Eindcongres Alfabetiseringsjaar

verslag cijfers en definities dat er sprake was van een elk wat vuils situatie waarin elke ketter wel zijn eigen letter had noud dirks hans ogg omvang van het analfab e ti sme eindcongres een van de bel angrij ke taken die de st uurgroep zich daa rom geste l d had was meer betrouwbare alfabetiseringsj car informatie over aantal len en categorieen te krij gen cees doets leider van een onderzoekgroep van het sve hield een lezing over onderzoek dat h ij in i99o in o p dracht van de stuurgroep d onderdag 17 janu ari is h e t i n ternationaal jaar hiernaar h a d uitgevoerd van de alfabetisering o fficieel afgesloten met welke de finitie van analfabetisme hanteerde een congr es in utrec ht georganiseerd doo r de h ij daarbij i n vroegere definities werd gealfa h ogesch ool voor economie e n management betiseerd zijn nogal eens ge k o ppe ld aan bepaal utrecht in overl eg met het l and el ij k stu de p resta t ies d ie in h et basisonderwijs verwacht die en ont w i kkelingscen trum voor de vol mochten worden omd at er ech ter versch il wasseneneducatie sve over tien jaar moet is t ussen school kenn is en kennis d ie n odig is ie d er een in n e de rland kunnen l ezen en sch rij om als volwassene dagelij ks te functione ren ven zo ver kl aarde henk h ofstede de voorzit werd door de s tuurgroe p een meer functionele ter va n d e nat io nale s tu urgroep jaar van d e definitie gekozen d e v raagstellin g in h et sve alfab etiseri ng tijd e ns het co ngres kwam ter onderzoek sloot daa rbij aan sprak e wat daarvoor moest gebeuren zowel in praktisch als b elei d smatig o p zic ht het congres in hoeverre beschi k t de n ederlandse bevolking bestond ui t de rapportage van twee onderzoe over voldoende vaardigheden om uiteenlopen ken h et a anb ieden van het o fficiele eindrapp ort de vormen va n gedrukte of geschreven informa van de st uurgroe p met aanbeve lingen aan d e tie adequaat in alledaagse situaties te gebruiken staatssecretaris van ond erwijs en een v ijftal deelconferenties d it is een vers l ag van een d eel wat in de definitie opvalt is dat er niet gespro van d e verschillende activi t eite n o p die dag ken wordt over een b epaalde we l omsc hreven vaardigheid maar over verschillende vaardig d a t analfabetis me niet alleen ee n individueel he den ie d ereen komt in aanrak ing m et ver maar ook een maatschapp e lijk probleem is is sch illende situaties waar in een beroep wordt al jaren lang een op e n deur n iet voo r niets gedaan o p zijn haar ver mogen met sc hriftelij k gebruik te d e voorzi t te r van de nationale s t uur materiaal om te gaan die versch illen hebben groep liever d e term maatscha p pelijk analfab e onder and ere te maken met de taak stelling tis m e dan het ga ngba re functioneel an alfa waarmee men dan te maken heeft i n sommige betis me m erkwaard ig is dan ook te zien da t situaties is niet meer vereist dan het vermogen hoe aanvaard d eze maatsc happelij ke op tiek oo k technisch te ku nnen l ezen in andere gaat het moge zijn e r toch t o t voor kor t nog maar wei om het de coderen van comp l ex materiaal nig z ic ht b es t o nd op de werkelijke omvang van e en implicatie hiervan is dat men afhankelij k de groe p semi analfabeten en o p een typolo van d e complexiteit van de gebruikerssituatie gie ervan er wer den weliswaar cijfers genoem d verschillende grenzen kan h anteren wat al s maar die liepen uiteen van ioo 00o tot 1200 000 onvo ldoende wordt besc h ouwd hangt af van de en stegen in veel gevallen niet uit b oven die van eisen die de situatie stelt wie strenge criteria een educated guess u it gebreid onderzoek h ad hanteert kan op lagere cijfers uitkomen d an wie nog niet pl aatsgevonden dat d e aantalle n zo dat niet doet voorzichtighei d met het hanteren uit een lie p en had bovendien te maken met de der cijfers is dus geboden zoals d oets in zijn versch illende defi nities van anal fabetisme die inleiding oo k aangaf gebruikt werden afhankelij k van wat me n er is nog een reden om de cijfers die uit h et w ilde aanto nen was er zo n ruime keuze aan onderzoek naar voren k wamen met de nodige 116 moer 1991 3 voorzichtigheid te be handelen sommige res b ij het voor komen van semi analfabetism e en p on d enten weiger d en medewer king opval naar factoren die mogelijk van invloed zij n op lend was dat met name veel m aro kkanen om die effectiviteit eerder onderzoek van