Een taalbeleid in elke school: variaties op een thema.

een taalbeleid in elke school variaties op een thema rita rymenans het onderzoek heeft aangetoond dat in vele scholen talrijke activiteiten georgani seerd of initiatieven genomen worden die aansluiten bij het taalonderwijs het ver sterken of een bijkomende dimensie geven deze activiteiten zijn doorgaans het resultaat van vele inspanningen hoofdzakelijk van de leraren nederlands en ze vormen onbetwistbaar een meerwaarde voor het taalonderwijs het gaat hier echter in hoofdzaak toch om occasionele initiatieven en niet om een beleid ministerie van de vlaamse gemeenschap onderwijsinspectie 2000 p 74 tot die bevindingen kwam de inspectie secundair onderwijs op basis van een proefproject rond taalbe leid op school dat ze in het schooljaar 1999 2000 uitgevoerd heeft dat onderzoek heeft nogal wat kwaad bloed gezet de inspectie werd kwalijk genomen dat ze bij de doorlichtingen een nieuw thema introduceerde zonder dat de scholen tijd en ruimte hadden gekregen om het te implementeren e meerderheid van de reguliere inspectie nederlands en moderne vreemde scholen is zich helemaal niet talen 2 verspreid over de twee themanum bewust van het belang van een mers komen zoveel mogelijk verschillende taalbeleid als belangrijke ver aspecten van taalbeleid aan de orde maar klaring daarvoor voert de inspec dan uitsluitend met betrekking tot het tie aan dat er nog veel onduidelijkheid onderwijs van en in het nederlands aan het bestaat over wat het begrip precies inhoudt moderne vreemdetalenonderwijs wordt zie de bijdrage van ellen van ceulen de geen aandacht besteed hoewel ook daar hoogste tijd dus voor een themanummer mee een afstemming wenselijk en noodza van vonk en omdat over taalbeleid het kelijk is wel wordt veel plaats ingeruimd laatste woord nog niet gevallen is zett en we voor de implementatie van taalbeleid want de discussie in het volgende nummer ver daarmee staat of valt de hele opzet der 1 bedoeling is om alvast de leraren nederlands te informeren over de verschil elke school moet een taalbeleid voeren ook lende aspecten van taalbeleid en over de de reguliere dat is een boodschap die we implicaties voor hun vak en hun taakbelas in deze themanummers willen laten door ting dat zij daarbij slechts een weliswaar klinken die reguliere scholen vormen dan niet onbelangrijke schakel zijn in het hele ook onze primaire doelgroep dat neemt proces en dat een schoolbrede aanpak de natuurlijk niet weg dat we veel kunnen leren enige voorwaarde tot succes is wordt in de uit de ervaringen van scholen die al veel lan diverse bijdragen dik in de verf gezet ger de behoe fte aan een taalbeleid ervaren hebben ovb scholen met veel anderstalige dat we uitsluitend aandacht besteden aan leerlingen ovb onderwijsvoorrangsbeleid het secundair onderwijs heeft te maken met en scholen uit het brussels nederlandstalig de introductie van het thema door de onderwijs bijvoorbeeld die krijgen een lini 31 e jaargang nummer 1 sept okt 2001 forum in het volgende nummer zie de bijdrage van veerle boyens over een ovb school en die van werner schrauwen kijk hier staat epidermiseb johan van braak over de brusselse nederlandstalige scholen en omdat we in vlaanderen niet steeds opnieuw het wiel moe zo herinner ik me dat ik tijdens een toezicht in een studiemo ten uitvinden steken we ook ons licht op in nederland waar ment net vcsafr een proefwerk taalbeleid een tiental jaren geleden geintroduceerd is met het de vraag kreeg van een bijna oog op de verbetering van de onderwijskwaliteit van meertalige wanhopige leerling mijnheer scholen zie de bijdrage van maaike hajer e a in de volgende ik versta een woord in mijn vonk schrift niet kijk hier staat epidemisch en ik weet niet wat dat betekent als volleerd leesvaardig leraar vroeg ik hem taalbeleid wat is het of hij ooit gehoord had van dermatologie nooit van ge hoord vervolgens v roeg zonder ons aan een zoveelste definitie te willen bezondigen hem of hij dat woord niet maken we even een linguistisch uitstapje de term taalbeleid is tegengekomen was in zijn een samenstelling van taal en beleid in de schoolse context schoolboek de leading be staat het tweede lid beleid voor de strategische en systemati weerde dat hij alleen moest sche uitwerking van een bepaalde onderwijsvisie