Een onaangename waarheid: in ieder van ons schuilt een racist

weke van enk addie gerritse n een onaangename waarheid in ieder van on s schuilt een racist onderwijspraktijk ldo abram is medewerker van het aps in amsterdam in deze functie is hij samenstel ler van het project interculturele educatie pie dit project richt zich op de wederzijdse aanpassing van de verschillende culturele groe peringen in de nederlandse samenleving het project omvat drie publikaties 1 interculturele educatie als wederzijdse aanpassing 2 ple vooroorde nprogramma 3 racisme en macht wij hadden twee gesprekken met ido abram de belangrijkste dingen uit die gesprek ken worden weergegeven aangevuld met materiaal uit de publikaties wat er nu pre cies in de gesprekken is gezegd en wat er uit de verschillende brochures is geciteerd is niet overal even duidelijk te scheiden maar dit is geen bezwaar want de geinterview de is dezelfde persoon als de auteur en wat hij heeft te zeggen komt allemaal terug in het artikel e e n s tukj e th e or ie achte rgronde n v a n h et p roje c t voor we het project beschrijven geven we eerst groepen met een eigen cultuu r een stukje theorie de pluriforme samenleving die nederland al ido abram maakt bij het schetsen van de achter sinds de zestiende eeuw is is de laatste jaren nog gronden van het project gebruik van het beleids pluriformer geworden en dat is niet alleen plan culturele minderheden in het onderwijs boeiend maar ook hier en daar problematisch van het ministerie van onderwijs wetenschap begrippen als laag scholingsniveau lage sociaal pen dat beleidsplan zegt onder meer dat de ne economische positie identiteitsproblemen ach derlandse samenleving een democratie is in cultu terstand van meisjes en vrouwen zwakke rechts rele zin en een van de grondbeginselen daarbij is positie taalproblemen vooroordeel discrimina de gelijkwaardigheid van de culturen tie en slechte huisvesting duiden aan met welke problemen bepaalde groepen hebben te kampen 34 enkele van deze problemen zijn niet alleen min erin dreigen op te gaan slachtoffers van zo n spe derheidsproblemen maar evenzeer meerderheids cifieke vorm herkennen hun eigen ervaringen niet problemen overigens spreekt ido liever niet over meer in het algemene onderdrukkingsmechanis minderheden en meerderheden want die ter me dat hier racisme heet dit nadeel is wel te on men worden op veel manieren gebruikt en hun dervangen door in elke vorm van racisme twee betekenis is onduidelijk daarom stelt hij voor aspecten te onderscheiden een algemeen aspect om de termen minderheid en meerderheid te en een bijzonder aspect die bij het bestuderen of vervangen door groepen met een eigen cultuur onderwijzen beide aan bod moeten komen geen waarbij het woord cultuur ook verwijst naar de school zal op alle vormen van racisme kunnen in eventuele eigen taal en of godsdienst het gaat gaan dat zijn er veel te veel immers niet alleen om wederzijdse aanpassing van de brede definitie heeft ook voordelen de veler meerderheden en minderheden ook binnen de lei vormen van racisme die wij kennen hebben meerderheid en de minderheid moeten groepen als universele trek de ontkenning van de gelijk zich wederzijds aanpassen waardigheid van mensen de breedst mogelijke bij groepen met een eigen cultuur kun je denken definitie zou precies deze ontkenning kunnen aan bejaarden gehandicapten bewoners van zijn deze ontkenning is ook te verwoorden als krottenwijken vrouwen feministen moslims het verwerpen van het idee van de eenheid van de christenen en humanisten in al deze groepen menselijke soort of als de erkenning van een rang werken specifieke mechanismen dat wil zeggen orde van elkaar ondergeschikte menselijke rassen dat de ene groep die gediscrimineerd wordt zich waarbij een superieur ras het recht heeft een on zelf nog apa rter vindt dan de andere ido zelfs dergeschikt ras te overheersen en te vernederen in hun ellende zijn ze nog apa rt en