Documenten
piet giele n effe uitrekene n wat ik van dat boek vind literatuurmete r een praktische bijdrage van piet gie n leraar nederlands aan de bovenbouw van de havo werken met de literatuurmeter een hulpmiddel voor de leerling om zijn leeserva ring exp liciet te maken de lezer kan er morgen mee aan de gang inl e idin g antieek en j fontijn ik heb al een boek hoofd stuk 11 en 1 2 over het algemeen kunnen de een van de belangrijkste doelstellingen van het li leerlingen van de havo top gemakkelijk overweg teratuuronderwijs is dat de leerling zichzelf ont met de literatuurmeter de inleidende lessen ver moet via het literaire werk dat betekent in de liepen doorgaans plezierig en efficient onze leer praktijk dat de leerling leert op persoonlijke wij lingen vonden het leuk om in groepen aan een in ze uiting te geven aan zijn leeservaring bij ons trige te werken en er werd ook aandachtig geluis havo top marienburg te s hertogenbosch krij terd naar elkaars presentaties in het vervolg is de gen de leerlingen een lange keuzelijst met op opzet van die lessen uitgewerkt misschien heb je drachten die als doel hebben het vorm geven aan er wat aan voor je eigen lessen de leeservaring de opdrachten varieren van het maken van een collage tot het beargumenteerd d e in lei d e nde l essen bij d e l i t era tuurm eter bespreken van de spanningsopbouw in het boek zie bijlage naar aanleiding van 12 boeken van les 1 hun boekenlijst werken de leerlingen zo n op de klas wordt verdeeld in groepjes van 2 a 3 leer dracht uit in het leesschrift over de overige 13 lingen ze krijgen de volgende opdracht waar zij gelezen boeken formuleren zij hun leeservaring ongeveer twintig minuten aan mogen werken met behulp van de literatuurmeter je kunt er soms hebben ze iets meer tijd nodig mee uitrekenen hoe literair je een werk vindt bedenk een intrige voor een boek in een van de leerlingen leren met behulp van argumenten hun volgende genres eindoordeel onder woorden te brengen a dokte rsroman hoe de literatuurmeter precies werkt lees je ver b kasteelroman derop de uitgebreide toelichting erbij is voor de c science fiction leerlingen geschreven wat theorie betreft is deze d horro rve rhaa l meter voor een belangrijk deel afgeleid van t geef de belangrijkste gebeurtenissen beknop t 36 weer minimaal een halve bladzijde toelichting voor de leerlingen geef ook een korte beschrijving van het uiterlijk bij de literatuurmete r en het karakter van de belangrijkste hoofdperso nen de literatuurmeter is een hulpmiddel bij het ver nb het boek is voor een groot publiek bestemd woorden van je leesbeleving aangezien die lees het moei worden verkocht in sigarenzaken en bij beleving erg persoonlijk is zal niet iedereen bij albert heijn hetzelfde boek dezelfde uitkomst hebben wat je je hebt ongeveer twintig minuten de tijd van een boek vindt wordt onder meer bepaald een leerling uit de groep moet straks het verhaal door de volgende factoren vertellen en de personen karakteriseren a totale eerervaring als je over het algemeen tijdens de tweede helft van de les worden de in werkjes uit de boeketreeks leest zul je een boek triges aan de gehele klas verteld als huiswerk als oeroeg al gauw buitengewoon literair vinden schrijft men per groep de eerste bladzijde de als je gewend bent aan zware psychologische ro laatste bladzijde en eventueel zomaar een boei mans zul je oeroeg misschien als een tussendoor ende bladzijde van het verhaal tje beschouwen b levenservaring wie van nabij een scheiding les 2 heeft meegemaakt zal een boek over dit onder men leest de resultaten van de schrijfopdracht werp anders waarderen dan wie nooit met een aan de klas voor scheiding in de directe omgeving geconfronteerd de resultaten worden geevalueerd en daarna volgt is er een discussie over de vraag of dit soort verha c karakter smaak als je nogal ruig van aard len al of niet tot de literatuur gerekend moeten bent zul