Een vijf schieten

een vijf schieten jenny van hoey theater blij ft een van de kunsten die opvoeders in staat stellen polyvalent en geinte greerd te werken het beweegt zich immers op de drie persoonlijkheidsdomeinen namelijk het cognitieve het attitudinele en het psychomotorische domein dit alles geldt voor makers en toeschouwers het gaat hier over theater in de allerbreedste betekenis en dus over de receptie en de productie ervan daarnaast kan men en dan gebruiken we het jargon dat in het moedertaalonderwijs en het moderne vreemdetalenonderwijs gemeengoed is geworden via theater de vijf vaardigheden oefenen namelijk kijken luisteren lezen schrijven en spreken een vijf schieten daarmee ben je recht in de roos van het vaardigheidsonderwijs en dat op een aan gename meestal actuele manier r i ti ar r x ver het medium theater zegt is heeft hopelijk niet veel meer nodig om tot dit artikel weinig of niets actie over te gaan werken met deze mate nieuws eerder sluit het aan bij rie is niet noodzakelijk beter dan laten we de reeds aanwezige kennis en zeggen werken met poezie het gaat er kunde daaromtrent het biedt immers altijd om wat men met de materie t y f wel een aanvulling van didactische aanvangt in theaterteksten geloof ik aard u krijgt een didactisch model dienen zich als vanzelf een heleboel moge aangeboden waarin de begrippen cogni lijkheden aan zolang men de leerplandoel tief attitudineel en psychomotorisch als stellingen realiseert is iedereen vrij om het mede de definitie en de rol van de vijf vaar even welke andere doelstellingen leerinhou digheden aan de orde zijn verder wordt den leermethoden leermiddelen en didacti gerefereerd aan een aantal vakgebonden en sche handelwijzen in te zetten wenselijk is vakoverschrijdende eindtermen ontwikke dat wat men kiest draagbaar en haalbaar is lingsdoelen en uittreksels uit leerplannen voor de participanten beter nog alle deel omdat er heel wat gebieden aangeraakt nemers zouden vreugde moeten kunnen worden is de schriftuur vaak associatief scheppen in het proces zowel als in het product met theater werken schept veel mogelijkhe de polyvalente meester es den maar stelt daarom juist voorwaarden aan wie er mee te maken heeft je moet als en zijn haar vak lesgever de vaardigheden bezitten om de eigenheden van de tekstsoort op de juiste wie dit artikel leest is in theater geinteres wijze aan te wenden de werking kan seerd en heeft deze tekstsoort reeds inge gebeuren in de vorm van gewone lessen schakeld in zijn of haar onderwijs of zal dat maar ook in kleinere en grotere projecten doen motivatie is er dus wie toch neofiet omdat ik ervan uitga dat de realisatie daar jan feb 1998 nummer 3 27 e jaargang van tijdens de lesdag kan plaatsvinden leerinhouden problematiseren en denk behoort die werking tot de gewone dagtaak processen begeleiden van de lesgever vaak genoeg en dat lerenden motiveren uitdagen en getuigen ook de meeste collega s die dat bekrachtigen doen moest en moet het na de lessen de lerende leren leren alsof je aan een andere dag begon alsof je een sterke leeromgeving realiseren aan een andere soort vorming begon alsof goed klasmanagement en aanwending je aan vrije tijd ging doen bezig zijn met van gepaste leermiddelen deze zaken betekende en betekent dat je communiceren en daarover reflecteren de belasting had hebt van een dubbele evalueren diagnostiseren en remedie dagtaak misschien vandaar ook het feno ren meen dat een aantal scholen momenteel openstaan voor samenwerking met alle professionelen vragen om regies te komen onderwijsparticipanten verzorgen ik ga ervan uit dat de werking de eigen persoon integreren in het opgenomen wordt in de dagelijkse taak van beroep door professionalisering de lesgever dat houdt onmiddellijk in dat zich positioneren in tijd en ruimte vooral sommige lesgevers zich zullen moeten waar het de onderwijsgeschiedenis nascholen betreft cultuur kost geld de kostprijs kan voor vele deze eigenschappen gelden voor alle lera scholen en dan bedoel ik voor een aantal ren