft werking p 2 58 alsof verhoeven niet weet laten zien dat een functionele aanpak alleen dat op talrijke basisscholen veilig leren lezen bepaalde risico s in zich draagt met name wat puur klassikaal wordt gebruikt bij de waar betreft het leren lezen bij zwakke leerlingen schuwing tegen sterk geindividualiseerd on een functionele orientatie wordt vooral derwijs voor zwakke leerlingen verwijzen wij van belang geacht voor het begeleiden van de lezer nog eens naar lamme 1988 i 990 kleuters die daaraan toe zijn terwijl een struc verhoeven beheerst de theorie maar de di turele benadering van het leren lezen veeleer dactische aanwijzingen zijn van een armoedig van belang wordt geacht voor het begeleiden kaliber daarnaast kan ook het expressief van kinderen in groep 3 p 253 jammer die schrijven worden gestimuleerd p 272 en passieve zinnen wie vindt wat en waarom daarbij is van belang dat zij het leesgedrag en aanvankelijk lees en schrijfonderwijs is er de leesmotivatie van leerlingen regelmatig re volgens verhoeven primair op gericht kinde gistreren p 272 een gemiste kans dit hoofd ren inzicht in het alfabetisch principe bij te stuk juist over dit onderwerp kunnen prak brengen en hen op basis van klank letter kop tijkmensen zo inspirerend schrijven het pelingen eenvoudige geisoleerde woorden te prachtboek van piet hagen hoe wij leren lezen leren lezen en schrijven p 245 hoe is dit heeft het niet eens tot de rubriek verder lezen te rijmen met de bewering in hoofdstuk i dat gebracht wel treffen we daar onder andere deelvaardigheidsonderwijs inmiddels plaats aan verhoeven i99o verhoeven t99t verhoe heeft gemaakt voor functioneel taalonder ven i99i verhoeven 1989 verhoeven i99o wijs waarin de communicatieve benadering verhoeven 1989 verhoeven 1987 voor de wordt aangevuld met enkele inzichten uit de overzichtelijkheid zijn andere titels en de na deelvaardigheidsopvatting volgens verhoe men van mede auteurs weggelaten zo n ven komt dat later pas weer naarmate de hoofdstuk laten schrijven door een auteur die leeshandeling minder aandacht vereist gaan tot zijn nek in de main stream methode zit kinderen in steeds sterkere mate de communi dat is gewaagd misschien mogen we verhoe catieve mogelijkheden van taalgebruik ervaren ven niets verwijten hij schrijft voor zijn p 247 wij redeneren andersom de motivatie brood maar de redactie had moeten bedenken voor het aanleren van de leeshandeling zit m dat ook wetenschappers niet altijd de beno juist in de communicatieve mogelijkheden van digde distantie op kunnen brengen hetzelfde geschreven taal probleem speelt in het volgende hoofdstuk een fors deel van het hoofdstuk gaat op aan een bespreking van veilig leren lezen precies de 8 cor aarnoutse voortgezet lezen methode waar verhoeven aan meewerkt dat dit hoofdstuk bevat vage academische teksten geeft een rare bijsmaak aan passages als veilig als een geschikte manier om kinderen met de leren lezen kent een veelheid aan materialen die structuur van teksten te confronteren is he t 1992 8 moer 303 koppelen van schrijven aan lezen door de niveaulezen en nalaat te waarschuwen voor leerlingen in de rol van schrijver te plaatsen en onverteerbare nvt teksten als jan met de kar hen uit te dagen om teksten over bijvoorbeeld vgl van dijk r 9g5 een bepaald object of een bepaalde gebeurtenis de auteur adviseert begrijpend lezen vanaf te schrijven worden ze zich steeds meer be het begin met technisch lezen te verbinden wust van de opbouw of structuur van een in dit gebeurt zoals van der wouw terecht op formatieve tekst bij welke soorten teksten merkt in balans en bepaald niet in veilig leren deze procedure in de basisschool haalbaar is lezen recente leesmethoden als balans en wie moet verder