Een rode draad in de hooiberg. Herinneringen en overwegingen naar aanleiding van het overlijden van Alan C. Purves.

een rode d raad in de hooi berg herinneringen en overwegingen naar aanleiding van het overlijden van alan c purves herinneringen en ove1wegingen naar aanleiding van het overlijden 0p 31 december 1996 van de amerikaanse litera tuurdidacticus alan c purves en het naderend afscheid van mijn andere leermeester in dit vakgebied wam de moor bare en erkende methodologieen in onderzoekswerk niet onder stoelen of joost th issen beelden uitvoerige artikel over het formuleren banken te steken de kamer in het erasmusgebouw van van leerdoelen en de toetsing daarvan warn de moor was al jaren een goed in het literatuuronderwijs evaluation echt empirisch veldonderzoek ter toet verdedigd bolwerk binnen de letteren in literature heette het en het was sing van helder geformuleerde hypo faculteit in nijrnegen met veel moeite opgenomen in het oerdegelijke theses volgend uit even helder gefor was hij er nu vroege zomer 1984 in handbook on formative and summative muleerde probleemstellingen kende geslaagd bij het faculteitsbestuur evaluation of student learning van de literatuurdidactiek destijds niet of enige betaaide uren voor een tweede bloom hastings madaus 1971 nauwelijks het enige wat daar enigs medewerker los te peuteren zins bij in de buurt kwam waren de als net afgestudeerde algemene taal bladzijde na bladzijde heb ik verslon terugkerende enquetes over de litera wetenschapper was ik opgetogen over den steeds meer geboeid en tegelijker tuurlijst waarvan een van de bekendste warns verzoek om drie halve dagen bi tijd licht verbaasd vanwege het gede nota bene door een niet wetenschappe hem te komen werken kennelijk was gen karakter van purves werkwijze lijke instelling was uitgevoerd vrij het gezamenlijk organiseren van de zo had ik de literatuurdidactiek tot op nederland eerste nijmeegse conferentie over dat moment niet leren kennen noch tekstervaringsmethoden in het litera tijdens het doctoraalbijvak noch gedu ook werden docenten met enige regel tuuronderwijs 1983 ook hem goed rende de voorbereiding van het sym maat ondervraagd over hun opvattin bevallen posium gen en wensen ten aanzien van het na een uurtje of anderhalfkon ik mijn literatuuronderwijs op zichzelf is daar mijn interne filmarchieflevert weer enthousiasme niet langer bedwingen niets mis mee docenten zijn immers beelden vanafhet moment dat warn en zei tot mijn kersverse baas zoiets betrouwbare informanten zeker als een lijvig boekwerk te voorschijn als dit gaat wel ergens over die ii het gaat om hun eigen opvattingen toverde het leek een min of meer toe purves is verdomd goed thuis in en wensen om die reden heb ik vallige keuze gewoon een van de vele onderwijskunde en methodologie met de vlaamse collega s j d neyts en dikke pillen over literatuuronderwijs dr n rowan ook zelf ooit in opdracht die daar stonden je moest er toch een het ontbrekende gereedschap van een van de nederlandse taalunie een paar van bestudeerd he bben als je je iiteratu u rd idacticus enquete onder leraren gehouden in langere tijd met dit vak bezig wilde later heb ik me gerealiseerd dat warns leraren overlueratuuronderwijs voorzet houden en de volgorde leek mij niet keus voor het werk van purves en nr 15 nederlandse taalunie den van het allergrootste belang ik stond bloom op die eerste werkdag mis haag 1988 echter als voornaamste open voor welke wetenschappelijke schien niet toevallig was verwend empirische basis voor theorievorming lectuur dan ook door mijn opleiding atw probeer ik die het hele leerproces betreft is deze mijn voorkeur voor het hanteren van informatiebron beslist te mager wat het werd mijn eerste kennismaking theoretisch goed doortimmerde funda men zegt te willen doen hoeft met het werk van alan purves zijn menten en het hanteren van herken immers niet te stroken met wat