in alle vakken de meeste ervan gelden eerder kansarme leerlingen een ernstig wonderwel als voorwaarde om met theater bezwaar vormen transport professionelen als tekstsoort te werken een sterke leer entreetickets daarvan moet de leraar omgeving realiseren bijvoorbeeld houdt let zich bewust zijn en het kan hem misschien terlijk in dat de klasruimte getransformeerd aansporen om zelf enige professionaliteit op wordt of dat men zich naar de theaterzaal te doen zodat de school daarvan kan genie begeeft de ruimte is afhankelijk van de ten een opleiding kan de kostp rijs vermin doelstelling die men wil bereiken al s ik aan deren externen kunnen een doorgeefluik de lijst toevoeg dat lesgevers zich ook emo van vaardigheden worden permanente vor tioneel zouden moeten kunnen uiten zie ik ming kost extra energie tijd en geld de gel dat inderdaad als voorwaarde om bijvoor den die via het decreet op de navorming beeld het express ieve aspect in het spel te vrijkomen zullen in de komende jaren groei kunnen onderwijzen maar eigenlijk zit deze en ze kunnen bijdragen tot een vorming op vaardigheid in de eigen persoon integreren het domein dat hier aan de orde is de in het beroep door professionalisering nascholing moet zich vooral richten op zowel de eigenheden van het artistieke gen vele lesgevers zeggen dat ze het niet kun re als van de eigen expressie dit laatste nen werken op het attitudinele vlak zelfs als betekent dat de leraar zichzelf onderwerpt er pakketjes in de opleiding zaten ervaart aan oefeningen zo weet hij welke mogelijk men vaak een drempel als het gaat om het heden en moeilijkheden dit voor de leerling onderricht van niet cognitieve materie want kan opleveren daar gaat het volgens mij vaak om cognitie menen wij is makkelijker te g rijpen uit engels e a 1996 97 licht ik de volgen maakt ons zekerder gee ft een veiligheid als de reeks van eigenschappen die een goed we echter te maken k rijgen met mate ri e die leraar kenmerken gelaagd is waa ri n een plus een niet altijd leerinhouden selecteren en omze tten twee is wordt het anders lesgevers moe naar leerstof ten daar cognitie aan a ttit ude en vaak aan het leerproces van de lerende faciliteren psychomotoriek koppelen zij moeten hun 27 jaargang nummer 3 jan feb 1998 eigen emoties durven tonen zij moeten een didactisch denkmodel voortdurend nieuwsgierig zijn naar het ande re en de anderen willen zij een graad van je kan de leraar definieren als verkoper dan artisticiteit bereiken dat moeten zij in staat krijgt het didactisch denken een bijzondere zijn zelf elementen aan een gegeven toe te waarde wie voor dit nog steeds edel voegen en liefst het onverwachte toevoegen beroep kiest wil op de eerste plaats handel ze moeten zelf een zekere creativiteit bezit drijven daarvoor bestudeert hij eerst een ten het einddoel in het onderwijs is dat zij paar jaar de koopwaar en in het beste geval leerlingen in staat stellen naar een bepaalde ook de klant het verkopen zelf de didac graad van artisticiteit te evolueren en dat tiek vormt de spil in dit alles bij voorkeur kan zowel productief als receptief zijn komt het didactisch denken voor het didac tisch handelen het is meestal renderender vertrekken vanuit een tekstsoort hier theater vooraf het doel van je onderwijsleerproces impliceert dat men zal afwijken van een te bepalen deze raad dient niet om de schoolboek dat men zelf methoden werk papierberg te vergroten of om aan de ver vormen leermiddelen en evaluatie ontwikkelt wachtingen van papiergieren tegemoet te het betekent eveneens dat men soms vaak komen neen als je een doel vastlegt ken de lesurenorganisatie van 50 minuten door je de richting die je wil uitgaan krijg je een breekt een eigen ruimte is nodig de lesgever overzicht van de elementen die je bij de moet de schoolorganisatie kunnen manipule leerling ontwikkelt en kan je naderhand eva ren vakken die wegvallen lesroosters die lueren of je bereikt hebt wat je gewild had doorkruist worden dat kan hij of zij niet zonder de goede wil van de directie en