Een zeer beproefde roomse didactiek van het bijbelverhaal. De halve eeuw oude methode van frater Bellarminus.

kees combat een zee r beproefd e rooms e didactie k va n het bijbelverhaa l de halve eeuw oude methode van frater bellarminus onlangs schoot mijn gemoe d weer eens vol in een bak met afgedankte boe ken van een oud patershuis hervond ik een stuk van mijn lagereschoolperiode leergang voor de bijbelse geschiedenis de weg naar christus oude testa ment handleiding 5 voor de leerkracht van het vijfde leerjaar daar zag ik weer hoe nog voor in de jaren zestig daarna moet het gauw af gelopen zijn geweest meester olde bruggink uit boekelo met vaste hand op het zwarte schoolbord op standaard met zo n steun van achteren dat ie niet omviel de weg naar de hemelpoort tekende rechtsboven de omweg naar het vagevuur en helemaal naar rechtsbeneden d e donkere we g naar de hel we mochten dat natekenen omdat ik en nog een paar jongens dat vlotweg de den nam meester ons in vertrouwen en liet ons het boek zien waaruit hij deze en andere metaforische tekeningen voor het bord steeds overnam het was dit boe k dat ik nu terugvond in de dump uitgeverij st gregorius huis utrecht me t ee n nihi l obstat va n w r d e jong censo r a h t e schalkhaar 26 octobe r 1946 auteurs frater m bellarminus mol e n l j welling de methode had het jaren uitgehouden da s duidelijk dat de heren niet over een nacht eis waren gegaan blijkt op bladzijde 5 uit de volgende historisch interessante mededeling deze leergang voor de bijbelse geschiedenis kwam tot stand met medewerking van dr b alfrink professo r in de exegese en het hebreeuws aan de keizer karel universiteit t e nijme gen welke bemoeienis de latere aartsbisschop van utrecht kardinaal alfrin k daadwerkelijk me t de leergang heeft gehad weet ik niet maar het werk ademt in elk geval de geest van ruimte en vrijheid die alfrink nie t op zijn opvolge r heeft kunnen overbengen van de grote frater bellarminu s mol zou ik later veel tekeningen zien blin kend van eenvoud en ook de tekeningen bij deze bijbelse geschiedenis waren hem een zorg op blz 346 van het dikke boek lees ik t e tekenaar heeft vee l moeten studeren naslaan e n bespreken o m el k detai l verantwoor d t e doen zijn hij heeft daarbij echter van elk gegeven niet alleen een juiste maar ook een artistie k verantwoord e tekenin g gemaakt elk e tekenin g i s rustig voornaam gewijd gehouden bij elke figuur i s gedacht aan een bepaalde ex pressie en ze zullen dan ook niet nalaten te spreken en zo was het er moeten in on s land duizende n inmiddel s gepensioneerd e onderwijzers rondlope n di e met bellarminus handleiding binne n berei k d e eenvoudige lijnen op hun bord hebben gezet bordtekenen was een eis waar aan elke onderwijzer moes t beantwoorden en hoe simpel was het gehouden denk niet schreven bellarminus e n welling dat wij u gaan vermoeien met n ingewikkelde methodiek uw geest en uw werkwijze zullen rust vinden in de eenvoud van ons plan dit is dan de weg die wij voor u gebaand hebben zelfverzekerd ware n ze wel die twee kalm en vastbesloten 59 maar met redit ik wil hier omdat naar mijn mening voor het geven van bij belse geschiedeni s nimmer zulk een voortreffelijke didactie k i s bedacht als door frater bellarminus mol de inhoud van dit teruggevonden boek weerge ven ik doe dat ook omdat ik vind dat bijbelse geschiedenis weer in het curri culum van de oudere groepen in het basisonderwijs e n in de basisvormin g opgenomen moet worden beter dan theologie op de hurken moraalleer aan de hand van de noden in de wereld of een maatschappijleer met geforceerde doel stellingen via een goed verteld verhaal komen moraal gods en mensbeeld vanzelf aan de orde het boek van bellarminus en welling bestaat uit een algemeen gedeelte dat gaat over de uitgangspunten en het didactisch kader en een bijzonder gedeelte waarin het bijbelverhaal in veertig lessen wordt uiteengezet de leerstof de bijbelse geschiedenis het bijzondere gedeelte begint met een overzicht van de leerstof een verant woording van de keuzen die gedaan zijn en een lesschema daarop volgen de veertig uitgewerkte lessen we vinden die terug in acht perioden en twee losse verhalen met die verhalen van judit en job wordt de cyclus afgesloten lessen 39 en 40 daaraan vooraf gaan dan i jeugdgeschiedenis van het mensdom met onder meer het verhaal va n de schepping de zondeval en belofte van de verlosser kai n en abel de zond vloed noe en zijn zonen en de toren van babel les 1 3 ii de aartsvaders 2000 tot 13d e eeuw voo r christus hier gaat het ove r abraham isaak jakob en diens zonen hun reizen naar egypte en steeds her haling van de belofte les 4 11 iii moses en de uittocht 13de eeuw met centraal daarin moses de plagen van egypte het paaslam de uittocht de doortocht door de rode zee de tocht door de woestijn de wetgeving bi j sina i e n de aankomst bij he t beloofd e land les 12 17 iv josueen de intocht 12de eeuw eindelijk in het beloofde