als je je met zie noot 1 derde publikatie al die groepen wilt bezighouden kom je toch in deze laatste formulering lijkt op de definitie die moeilijkheden als je intercultureel onderwijs wilt in de publikaties wordt gebruikt geven ido er zijn scholen waar nooit over racisme bij intercultureel onderwijs moeten hoofdzake wordt gepraat er wordt gezegd we willen een lijk de algemene mechanismen aan de orde ko ouderavond beleggen over het onderwerp racis men dat betekent niet dat die specifieke zaken me maar we willen het niet zo noemen dan niet belangrijk zijn maar als je een project wilt krijg je moeilijk gedrag dat kan nog net of opzetten waar veel mensen mee moeten kunnen een project over anders zijn samen leven werken kun je je niet met al die specifieke din enzovoort eigenlijk is dat heel versluierend gen van die groepen bezig houden het pie richt want waar gaat het om zich dus op de gezamenlijke problemen vandaar het is gewoon evident dat iedereen vooroordelen de term intercultureel heeft maar vooroordelen hebben is nog niet zo erg dat hoort eigenlijk nog bij je verkeerde idee racisme en van vroeger die corrigeer je later maar als je we maken citerend uit het materiaal een zegt dat iedereen discrimineert dan kom je bij aantal opmerkingen over racisme wat mensen doen dat is een beetje vervelend de laatste jaren heeft het begrip racisme zich want iedereen weet door publikaties dat het niet veralgemeend het woord ras wordt steeds vaker mag er is zelfs een non discriminatie artikel in vervangen door de termen etniciteit en cultuur onze grondwet dus je mag niet discrimineren het biologische onderscheid tussen zwart en wit en dat je iets doet wat niet mag is niet prettig heeft zich ontwikkeld tot een politiek onder om te horen en als je het dan ook nog eens com scheid zwart betekent dan ondergeschikt en wit bineert zoals dat in het project gebeurt met staat voor bovengeschikt het onderscheid tussen vooroordelen en met wat institutioneel racisme etnische en culturele groepen vervaagt racisme heet kom je dicht in de buurt van wat er in een blijkt bij enkele auteurs zelfs een overkoepelende maatschappij zeg in een school gebeurt en als term te zijn geworden antisemitisme seksisme je gewoon meegaat met je school in de tredmo en allerlei vormen van discriminatie vallen len loopt en je wilt dat niet weten dan ontken je eronder zo n brede definitie van racisme heeft gewoon dat er overal om je heen racisme is voordelen en nadelen je hoeft er dan ook niet over te discussieren dat een nadeel is dat specifieke vormen van racisme moet je zelf weten je hoeft niet over alles te pra 35 ten op school maar je moet wel weten voor wie van zulke vooroordelen je moet kiezen je hebt toch allochtone kinderen vooroordelen kunnen gelukkig ook omgezet op school en waar moeten zij hun oplossingen worden in tolerantie en samenwerking hoe dat allemaal vinden ze zijn toch meestal behoorlijk kan geeft ido abram aan in de tweede publikatie eenzaam op die leeftijd in de pube rt eit moet je het nu wel bespreken of niet ple vooroorde nprogramma deze tweede publikatie het eigenlijke vooroorde het project interculturele educatie lenprogramma van het pi e is een bewerking van een ko rt e be schr ijving van de publikat ie s het amerikaanse the prejudice book van david a shiman wij denken maar weten dat niet zeker dat dit ei het programma heeft twee hoofddoelen genlijk het enige uitgebreide project is in neder 1 in leerlingen voornamelijk in de leeftijd van 9 land op het gebied van vooroordelen en discrimi tot 13 jaar het vermogen ontwikkelen de vele natie het bijzondere is dat het ingaat op de ach vormen van vooroordeel en discriminatie die ve terliggende mechanismen len van ons het leven zuur maken te bestrijden voorlopig bestaat het project uit een drietal pu 2 leerlingen stimuleren mee te werken aan de blikaties z i e noot 1 vormgeving van een plurale maatschappij waarin alle individuen en