Een taalwetenschapper en moedertaalonderwijs

boel besprekingen herman een taalwetenschapper en moedertaalonderwijs meddens taalgebruik en taalwetenschap is een overzichtelijk en goed leesbaar boek het wijkt af van andere inleidingen tot de algemene taalweten schap omdat onderzoek van verbale communicatie wordt ingeleid hiermee is in essentie het belang van deze inleiding voor het moeder taalonderwijs gegeven aangezien het moedertaalonderwijs zich steeds meer ontwikkelen wil dankzij een bepaalde politiek emancipatorische visie tot onderwijs in verbale communicatie de auteur schreef zijn boek voor studenten aan universiteiten en hbo instellingen en voor alle anderen die hernieuwd kennis willen maken met de taalwetenschap deze doelgroep blijkt ook duidelijk uit de stijl die helder maar tegelijkertijd ook rijkelijk redundant droog en bele rend is noten ontbreken een verantwoording van de gepresenteerde theorieen wordt gegeven in de vorm van een bibliografie en bibliografi sche notities achterin recente bronnen de bibliografie bevat precies 100 en 1 titels aanwijzingen voor het nieuws dat taalgebruik en taalwetenschap brengt kan zijn dat 91 ti tels betrekking hebben op boeken die de laatste vijftien jaar vanaf 1961 zijn gepubliceerd onder deze literatuur treffen we schrijvers aan als austin searle hymes bernstein labov watzlawick maas en wun derlich terwijl uit het register blijkt dat ook linguisten als grice en her 34 zog ter sprake komen het tiental oudere werken waarnaar wordt ver wezen zijn klassieken de saussure bloomfield piaget sapir en ande ren genoeg om nieuwsgierig te worden nieuws voor leraren moedertaa l taalgebruik en taalwetenschap biedt om twee redenen nieuws 1 het boek vat nogal wat recente taalwetenschappelijke literatuur over zichtelijk samen met name gaat het om theorieen uit pragmatische en sociolingu istische hoek 2 het boek is opgezet vanuit een visie die van belang is voor emancipa torisch moedertaalonderwijs in het inleidend hoofdstuk wordt aangekondigd dat het boek de lezer wil laten kennismaken met het verschijnsel verbale communicatie zoals dat door verschillende taalwetenschappen wordt bestudeerd de grenzen tussen deze wetenschappen worden daarbij minder bena drukt dan datgene wat ze verbindt pag 3 het boek dient dus niet een wetenschap maar wetenschappen worden te hulp geroepen om het verschijnsel verbale communicatie te doorlichten vanuit die vrijmoe dige stellingname behandelt theo walraven allereerst communicatie als symbolische interactie waarbij uitvoerig op de aard en de functie van de symbolen wordt ingegaan vervolgens wordt de taal als communica tiemiddel centraal gesteld taalgebruik daarna wordt een in elkaar ge schreven overzicht gegeven van recente pragmalinguistische studies pas op de vierde plaats halverwege het boek wordt grammatica behandeld de laatste twintig bladzijden tenslotte worden besteed aan topics uit psycholinguistiek en sociolinguistiek steun voor leraren moedertaa l taalgebruik en taalwetenschap is geen blauwdruk voor een op school toe te passen cursus taal gebruiks beschouwing maar het geeft wel veel tot nu toe verschenen relevante literatuur daarover in een overzicht waarbij taal uitdrukkelijk verbonden wordt met werkelijkheid in zover re vertoont de opzet van het boek grote overeenkomst met het concen trische taalbeschouwingsmodel van wim van calcar en mij zoals dat eerder in moer gepubliceerd werd en zoals dit gepraktiseerd is in gram maticom en op von congressen voor degenen die in de geest van dit taalbeschouwingsmodel werken is taalgebruik en taalwetenschap een herkenning en een steun punten van negatieve kritie k doordat omdat in hoofdstuk 2 eerst communicatie in het algemeen 35 wordt behandeld komen in de hoofdstukken 3 verbale communicatie en 4 pragmatiek gedeeltelijke herhalingen voor of althans aanvullingen die beter meteen in hoofdstuk 2 behandeld hadden kunnen worden dat is het gevaar van een con centrische opbouw zo bijvoorbeeld 2 5 2 met 4 2 4 3 zo bijvoorbeeld 2 3 met hoofdstuk 3 zo bijvoorbeeld 2 4 met 4 2 2 een tweede bezwaar is de magerte van hoofdstuk 3 verbale communi catie de eerste helft van dit hoofdstuk zou bij hoofdstuk 4 pragma tiek gevoegd kunnen worden de tweede helft zou beter ondergebracht zijn bij hoofdstuk 5 grammatica een derde bezwaar geldt het laatste hoofdstuk taal en taalgebruik als psychologische en sociale verschijnselen psycholinguistiek en sociolin guistiek worden als een soort aanhangsels in dit hoofdstukje opgebor gen het is eigenlijk te gek te geloven dat in een boek waar in taalbe schouwing zo verbonden wil zijn met de maatschappelijke werkelijk hei d pas in de vierde paragraaf van het laatste hoofdstuk taal als socio logisch verschijnsel wordt behandeld alsof dit nog n iet eerder in het boek gebeurd zou zijn onder meer in 2 6 wetenschap en werkelijkheid het dient gezegd te worden dat taalgebruik en taalwetenschap de we tenschap en het gebruik op plezierige wijze met elkaar verbindt want de prijs f 18 50 is relatief laag theo walraven taalgebruik en taalwetenschap inleiding in het onder zoek van verbale kommunikatie assen amsterdam van gorcum 1975 160 pag arie sturm wat wij onze leerlingen ook nog leren een boekje open over the hidden curriculum mijn neefje zit in de derde klas van de basisschool pasgeleden schreef hij in een opstel dat hij al veel geleerd had en hij noemde onder meer moeilijke sommen maar ook moeilijke taallesjes verderop in dat op stel blijkt dat hij ook nog heel andere dingen geleerd heeft het blijkt bijvoorbeeld uit zinnen als de juffrouw is bijna iedere dag boos en zo zie je maar leuke dingen kunnen ook moeilijk zijn niets in de context wijst erop dat mijn neefje de boosheid van de juf f rouw eigenaardig vindt je krijgt eerder de indruk dat hij de mening heeft dat dat er nu eenmaal bijhoon zo n mening komt niet uit de lucht vallen evenmin als het denkbeeld dat leuke dingen ook moeilij k 36