land les 18 19 v de rechters met het verhaal va n debora en barak gedeon de rechters jefte en samson fer was nu een vrouw delila geheten met wie samson het erg goed kon vinden les 20 22 vi de koningen 1050 697 liefst tien lessen worden gewijd aan de periode van het koningschap van saul david en salomon de scheuring van het rijk de profeten elias amos en isaias achab en izebel de assyrische gevangen schap en tobias les 23 32 vii de gevangenschap in babyion 606 586 536 gaat over de profeet jere mias de val van jeruzalem in 586 de babylonische gevangenschap het ver blijf in babyion met ezekiel en de profeet daniel les 33 35 viii tijdperk van het herstel met daarin lessen over de terugkeer de gods dienstvervolging tusse n 200 en 100 en de strijd voor godsdienst en vrijheid les 36 38 60 de w e g n e e r l h r u l n i geel raiia t d e gesloten paradtfs pooii o p nee r ne t telcen o n z e r v e r l o s s i n g o m ov r t e gee ni n je we g me t l n r l a l u i aie uitloopt o p j e geopenj e paraduspoort raa r w j i n eeuwigneid zulle n zie n h e m me t wie w u o p j e cloej e we g ge lee j nebbe n e n ji e z o vo l liefj e wa s en z o goe j o m me t on s n e ei e gaan i u i h h j e twe e i estementen staa t jesu s kruis waarvan reej s alle n leefden ji e j e volhei d jer t y j niet mocnle n beleve n e n i n well s breekt wu ji e ji t w e l mogen voortgaa n i n vrede l i e e r m u n vjod b a a n v o o r u w a a n s e n u n m u n w e g t p s s 61 de didactische kwaliteiten het zal wel bekend zijn zeker in katholieke kring wist men t dat onderwij zende broedercongregaties doorgaan s zorgden voor excellent onderwijs aan kinderen in de leeftijd van zes tot twaalf ik laat de negatieve kanten van het internaatsleven waarover onder meer door theo vesseur en jeroen brouwers zo pakkend is geschreven nu maar buiten beschouwing als zijnde uitwassen die in zulke gesloten inrichtingen geleid door celibatairen zeker zullen zijn voorgekomen er stond erg veel tegenover zoals de jezuieten veel leden van de katholieke intelligentsia in hun scholen voor voortgezet onderwijs hebben gevormd zo deden de broedercongregaties da t op het niveau van de lagere school de broeders van maastricht bijvoorbeeld waren om hun onderwijs kundige inzichten hoog gewaardeerd e n wat de jeugdliteratuur betreft zonder het r k jongensweeshuis ee n uitgeverij va n de fraters van tilburg zo u deze bijvoorbeeld de voor veel katholieke kinderen spannende en opvoedende avonturen van puk en muk gemist hebben we praten nu in de literatuurdidactiek over productief creatief werken wat is dan dit uit mijn vondst t samenstellen van n godsdienstig werkboekje i s iets dat kinderen graag doen n kind wil concreet zien en uiten wat het weet en is graag zelf actief in het leerproces dit moogt ge niet onderschatten en daarom ook niet de poging om het kind in zijn drang zich tastbaar te laten uiten minachten de dran g iets te maken zit elk kind in t bloed u moog t dan het werkboekje niet beschouwen als een franje van deze leergang t is n wezenlijk bestanddeel en geeft t kind gelegenheid zijn doe drang te bevredi gen t maakt ook uw godsdienstonderwijs fris en aangenaam p 30 in de zelfde geest onderscheiden de auteurs onderdelen die de leerlingen echt moeten kennen en andere die alleen dienen om uw les belangwekkende en begrijpelijk te maken de kinderen behoeven al deze zaken dus niet te kennen en te leren ce sont les petites choses qui interessent les enfants en de cursivering is van hen de gehele leergang de totale leergang van zes jaar bijbelse geschiedenis bestond uit een overdon derend pakket als gezegd telt mijn gebonden afdankertje voor het vijfde leer jaar al 350 bladzijden maar voor dat jaar komen daar nog bij een boek met veertig geillustreerde lessen over het oude testament in twee delen en een bijbels werkboekje tevens leerboekje die opzet gold voor elk jaar telkens de handleiding en het werkboekje en dan een gevarieerd lessenaanbod voor de eerste klas bestaat het lessenboek bijvoorbeeld voor het oude testa ment uit zeven grote platen zonder tekst en voor het nieuwe testament ui t twintig geillustreerd e lessen in de zesde klas bijvoorbeeld uit veertig geil lustreerde lessen over het nieuwe testament met daarbij het johannes evan gelie en de handelingen der apostelen voor het voortgezet onderwijs was er dan nog een leesboek in twee delen voor beide testamenten een leerboekje en een leidraad vcor de docent tot het hele pakket behoorden bovendien drie landkaarten van de oude we reld de stad jeruzalem en palestina eveneens door bellarminus mol ontwor 62 tefc i t i j se he t r y c k d e s a r g r o n t s z a 1 m et s m o o c k e n rs t m fjl j i 5fc t e r u i i l h j m 0 j j p lf i t z a n q g n u e u w i g h e e r e n xo o g 77 fe t 5e izr l i dcnstuck volvoer t a l w a t dc v l e e r m i u s v l c r c k j ff m i s f s rt zpat in l u c n t e n x w a ve l r o e r t v e r l a n q 3 lt c e d e e l e n au r g k ts fc 1