groepen kunnen gedijen door interculture le educatie culturele verschillen en anders zijn te begrij als wederz ijdse aanpassing pen en te acceptere n de eerste publikatie geeft het kader aan waarin eenzijdige assimilatie in te ruilen voor integra bepaalde activiteiten zich afspelen met educatie ti e wordt in dit verband bedoeld onderwijs vorming intercultureel te denken te voelen en te doen en scholing het project richt zich op onderwijs het programma bestaat uit 37 activiteiten voor gevenden opvoeders en andere begeleiders leerlingen en docenten verdeeld in vier hoofd het voorwoord is ve rtaald in het turks en het groepen die een logische volgorde hebben arabisch het eerste hoofdstuk geeft uitgebreide eigen waarneming en gevoel en dat van ande informatie over achtergronden doelen en aan re n pakken doelgroepen en kenmerken van het pr o generalisatie en stereotype ject vooroordeel en discriminatie het algemene uitgangspunt is wederzijdse aanpas actie sing van verschillende groepen met een eigen cul informatie geven over etnische groepen en pre tuur ken in de klas over morele waarden als eerlijk hoofdstuk twee gaat over het dilemma dat ont heid rechtvaardigheid en tolerantie hebben in staat als je vindt dat minderheden recht hebben het verleden veel te weinig vruchten afgeworpen op volstrekt gelijkwaardige mogelijkheden en je daarom zijn deze activiteiten niet opgenomen in merkt ook dat de samenleving haar grenzen stelt het programma de nadruk ligt op het vergroten de minister van onderwijs verklaarde namelijk in van het denk en waarnemingsvermogen van de 1982 erkenning van de eigen culturele identi leerlingen zodat ze beter in staat zijn hun gevoe teit de eigen waarden die in de samenleving de lens houdingen en gedrag tegenover mensen die grondwet en de wet verankerd liggen en deel uit anders zijn dan zijzelf te analyseren en te begrij maken van onze maatschappelijke verworvenhe pen het programma blijft echter niet hierin ste den ken ook gevoelsmatige aspecten en de vraag hoe het onderwerp van het laatste hoofdstuk is je bijvoorbeeld waarden in handelingen kunt om vooroordelen ido abram schrijft hierover onder zetten komen aan bod meer om de lezer een beeld te geven van de activitei niemand is gevrijwaard tegen vooroordelen en ten nemen we er hier twee integraal op niemand hoeft zich er voor te schamen dat hij ze heeft als het maar niet leidt tot discriminatie activiteit 6 in d ividu in de g ro e p die voor de gediscrimineerden zelf onduldbaar is doelen het ligt op de weg van interculturele educatie een leerlingen laten zien dat elke persoon in een groep een bijdrage te leveren aan het opsporen en bestrijden apart individu is 36 leerlingen laten inzien dat elk individu ook lid is van ven om hen te complimenteren of om te klagen over de meerdere groepen manier waarop verschillende g ro epen afgeschilderd wor den materialen ee n aardappel voor elke leerling en een g ro te zak 1 stripboeken vraag de leerlingen om populaire stripboeken mee te nemen draag de leerlingen op be werk wijze paalde stripboeken als huiswerk te lezen de leerlingen haal aardappelen uit de zak en vraag elke leerling er een moeten als ze het boek uit hebben de volgende vragen te pakken vraag ze dan de aardappel te onderzoeken en lijst voor elk stripboek invullen er vriendschap mee te sluiten zodat ze hun nieuwe vriend aan de rest van de klas kunnen voorstellen las stripboek vragen lijst een minuut stilte in om de leerlingen aan hun nieuwe zet een kruis of een getal in de juiste kolom rechts je vriend te laten wennen mag meer dan een kolom gebruiken als dat nodig is vul begin de activiteit na deze periode van stilte door jouw de kolom niet in als de vraag niet van toepassing is op aardappel aan de klas te laten zien en hem door middel jouw stripboek van een ko rt verhaal voor te stellen het verhaal kan zich op bepaalde uiterlijke kenmerken van die aardappel rich ten bijvoorbeeld hij heeft