in functie van kennen wat in zijn schrift stond een bepaald doel namelijk de verhoging van het leerrendement en dat ze dat schoolboek niet van alle leerlingen zie ook de bijdrage van mark van bavel bij zo vaak gebruikt hadden in de taalbeleid is die beleidsvoering zoals de term het zelf zegt klas lk stelde h81t voor dat hij toegespitst op taal dat alle scholen met wat voor leerlingen toch maar eens zou proberen dat woord te vinden populatie dan ook een dergelijk beleid moeten voeren zal de leerling sloeg prompt zijn naar wij hopen duidelijk worden uit de volgende talige analyse inhoudstafel open zonder succes geen epidemisch tk in de taalwetenschap worden ruwweg twee functies van taal vroeg hem of hij niet geleerd onderscheiden 3 de communicatieve functie houdt in dat taal had om loscc woordjes ach een middel is om met anderen in contact te treden om teraan in het boek te vinden gedachten en ideeen uit te wisselen enz de conceptuele func nooit van gehoord hij sloeg tie verwijst naar het feit dat de mens met behulp van taal greep de index open en jawel hoor krijgt op de werkelijkheid door elementen te benoemen classi daar stond het epidemisch ficeren enz dit is echter een puur analytisch onderscheid want met bladzijdeverwijzing en al in concrete taalgebruikssituaties treden beide functies gelijktij daar vond hij zowaar ook endodermisch met een teke dig op er wordt nooit alleen maar gecommuniceerd of alleen ning en een wat moeilijk ge maar aan begripsontwikkeling gedaan bovendien oefenen ze formuleerde de nine met wat een invloed op elkaar uit men kan greep krijgen op de werke m oeite kon hij tekening en for lijkheid of zijn eigen ideeen bijsturen door er met anderen over mulering met elkaar verbinden te praten en de communicatie tussen twee gesprekspartners en epidermiseb en endoder wordt vergemakkelijkt als beiden over een gemeenschappelijk misch perfect verstaan conceptenkader beschikken hoe dat met het proefwerk afgelopen is weet ik niet ho ook op school komen beide functies van taal ruimschoots aan pelijk was er een vraag over bod in de verschillende vakken wordt taal gebruikt om kennis epidermiseb en heeft de leer ling in zijn antwoord dat moei over de werkelijkheid over te dragen of volgens de sociaal con lijke woord niet verward met structivistische leertheorie om samen kennis te construeren endodermisch de focus ligt hier op de rol die taal speelt bij het ieren op school de conceptuele functie van taal dus het gaat hier zowel om mark van ravel mondeling de instructie taal die gebruikt wordt tijdens de les als sept okt 2001 nummer 1 31 jaargang schriftelijk taalgebruik de taal van schoolboeken en toetsen bij voorbeeld dat de communicatieve situatie hierbij een belangrij mijn favoriete vragen op ke rol speelt hoeft geen betoog zo zullen leerlingen bijvoorbeeld de proefwerken anders leren tijdens groepswerk dan wanneer de leerkracht genoteerd tijdens een les doceert aardrijkskunde in 4 aso los daarvan wordt op school nog heel veel gecommuniceerd lktt vergelijkingen ma voorbeelden legio mondeling in de klas bijvoorbeeld tussen ken tussen beide leerlingen en de leraar op de speelplaats tussen leerlingen continenten dat zijn onderling tijdens de klassenraad tussen leraren en de directie zo beide streken bij oudercontacten tussen leraren en ouders en schriftelijk in beide landen dat briefwisseling van de directie naar ouders in de schoolagenda zijn zo mijn favorie het schoolreglement het schoolwerkplan ja zelfs de school te vragen op de proefwerken ook krant tijdens al die communicatieve situaties bedienen de ver he he dus voortdu schillende participanten zich van taal rend naast elkaar leggen taalbeleid kan zich op die twee verschillende functies van taal toespitsen hieronder geven we enkele voorbeelden ter illustra in het gesprek dat we na de tie zonder exhaustiviteit te willen nastreven uit deze opsom les met de leerkracht heb ming mag blijken dat taalbeleid een parapluterm is die heel veel ben gevoerd vertelde ze ons verschillende ladingen dekt verspreid over deze bijdrage vindt dat ze nooit expliciet heeft u in gerasterde kaders concrete voorbeelden van deze pro uitgelegd hoe zo n verge bleemgebieden allemaal mogelijke aandachtspunten voor een lijk vraag moet worden beantwoord omdat het dan taalbeleid stuk voor