Een wereld te winnen

versla g laat staan dat hij een relatie met z n a ll edaagse werkelijkheid kan leggen de tweede vraag blijkt dan ook heel moeilijk te beantwoorden de begrippen warmte en stof hebben bij elsbeth van der laan voorbeeld in het alledaagse leven een heel andere betekenis dan in deze natuurkundeles martine jetten een antwoord als een lepeltje in de hete thee wordt zelf ook warm kunnen veel leerli ngen een wereld te winnen dan ook niet geven die voldoende staat wel voor reproductie op het moment van het proefwerk maar dat is maar een pover resul taat van de vele uren onderwijs en stamp voor het vak natuurkunde hebben de leerlin werk kan het anders gen de volgende drie oefenvragen opgekre gen in ieder geval zouden docenten leerlingen 1 noem drie manieren van warmte transport moeten leren omgaan met de taal en vaardig 2 noem van elk een voorbeeld heden zoals die op school vereist worden de 3 welk verschil bestaat er tussen geleiding en stro zogenaamde schoolse vaardigheden door de ming komst van steeds meer meertalige leerlingen in het onderwijs blijkt dat de beheersing van de oefenvraag welk verschil bestaat er tussen deze schoolse vaardigheden lang niet altijd geleiding en stroming wordt in de klas vanzelfsprekend is docenten die tien vijftien b es prok en of vijfentwintig jaar geleden zijn begonnen doc wi e he eft daar een antwoord op hebben niet meer dezelfde leerlingen voor lee ik h eb gewoon overgesch reven zich als toen en door de veranderende doc wat heb je dan opgeschreve n beginsituatie van de leerlingen veranderen de lee warmte wo rdt d oo rgegeve n door s tof dat is problemen en worden ook de eisen die gele iding gesteld worden aan docenten steeds ingrij doc dat is goed warmt e wordt doorg egeven doo r pender dezelfde soort problemen hadden en stof dat is geleiding hebben taalzwakke leerlingen de komst van meertalige leerlingen maakt dat het meer dit protocol is afkomstig uit het proefschrift opvalt docenten moeten handreikingen krij van maaike hajer lere n in een twee de taal gen om met de veranderende leerlingpopula 1996 werkzaam bij de vakgroep nt2 bve tie om te gaan in wezen houdt dit in dat er van de hogeschool van utrecht en project eenvoudigweg zo lesgegeven moet worden medewerkster bij de slo voor haar onder dat alle leerlingen zich de lesstof beter eigen zoek naar de taalaanpak van docenten bekeek kunnen maken ze de interactie in een mee rtalige 3 mavo klas in het bovenstaande fragment is niet echt op dit moment verschijnen er regelmatig sprake van interactie tussen docent en leer li n uitgaven die de docent dergelijke handreikin gen de bespreking van de vraag is minimaal gen doen een voorbeeld daa rvan is de reeks d e doce nt gaa t bij voo rbee ld ni et in o p he t taal in de klas slo in elk van deze brochu feit dat de leerli ng het antwoord in ty pische res krijgen docenten van een vak tien tips schooltaal overgeschreven heeft overigens voor bijvoorbeeld het behandelen van vak flattee rt hij overgeschreven nog tot opge teksten en het omgaan met vragen maar de schreven waarschijnlijk zal de leerling met erv aring leert dat het aanreiken van tips all een juiste opgeschreven antwoorden en veel onvoldoende is ze zijn nog niet vakspe c ifiek stampwerk wel een voldoende halen voor het en concreet genoeg proefwerk maar waar staat die voldoende daarom werd naar aanleiding van de ver dan voor niet voor begrip dat de leerling schijning van de laatste delen van de bro over enige tijd ook nog kan to epassen bij churereeks tien tips voor de ecomonie voorbeeld als dat nodig is in de leergang docent informaticadocent techniekdo 20o moer 1997 4 cent en de docent verzorging tijdens de deze blijft eisen aan de leer li ngen ste llen nationale onderwijs tentoonstelling not activee rt de leerlingen en begeleidt ze bij het op a4 januari 1997 het symposium taalbeleid oplossen van problemen met schooltaal de en taalgericht vakonderwijs in het voortgezet gids bespreekt schoolboekteksten uitgebreid onderwijs georganiseerd op dit symposium onder andere door leerli ngen zelf de belang werd vanuit verschillende invalshoeken ge rijkste punten te laten samenvatten of de sproken over oplossingen voor de aanpak van leerstof in eigen woorden te laten verwoor leerkrachten bij meertalige leerlingen in haar den hij geeft goede feedback op problemen centrale inleiding schetste maaike hajer de en oplossingen van leerlingen en blijft denk belangrijkste uitkomsten uit haar proefschrift vragen stell en bij de schooltaalgids blijkt vandaaruit deed ze vervolgens een aantal interactie het sleutelwoord aanbevelingen vakdidactici van aardrijkskun