je andere boeken waarderen dan je dro worden merige klasgenoot bijvoorbeeld kortom de uitkomst van de meter is subjectief les 3 wel zorgt de meter ervoor dat de redenering in je de docent leest het satirische verhaal met ogen beoordeling meer objectief is als sterren voor uit t antieek en j fontijn ik de meter is namelijk zodanig samengesteld dat heb al een boek hoofdstuk 1 t de leerlingen de juiste argumenten op de juiste wijze het eind krijgen daarbij vooraf twee luiste rv ragen oordeel bepalen 1 wat wordt er in het verhaal bekritiseerd er zijn verschillende soorten argumenten 2 hoe wordt er bekritiseerd 1 argumenten m b t de opbouw van het boek de antwoorden op de luistervragen worden eerst de opbouw van een boek kan zeer origineel zijn in groepjes en dan klassikaal besproken maar ook uiterst afgezaagd oftewel stereotiep zo n stereotype opbouw vind je vaak in een boe les 4 ketreeksboekje zuster a wordt verliefd op de de leerlingen krijgen de literatuurmeter met de chirurg maar al gauw blijkt dat zuster b het op uitgebreide toelichting erbij uitgereikt ze lezen dezelfde arts voorzien heeft zuster b gaat stoken de informatie door en noteren bespreekpunten tussen de dokter en zijn inmiddels geliefde zuster vervolgens worden de bespreekpunten klassikaal a er komt een verwijdering tussen de dokter en doorgenomen zuster a welke nu troosteloos is komt alles nog de leerlingen krijgen voor een volgende les les 5 goed en zo kun je nog wel enkele voorbeel de opdracht een boek te lezen dat ze met behulp den van een stereotype opbouw uit je mouw van de literatuurmeter willen bespreken ze bren schudden gen voor die les het boek mee alsook zo veel mo als je hiernaast een boek als de metsiers van hu gelijk informatie over de schrijver die van belang go claus zet hoef je niet lang naar het verschil te is voor het begrip van het boek zoeken dit boek heeft een erg geraffineerde op bouw waarbij de gebeurtenissen vanuit verschil les 5 lende personen gezien worden en dan heeft de leerlingen werken individueel aan de formule claus ook nog listig het heden en verleden door ring van hun leeservaring met behulp van de lite elkaar geweven ratuurmeter de docent verleent waar nodig bij een zorgvuldige structuur is een vereiste voor een stand literair werk 37 d iia taar e n kot d nkea swhlae uitrekenen hoi lite rair ee n werk 1s dat kan alleen aal d e uit koet por persoon ril ms verschillen rent een vork slaat niet bij iedereen dezelfde toetsen aan kies per vraag dat e ne antwoord en noteer steed s d score dip bij het antwoord hoort tel j oo r op au raadpleeg de u t cratuuromter eay yes saai 2 pt 1 pt o pt 2 pt woord ta vind 1k de opbouw van hi t erg verfijnd goed kan re eter wti ay werk 8n o7 door 8n o t origineel mispel ion rvaar ik d e vork als erg als redelijk alle andere als aterootsey 1ij kae io d i k la bot boek 1ev a aeeolt leteae toht se inp y008den wordt opgeroepen op troffen ale ser a pa rt of origin e el als con beetje bi son des ion vind ik het taalgebruik erg orijginsel goed verzorgd normaal stereotiep n or op ab erg verfijnd enigszins of apart erg bijzonde r go i e de uitwerking v he t erg bijzonder b e t b o ek a lle anders met boek roep t boek op mijn o to e l4 doet as wel a lfpyo0bdet1 slechte uiterst wat primitieve of valse gevoelen s roe vind ik het th mm erg origineel goed gekozen alle anders stereotie p gekozen antwoorden in de bedoeling van de de bedoeling i e de be doe li ng ie alle andere d bedoeling ia eehrijver beks d en b ekend en de uit bekend en de antwoorden bsk a ad aas d e vind ik die goed uits srerk tt werking 1s erg uitwe rking is uitwerking is goed redelijk slecht 0p op op de bedoeling is de bedoeling is de b edo e ling s e niet bekend niet bekend niet bekend en gaar ik vind maar ik vind ik vind he t h e t boek a l s het boek als boek als ge heel g e he el e rg geh ee l ral waardeloos ge aaod redelijk ge wat snd ik van de