een bepaalde knobbel omdat naam va n he t str iphoek men hem op weg naar de markt heeft laten vallen of hij heeft veel ogen waardoor hij in alle richtingen tegelijk kan kijken vragen de leerlingen stellen vervolgens hun vriend aan de klas 1 ho eveel hoofdpersonen voor vraag de leerlingen daarna hun vriend terug in de zijn er zak te stoppen 2 wie zijn de helden let erop of er een verschil is tussen de manier waa ro p de heldinnen kinderen hun vriend behandelen en de manier waa ro p 3 w ie zij n de schurken ze de aardappel eerder behandelden 4 wie i s vraag de klas nadat de aardappels weer terug in de zak s li m en bekwaam zijn of ze het eens zijn met de stelling dat alle aardap 5 wie l os t p robl emen op pelen hetzelfde zijn vraagde leerlingen of zij denken hun vriend weer te kunnen vinden neem de aardappels 6 wie i s m o edig uit de zak en nodig de leerlingen uit hun vriend te vin 7 den wie is bang een paar leerlingen kunnen daar m oe ite mee hebben en 8 wie zoekt hulp v a n het zal zonder twijfel gebeuren dat sommigen op het i em and ande rs laatste moment een ander kiezen 9 w ie vecht vraag de leerlingen om een punt te bedenken waa rop hun aardappel uniek is in vergelijking met al de andere 10 wie h eef t succ e s deel de klas op in kleine groepjes om tijd te spa re n 11 w ie is pa ssie f besluit deze activiteit door de vergelijking te trekken tussen aardappels en mensen en door te herhalen dat een uitspraak als zij zijn allemaal hetzelfde betekent dat de persoon die dat zegt waa rs chijnlijk niet de tijd heeft ge nomen of het niet belangrijk genoeg vond om zijn haar besp reek nadat de leerlingen de vragenlijst hebben inge vriend te leren kennen vuld de resultaten met de leerlingen gebruik de volgen de vragen om de bespreking in goede banen te leiden act iviteit 20 ste re oty pen in d e med i a hoe worden de verschillende g ro epen bijvoorbeeld etniciteit sekse afgeschilderd do elen van welke g roep zou je lid willen zijn als je afgaat op leerlingen stereo ty pen laten ontdekken die in de media de beschrijvingen in de stripboeken voorkomen hoe zou je je voelen denk je als je lid was van een leerlingen laten inzien dat de media verschillende g ro e van die g roepen die negatief afgeschilderd worden pen wat betreft bijvoorbeeld etniciteit religie sekse denk je dat jouw mening over andere mensen op ee n leeftijd met vooringenomenheid behandelen of andere manier beinvloed wordt door de stripboe ken die je leest materialen kan het je wat schelen hoe bepaalde g ro epen mensen deze worden als ze nodig zijn bij de werkwijzen be afgeschilderd schijnen te worden schreven zo ja wat ga je eraan d oe n als er verschillende etnische groepen in de klas zijn kan mogelijke werkwijzen het interessant zijn om te onderzoeken of hun voorkeur elke van de onderstaande activiteiten leent zich ervoor voor bepaalde stripboeken te maken heeft met de ma dat leerlingen zelf in actie komen leerlingen kunnen nier waarop hun speciale g ro ep in dat stripboek wordt af naar kranten weekbladen omroepen of uitgevers schrij geschilderd 37 aan het eind leiden de activiteiten tot een soort het laatste onderdeel van de vragenlijst opgesteld handelingsplan met andere woorden de leerlin vanuit de overtuiging dat elk leerplan dat niet gen stellen zich de vraag wat is er bij ons op het culturele pluralisme van onze samenleving school goed en wat kan er veranderen weerspiegelt een potentieel gevaar is voor alle het leert om kritisch naar jezelf te kijken leerlingen omdat in zo n geval sommige leerlin de publikatie wordt afgesloten met een uitgebrei gen systematisch tekort komen voorwaar geen de vragenlijst voor zelfonderzoek van de leer ouderwets standpunt kracht met betrekking tot zijn onderwijs in de niveaudifferentiati e klas volgens ido het moeilijkste deel om te schrijven 1 deel je leerl ingen in nivea ugroepen in moeilijk omdat je geen vragen kunt opwerpen denk zelfs als je d it niet doet