worden onderzocht p 297 aar dit leest geven kinderliteratuur en leesbevorde noutse lijkt ons door de redactie uitgedaagd ring een plaats voor de groepen 4 tot en met 8 een informatief stuk over voortgezet lezen te staat zelfs de leerlijn leesbevordering uit wie schrijven maar het ontbreekt hem aan een dit leest afgedrukt boodschap wij schreven vroeger al verslagen als cognitieve redenen om te lezen noemt van ons schoolreisje en een tekst over mijn van de wouw lezen bevordert de taalontwik hamster misschien is aarnoutse beter in keling lezen verschaft toegang tot de wereld toetsen dan in les geven van de 27 keer dat er bevordert het weten breidt de kennis van de in het toetsenoverzicht een auteur vermeld reele en fictieve wereld uit p 319 deze mo staat is dat 21 keer aarnoutse in eigen per tieven vinden wij niet erg des kinds bij de soon emotionele motieven ontbreekt die ene die volgens ons op het niveau van het kind het be jos van de wouw leesbevordering langrijkst is wegdromen in een mooie wereld aan het eind van dit hoofdstuk vraagt de door het gevoel te hebben dat je zelf al die auteur zich af of de leraar zich in de lessen prachtige avonturen beleven van de pinkeltjes leesbevordering wel op alle kinderen kan rich de kameleonnen de arendsogen de anita s ten er zijn kinderen die niet willen lezen om met de pony en leni sarismeisjes maar esca dat ze lezen associeren met falen onvermogen pistisch lezen komt in het hele hoofdstuk niet vernedering kleinering of met hard werken en voor dat mag niet zomaar van de auteur die een bijna onmogelijke inspanning leveren dat wil goede teksten laten lezen omdat de kwali staat haaks op lezen voor je plezier of lezen uit teit van een tekst een wezenlijke factor is voor vrije wil p 34o maar er is hoop met name het goed begrijpen ervan en een hechte struc het onderwijs kan gedemotiveerde kinderen tuur wenselijk is voor de kwaliteit van een voor lezen interesseren door hen te laten erva tekst p 321 op bladzijde 340 staat daarente ren dat lezen hun nu al iets te bieden heeft gen dat in de lessen vrij lezen elke leerling in ook hier zouden wij een omkering willen ma zijn eigen tempo een boek naar eigen keuze ken de demotivatie is vaak het gevolg van on kan lezen wie kiest er nou eigenlijk derwijs zelf met dit hoofdstuk in de hand zal om kinderen de verhaalwerkelijkheid te hier helaas weinig aan veranderen sommige laten confronteren met hun eigen werkelijk passages smaken naar schuim leraren kun heid suggereert de auteur vragen als heb jij nen door gevarieerde verhaalkeuze in de klas ook wel eens zoiets meegemaakt gevoeld ge bij voorlezen vertellen en bij de leeslessen een dacht dat zullen we jou aan je neus hangen stimulerende invloed hebben waardoor kin denken wij dan meteen en waar blijft de har deren bewust boeken kunnen uitzoeken om tekreet van menig neerlandicus het doet er dat bij de leesvoorkeur van kinderen allerlei niet toe wat kinderen lezen zolang ze maar facetten waarop men moeilijk zich heeft en lezen greep krijgt een rol spelen daar ging dit hoofdstuk toch over es xvds is de geva zo mariette hoogeveen piet hein van de ven rieerdheid in tekstkeuze van groot belang te voortgezet schrijven denken valt aan een gevarieerd aanbod op een een verademing de auteurs zijn erin geslaagd breed terrein p 327 en wat moet je met een een praktisch artikel te schrijven waarin de zin als in de klas is er voortdurend begrip voor aandacht vooral uitgaat naar het schrijfproces kinderen met leesproblemen als de auteur zij vinden voor een stimulerende schrijfdidac zwijgt over het vaak uiterst demotiverende tiek allereerst een motiverende en veelzijdig e 304 moer 1 9 92 8 schrijfomgeving nodig ze geven toe dat het mensen kunnen belachelijk