stuk uit het klas en schoolleven gegre geen moeilijke vraag meer pen is de meeste leerlingen kunnen dan wel alle gege vens van a en b opsommen conceptuele functie van taal maar de vergelijking zelf blijft meestal achterwege op welke manier wordt er aandacht besteed aan de taal en dat is dan onvoldoende die in de zaakvakken technische vakken en praktijkvakken aldus de leerkracht verge gehanteerd wordt zowel mondeling als schriftelijk in het lijken is een taalhandeling licht van de nieuwe zelfstandigheidsdidactiek spreekt men waarvan de leerlingen niet in die context over taalgericht vakonderwijs zie de bijdra weten hoe ze die moeten uitvoeren ze hebben de ge van maaike hajer e a in de volgende vonk of taakge vakinhouden cognitief af richt vakkenonderwijs zie de bijdrage van nora bogaert in zonderlijk verwerkt om dit nummer 4 in het kader van het ovb zijn leraren van de die vakinhouden te kunnen niet taalvakken verplicht zich hieromtrent bij te scholen de vergelijken moeten ze niet problematiek stelt zich echter op alle scholen maar leraren alleen een doeltreffende zijn er zich niet altijd van bewust geudens rymenans leesstrategie hanteren maar daems 1992 daems 1994 ook klasse nr 98 oktober ook weten hoe ze die verge 1999 heeft er een vizier aan gewijd met de sprekende lijking moeten verwoorden titel de leraar spreekt chinees uit geudens rymenans worden de vaardigheden en strategieen die in het vak daems 1992 nederlands aangeleerd worden ook toegepast in de zaak p 81 21 vakken technische vakken en praktijkvakken en worden in het vak nederlands vaardigheden en strategieen aange leerd die nodig zijn in de niet taalvakken 31e jaargang nummer 1 sept okt 2001 7 wordt bij nederlands en de moderne vreemde talen dezelf de terminologie gehanteerd en wat is dat nu eigenlijk die akineet op welke manier wordt omgegaan met verschillen in taal een mondelinge overhoring vaardigheid van leerlingen worden er didactische werkvor tijdens een les biologie in 4 men gehanteerd die inspelen op de specifieke noden en aso behoeften van taalzwakke leerlingen of ruimer van leerlin gen die niet voldoende schools functioneren lim dave wat is een aki neet hoe wordt de remediering van taalzwakke leerlingen uitge dave eum een cel met ver bouwd zie de bijdrage van luc vercammen gerd dikte wand die gaat cornelissen in de volgende vonk ontkiemen in gunstige omstandigheden is er in het taalonderwijs van de eerste graad secundair gelach en die gun stige omstandigheden onderwijs aandacht voor de aansluiting met het taalonder dat zijn temperatuur wijs in de basisschool licht en vochtigheid tar en wat is dat nu eigenlijk die akineet communicatieve functie van taal en geef nu niet alsje blief hetzelfde ant is er aandacht voor het taalgebruik van de leerlingen en woord dat is juist leraren op school niet alleen tijdens de lessen maar ook in wat je zegt dat alle andere communicatieve situaties op de speelplaats tij treedt dus alleen op in omstandig heden dav gunstige dens klasuitstappen op de werkvloer welke houding wordt er aangenomen ten opzichte van dialect en stan e een cel met verdikte daardtaal wand die gaat ontkie men in gelach wordt er zorg besteed aan het taalgebruik in de externe li dat staat zo in je communicatie b v met ouders stagebedrijven inspectiele schrift den dave een grote cel lit dave waar en wan specifiek met betrekking tot anderstalige leerlingen zie de neer verschijnt die bijdrage van veerle boyens in de volgende vonk of in de cel brusselse context zie de bijdrage van werner schrauwen na de les vertrouwde een van johan van braak in de volgende vonk hoe gaat de de leerlingen ons toe school om met meertaligheid die dingen leer ik van bui welke houding neemt de school aan tegenover de eer ten anders kan je daar geen ste taal van de leerlingen punten op krijgen dat was wordt er aandacht besteed aan de eigen taal en cultuur heel raar voor ons tijdens die van de anderstalige leerlingen wordt er intercultureel mondelinge overhoring want onderwijs gegeven of onderwijs in de eigen taal en bij een schriftelijke moet je cultuur oetc dat wel letterlijk geven en nu welke taal wordt op school gesproken b v tijdens begon ze door te vragen van groepswerk op de speelplaats wordt er tolerant wat is dat en zeg dat eens anders omgesprongen met de verschillende