vaardia alle en nomen dia in he t antwoorden bo ek gehanteerd worden pnp l f o 0 c b n o ta m p n 38 2 argumenten m b t de werkelijkheid in het taalgebruik erg bijzonder is boek 4 argumenten rrtib t het gevoelsmatig effect de werkelijkheid zelf is niet uit te drukken in een van het boe k boek er gebeu rt teveel in de werkelijkheid de lekker janken bij doktersromans heerlijk huive schrijver moet dus kiezen wat hij opschrijft bo ren bij de liters bloed die de vampiers consume vendien verzint een schrijver heel wat veel uit ren in het spannende spookverhaal snotteren een boek is niet echt waar toch zeggen we van omdat het arme weesje nog steeds niet zijn rijke een boek vaak dat het levensecht is dat we er mama gevonden heeft meegenieten van de rijk veel in herkennen bijvoorbeeld de moeder van dom van de dallas dames het gaat hier om nogal david s van yvonne keuls dit boek geeft heel primitieve of valse gevoelens het literaire werk goed de problemen en strijd weer van de moeder dient wat eerlijker op je gevoel te werken dat van een verslaafde met andere woorden de eigen wil niet zeggen dat je altijd in hogere sferen moet werkelijkheid van het boek lijkt veel op de echte komen door een literair werk in een nagelaten werkelijkheid ook al hebben natuurlijk niet alle bekentenis van m emants bijvoorbeeld is de moeders een verslaafde zoon dat is bijvoorbeeld hoofdpersoon een zodanig persoon dat je je niet zo in veel kasteelromans hoe vaak gaat zo n voo rt durend zit te ergeren ook dat kan bij lite roman niet over een rijke graaf die een arm bedel ratuur meisje toevallig in de ogen kijkt en die uiteinde een sprookjesachtig boek dat sterk op het f ijn lijk nadat de familie heel lastig heeft gedaan zinnige gevoel in de lezer geschreven is is psyche haar huwt ze is bovendien erg fraai om te zien van louis couperus sommige lezers vinden dit zeker sinds zij de robes van de graaf krijgt deze boek echter lelijk van mooiigheid en worden er werkelijkheid is onecht en stereotiep de meeste kriebelig van bedelmeisjes kregen geen graaf ook al gaan zo 5 argumenten m b r het thema van het boek veel kasteelromans daarover belcampo heeft eens een verhaal geschreven over soms is de werkelijkheid in een boek uiterst een man die zichzelf voor een groot gedeelte op apa rt wat dacht je van sprookjes of science fic gegeten had de man bezoekt een bevriend a rts tion ook hier moet het kaf van het koren ge om hem te vragen te helpen bij de laatste arm scheiden worden science fiction verhalen waarin hoewel uiterst luguber is het thema van dit ver alweer van die groene marsmannetjes in hun blik haal uiterst origineel gekozen ken schotels door de ruimte schieten horen er waren al diverse boeken geschreven over doorgaans niet bij de literatuur ze zijn te stere o drugsgebruikers maar er was eigenlijk nog geen tiep boek dat het drugsprobleem vanuit de ouders be kortom in een literair werk heb je of een levens schreef voordat de moeder van david s uit echte werkelijkheid ofeen zeer originele werke kwam het thema was dus goed gekozen door lijkheid yvonne keuls 3 argumenten m b t het taalgebruik vaak heeft een boek een erg stereotiep thema haar jurk zat als een tweede huid om haar heen bijvoorbeeld de vondeling die uiteindelijk zijn rij en met ogen als stralende sterren keek joan naar ke oude rs vindt hij zij was door een jaloerse dokter kildare die ondanks zijn wat grijzende sla oom te vondeling gelegd dit thema vind je al in pen een nog zeer jeugdig voorkomen had dit is de middeleeuwse literatuur esmoreit typisch een zin uit een doktersroman het taalge 6 argumenten m b t de bedoeling van de bruik is stereotiep schrijver in een literair werk hoo rt het taalgebruik origi soms heeft de schrijver ergens medegedeeld wel neel te zijn of bijzonder verfijnd dat wil niet ke bijzondere bedoeling hij met zijn werk heeft zeggen dat het sjieke taal moet zijn als een gehad in dat geval kun je