men 40 tsji p letteren 7 2 autori teit van de auteur s binnen voor didactische ontwikkelingen in het vakgebied voor de zelfstandig andere landen bleich holland rosen kiezende docent was er veel te halen blatt waldmann en vele anderen zou maar de vraag of en hoe een bepaalde den hier te lande vrijwel onbekend zijn benadering op basis van onderzoek of gebleven voeg daaraan toe zijn functie theoretische verifieerbare inzichten van verslaglegger van ontwikkelingen verantwoord kon worden werd door de in het vakgebied die hij gedurende zo n publicisten vaak schielijk overgeslagen drie decennia vervult heeft en je hebt inzicht in het historische wordings de feitelijke leereffecten bij leerlingen proces van de literatuurdidactiek hun ontwikkeling in termen van ken nis vaardigheden en attitudes met be ook het werk van purves had zijn be trekking tot literaire teksten kortom langstelling meer dan tien jaar voordat datgene waar het literatuuronderwijs wij in nederland door middel van een voor bedoeld is al dat moois werd symposium uitdrukkelijk aandacht nauwelijks en zeker niet systematisch vroegen voor de tekstervaringsmetho onderzocht maar purves had nou juist den had deze vakgenoot ze al een dat gedaan in literary education in ten plaats gegeven in een formeel descrip countries new york 1973 met andere tief model voor het literatuuronderwijs woorden er was al ervaring opgedaan onze onderlinge taakverdeling was met het operationaliseren van zulke zeker op dit punt volstrekt helder hondsmoeilijke variabelen als attitudes purves classificatie van leerdoelen en van leerlingen en ervaringsgerichte de verdere uitwerking daarvan door leerdoelen bovendien sloot purves middel van empirisch onderzoek zou met zijn model expliciet aan bij uitvoe mijn zaak zijn en daarmee is de rela rig gedocumenteerde onderbouwde en tieve onbekendheid van purves werk welbekende onderwijskundige opvat meteen afdoende verklaard een part tingen hetgeen bevestiging of falsifica time aanstelling bij de universiteit wam de moor tie door onderzoek mogelijk maakte gedurende minder dan drie jaar is te weinig om een volwaardig onderzoeks wam was zich terdege bewust van het veld tot ontwikkeling te brengen feitelijk doet en dat laatste wordt bij gemis aan goed onderbouwde theoreti niettemin heeft het werk van een aan voorkeur door middel van observatie sche uitgangspunten in het vakgebied tal studenten en ondergetekende ook vastgesteld hij heeft het meerdere malen publieke enige publicaties heeft opgeleverd lijk gesignaleerd tegelijkertijd was en in de nederlandse en vlaamse litera is hij zelf toch vooral de literator de schuchtere ontwikkeling van een tuurdidactische publicaties waren tevens gedreven en ervaren als docent onderzoekslijn wetenschappelijke fundamenten soms die het werkveld heeft voorzien van in de nijmeegse serie literatuurdidac ver te zoeken menige vakpublicatie een niet aflatende stroom aan werk tische verkenningen zijn enkele deeltjes getuigde in de eerste plaats van de bare en in eigen kring uitvoerig geteste verschenen waarin wordt voortgebor belezenheid en het enthousiasme van lesideeen duurd op de systematische aanpak van de auteur men ontwikkelde en be purves in principe omvat de reikwijd schreef vaak prachtige ideeen om in de misschien mag hij er zelfs op bogen in te van zijn doelstellingenclassificatie klas toe te passen zonder dat men zich het nederlandse taalgebied de belang het gehele werk en onderzoeksveld al te druk maakte om de aansluiting bij rijkste bijdrage te hebben geleverd aan van de literatuurdidactiek een breder theoretisch kader de litera de ontwikkeling van het literatuur tuurdidactische status van zulke bij onderwijs gedurende de afgelopen het schema kan gehanteerd worden voor dragen werd bepaald door de bruik dertig jaar vooral door als een van de descriptieve doeleinden observeren quan baarheid in de lessituatie of door de