toch na over de over een klas zonder die klas gezien te hebben en volgende vragen waarbij je k ijkt naar houdingen en wie garandeert dat die vragen worden opgevat gedrag die in jouw k l as vertoond worden 2 we l ke c riter ia gebruik je b i j he t v o rmen v an groep zoals ze zijn bedoeld maar het moest wel ge je s schreven worden want als er een grotere overeen iq testen stemming moet ontstaan tussen de waarden die andere ge st andaardi seerd e p restatiete s ten we de jeugd willen bijbrengen en de waarden die je eigen informele testen andere factoren dan testresultaten we door ons lesgeven uitdragen moeten we ons combinatie v an boven s taa n de gedrag onderzoeken aangezien we lid zijn van 3 zitte n de l eerl i n ge n bij al l e le raren in d e zel fde g r o e een samenleving die bol staat van vooroordelen pen respec tieve l ijk klas sen en discriminatie zullen we daar allicht een tik 4 zitten lee r lingen va n economisch achterge s telde en van mee hebben minder h e i dsgroepen overwegend in lagere niveau groepen de vragenlijst richt zich op drie aspecten van on 5 maak een lijst van vijf le er li ngen d i e j e het aardig st derwijzen die mogelijke voertuigen zijn voor on vindt en waarbij j e je het mees t op je gemak voelt rechtvaardigheid namelijk niveaudifferentiatie en vij f waarb ij het tegenovergestelde het geval is evaluatie en onderwijsinhouden de vragenlijst z ij n dege n en waar je voorkeu r naar uitg a at o n ge veer gel ijk aa n jou wat betr eft hun achtergrond en over niveaudifferentiatie hebben we als voorbeeld waa rd en onder deze paragraaf opgenomen een en ander 6 valt h e t je moei lijk met bepaalde leerlingen om te wordt heel genuanceerd besproken maar het gaan hebben deze l eerli ngen iets met elkaa r ge voert te ver om het hier aan te halen meen zoal s bij v oorb e eld kleding taal nethei d ma voordat de vragenlijsten zelf worden gepresen nieren 7 h e b je een groepe nind e ling voor alle lessen b l ijven teerd worden in een korte bespreking de gedach leerlingen h et h ele jaar in deze l fde vaste groep ten die aan de series ten grondslag liggen bespro 8 p laatsje l eerl i ngen om ver sch i llende redenen in v e r ken zo wordt gesteld dat niveaudifferentiatie schi l l e nde niveaugroepen merk j e dat d e zelfd e heus niet alleen maar positief uitwerkt maar leerlingen her h aa ld e l ij k i n de langzame groepen terecht kome n zelfs voor bepaalde groepen heel slechte onder 9 h e eft de k l asse indeling tot gevolg dat de goede wijsresultaten oplevert leerlingen met een leerli n gen dich ter bij jo u zitten en het be ste zicht hoog niveau kunnen zelfs op allerlei manieren in op het bord h ebben conflict komen met leerlingen met een laag ni 10 zijnde voorrechten zoals voor j ou b ij de admini veau en vice versa door de manier waarop we stratie i ets regelen h et schoonmaken v an het bord het u itdelen va n papie r en boeken onge l ijk ver onze lessen organiseren kunnen we zelfs meewer deeld waarbij de betere leerl i ng en het meest mo ken aan het ontstaan van conflicten en met na gen doen me de leerlingen uit minderheidsgroepen zitten 11 besteed je meer tij d in de les aan de s ucce s vo l le dan vaak permanent in lage niveaugroepen aan d e ni et succe svolle leerl ingen evenzo kan onze manier van evaluatie ongewens 12 heb je de neiging m et de su cc es volle lee rl in gen te werke n op het moment waarop j ij en de leerlingen te houdingen versterken iq en andere gestan het fri s t zijn daardiseerde tests zijn vaak een groot gevaar om 13 heb je de nei ging bij succes volle l eerlinge n l an ge r te dat zij discrimineren ten opzichte van leerlingen wachten totdat ze antw oord op vragen geven ben uit minderheidsgroepen bovendien zijn ze geen j e ongeduld i ge r bi j nie t succesvol le leerlingen en s neller ge neigd om z el f de antwoo r den maar voor maat voor het leervermogen van kinderen er he n te geven worden twee tests met name