als lezer nagaan in schrijver de gedachtenstroom van iemand wil hoeverre de bedoeling goed tot haar recht komt weergeven kan hij dat doen met ko rt e onaffe in het boek zinnen precies alsof je denkt bijvoorbeeld het bijvoorbeeld w f hermans de donkere kamer boek alfa van ivo michiels van damocles een van de veel voorkomende mo jan wolkers beschrijft de werkelijkheid vaak zeer tieven bij hermans is het verstrikt zijn in het aanschouwelijk ook al kiest hij daarbij niet altijd waanbeeld dat je over jezelf en de anderen hebt de sjiekste taal dan kun je toch zeggen dat zijn dit motief is door w f hermans onder meer be 39 wast uitgewerkt in de donkere kamer van damo nissen keurig op volgorde worden ve rt eld het c s de hoofdpersoon gelooft dat hij in de oor einde is dan ook onverwacht je denkt het hele log goed werk doet voor het verzet samen met boek door dat hij een verzetsman is en dan is hij de hoofdpersoon sta je als lezer aan het eind van een verrader je wordt als het ware gedwongen het boek verbaasd te kijken als de hoofdpersoon het boek opnieuw te lezen en dan pas vallen klei voor verrader wordt uitgemaakt dat je als lezer ne aanwijzingen omtrent osewoudts fantasie op net zo hard gelooft i n het waanbeeld van de zo ontmoet osewoudt een persoon dorbeck ge hoofdfiguur is wel een bewijs dat hermans be heten die dorbeck blijkt later niet te bestaan doeling goed tot haar recht komt zeker wat be als dorbeck in de winkel van osewoudt is ter treft dit motief er zijn nog meer motieven uitge wijl het onwee rt staat er in het boek de volgen werkt in dit boek de zin een bliksemstraal verlichtte de winkel je mag de argumenten m b t bedoeling van de maar niet dorbeck s gezicht waar osewoudt s ei schrijver natuurlijk niet gebruiken als de schrijver gen schaduw opviel nergens zijn bedoelingen heeft meegedeeld je pas bij tweede lezing viel mij de dubbele beteke zou dan namelijk een kromme redenering kunnen nis van deze zin op krijgen bijvoorbeeld ik denk dat de schrijver verder is het zo dat osewoudt als figuur her die en die bedoeling had die bedoeling vind ik mans ideeen uitbeeldt desondanks is hij als han niet terug in het boek althans niet echt goed delend personage mooi uitgewerkt dit is knap het boek is dus mislukt werk van hermans ook is dorbeck als een soo rt 7 argumenten m b t normen en waarde n tegenovergestelde dubbelganger goed verwerkt in stel je voor dat iemand zegt dat schilderij is het geheel geen kunst want de afgebeelde figuren zijn naakt en dat mag niet dat is slecht 2 ik heb de in het boek opgeroepen werkelijk of jan wolkers schrijft geen literatuur want de heid aanvankelijk als levensecht ervaren bij twee figuren spreken schu tt ingtaal en zijn sadistisch in de lezing werd me de bizarre wereld van ose hun handelingen woudt pas duidelijk ik vond die werkelijkheid in beide uitspraken worden opvattingen over wat erg apart 2 pt goed of fout is over wat mag en niet mag ge osewoudt beeldt als het ware als personage de bruikt men benadert het kunstwerk alsof het da ideeen van hermans uit zie ook 6 dat geeft gelijkse werkelijkheid betreft de romanfiguren ook iets apa rts aan de opgeroepen werkelijkheid worden op dezelfde wijze bekritiseerd als de bu ren dit soort argumenten mag je niet gebruiken 3 het taalgebruik vind ik goed verzorgd 1 pt om het literaire karakter van het boek te bepalen het lijkt gewoon keurig nederlands hermans als de opvattingen in en achter het boek je niet vlecht er bijna onopvallend kleine aanwijzingen bevallen leg je het boek opzij dat zegt dan niets omtrent osewoudts fantasie doorheen dan moet over de vraag of het boek wel literatuur is je het nederlands wel goed beheersen ee n voorbee ld v a n ee n mog e lijk e uitwe rking 4 als je het boek leest gaat er een scala van ge v a n ee n l e e se rvar i ng m b v d e lit era tuurm et e r 2 voelens door je heen dat is erg bijzonder 2 pt je hebt allereerst gevoelens van