door interactie kom je als docent te weten de geert van den berg natuur scheikunde welke kennis leerli ngen nog missen daar frans wiersma wiskunde fred goffree en naast kunnen leerlingen in interactie onder biologie kerst boersma waren uitgenodigd ling kennis uitwisselen en elkaar helpen een presentatie te houden over mogelijk door lastige schooltaal te parafraseren kun je heden waarop in hun vak aandacht aan taal leerlingen ermee om leren gaan en door over gegeven kan worden daarna reageerde een leerstof te praten wordt het eigen interactie panel van politici onderwijsinstellingen en is daa rn aast ook heel belangrijk om betekenis uitgevers op de suggesties van de vakdidactici sen te achterhalen die leerlingen al hebben bij het panel bestond uit ed veenstra proces bepaalde begrippen of om a lledaagse beteke management voortgezet onderwijs henk nissen te ontwikkelen voor zover die ontbre radstake slo kome van helvert xus ken en welbeschouwd hebben we het met roland kip uitgever ivio wim galjee dit all es niet zozeer over nt2 didactiek als uitgever en kete kervezee procesmanage wel goede didactiek wat dat betreft is er ment lerarenopleiding mede door de komst van nt2 leerlingen uit het symposium bleek in ieder geval heel een we reld t e wi nn e n duidelijk alle geledingen moeten uitwisselen en samenwerken om van docenten schooltaal een vraagbespreking bij een schooltaalgids gidsen te maken levert een ander soort protocol op hajer 1 996 p 21 3 gids versus verwijder in een les biologie worden oefenvragen de schooltaalgids een van de docentenpro besproken die gemaakt zijn door de leerlin fielen uit het proefsch ri ft van hajer staat gen tegenover de schooltaalve rm ij der d e behande doc en vraag zes mohammed ling van de vraag over stroming en geleiding moh welke invloed heeft voedingsvezel op de is er typisch een van een schooltaalvermijder werking van de spieren in de wand van het een schooltaalvermijder gaat het probleem darmkanaal bevordert de werking van de van de gebrekkige schooltaalkennis bij leer spieren dat t makkelijker erdoorheen gaat li ngen bij voorkeur uit de weg hij legt doc ja die bevordert stimuleren de spieren om bijvoorbeeld op voorhand lastige woorden uit ze goed die moeten een prikkel krijgen helaas is dit bij een proefwerk of examen niet en op basis van die prikkel kunnen ze zich mogelijk formulee rt zelf de juiste antwoor samentrekken en ontspannen die spieren den dan komt het in ieder geval juist in het hebben dus eerst een prikkel gehad en die sch rift waarna de leerlingen de antwoorden vezels geven die prikkel aan dat darm uit het hoofd kunnen leren en desnoods kanaal daardoor wordt het voedsel beter vervangt hij het lesboek maar helemaal voor bewogen het vak zelf zijn dit misschien tijdelijk ade jer juf ik heb ze worden soepeler quate oplossingen maar het lee rt de leerli ng doc nee die vezels zitten in het eten he daar niet omgaan met de lastige schooltaal gaat het om voedselvezels tegenover de vernujder staat de schooltaalgids moh wat is t dan 1997 4 moer 201 doc wat jij gezegd hebt ze s timuleren d e gidsen waar te b eginnen spi eren tol st i mul ere n d e spieren tijdens het symposium was iedereen het do c ze stimuleren de we rking van de spi ere n erover eens dat a lle docenten taalge ri cht les of ze prikkelen de werking van de spieren moeten geven een belangrijk discussiepunt is l ee prikkel natuurlijk de vraag in hoeverre dat mogelijk do c een p ri kk el g ev en is kan bijvoorbeeld van een wiskundedocent le e wat betek e nt dat verlangd kan worden dat hij bijna een tv t2 doc ja wat b e tek e nt ee n p rikkel geve n deskundige is kunnen de docenten neder maakt een gebaar waarbij ze z ich in de lands niet beter door hun co llega s aangewe arm p rikt zen worden om leerlingen te leren omgaan doc dat is een pri kk el ie mand aanrake n met schooltaal he t lijkt logisc h maar dan ga lee ja maar wat je er aan voorbij d a t bij ieder vak de ins truc doc ook die spi ere n snap j e tietaal lees schooltaal een probleem vormt lee nee ik snap het niet voor een bepaalde groep leerlingen all e to l ik snap h e t ook nie t vakken zitt en met het proble em du s moeten do c tolga dan prob eer ik het nog eve n ee n all e vakken ook zo eken naar oplossingen als keertje uit te leggen wie snapt een prikkel men niet gezamenlijk naar oplossingen wil ge ve n aan die spie re n niet we h ebb e n zoeken dan lijkt het de inv es teri ng ni et eens gezegd dan wil ik het even uitleggen nog waard hee l kort hier ook vanwege v a kinhoudelijke motieven is gaat naar het b o rd e n tek e nt een stukje het d e moeite waard dat alle docenten