van bij het werken rond en met theater kan je de collega s als het hele schoolklimaat dyna de categorieen uit onderstaande tabel misch is en zich op ruimere vorming durft onderscheiden onder de tabel volgen de richten kan dat de organisatie vergemakkelij omschrijvingen met voorbeelden ken deze lesgever moet ook contacten kun nen en durven leggen met instellingen en externe professionelen zij zijn ervoor om gecontacteerd te worden en te helpen de afstand tot de leerling 1 persoons a versus theatervorming b leertijd 2 proces a versus product b leerlingactiviteit 3 receptie a versus productie b persoonlijkheidsdomein 4 cognitief a attitudineel b psychomotorisch c taalvaardigheidsaspect 5 luisteren a spreken b lezen c schrijven d kijken e jan feb 1998 nummer 3 27 e jaargang w de afstand tot de leerling persoonsvor leertijd product 2b ming la het product ligt vast en moet meestal de eigen persoonlijkheid van de leerling staat op een bepaald ogenblik presenteerbaar centraal we willen bijvoorbeeld spreekdurf zijn afhankelijk van stromingen en overtui ontwikkelen we beogen hierbij geen artistie gingen wordt de waarde van het proces ke prestaties maar houd en ons bij stappen in soms hoger gewaardeerd dan die van de het leerproces waarbij de leerling leert hoe hij realisatie van een product de keuze tussen bijvoorbeeld met angst kan omgaan bij proces en product hangt echter af van wat voorkeur gebeurt dat via ademhalingstech men zich als doel stelt in dit geval een nieken maar ook ondersteuning via een product realiseren nemen we als voor spiekbneije kan een leerstap zijn beeld een recensie schrijven zoals in het echte leven moet die recensie op een de afstand tot de leerling theatervor bepaald moment persklaar zijn het komt er ming 1b dus op aan leerlingen alle middelen ter hand conventies niet conventies van tekst en op te stellen zodat ze in staat zijn tot dat eind voering staan centraal we beogen hier de product te komen je begrijpt dat aan elk beheersing van verschillende aspecten van product een proces voorafgaat het brede theaterveld we kunnen bijvoor beeld beginnen met het communicatie leerlingactiviteit receptie 3a model iedereen hanteert het ondertussen de leerling ontvangt hoofdzakelijk wat niet waarin zender boodschap en ontvanger betekent dat hij niet actief zou zijn het gaat benoemd kunnen worden als auteur regis hier bijvoorbeeld om de visie van een voor seur acteur de theatertekst geschreven en stelling nog steeds is hierbij aangewezen gezegd en de toeschouwer het is duidelijk dat de leerling een gerichte opdracht krijgt dat dit voorbeeld in het cognitieve domein waarvan hij het doel kent en waarvan hij ligt weet waarnaar en hoe hij moet kijken en luisteren stel dat hij de belichting in de leertijd proces 2a voorstelling moet beschrijven vooreerst hier gaat het om het groei en leerproces werk je dan aan de waarneming deze van de leerling het product is niet belang waarneming is visueel licht is per definitie rijk meestal hebben we hier te maken met ruimtelijk belichting is ook gekoppeld aan zelfactiviteit en met dramatische expressie het auditieve het is belangrijk te zien en te waarin weer kan onderscheiden worden of horen waar en hoe de lichtwisselingen ge men de activiteit als middel of als doel beuren bovendien hangt belichting samen beschouwt stel dat we de juiste lichaams met de betekenis van de tekst bij voorkeur houding bij non verbale communicatie wil moet de leerling kunnen schrijven dat kan len oefenen bijvoorbeeld in een sollicitatie tijdens een voorstelling of met behulp van gesprek het proces om tot deze houding een videocaptatie deze opdracht is com te komen is voor de meeste leerlingen effi plex en hee ft als einddoel het goed begrip cienter dan enkel de houding aan te leren van een voorstelling het gaat hier immers om sociale vaardig heden die conventioneel bepaald zijn het leerlingactiviteit productie 3b aanleren van de fundamenten achter deze de leerling produceert zelf en kan actief conventies legt een brede basis