talen welke taal wordt gehanteerd in de communiciatie met urn deadens rymenans de ouders b v in brussel frans bij migranten hun dams 1992 p 82 83 eigen taal sept okt 2001 nummer 1 31 jaargang r n yw hoe worden anderstalige nieuwkomers opgevangen b v kosovaren albanezen deze problematiek is recentelijk nog geen tekeningetjes maken versterkt door de spreiding van asielzoekers over heel een mondelinge overhoring vlaanderen tijdens een les biologie in 4 aso lkt kan jij me zeggen waar komt het vandaan hoe de virussen zich voortplanten en taalbeleid is helemaal niet zo nieuw als men wel zou vermoe dan vraag ik eigen den althans niet met betrekking tot de conceptuele functie van lijk naar de lythi sche cyclus taal 5 zijn roots gaan terug naar twee toonaangevende empiri li euh de virussen sche onderzoeken uitgevoerd rond de decenniumwissel 60 dat is eum eerst 70 in engeland writing across the curriculum barnes e a rekent in de lucht 1971 britton e a 1975 en het zogenaamde bullock report lott probeer er rekening bullock 1975 zie ook de bijdrage van mark van bavel in dit mee te houden dat nummer in beide onderzoeksverslagen werd als conclusie het je geen blad hebt belang van een taalbeleid voor de hele school onderstreept geen papier en dus geen tekeningetjes via moedertaaldidacticus steven ten brinke heeft nederland moet maken ook kennis genomen van dit angelsaksische gedachtegoed in de niet in de lucht allereerste moer een gestencilde editie uit 1969 publiceerde hij het doel dat hier wordt een bijdrage met de inmiddels bijna spreekwoordelijke titel nagestreefd en de taalvaar moedertaalonderwijs en toch geen nederlands vanuit de vast digheidseisen die daarmee stelling dat een leraar nederlands en een leraar wiskunde bij gepaard gaan zijn helemaal voorbeeld vergelijkbare doelstellingen nastreven leerlingen niet in overeenstemming ieren adequate informatie te verstrekken in een adequate vorm met het proces van kennis van der aalsvoort van der leeuw 1992 p 147 formuleert overdracht dat eraan vooraf ten brinke een aantal uitgangspunten voor samenwerking is gegaan leerlingen wor den nu niet alleen in staat ongeveer gelijktijdig hebben ook de nederlandse scheikundi geacht om kennis te kunnen reproduceren wat ze nor gen zich op het thema gestort in 1963 werd de werkgroep maal doen op een schrifte empirische inleiding wei opgericht in de wei hield een aantal lijke toets maar ze moeten scheikundeleraren zich bezig met de ontwikkeling van een ook kunnen aantonen dat ze didactiek die sterk op taal georienteerd was ten voorde 1977 inzicht hebben verworven en later hebben ook de nederlandse natuurkundigen een en dat wordt dan weer didactiek ontworpen die nagenoeg op dezelfde principes geba getest aan de hand van hun seerd was lijnse 1990 formuleervaardigheid de nederlandse von heeft in haar beginjaren op diverse confe renties aandacht aan het thema besteed in 1972 1973 en uit geudens rymenans daems 1992 1974 overigens de naam van de vereniging vereniging voor p 20 21 het onderwijs in het nederlands geeft duidelijk aan dat niet alleen het vak nederlands tot haar werkterrein behoort een von werkgroep de landelijke werkgroep moedertaalonder wijs en toch geen nederlands diepte het thema verder uit in een artikelenreeks in moer 1975 76 daarin werd de angelsaksische literatuur toegankelijk gemaakt voor de nederlandse en vlaamse leraar en werden casestudies gepresenteerd rond drie aandachtspunten 1 leren door praten 2 vaktaal op school en 3 de samenwerking met 31 e jaargang nummer 1 sept okt 2001 andere vakleraren deze artikelen zijn later aangevuld en gebundeld in twee cahiers taalgedrag in de klas bonset e a de trappers brengen de 1980 en moedertaalonderwijs en andere vakken bonset energie van de mens naar sturm 1982 de werkgroep beeindigde haar activiteiten in het wiel 1976 maar in nederland hebben zijn ideeen nog doorgewerkt in een drietal ambitieuze onderzoeksprojecten die tot 1982 een les technologische op gelopen hebben in de moedertaaldidactische handleiding van voeding in ib over de eefs de leidse werkgroep moedertaaldidactiek 1986 wordt ook ruim aandacht besteed aan deze stroming die door de auteurs lit het volgende ja latitudineel taalonderwijs wordt genoemd zeg maar de trap pers li de trappers brengen de vlaamse von heeft het