genoemd 14 heb j e d e neiging van be paal de le erli n g e n mi n der te de inhoud van het onderwijs komt aan bod in verwachten 38 maken ze meestal deel uit van economisch achter loniale onderdrukking en uitbuiting of naar erva gestelde en minderheidsgroepen hebben ze min ringen die te maken hebben met etnische af der succes 15 heb je de neiging weinig succesvolle lee r lingen va komst en wel vanuit het perspectief van de on ker te controleren dan andere dergeschikte wit wijst op dezelfde ervaringen 16 heb je de neiging om met gesproken en geschreven maar dan vanuit het perspectief van de bovenge opmerkingen bepaalde le er l ingen meer dan andere schikte te prij zen zo ja zijn dat dan meestal de bete re hoewel de serie zich misschien logisch allereerst leerlingen 17 denk je dat het ged r ag van de l eerlingen ten op op de witte leraren richt komen david ruddell zichte van e lkaar een afspiegeling is van jouw hou en michael simpson tot een aantal aanbevelingen d i ng ten opzic h te van hen voor witten en zwa rten en daarom is de serie in 18 maken leerl i ngen andere leerlingen ooit belachelijk tercultureel te gebruiken lachen ze ze uit bespotten of plagen ze hen vanwe ge hun prestaties in de klas of hun p l aatsi ng i n ee n in de dia serie wordt een witte leerkracht zich be bepaal de niveaugroep z i jn het meestal de betere wust van het verschijnsel racisme voo r al in hem leerlinge n d ie zich h ieraan sch uldig maken zelf het inzicht dat er i n ieder van ons een racist 19 vertonen bepaalde leer l ingen tekenen v an afhaken schuilt is schokkend het is heel belangrijk dat zelfhaat of agress ie tegenover j ou of andere leerlin juist leraren tot dit inzicht komen want het niet gen komt dit ged ra g meer voor bi j langzame da n bij s ne l le le e rders komt dit gedrag vaak voor b ij onderkennen van rasvooroordeel leidt welhaast le er l i nge n u it e conomisc h a chtergestelde en min automatisch en onbedoeld tot racisme derheidsgroepen we nemen hier een gedeelte over uit die derde 20 hebben leerl i n ge n uit bepaalde niveaugroepen d e publikatie dat heel duidelijk aangeeft wat er be ne i gi ng zich af te keren van en ni e t om te gaan m et doeld wordt met in iedereen schuilt een racist leerli ngen u i t andere niveaugroepen lopen dez e scheidingen para l lel met de ondersc he id i nge n o p onder het kopje eichmann in ons verwoordt gro n d van se k se k lasse o f etniciteit arnoni 1972 p 60 61 dit i nzicht aldus wat geldt voor een willekeurig mens geldt tenminste racisme en macht psychologisch voor alle mensen er is geen men de derde publikatie gaat over racisme en macht sel ijke emotie of neiging die niet in ons allen is heel essentieel bij intercultureel onderwijs ido er is geen geheel van psychologische trekken dat waagt een poging de betekenis en het gebruik van slechts aan een mens of een groep van mensen is deze termen te verduidelijken en gaat daarom voorbehouden ieder van ons is een psycholo dieper in op gezag en dwang die volgens hem gische micro kosmos van menselijkheden afgeleid zijn van het machtsbegrip zolang een eichmann voor ons een heel ander verder komen rasvooroordeel institutionele soort mens schijnt te zijn dan we zelf zijn heb macht institutioneel racisme en de macht van ben we niets gedaan om de waarschijn l ijkheid te de machtelozen aan de orde niet te doen zelf een soo rt niet van zichzelf be de rationele dialoog is de meest gehanteerde wuste e i chmann te worden de beste verzeker i ng vorm van beinvloeding in de zin van macht le om niet voor het eichmann synd room te bezwij raren en leerlingen zijn van elkaar afhankelijk ken ligt in het besef dat aangezien er een eich hebben elkaar nodig om elkaar te onderwijzen en mann was er ook in onszelf potentieel een soo rt te leren dit op elkaar aangewezen zijn en de ra eichmann aanwezig is in slaap sussende schijn tionaliteit van het gezagsbegrip zijn de basis voor heiligheid is wel het