spanning zoals het is de bedoeling dat je de diverse antwoorden bij elke behoorlijke oorlogsroman dan heb je er met redenen omkleedt gernis over het slome gedrag van osewoudt ook heb je de door het verstand gevoede lol als je w f hermans de donkere kamer van damoc s ontdekt dat dorbeck als het ware osewoudts po 195 8 sitieve tegenpool is er gebeuren ook gruwelijke dingen zoals de moord op ria ook is er het me 1 ik vind de opbouw erg verfijnd 2 pt dedogen met osewoudt aan het einde van het je ziet alles door de ogen van de figuur osewoudt boek en ga zo maar door die de wereld naar zijn eigen waanbeeld waar neemt je hebt nauwelijks door dat hij fantasee rt 5 ik vind het thema goed gekozen het is niet daardoor lijkt het net of je gewoon een spannend alledaags 1 pt oorlogsboek leest waarin de spannende gebeu rt e een man osewoudt interpretee rt de wereld o m 40 hem heen helemaal naar zichzelf toe hij verzint zelfs een ander mens dorbeck dit doet hij om zijn minderwaardigheidscomplex te compense ren zoiets moet spaak lopen en dat doet het ook 6 de bedoelingen die hermans met zijn boeken heeft kun je uit zijn essays en uit interviews leren kennen in de donkere kamer van damocles zijn diverse ideeen goed u i tgewerkt 2 pt vooral in de figuur osewoudt komen ze erg goed naar voren onder andere de mens is een nietig wezen hij weet niet wie zijn vriend of vijand is de helper van het ene moment is de vijand van het volgende mo ment het l even is vaak ve rt rappen of ve rt rapt worden de mens wordt voo rtdurend bedreigd het noodlot zwaard van damocles kan elk mo ment toeslaan de mens kan zichzelf niet kennen hij ziet zichzelf ve rtekend de wereld is een chaos de oorlog is voor hermans altijd een motief dat de chaos aan geeft het is zinloos te proberen die chaos te ordenen dat geeft slechts schijnzekerheid het leven is absurd doelloos 7 de ideeen van hermans zijn nogal pessimis tisch te pessimistisch als je het mij vraagt ook de handelwijze van osewoudt is nogal eens lugu ber dood ria 0 pt adressen van de auteurs in dit numme r totaalscores 10 pt het boek is voor mij dus zeer literair tjitte wierdsma cort van der lindenstraat 2 8802 rx franeker anke burger vrolikstraat 186 hs 1092 ts amsterda m josine lalleman p a universiteit van am sterdam instituut voor algemene taalwe tenschap spuistraat 210 1000 gd am note n sterda m rene appel p a uva inst ituut voor alge t anbeek j fontijn ik heb a een boek het ana mene taalwetenschap spuistraat 210 lyse ren van jeugdboeken lectuur en literatuur gro ningen 197 5 1000 gd amst erda m hier i s ee n voorbeeld opge nome n dat door ee n do detje der kinderen p a sg he rt og jan cent i s u itg e werkt wan neer we volgend jaar be s lui edisonstraat 11 s he rtogenbosch te n om weer met de literatuurmeter te werken zul piet gielen eisenhowerlaan 416 3527 hr le n we ee n voorbeeld toevoegen dat door een leerling utrecht van dit jaar is uitgewerkt een dergelijk voorb e eld i s nog niet voorhanden 41 bijla ge voor het geval jouw leerlingen het leuk vinden om ook met opdrachten te werken geef ik hier een overzicht van wat onze leerlingen zoal doen keuzelijst opdrachte n vermeld altijd het nummer van je opdracht 1 maak een uittreksel zoals dat in de klas behandeld is 2 hou een interview met de hoofdpersoon hoofdpersonen van het boek of interview d e schrijver je moet wel informatie uit het boek aan de orde laten komen in je interview 3 schrijf een verhaal met hetzelfde thema als het gelezen boek 4 kopieer enkele recensies over het gelezen boek kun je halen bij de bib plak ze in je schrift bespreek de argumenten die gebruikt worden en lever commentaar 5 ontwerp enkele illustraties bij het gelezen werk voorzie ze eventueel van commentaar 6 schrijf een gedicht naar aanleiding van het gelezen boek 7 teken een plattegrond van een belangrijke ruimte in het verhaal 8 ontwerp voor het verhaal een omslag zodanig dat een aspirant