thema overgenomen in haar visie de beweging van de tekst maar in haar concrete werking is er door de jaren heen benen naar het wiel weinig aandacht uitgegaan naar het taalonderwijs in de niet lx zeg het nog eens taalvakken op een occasioneel artikel in vonk over de school want tom heeft het taalproblematiek na wel heeft de von ruimschoots aandacht niet gehoord besteed aan de wijze waarop het vak nederlands kan inspelen lt de trappers brengen op de specifieke noden en behoeften van leerlingen die niet de beweging van de voldoende schools functioneren zie onder denken we onder benen en de energie van de mens naar meer aan de recente publicaties van de von werkgroep nt2 het wiel von werkgroep nt2 1996 en vonk 30 1 een themanummer lit ja dat laatste woord over taalvaardigheidsonderwijs vind ik heel goed zeg het nog eens de vlaamse minister van onderwijs heeft het thema ll de trappers brengen nederlands in de niet taalvakken begin jaren 90 als prioriteit de energie van de erkend het gelijknamige beleidsondersteunend onderzoek is mens naar het wiel destijds uitgevoerd aan de universiteit antwerpen geudens lra ja schrijf maar op rymenans daems 1992 op twee scholen voor secundair dieteert1 via de onderwijs een aso school en een bso school telkens in het trappers wordt de spierkracht van de eerste jaar van de eerste graad en het tweede jaar van de mens wordt schrij tweede graad hebben de onderzoekers een casestudie ver ven we toch wel met richt aan de hand van een vooraf ontwikkeld analysemodel dt zeker he over hebben ze het vakgebonden en vakoverschrijdend schooltaal gebracht op de fiets gebruik in 12 niet taallessen biologie aardrijkskunde techno logische opvoeding maatschappelijke vorming materialenleer in dit voorbeeld krijgt de en constructieleer geanalyseerd ook de nederlandse taalunie leerling uitgesproken posi heeft in 1992 nederlands in de niet taalvakken tot onderwerp tieve feedback op zijn ant van haar algemene conferentie van de nederlandse taal en woord de leerkracht is zo letteren gekozen appel 1994 enthousiast over het woord energie dat de leerling het nog eens moet herhalen als begin jaren 90 heeft het thema een nieuwe wending gekregen hij dan vervolgens het ant het werd volledig toegespitst op het onderwijs aan anderstalige woord dicteert gebruikt hij leerlingen voor wie de schooltaal een heus struikelblok vormt zelf een ander woord hafer meestringa 1995 het is in het kader van een structu namelijk spierkracht rele aanpak van effectief taal onderwijs in meertalige klassen dat in nederland de term taalbeleid opnieuw geintroduceerd werd dat ook de zwak taalvaardige autochtonen daar beter uit geudens rymenans van werden was mooi meegenomen in vlaanderen heeft het daems 1992 p 74 steunpunt nt2 ku leuven zich van bij haar oprichting in sept okt 2001 nummer 1 31 jaargang nrigi 1990 met deze problematiek beziggehouden eerst onder de noemer nederlands als instructietaal later als taakgericht meester wij noemen dat vakkenonderwijs zie de bijdrage van nora bogaert hoewel anders de aandacht oorspronkelijk gericht was op allochtone leerlin gen heeft het steunpunt al snel zijn focus verruimd tot de zwak een les technologische op taalvaardigen zowel allochtonen als autochtonen voeding in 1b over de fiets ook in nederland nemen we momenteel een verruimingsbewe liu dat is de vork van ging waar terwijl taalbeleid daar oorspronkelijk opgezet was de fiets om het onderwijs aan meertalige en taalzwakke leerlingen te lt meester wij hoe verbeteren gaan nu stemmen op om het open te trekken naar men dat anders alle leerlingen taalgericht vakonderwijs is de vlag die deze lxit hoe noem jij dat recente ontwikkeling dekt zie de bijdrage van maaike hajer e a li euh een fourche in de volgende vonk meestringa 2000 verwoordt het aldus lit een fourche ja juist daarbij koppelt men het taalbeleid aan de grote veranderingen in het vo voortgezet secundair onderwijs breder aanbod liu bagagerek zie je actieve zelfstandige leerlingen omgaan met verschillen zo wel als je een klein probeert men nieuwe wegen te vinden om de leerprestaties van beetje moeite doet alle leerlingen met diverse taal en culturele achtergronden in he dan weet je dat alle vakken te verhogen door ze expliciet de kans te geven de toch he de begage taal van het vak te ontwikkelen p 