weinigen consequent oog te hebben tificeren en kwalificeren van de leerinhoud tsjip letteren 7 2 4 die in lessen aan bod komt maar ook de en ontwikkeling die hierboven ge wat leerlingen van de behandeling van classificatie van de respons op literaire noemd zijn de eerste stappen daartoe deze en andere teksten zouden kunnen teksten door leerlingen evengoed kan de zijn destijds wel gezet maar het ver of moeten opsteken wordt niet of ten ontwikkeling van leerplannen individuele volg bleef uit begin 1988 had de aan dele beantwoord mekaoui jansen wijst lesplannen en toetsings en evaluatiemate houdende storm van bezuinigingen op overigens wel op de integratie bevorde riaal heel goed aan de hand van dit model het universitaire onderwijs en onder rende discriminatie verminderende geschieden ook al heeft het op zichzelf zoek ertoe geleid dat de beschikbare werking van het behandelen van niet geen prescriptieve pretenties formatie omvang binnen de nijmeegse europese literatuur maar ook zij afdeling literatuurdidactiek was terug brengt deze lovenswaardige doelstel voor onze eerste verkenning van de gebracht tot 1 1 fte ling niet onder in een algemeen kader toepasbaarheid van het model als van leerdoelen voor het literatuur onderzoeksinstrument hebben we de draad kwijt onderwijs destijds gekozen voor het analyseren nu deze kortstondige terugkeer naar van een aantal literatuurleergangen de literatuurdidactiek toch al aardig uit een positieve uitzondering vanuit de met name de opdrachten en vragen de hand gelopen is wordt de verleiding door mij gekozen invalshoek vormt die daarin werden gesteld bijna onweerstaanbaar om door middel het artikel van coenen en janssen over purves classificatie categorieen lieten van een klein steekproefje onder re de vreemdeling in de literatuur waar zich zeer wel operationaliseren in de cente publicaties een indruk te verkrij expliciet aandacht wordt geschonken zogenaamde vraagstellinganalyse gen van de huidige stand van zaken aan de didactische doelstellingen van vraagstellinganalyse is een methodiek hun vakoverstijgend project maar ook waarmee vragen en opdrachten kun voor zo n survey kan ik ook vrijwel hier zal men tevergeefs zoeken naar nen worden herleid tot hun achterlig alleen beschikken over de reader lite het algemene kader waar zij de geko gende doelstellingen in termen van ratuuronderwijs in het studiehuis 1996 zen leerdoelen aan ontlenen gewenst leerlinggedrag welke activitei onder redactie van de moor en bol ook kwakernaak en thijssen nemen ten en handelingen van leerlingen wor scher en dat is uiteraard te weinig voor wat meer tijd voor het verduidelijken den ermee opgeroepen dat was overi de noodzakelijke mate van represen van hun positie de enige die er echt gens een minutieus karwei waaraan tativiteit werk van maakt lijkt toch van der heel wat meer tijd is besteed dan de er viel mij echter wel iets op in deze kamp in het learner report en literatuur bondige cijfermatige rapportages en bundel het bloed kruipt weer eens onderwijs te zijn maar in zijn geval de daarop gebaseerde beoordelingen waar het niet gaan kan men neme de gaat het in eerste instantie over de wellicht zouden doen vermoeden het volgende kanttekeningen voor wat ze toetsingsproblematiek in het literatuur quantificeren van de analyse gegevens zijn min of meer toevallige observa onderwijs en dan kun je het onderwerp gaf immers op eenvoudige wijze ties in de meeste bijdragen wordt leerdoelen moeilijk overslaan het zou inzicht in de literaire en didactische vrijwel alleen aandacht besteed aan de echter een slechte zaak zijn als we ons uitgangspunten van de auteurs van leerstof welke tekstsoorten en kunst alleen maar naar aanleiding van de literatuurschoolboeken vormen historische niet literaire toetsing afvragen welke leerdoelen we anderstalige en vertaalde teksten film beogen met het onderwijs dan raken bij herlezing kon ik