worden gemaakt formuleren van uitgangspunten vaak heel wat door hen op een bepaalde manier te laten praten gemakkelijker is dan ze vertalen naar de klasse of toe te spreken de stap van hun taal is bela praktijk omdat de schoolse situatie nogal wat chelijk en minderwaardig naar zij zijn be beperkingen aan de idealen stelt de auteurs lachelijk en minderwaardig wordt dan bewust geven aan welke functionele schrijfsituaties of onbewust maar al te gemakkelijk gezet wij zijn te realiseren binnen thematisch onderwijs zijn het hartgrondig met deze analyse eens en specifiek schrijfonderwijs bij andere vakken schrikken er dan ook van dat kroon bij wijze in het schrijven voor jezelf en alledaags schrij van voorbeeld een fragment uit kuifje in afrika ven een model voor de uitvoering van schrijf kiest met onder meer de volgende tekst massa lessen levert de basisprincipes van een didactiek blanke jij ons redden moeten koning leeuw die vertaalbaar is naar andere schrijfsituaties hij razend zijn p 4o8 een stereotiep eerst de paragrafen over planning voorbereiding oproepen bevestigen en dat vervolgens op een de opdracht hulp bij het schrijven reflectie en rationale manier bestrijden lijkt ons contrapro vervolgactiviteiten bevatten veel goede sug duktief de rubriek verder lezen bij dit hoofd gesties allochtone leerlingen hebben veel be stuk is zeer de moeite waard hoefte aan contextuele steun het vooraf oefe nen van specifieke woorden en het formuleren 12 jos beke spelling van zinnen net als in de rest van dit hoofdstuk beke stelt dat spellingregels bij moeten dragen benadrukken de auteurs ook hier het belang aan optimale leesbaarheid en bruikbaarheid in van een degelijke nabespreking leerlingen zijn een halve pagina doet hij een eventuele spel gebaat bij een goede feedback linghervorming af deze wens gaat voor bij aan de functie die spelling heeft bij het i i sjaak kroon taalbeschouwing leren lezen p 417 het argument van de taalbeschouwing omvat volgens kroon as directe herkenning hoed hoedje hoeden is pecten van structuur betekenis en functie van niet echt overtuigend naast poes poezemand taal deze zijn onlosmakelijk verbonden met poezen verder zit het hoofdstuk degelijk in alledaagse taalbeschouwing terwijl het tradi elkaar gelukkig is er voldoende ruimte voor tionele grammatica onderwijs doelen had bin spellingstrategieen en didactiek inclusief de nen zichzelf vergroten van de taalvaardigheid doelstellingen daarbij op attitude kennis en en daarbuiten logisch denken bevorderen be vaardigheidsniveau wat attitude betreft doet pleit kroon een niet geisoleerde benadering zich een gecompliceerd probleem voor aan de dat neemt echter niet weg dat iedere leraar de ene kant moet de leerling iets als een spel grammatica goed moeten kennen zegt hij en lingsgeweten ontwikkelen aan de andere kant verwijst naar enkele cursusboeken taalbe moet hij tolerantie tonen tegenover de even schouwingsdoelen liggen op het niveau van de tueel onvolmaakte spelling van anderen bij de cognitie kennis van taal en meertaligheid resultaten van het rpoty onderzoek zwarts taalvarieteiten en metataal op attitude niveau i99o merkt beke op dat de spellingvaardig kritisch relativerend en positief accepterend heid op het eind van de basisschool in zekere en op vaardigheidsniveau vergroten van de mate tot tevredenheid stemt de bestede tijd linguistische en taalgebruik scompetentie levert wat op het is jammer dat hij hier niet deze functionele visie zit volgens kroon ook verder op in gaat uit de ppon analyse blijkt in de methoden balans taalkabaal en taalactief dat in de groepen 6 7 en 8 gemiddeld 83 mi dat is tenminste handige informatie voor een nuten per week worden besteed aan spelling leraar kroon wil