20 maar het belangrijkste drager het stoele van de invoering van taalgericht vakonderwijs is misschien wel ke dat het taalbeleid niet meer in de hoek van de gedepriveerden lt meester maar wat zit en de potentie krijgt de veranderingsactiviteiten in de scholen daar op staat dat is te bundelen en te versterken p 29 toch een stoeleke dat voor die boe dat niet iedereen het met deze verruiming eens is blijkt uit kentas de volgende verbazingwekkende uitspraak van simon ver liz ja maar het juiste hallen directeur van het instituut toegepaste taalweten woord is bagagedra schappen amsterdam itta dat onder andere taalbeleidspro ger jecten uitvoert taalbeleidsinstrumenten moeten eerst en vooral en misschien wel uitsluitend beschikbaar gemaakt wor geudens rymenans den op scholen met veel leerlingen met taalachterstand als we daems 1992 p 89 echt willen dat die leerlingen hun achterstand inhalen dan moeten we onze acties voor taalbeleid tot die scholen beper ken als alle andere scholen ook aan taalbeleid gaan doen ver groten zij hun voorsprong en dat wil ik niet in ebbers 2000 p 17 dergelijke redenering lijkt ons contraproductief want ze veroordeelt de reguliere scholen tot immobilisme en stilstand is achteruitgang 31e jaargang nummer 1 sept okt 2001 hoe implementeer je het aan de weldoordachte implementatie van taalbeleid zowel op klas als op schoolniveau wordt in beide themanummers ruimschoots aandacht besteed zie de bijdrage van mark van bavel in dit nummer en de artikelen van werner schrauwen johan van braak en maaike hafer aa in de volgende vonk omdat we de ideeen van deze auteurs niet dunne tjes over willen doen kunnen we hier volstaan met een aantal basisregels die hebben we ook in een vijftal stellingen gegoten waarop een aantal deskundigen vanuit verschillende invalshoeken gereageerd heeft hun reacties leest u verspreid tussen de artikelen hier alvast onze adviezen in een notendop taalbeleid moet zoals elke onderwijsvernieuwing overigens een breed draagvlak heb ben op school de leraren nederlands mogen er niet alleen voor opdraaien nederlands kan wel als steunvak fungeren taalbeleid moet langzaam en volgens een stappenplan geimplementeerd worden van hilst 2000 onderscheidt zes stappen in haar innovatietra ject 1 bewustwording tot stand brengen en een draagvlak creeren 2 problemen verder verkennen 3 organisatie dat dew geleerd opzetten 4 kiezen voor bepaalde prioriteiten 5 de geko zen prioriteiten uitvoeren 6 de doelen en het proces evalu leraar waar dienen de eren bladeren voor ax1a1v opvang van kool omdat de innovatie energie van scholen beperkt is moet zuurgas uit de taalbeleid ingebed worden in de onderwijsvernieuwing die al lucht aan de gang is leerlinggerichtheid en zelfstandigheidsdi leraar op bord schrij dactiek anders gaan scholen en leraren hyperventileren vend hannie humme in ebbers 2000 opvang van kool dioxide uit de elke school moet een taalbeleid voeren ook scholen waar lucht de meerderheid van de leerlingen nederlandstalig is ook aran koolzuurgas aso scholen met weinig taalzwakke leerlingen met andere leraar ja dat kan ook woorden ook scholen met een sterke leerlingenpopulatie of kooldioxide die geen nood voelen aan een taalbeleid aran tegen zijn buur man elke school is uniek daarom moet taalbeleid een schoolei gen invulling krijgen gericht op de specifieke behoeft en van dat is deftig ge leerd de leerlingenpopulatie en inspelend op de taalsituatie van de school uit van deraalsvr ort taalbeleid is geen tijdelijke maatregel maar moet een per van der leeuw 1992 manent aandachtspunt in het schoolbeleid vormen of ster ker nog taalbeleid is een van de hoekstenen van goed p 125 schoolbeleid en dus goed onderwijs sept okt 2001 nummer 1 31 jaargang de implementatie van taalbeleid mag niet volledig top down dat een tafel een stoel verlopen een onderwijsvernieuwing heeft pas kans op sla heeft dat weet je gewoon gen als de leraren inzien dat het leerproces van de leerlin gen er beter van wordt meestringa 2000 gebaseerd op als het lessen betreft die noord amerikaanse onderwijsliteratuur zie ook de bijdrage rechtstreeks met hun sped van mark van bevel in deze vonk vakwerkgroepen en fieke vakopleiding houtbe vooral vakoverstijgende werkgroepen spelen een cruciale werking te maken hebben rol gebruiken de leerlingen vaktermen