voor de zin genoemd worden vaak loert het spook van van andere conventies door deze doelstel de reproductie om de hoek wie iets doet is ling procesmatig te realiseren worden leer daarom niet altijd productief in de werkelijke lingen allicht gevoelig voor conventioneel betekenis van het woord hier kan het gaan handelen om de theatralisenng van een tekstfrag ment ook in de klas we spitsen het toe op 278 jaargang nummer 3 jan feb 1998 pauzering in de tekstzegging het doel sing van de houding bij een sollicitatie wordt pauzering als element van betekenis gesprek ressorteert hieronder het kan ook geving uiterst boeiend om te onderzoeken gaan om de vergroting van de expressiviteit en plezierig je hebt al begrepen dat we van het lichaam de leerling leert bijvoor dan ook procesmatig werken in de drie beeld staan en gaan zodanig dat hij de juis persoonlijkheidsdomeinen bezig zijn eigen te signalen uitzendt flink rechtop staan op lijk ook een aspect van het medium onder de twee voeten met de blik vooruit is ver zoeken en met lezen luisteren en spreken schillend van staan op een been en het te maken hebben andere gekruist leerlingen kunnen leren hoe ze een krachtige indruk geven in hun persoonlijkheidsdomein cognitief 4a manier van staan en gaan dit kan dienstig het kennen wordt aangesproken we den zijn in het theater maar ook in het werkelijke ken hier aan een overzicht van de grote leven leerlingen kunnen leren hoe ze kijken stromingen in scenografie regie acteerstij en wat ze zeggen als ze iemand begroeten len bij voorkeur kan men vooral aantonen kijken ze dan iemand in het gelaat of kijken hoe opvattingen aan tijd en ruimte gebon ze van iemand weg ook analyse van den zijn hoe de techniek op opvattingen gebaren bewegingen en afstanden tussen inspeelt hoe grote persoonlijkheden nieu figuren op de scene hoort hier thuis wigheden introduceren en daarom juist groot genoemd worden er is ook veel foto taalvaardigheidsaspect 5 materiaal over deze materie zodat ze voor het vaardigheidsonderwijs betekent leerlin minder abstract aangelegde leerlingen toe gen leren omgaan met het hoeft geen gankelijk wordt als je in tweede instantie de betoog meer dat als leerlingen bezig zijn reproductie van deze materie nastreeft doe met de realisatie van doelstellingen die je er goed aan leerlingen eerst te leren onder alle vorige categorieen beschreven schematiseren en verbanden te laten leg zijn ze ondertussen vaardig worden in luis gen met andere kennis zo wordt deze cog teren spreken lezen schrijven en kijken nitieve materie interessanter en bereikbaar der een model dient om elementen te ordenen als je met een vakgroep kan garanderen dat persoonlijkheidsdomein attitudineel 4b elk hokje van dit model geheel of gedeelte het gebied van de waarden attittudes drif lijk bestreken wordt dan garandeer je een ten emoties wordt aangesproken hier vrij complete vorming van de leerling je zal kunnen we werken aan de veruitwendiging als gebruiker merken datje vaak hokjes met van emoties hoe kan een leerling met elkaar moet combineren dat is plezierig je agressie omgaan oefenen met bestaande kan dit model ook verfijnen en verbeteren teksten werkt beveiligend inspringspelen en dat is eveneens leuk gebruiken waarbij leerlingen anderen tel kens vervangen kan het inlevingsvermogen in de hand werken analyseren van emoties die op de scene ter beschikking gesteld leerplannen en eindtermen worden kan hier ook een doel zijn uiter aard werkt men dan ook eerder cognitief in welke mate komt men tegemoet aan de persoonlijkheidsdomein psychomoto realisatie van de leerplandoelstellingen met risch 4c de vakgebonden eindtermen en ontwikke het lichaam wordt ingezet bij om het even lingsdoelen komen de vakoverschrijdende welke activiteit die leerlingen lijfelijk uitvoe eindtermen en ontwikkelingsdoelen aan ren zit men in deze categorie de beheer bod jan feb 1998 nummer 3 27 e jaargang vakgebonden nederlands een voorstelling kan dit impliceren dat zij goed vooraan zitten dat zij zwijgen je ziet in de