koper duidelijke informatie krijgt over de sfeer van het verhaal 9 bespreek uitvoerig hoe de spanning in het boek wordt opgebouwd 10 maak een reclamefolder voor het boek plak die in je schrift 11 laat een deel van het verhaal in een ander land met een volstrekt andere cultuur spelen pa s namen en andere uiterlijkheden aan 12 bedenk zelf vijf mogelijke nieuwe titels voor het boek duidelijk toelichten 13 stel je voor dat jij de schrijver bent aan welke passage heb je met het meeste plezier gewerk t en waarom 14 zoek een of meer gedichten die bij het verhaal passen kopieer ze en plak ze in je schrift o f schrijf ze over motiveer je keuze 15 maak van een passage van het verhaal een strip 16 maak naar aanleiding van het gelezen boek een lied pas de soort aan 17 welke vragen zou je de schrijver willen stellen laat duidelijk uitkomen dat je het boek goe d hebt gelezen 18 maak van het verhaal een krantebericht 19 beargumenteer waarom het de moeite waard is je boek te bewaren zodat het over tweehon derd jaar nog gelezen kan worden 20 laat twee hoofdpersonen met elkaar corresponderen schrijf minimaal drie brieven 21 herschrijf een fragment van het verhaal in een andere stijl bijvoorbeeld romantisch ironisch platvloers impressionistisch 22 schrijf een ander slot aan het boek 23 schrijf een artikel voor een weekblad als story of prive dat heet ik was een dag te gast bij naam van de hoofdpersoon van het boek invullen 24 schrijf een recensie naar aanleiding van het verhaal verwerk hierin ook informatie over d e auteur 25 ga het gelezen boek na op zijn werkelijkheidsgehalte wat is levensecht wat niet geef oo k argumenten 26 maak van de meest werkzame passages een filmscript geef nauwkeurige aanwijzingen voor d e cameraman welke acteurs actrices zou je kiezen 27 als de schrijver in de vorige eeuw geleefd zou hebben hoe zou hij het boek dan geschreve n hebben 28 beschrijf het uiterlijk van enkele belangrijke personen lichaam kleding maar dan uitsluiten d op basis van de in het verhaal verstrekte gegevens citeer dus 42 29 schrijf een gedeelte van het verhaal vanuit een ander vertelperspectief 30 schrijf een ingezonden brief waarin je je uitvoerig boos maakt over het boek of over de hande l en wandel van een romanfiguur 31 geef een zo nauwkeurig mogelijke persoonsbeschrijving teken ze eventueel na en beschrij f ook het karakter 32 uit welke gegevens in het verhaal blijkt in welke tijd het speelt duidelijk toelichten 33 zoek tien uitdrukkingen en of spreekwoorden die van toepassing zijn op het boek duidelij k toe lichten 34 maak een reclameposter voor het boek 35 zoek bij het boek zakelijke informatie over het onderwerp bespreek de verschillen tusse n deze fictionele en de zakelijke tekst en 36 maak naar aanleiding van het gelezen boek een draaiboek voor een hoorspel deel de scenes in schrijf de rollen uit geef muziek en geluiden aan 37 schrijf een gedeelte van het dagboek van een of meer hoofdpersonen 38 noem minstens vijf problemen die je als regisseur zou hebben als je het boek zou verfilmen 39 zoek muziekwerken waarvan je vindt dat ze bij het gelezen boek passen met muziekwerke n worden alle genres muziek bedoeld motiveer je keuze uitvoerig je kunt ook een cassettebandje maken 40 zoek tien foto s die bij het boek passen plak ze in en motiveer je keuze 41 schrijf de horoscoop voor enkele personen uit het boek 42 laat een van de hoofdfiguren dromen beschrijf die dromen 43 vergelijk het gelezen boek met de verfilming van het boek 44 vergelijk twee boeken die hetzelfde thema hebben 45 de figuren in boeken reageren vaak anders op bepaalde situaties dan jij gedaan zou hebben bespreek uitvoerig hoe jij op bepaalde situaties die in het boek beschreven worden gereageer d zou hebben 46 zoek kunstreprodukties bij het boek licht je keuze toe 47 bedenk zelf een opdracht noteer die opdracht in je schrift misschien is deze lijst dan volgen d jaar nog langer succes 43