laatste dat het potentiele er de rationele dialoog niet alleen om impasses te van zal weerhouden het daadwerkelijk te worden doorbreken in de omgang met elkaar maar voor met iedere gram van onze mentale energie en on al als vormgevingsprincipe van elk onderwijsleer der het voo rt durend afwegen van onze daden proces niet tegen de macht van de rationalisering maar in het praktische gedeelte vinden we een beschrij tegen hun empirisch bepaalde effecten op mense ving van de engelse dia serie recognising lijke wezens dienen we ons te hoeden voor de racism nederlandse titel racisme op school lage driften verdovende rationalisaties om alle bestemd om in docententeams mee te werken aberrati es die door welke mens dan ook bewezen deze dia serie maakt duidelijk dat het onder zijn te kunnen bestaan het pleitte voor albe rt scheid tussen wit en zwart niet alleen maar een schweitzer dat nadat hij een essay had gelezen kleuraanduiding of een biologisch kenmerk is waarin gesteld werd dat er geen beduidende ver maar dat het verwijst naar de ervaringen van ko schillen in de bewuste motivaties bestonden tus 39 sen een schweitzer en een eichmann hij zich voor elkaar in plaats van de politieke en maat niet beledigd voelde maar in plaats daarvan een schappelijke situatie willen wijzigen lange felicitatiebrief stuurde aan de auteur het 5 kleurenblind zijn dat wil zeggen geen reke verschil tussen de ene en de andere mens tus ning houden met iemands kleur etniciteit sen eichmann en schweitzer zit hem niet in 6 een neutrale houding aannemen in plaats van zijn potenties disposities maar in zijn daden de kant van de zwakken te kiezen het zit hem niet in de keuzes die hij in het leven 7 het gedrag van de ondergeschikten bekritise zou kunnen maken maar in de keuzes die hij ren in plaats van dat van de bovengeschikten werkelijk maakt het gaat er niet om dat iemand interculturele educatie zal pas van de grond kun zich racistisch zou kunnen gedragen maar of hij nen komen als leraren ouders en andere vormers het ook doet leren wat dialoog is en met name de eersten in prachtige voorbeelden daarvan zijn er in de dia staat zullen zijn een aantal aangeleerde wi tt e serie in maar liefst 154 dia s toont de witte le hebbelijkheden en eenzijdigheden af te leren raar aan hoe onze hele witte samenleving racis tisch is omdat de witte kinderen altijd al door ervaringen uit de praktij k het systeem bevoorrecht worden ruddell pleit voor een dialoog tussen witten en met de ideeen en de activiteiten uit de publika zwarten om het racisme uit te roeien in de dia ties is uitgebreid geexperimenteerd er doen zo n serie zegt hij er dit van 80 leraren en welzijnswerkers mee verdeeld over liefdadigheid dat wil zeggen helpen is zeven plaatsen in nederland in deventer am vaak racistisch omdat witten in hun machtsposi sterdam en helmond docenten uit het voo rt gezet tie de genen zijn die bepalen wat ze geven wan onderwijs in haarlem en utrecht docenten uit neer ze geven en aan wie ze geven zou delen het voo rtgezet en basisonderwijs verder de niet beter zijn pabo in breda en een vrijwilligersorganisatie in delen betekent dat je je ook laat leiden door die rott erdam genen die op dit moment weinig of geen macht het werken met mensen heeft e rtoe geleid dat hebben de ouders de leiders van de etnische het project in zijn definitieve versie wordt bijge gemeenschappen ja zelfs de kinderen zelf steld men zal bijvoorbeeld meer aandacht beste er zijn dingen die wij witten kunnen doen om den aan het begrip racisme er komen creatieve veranderingen te bewerkstelligen maar wij kun mogelijkheden tekenen collages maken en rol nen dat niet alleen we hebben raad en leiding lenspelen bij dan moet zeker voor het basison nodig van juist die mensen die door onze samen derwijs en het lbo het taalgebruik worden aange leving onderdrukt worden past in de experimentele versie raadt men trou we moeten leren ons gedrag en onze gewoontes wens