eindtermen et en ontwikkelingsdoe het is niet altijd origineel dat ze eventueel len od voor de eerste graad van het genoeg licht krijgen om iets op te schrijven secundair onderwijs richt men zich voor het dat ze naderhand kansen krijgen om na te vak nederlands vooral op het functionele gaan welke informatie ze opgedaan hebben vaardigheidsonderwijs 2 men heeft via deze en in welke mate ze correct en volledig was minimumvoorschriften de basis waarover als je vooraf weet dat de informatie die ze elke burger moet beschikken willen waar moeten achterhalen voor hen ook nog rele borgen de et od zijn opgenomen in de vant is verhoog je de kansen op succes nieuwe leerplannen van de eerste graad voor de leerlingen en voor jezelf niets verbiedt lesgevers om deze doelen via theatertekst te realiseren gelieve wat volgt in het argo leerplan voor technisch prak als voorbeeld en niet als voorschrift te lezen tische richtingen in het tso lezen we onder bij de lezing moet je voortdurend terugkop spreken de leerling is erop gericht expres pelen naar bovenstaand model siemiddelen doeltreffend aan te wenden je kunt zelf weer coderen en decoderen een willekeurig gekozen eindterm a stroom 1b 2b 3b 4abc 5ab we vullen het doel in luidt als volgt de leerlingen kunnen in een met de nadruk op theatervorming die in een voorgestructureerd kader notities maken product moet eindigen de nadruk ligt op de schrikven 13 als we teruggrijpen naar leerlingenactiviteit in de productieve beteke bovenstaand didactisch model coderen we nis we bespelen de drie persoonlijkheidsdo deze eindterm als 1a 2a 3a 4a 5d in taal meinen en doen aan luisteren en spreken omgezet betekent het dat we de persoon ontwikkelen op een procesmatige wijze ter enkel in de leerplannen van ovsg vinden wijl de klemtoon ligt op het receptieve en we we de vaardigheid kijken leerlingen bestu ons richten op het cognitieve element we deren de beeldtaal en verwerven een selec ontwikkelen schrijfvaardigheid deze invulling tief en kritisch kijkgedrag in een leerplan wijst op een beginfase in de realisatie van de voor de studierichting woordkunst drama doelstelling de eindfase moet eerder gericht van hetzelfde net vinden we durven spre zijn op een product waarbij een evenwicht ken en bewegen in het openbaar we bereikt wordt tussen het receptieve en het coderen lab 2b 3b 4b 5b productieve en waarbij het onderwerp waar over notities gemaakt worden de overhand in het leerplan van de derde graad aso tso haalt op de persoonsvorming de codering kso van het wkso vermeldt de domeinen voor een gevorderd leerling noteerder zou er lijst toneel de kennis van de volgende als volgt kunnen uitzien lb 2b 3ab 4a 5d begrippen handeling en actie dialoog tekentaal expositie verwikkeling climax voor de b stroom vinden we onder luiste afloop bedrijf de codering 1b 2b 3a 4a ren 13 de leerlingen kunnen de informatie wijst op een zeer cognitief doel de beheer achterhalen in voor hen bestemde tekst sing van taalvaardigheden worden in dit soorten zoals in dramatische vormen geval niet als doel gesteld al deze voor de codering vanuit het model is nu bekend beelden illustreren dat het curriculum 1b 2b 3b 4a 5e de klemtoon ligt hier op nederlands over de drie graden van het de zaak het product het attitudinele het secundair onderwijs mogelijkheden genoeg cognitieve en het kijken attitudes 4b vor biedt om zonder probleem theatertekst en men betekent hier dat je de leerlingen hulp voorstelling in te schuiven geeft om gedragsmatig informatie te kun nen achterhalen als ze dat moeten doen in als je vanuit leeractiviteiten wil vertrekken 278 jaargang nummer 3 jan feb 1998 kan je naderhand coderen volgens het pluk ik volgende voorbeelden uit ieren ieren model opvoeringsanalyse krijgt dan bijvoor komt probleemoplossend denken samen beeld de codering 1b 2b 3ab 4ac 5ead de zoeken naar oplossingen en die voortdu vaardigheden die zeker aan de orde komen rend bijstellen aan de orde zoals sociale zijn kijken luisteren en schrijven omdat een vaardigheden vraagt leren