maar dan ook moeiteloos zowel de leer op veel scholen lopen tal van losse initiatieven om het taal kracht houtbewerking als de onderwijs te verbeteren maar vaak ontbreekt de coheren leerlingen uit 4bso hout tie belangrijk is dat je samenhang ziet in wat je doet en vertelden ons dat de leerlin dat je er gericht werk van maakt dat heet dan taalbeleid gen met die termen ver trouwd zijn omdat ze die al vanaf het tweede jaar gebruiken en omdat die tot slot voortdurend herhaald wor den bovendien is er meer homogeniteit omdat een en in dit openingsartikel hebben we getracht de zeer verscheiden dezelfde leerkracht ver bijdragen aan dit en volgend nummer van vonk aan elkaar te schillende vakken geeft het breien het laatste woord is voor fritz spliethoff landelijk pro gaat ook om termen die tij jectmanager taalbeleid van het kpc katholiek pedagogisch dens de praktijklessen ge centrum s hertogenbosch bruikt worden en die dus voor de leerlingen min of taalbeleid is de quilt waarin de taalvaardigheden van alle leer meer geconcretiseerd zijn lingen en de didactische vaardigheden van alle docenten ver een vakman moet dat weven worden de leerlingen hebben hun eigen vaardigheden gewoon kennen wij vinden in het nederlands en de docenten hun eigen vakbekwaamheid daar niks moeilijk aan bijvoorbeeld dat een tafel dit nederlands en in dit nederlands te onderwijzen dit te com een steel heeft dat weet je bineren en te verweven geldt voor iedere school en is zeker niet gewoon aldus de leerlin tijdelijk in ebbers 2000 p 17 gen van 4bso mogen deze twee themanummers van vonk u motiveren tot uit geudens rymenans en inspireren bij het weven van een fraai exemplaar met een dams 1992 p 1i9 schooleigen motief rita rymenans universiteit antwerpen uia departement didactiek en kritiek universiteitsplein 1 2610 witrijk rita rymenans ua ac be 31 e jaargang nummer 1 sept okt 2001 noten nog niet een vraag per acht minuten 1 met dank aan nora bogaert en wilfried de hert die het redactiebrein hebben uitgebreid tijdens de hersen in het totaal stellen de leer linen 76 vragen in 12 les hoos waarop deze twee themanummers geconci uren van 50 minuten of pieerd zijn ook bedankt zijn nora bogaert frans gemiddeld nog niet 6en daems kris van den branden voor hun commenta vraag per acht minuten ren bij een eerdere versie van dit openingsartikel precies de helft van de vra gen is van vakexterne aard 2 in het basisonderwijs liggen de problemen anders de leerlingen zijn blijkbaar omdat een leraar verantwoordelijk is voor alle vakken nogal begaan met dingen als wat waar genoteerd moet 3 van der aalsvoort van der leeuw 1992 noemen worden wanneer een toets ook nog een derde functie namelijk de socio culture zal plaatsvinden wanneer le dit betekent dat men taal gebruikt om de relatie zij de resultaten van een tussen twee gesprekspartners te definieren bijvoor huistak zullen krijgen beeld om de sociale afstand tussen een leraar en een enzovoort leerling uit te drukken die functie kan echter ook de andere helft heeft gezien worden als onderdeel van de communicatieve betrekking op de inhoud van de les of iets wat daar 4 over de link tussen beide zie kuiken 2000 mee maken heeft typi sche vragen voor lerenden 5 deze korte historiek is hoofdzakelijk gebaseerd op van dus in 24 gevallen gaat het der aalsvoort van der leeuw 1992 om nadere uitleg bijvoor beeld de betekenis van een vakterm wat de leerkracht precies bedoelt of de leer kracht iets opnieuw kan uit bibliografie leggen enzovoo rt met de overige 14 vragen die we appel r red het nederlands in de niet taalvakken alleen in het bso gehoord lezingen van de algemene conferentie van de hebben wijken de leerlin gen af van de leerstof en nederlandse taal en letteren 1992 voorzetten 42 s willen ze bijkomende infor gravenhage stichting bibliographia neerlandica 1994 matie door middel van dit soort vragen geven teeriin barnes d j britton h rosen language the learner gen te kennen welke denk and the school harmondsworth penguin education weg ze aan het volgen zijn 1971 revised edition of ze iets niet begrepen hebben enz een leerkracht bonset h t kusters j sturm red taalgedrag in de die oor heeft voor deze wa klas een bundel artikelen over aspecten van de rol die gen van zijn leerlingen kan taal speelt in elke onderwijsleersituatie dcn