geen cursorische invulling en of leestekens ter vergelijking technisch wel een aanpak die min of meer vastligt zo lezen 42 minuten begrijpend en studerend le veel mogelijk onderwerp onafhankelijk en zen so minuten luisteren en spreken ieder algemeen toepasbaar is p 4o4 bruikbaar 25 minuten per week het feit dat bijna 8o pro daarbij is het model beschrijven vertellen cent van de leerlingen geen fouten maakt in de beoordelen toepassen het hoofdstuk eindigt werkwoordspelling dat rs procent evenmin met een uitgewerkte suggestie voor het thema een fout maakt in het lexicon en so procent van taal van en tegen buitenlanders kroon stelt de leerlingen minder dan 9 fouten maakt i n i 99 2 8 moer 3 05 too woorden lijkt een mooie aanleiding om wat is taaldidactiek nu waard als naslagwerk vraagtekens te zetten bij de gebruikelijke klas voor de pnso student of beginnende leer sikale aanpak van de spellingonderwijs mis kracht het boek biedt veel informatie en di schien kunnen veel leerlingen wel met minder verse informatie het is theoretisch up to spellingslessen toe aan individualisering be date in nogal wat hoofdstukken ontbreekt steedt beke helaas geen aandacht bij de ver helaas het antwoord op de vraag hoe maak je klaring van spelfouten staat de opmerkelijke de vertaalslag van de theorie naar de praktijk zin een fout kan het gevolg zijn van een non als leerboek voor de lerarenopleiding lijkt chalant gedrag de leerling heeft zichzelf een taaldidactiek aan de basis ons goed bruikbaar verkeerd woordbeeld geleerd wat is daar veelzijdig en redelijk grondig nonchalant aan e s xvds deze noncha lance kan weer veroorzaakt zijn door ongemo literatuu r tiveerdheid van de ouders voor het werk op school natuurlijk die laagopgeleide ouders dijk fie van meer van hetzelfde in moer 1985 weer over dyslexie is beke erg kort en infor 5 p 15 27 matie over spellingpakketten ontbreekt hele hagen piet hoe wij leren lezen tilburg zwijsen maal de methoden die volgens verder lezen z j in dit hoofdstuk zijn genoemd konden we niet lamme henny leren lezen met de waterfiets terugvinden in de tekst methode techniek en begrip in moer 1988 5 p 10 21 conclusi e lamme henny een goed begin is het hele werk in moer 1990 7 p 303 315 de hoofdstukken zijn erg wisselend van kwa naber i s nijhof a schute analyse taalme liteit en praktisch gehalte wat wij vooral mis thoden z i den bosch k p c 1986 sen is informatie over de kwaliteit van gangbare zwarts m red balans van het taalonderwijs aan methoden met betrekking tot de besproken het einde van de basisschool arnhem c l zo 1990 vaardigheid pas dan is een verantwoorde keu r p o n reeks 2 ze eventueel in de vorm van combinaties mo gelijk deze lacune is bevreemdend omdat het kiezen in het eerste hoofdstuk zo centraal is gesteld verder leveren de teksten weinig hou vast bij het invullen van een schoolwerkplan voor taal daarnaast is het jammer dat traditio nele vernieuwingsscholen buiten beeld zijn gebleven op af en toe een incidentele vermel ding na minimale aandacht is er voor drama tische werkvormen taaldrukken en de wense lijkheid van het gebruik van computers bij moedertaalonderwijs sterke elementen zijn de hoofdstukken over visies op taalonderwijs kleuters voortgezet schrijven en taalbeschouwing ook is de inte gratie van het nt 2 onderwijs in de meeste hoofdstukken geslaagd daarin is het modu laire denken overwonnen de modulaire aan pak heeft misschien ook het reader achtige karakter van taaldidactiek versterkt wat ons betreft had de naam van de auteur bij de hoofd stukken vermeld mogen worden vooral bij verhoeven en aarnoutse was dat aardig ge weest dan was hun betrokkenheid bij de be sproken methoden en materialen van meet af aan duidelijk 306 moer 1992 8