leerlingen het opvoeringsanalyse gekoppeld moet zijn aan verschil herkennen tussen verbaal en niet de tekst heeft de leerling ook moeten lezen verbaal gedrag ze moeten zich assertief de codering 5eda wijst op de rijkdom van de opstellen in de taak die ze in dit project activiteit aan vaardigheidstraining voorberei gekregen hebben ze moeten in groepsver ding van een voorstellingsvisie kunnen we band werken uit de opvoeding tot burger coderen als 1b 2a 3a 4a 5c een recensie zin neem ik de eindterm waarin gevraagd schrijven kan als codering 5d krijgen met wordt zich te leren inzetten voor de school deze enkelvoudige codering wil ik illustreren en dat gebeurt als leerlingen bij een project dat je niet telkens alle mogelijke doelen moet betrokken zijn vermelden als je er zeker van bent dat alle hokjes ooit aan de orde zijn kan je telkens het meest prominente doel selecteren besluit vakoverschrijdend ordeningskaders zowel het hier gepresen teerde didactisch model als de leerplannen vanaf september 1997 moet de school kun als het kader van de vakoverschrijdende et nen aantonen dat de vakoverschrijdende et en od willen ordenen en selecteren elk en od nagestreefd worden ook hiermee ordeningskader kan een vakgroep en een heeft de decreetgever een garantie voor alle school in staat stellen om overleg te plegen burgers willen inbouwen er wordt veronder over wat men de leerling aanbiedt via dit steld dat aan leerlingen het beschreven mini overleg wordt het aanbod een zaak van de mum wordt gepresenteerd de bedoeling is vakgroepen en van de hele school en dat is niet dat aan het bestaande curriculum van de bedoeling zo kan men evolueren tot een alles wordt toegevoegd eerder zou de school waarin brede vorming en samen school het bestaande voorschrift als orde hang gegarandeerd is dat men ondertus ningskader kunnen gebruiken dit impliceert sen een goed zicht krijgt op waar men overleg met al wie vorming geeft een van de eigenlijk mee bezig is en dat men dan ook eerste boodschappen is denk ik dat elke kan selecteren is niet alleen meegenomen vakgroep nagaat welke vakoverschrijdende maar is in deze tijd een essentieel kenmerk et od in de vakken reeds nagestreefd wor van e ffectief en kwaliteitsvol onderwijs den en welke er nog bij kunnen als je dat op schri ft stelt heb je te maken met een jaar befaamde woorden parafraserend durf ik te plan vakwerkplan schoolwerkplan zeggen wie het theater liefheeft volge het in het onderwijs ben je vaak vrijer dan je vanuit de ervaring met schooltoneelproduc denkt voorschri ft en zijn vaak beperkend ties waarbij leerlingen uit verschillende maar kunnen aansporen tot selectie zuiver onderwijsvormen betrokken waren en waar heid van denken en overleg met collega s bij zij zoveel mogelijk zelf in handen namen jenny van hoey mollenveldwijk 30 3271 zichem jan feb 1998 nummer 3 27e jaargang in 1 noten 1 dit artikel is de verdere uitwerking van een korte lezing gehouden als introductie op de educatieve theatermarkt in de universiteit antwerpen op 17 september 1997 die namiddag werd georganiseerd door het centrum voor beroepsvervolmaking leraren cbl uia tevens werden elementen toegevoegd uit een inleidende lezing rond muzische vor ming in het kader van hobo hedendaagse onderneming ter bevordering en onder steuning van ontwikkelingsdoelen en eindtermen muzische vorming in het basis en secundair onderwijs van de departementen lerarenopleiding een project in samenwerking tussen de canon cultuurcel van het departement onderwijs de warande in turnhout en de theatergroep bronks deze lezing werd gehouden op 10 november 1997 2 voor de tweede en de derde graad zijn er nog geen eindtermen of ontwikkelings doelen 3 de lezer heeft allang begrepen dat met deze tekstsoort bijna alles mogelijk is allicht is dit geloof verbonden met de affiniteit die je met een of ander ontwikkelt bibliografie engels n e a een academische lerarenopleiding na het decreet traditie en innovatie persoon en gemeenschap 49 1 1996 97 p 1 16 27 jaargang nummer 3 jan feb 1998