mee darmkanaal m et v oe dselbrokjes erin denken over oplossingen ge ert van den tol maakt ni et uit welke darm t is b e rg vakdidacticus aardrijkskunde wees e rop doc d at is bijvoorbeeld het darm kanaal we d a t de nt2 problematiek doc enten dwingt stellen even de dunne darm voo r he t opnieuw naar hun vakinhouden te kijken voe ds e l moe t ve rder gaan dus hie r z itt en do c enten zouden moeten nadenken ov e r d e spie re n in hi er z it je v o e dsel in en leerpro ce ssen en d e rol van taal daa ri n daar voeds el dat ve rze lrijk is bij hoort ook reflecteren ov e r het doel van to l wat is veze l hun onderwijs moeten de leerlingen bij doc ja ik de nk dat dat h et pro bleem is wat is voorb e eld definiti e s kunnen spuien van all er v e wat is ee n veze l lei begrippen en zijn al die begrippen die in het boek staan eig e nlijk we l all em aal de uit dit proto col blijkt dat de docent niet moeit e waard in een aardrijk s kundemethode all een geinteresseerd is in het goede ant word e n in een thema van ti e n less en bijvoor woord de leerlingen mogen ook alternati e b eeld 7o begrippen a angel e erd kun je niet ven geven en daardoor wordt duidelijk waar beter een aantal kernbegrippen uitgebreid de leerstof mo e ilijkheden opl evert ov erigens besprek e n dat wil z e gg en met aandacht voor wordt ook duidelijk hoe moeilijk de taak is de concepten di e le erlingen al hebb e n bij die waar docent en leerlingen zich voor g e steld begrippen door leerlingen v eel te laten zien de vraag in het leerbo ek bevat veel praten en nadenk e n ove r de werkelijk b e abstracte schoolse woorden en e en goede langrijke begrippen kom je er ook achter beantwoording neemt veel tijd in b eslag welke betekenissen le erlingen eraan geven maar he t kost waarschijnlijk nog ve el meer en dus of er eventu eel extra uitleg nodig i s tijd als de leerlingen de begrippen aan het op die manier is de kans veel groter dat ze eind van de le s nog steeds niet begrijpen zich begrippen werkelijk eigen maken en waardoor deze door h e t jaar heen obstakels als gevolg daarvan kunn e n toepassen in hun blijven opleveren alledaagse werkelijkheid en dit is natuur lijk niet alleen bel a ngrijk voor de meer talige leerlingen alle leerlingen zijn gebaat met deze veranderende kijk op vakinhou den 202 moer 1997 4 lesmethoden is nog geen reden om het bij vak s te vergeten op het symposium kwam naar voren dat niet all een docenten maar ook politici nascholers literatuu r en uitgeverijen verantwoordelijk zijn voor vakinhouden en didactiek een veranderende hajer m leren in een tweede taal intera c tie in kijk op vakinhouden heeft idealiter ook gevol vakonderwijs aan een meertalige ma vo klas gro gen voor lesmethoden methoden zijn bij ningen wolters noordhoff 1996 uitstek een handvat voor docenten in de hajer m t meestrings e wagenrans methoden zou alleen moeten worden uitge red taal in de kla s se rie tips voor vak gaan van kern begripp e n in de biologie docenten van basisvomungsvakken lelystad methode zou bijvoorbeeld het kernbegrip ivio 1 994 e v spijsve rteri ng centraal moeten staan zonder all e ba ll ast van galblazen die ergens in uit monden methoden moeten nog meer dan nu het geval is steeds minder een afgeleide worden van de wetenschap de uitgevers die aan de paneldiscu s sie deel namen zeiden dit te onderschrijven in de discussie bleek dat de lesmethode niet al te veel af kan wijken van de didactiek van de docent omdat hij of zij er natuurlijk wel mee moet kunnen werken hetzelfde geldt bij voorbeeld voor methoden die nu ontwikkeld worden voor de tweede fase van h e t voort gezet onderwijs hoe dan ook lijkt het nood zakelijk dat docenten geschoold worden om goed met nieuwe lesmaterialen om te kunnen gaan interactie is het sleutelwoor d al eerder kwam naar voren dat interactie het sleutelwoord lijkt te zijn om leerlingen te leren omgaan met schooltaal ook interactie tussen vakdidactici uitgevers politici en nascholers blijkt noodzakelijk interactie lijkt ook een sleutelwoord voor de docenten zelf omdat taalproblemen spe len bij a ll e vakken lijkt het logisch dat all e docenten bij elkaar te rade gaan hoe ze omgaan met schooltaal dit kan bijvoorbeeld door te netwerken met andere scholen die een vergelijkbare schoolpopulatie hebben binnen s chool kan door begeleide inte rvi sie of het raadplegen van co ll ega s blijken dat men al veel oplossingen bedacht heeft in ieder geval zouden taalproblemen een agen dapunt op sectie en andere overlegmomen ten moeten zijn docenten moeten ophou den met te doen wat ze leerlingen altijd verwijten dat je het bij vak n hebt geleerd 1997 4 moer 203