ook al aan met name de vragenlijsten aan te door hun ogen te zien want zij zijn het slacht passen aan het niveau van de groep waarmee men offer van racisme zij kennen het uit de eerste werkt hand en zij herkennen de meest subtiele vormen een heel belangrijk punt van kritiek is dat de al van racisme lochtonen in de verdrukking komen want er zit we kunnen allemaal samenwerken of we nu ten hier en daar behoorlijk provocerende vragen zwart bruin geel of wit zijn om een omgeving en opmerkingen in zoals bijvoorbeeld buiten te scheppen die ons leven rijker maakt en samen landers kunnen het beste lopende band werk kunnen we het racisme signaleren en uitroeien doen intercultureel of anti racistisch onderwijs geven is bij de uitvoering is ook gebleken dat zowel do veelal ook een aantal dingen niet doen of vermij centen als leerlingen soms heel emotioneel reage den dat ze gebeuren ruddell noemt er zeven ren veranderingen in de opzet en uitvoering van 1 de slachtoffers zelf de schuld geven van hun het project zullen hier niet helpen maar wel is achterstand en achterstelling in plaats van het het mogelijk met docenten te werken aan be racisme als de schuldige aanwijzen wustwordingsprogramma s die tot doel hebben 2 zwart in plaats van wit gedrag willen verande meer inzicht in je eigen ideeen stereotypen en ren als het eerste afwijkt van het tweede vooroordelen te krijgen zodat je er meer bewust 3 het goedbedoelde helpen in plaats van delen mee kunt omgaan het aps heeft hie rv oor een 4 van iedereen houden in de zin van lief zijn team van begeleiders beschikbaar 40 de vraag of er enige verandering in de houding parlement van leerlingen is te constateren is bijvoorbeeld leger kerken media de sfeer verbeterd nadat zij met het project had arbeidsbureaus vakbonden bedrijven den gewerkt is heel moeilijk te beantwoorden banken woningbouwverenigingen leerlingen geven namelijk vaak antwoorden die politie gerechtshoven noem maar op juist zijn want zij hebben intussen geleerd wat voornamelijk door witt e mensen beheerst worden mag en niet mag op zichzelf is dat misschien wel en voornamelijk op witte mensen zijn afgestemd een goed teken want als ze dat eenmaal doen is er een goede kans dat ze ook een beetje oplett en adam en eva als ze met mensen uit andere culturele groepen te de kerstman maken hebben doornroosje het is ook van belang te weten dat het project david liv i ngstone begeleid wordt door de svo we zijn benieuwd winston churchill naar de onderzoeksresultaten nationale helden en sprookjesprinsessen zijn alle maal wit tot besl u it of er is nog een algemene praktijk op onze we besluiten met enkele opmerkingen van de le scholen waar we wel eens over na mogen denken raar uit de dia serie zie paragraaf racisme en dat is iedereen hetzelfde behandelen de lera macht res die beweert dat ze er niet op let welke kleur weet je dat als een baby die in ons land geboren het kind heeft kon wel eens onbewust zeggen wordt wit is dat ze ongevoelig is voor de individualiteit en de dat zijn kans op een goede gezondheid oplei specifieke behoeften van het betreffende kind ding en huisvesting dan veel groter is en dat hij veel meer kans op werk heeft en betere betaling tot slot d elen is rechtvaard ig en redelij k h el als hij werk heeft dan als een baby bruin of p en kan racistisch zijn zwart is dat komt doordat nu eenmaal al onze instellin met plezier gedaan ineke en addie gen scholen ziekenhuizen politieke partijen noten ido abram interculturele educatie als wederzijdse aanpassing publikatie 1 februari 1983 ido abram redactie p e voo roorde nprogramma experimentele ve rsie publikatie 2 oktober 1984 ido abram racisme en macht publikatie 3 novem be r 1984 uitgegeven door het algemeen pedagogisch studie ce ntrum amsterdam beleidsplan culturele minderheden in het onderwijs ministerie van onderwijs en wetenschappen s gra venhage 1980 conce ptversie en s gravenhalte 1981 definitieve versie 41