cahier 9 op die manier heel wat te groningen wolters noordhoff 1980 weten komen over hun pro ces van kennisverwerving bonset h j sturm red moedertaalonderwijs en andere vakken een bundel artikelen over aspecten van de integratie van moedertaalonderwijs en onderwijs in uit geudens rymenans andere vakken dcn cahier 10 groningen wolters daems 1992 noordhoff 1982 p 43 44 sept okt 2001 nummer 1 31 jaargang britton j e a the development of writing abilities het opspannen van werk 11 18 london 1975 stukken in een aetfcentre rende driekisuwplaat bullock a ed a language for life report of the committee of inquiry appointed by the secretary of state for education and science under chairmanship of sir onderstaand fragment is allen bullock fba london 1975 afkomstig uit een cursus technologie van een 3 bso daems fr taal leren en onderwijzen impuls 25 1 klas uit navraag bij de 1994 p 10 15 leerlingen van die klas is gebleken dat zij ongeveer de leraar spreekt chinees klasse nr 98 oktober 1999 60 van de woorden in die p 4 9 cursus niet begrepen ebbers d de tien geboden voor taalbeleid levende talen tijdschrift 1 3 2000 p 13 19 a het opspannen van werk stukken in een zelfcentte geudens v r rymenans fr daems promotor rende drieklauwplaat op nederlands in de niet taalvakken eindrapport fcfo mi spannauwkeurigheid 90 05 antwerpen ufsia ictl 1992 een werkstuk dat is ge hajer m t meestringa schooltaal als struikelblok draaid in een zelfcentreren didactische wenken voor alle docenten bussum de drieklauwplaat en dat coutinho 1995 wordt losgemaakt kan niet meer slingervrij worden kuiken f taakgericht en inhoudgericht onderwijs een ingespannen doe je dat vruchtbare combinatie in m colpin e a red een taak toch dan draai je een excen voor iedereen perspectieven voor taakgericht onderwijs trisch werkstuk de hartlij nen van de diameter liggen leuven apeldoorn garant 2000 p 145 159 dan niet meer op dezelfde leidse werkgroep moedertaaldidactiek moedertaal lijn didactiek een handleiding voor het voortgezet onderwijs muiderberg coutinho 1986 b de meetklok lijnse p l preconcepten begripsontwikkeling en basis de opstelling van de meet vorming natuur en scheikunde in k th boersma e a tafel op een vast voetstuk red begripsontwikkeling in het vak natuur en scheikun wordt gebruikt voor het ver de in de basisvorming enschede slo 1990 gelijkend meten van kleine werkstukken vooraf wordt meestringa t over de invoering van taalgericht vakon een standaardmaat of meet derwijs levende talen tijdschrift 1 3 2000 p 20 30 blokje onder de meetstift gebracht de wijzer wordt ministerie van de vlaamse gemeenschap door een hoogteregeling op onderwijsinspectie onderwijsspiegel verslag over de nul ingesteld toestand van het onderwijs schooljaar 1999 2000 deel b brussel 2000 via luc wyns ten voorde h h oerwoorden en verstaan den haag sv0 1977 1nif 31ejaargang nummer 1 sept okt 2001 van der aalsvoort m b van der leeuw taal school en kennis de rol van taal in onderwijsleersituaties enschede slo valo m nederlandse taalunie 1992 bewerking van leerlingen taal en school enschede 1982 van hilst b instrumenten voor taalbeleid bekeken levende talen tijdschrift 1 3 2000 p 5 12 von werkgroep nt2 taalgericht taalonderwijs een onmogelijke taak antwerpen deurnes plantyn 1996 tuss door middeleeuwse literatuur en de nieuwe media de laatste decennia is het onderzoek van middelnederlandse teksten in een opmer kelijke stroomversnelling terecht gekomen en fundamenteel van uitzicht veranderd dat schept nieuwe mogelijkheden voor het secundair onderwijs bovendien bieden de nieuwe media en technologieen internet powerpoint diverse cd roms grote kansen om dergelijke lessen met nauwelijks bekend visueel materiaal te illustreren deze bijscholingscyclus wil een contextgerichte aanpak van oudere literatuur beplei ten de mogelijkheden ervan demonstreren didactisch materiaal ter beschikking stellen en samen met leraren nadenken over deze nieuwe mogelijkheden doelgroep lerarennederlands aso en tso begeleiding jozef janssens remco sleiderink johan oosterman data woensdag 6 20 27 februari en 6 maart 2002 telkens van 14 tot 77 uur inlichtingen en inschrijvingen remco sleiderink ku brussel vrijheidslaan 17 1081 brussel tel 02 412 42 74 e mail remco sleiderinkqkubrussel ac be r sept okt 2001 nummer 1 31 jaargang