vaststellen dat die schilderkunst etcetera dienen in net we de draad echt kwijt verslagen nog steeds een heel toegan vakover sti j gend literatuuronderwij s kelijke materie vormen over de actua aan bod te komen zie bijvoorbeeld de besluit liteit van de geanalyseerde literatuur essays van soetaert rowan mekaoui in april van dit jaar was het precies tien leergangen kan ik uiteraard niet jansen en fisser waarin de culturele jaar geleden dat ik afscheid nam van de oordelen daarvoor is de afstand tot de vormende waarde van literatuur en afdeling literatuurdidactiek aan de dagelijkse praktijk van het literatuur kunst in het algemeen de voornaamste universiteit te nijmegen het zal in onderwijs te groot geworden grondslag lijkt te vormen voor het dezelfde maand zijn geweest dat ik verder verruimen van de tekstkeuze telefonisch van wam vernam dat alan voor de gehanteerde methode geldt dat criteria in het onderwijs purves op de laatste dag van het vorig zij onverminderd bruikbaar is ook bin jaar overleden was nen de andere terreinen van onderzoek n 7 2 alan l mrves de man die leiding en van gelder via wesdorp en van heeft gegeven aan grootschalig onder de kamp naar de leerlinggerichten zoek naar de stand van zaken in het thijssen vos de vroomen hawin literatuuronderwijs in meerdere kels witte de moor en vele anderen landen er is met andere woorden substan daarnaast was hij ook een van de ver tiele rugdekking voor hun opvattingen nieuwende denkers die op het zoge ook al heeft misschien niet ieder van waarom zou u heten dartmouth seminar met vak hen daar expliciet melding van ge genoten de weg vrijmaakte voor de maakt deze advertentieruimte intro ductie van niet cognitieve leer niet benutten doelen in het engeltalige moedertaal iedere onderwijskundige kent blooms het is de beste onderwijs de literatuurdidactiek en taxonomy of educational objectives het literatuuronderwijs de affectieve slechts enkele literatuurdidactici in ons mogelijkheid om respons op en de creatieve verwerking taalgebied zijn vertrouwd met purves een gerichte doelgroep van literaire teksten toepassing daarvan voor het literatuur m m direct te bereiken onderwijs maar wie weet pakt iemand hij was het ook die in het eerder ge de draad weer op m neem voor exacte noemde maar hier te lande te weinig afmetingen aanleverings bekende handbook on formative and voorwaarden data en summative evaluation of student joost thissen 1956 werkte van 1984 tot learning van bloom en anderen een 1988 bij de afdeling literatuurdidactiek prijzen contact op met i bruikbaar en overzichtelijk lezens aan de k u nijmegen hij publiceerde over waardig model heeft uitgewerkt voor toetsingsvraagstukken en verrichte onder drs a van de akker de classificatie van leerdoelen inclu zoek naar literatuurleergangen en naar sief de niet cognitieve in het litera de schietspoel i ervaringen van docenten in het literatuur tuuronderwijs onderwijs in 1993 richtte hij de stichting 5051 dl goirle hij was voorzover mij bekend een flexibele arbeid en scholing door 013 5346093 van de weinigen die erin is geslaagd telewerken en teleleren fastt op e mail een specifiek literatuurdidactisch ana waar hij momenteel werkzaam is als lyse en ontwikkelmodel te ontwerpen algemeen manager arie hettie pi net dat naadloos aansloot op de gangbare stromingen in de algemene onderwijs kunde in feite heeft purves het onderliggende theoretische kader geschetst waarbin nen de tekstervaringsmethoden hun plaats konden innemen naast de vanouds bekende tekstbestuderende benaderingen er loopt mijns inziens een duidelijke historische maar meer nog vakinhoudelijke lijn van bloom en andere algemeen onderwijskundigen via purves naar de affectieven bleich holland rosenblatt koch in de engelstalige literatuurdidactiek in nederland kan men een parallelle lijn trekken van methodologen en onderwijskundigen zoals de groot t s j i p l e t t e re n 7 2 43