weldorp ond uidel ijke redenen aan het on derzoek wei had al laten zien dat 9 procent van de l eerlingen gerden mee te wer k en b ovendien is er een die de basissc hoo l ver laten onvoldoend e kun redel ijke k an s dat het gehanteerde onderzoek nen lezen uit recenter onderzoek van h e t ctto ins t rument eigen oor d eel van de respondent b leek dat voora l de schrijfvaardig heid achter over zijn haar vaardighed en tot vertekening b leef uit komsten va n recente taalp eiling i n het kan leiden lager opgeleiden overschatten vaker kader van perio diek peilingsond erzoek rpon de eigen moge l ijkhed en zie wijnstra i99o en dan de cijfers iro 00o autochtone neder in het onderzoek werden lbo en mavo landers ongeveer i p rocent van de vo lwassen leerlingen verschillende function ele schrijf en n ederl andse bevolking en rond de so 00o al leesopdrachten vooral op h et niveau ein d basis loc htonen heb ben grote moeite met lezen en school voorgelegd als schrijfopdracht een schrijven of kunnen geen eenvoudige teksten brief aan de directeur van de schoo l en het a l s straatnaamborden aan dat wil zeggen zo n ma k en van een ooggetuigenvers l ag als onder i6o 00o nederlanders zijn als ana l fa b eet te be werp voor het tekstbegri p een informatieve schouwen langere teksten leveren problemen krantetek st en een tekst uit een sch ool b oe k op op voor zeker nog eens 400 00o autoc h tonen het gebied van de taakvakk en uit de schrijfo p 5 procent en 125 000 25 procent allochtonen drachten bleek dat maar liefst 29 p rocent van de een aardig gegeven in dit verband meer dan onderzochte leerlingen wat betreft de brieftaak 17 procent van de autochtone bevol king h eeft als functioneel analfabeet zijn te beschouwen grote moeite met wat ingewik kel der taken die het ooggetuigenvers lag werd b eduidend beter wel normaal zijn in de maatsc happij zoals het gemaakt s l echts 13 procent scoo r de onvol invullen van het in de ogen van ve len eenvoudig doende dat deze t aak beter werd uitgevoerd te noemen kinderbijslagformulier kan betekenen dat een aantal leerlingen wel om gerichte preventieve maatregelen te kun degelijk over de schrijfvaardigheid beschikt om nen nemen is het van groot belang inzicht te een gemakk elijke inhoud over te brengen ze hebben in d e samenstelling van de groep die kunnen echter minder goed logisc h argumen onvoldoende be h eersing van lees en sc hrijfta teren en kennen een aantal briefconventies niet ken aan de dag legt b ij de autoc htonen bleek b ij de leestaken b leek dat 24 procent van de dat relatief vaak het geval te zijn b ij ouderen l eerlingen over onvoldoende leesvaardigheid wno ers en personen die all een de basis beschikt a nders gezeg d ze zijn dus niet in school of het lbo doorlopen hadden met name s taat de teksten uit een b asisschoolboek zo te dat laatste is uiteraard een pikant gegeven in het verwerken dat ze een voldoende voor een nederl andse onderwijsbeste l wordt ervan uit proefwer k zouden kunnen halen de groep van gegaan dat el k e leerl ing voldoende basale vor leerlingen die op all e taken laag scoort be ming ontvangt b lij kbaar moet geconcl udeerd draagt 4 procent dat houdt in dat zeker 4 pro worden dat het n eder l ands onderwijs in dit cent van de leerlingen als zwaar functioneel opzicht niet effectief genoeg is doets meende analfabeet te beschouwen is vanuit een ruimere dan ook dat een deel van de oplossingen in het definitie is echter maar liefst een kwart van de basisonderwijs en het voortgezet onderwijs totale school bevolk in g van lbo mavo als ver moeten worden gezocht dac h t tebeschouwen h et zal weinig verbazing wekken dat binnen deze groep het mavo zic h effecti viteit van de schoo l gunstig onderscheidt van het lbo met name van het lto bovendien l ijkt er in de l oop van op de effectiviteit van het onderwijs sloot een de sc hoo ljaren weinig verbetering op te treden andere inleiding van paul leseman van het rot bij tso leerlingen terdams instituut voor sociologisch en be stuurskundig onderzoek r isso aan lese een twee d e vraag die van be lang was in het on man voerde in opdracht van de stuurgroep een derzoek van leseman is er sprake van effectivi onderzoek uit naar de effectiviteit van scholen teitsverschillen tussen sch o l en en zo ja waari n 1991 3 moer 117 zit d at versch il d an het wen k end p erspectief in een laatste conclusie gaf leseman aan dat het in d i t o p zich t is natuurl ijk het b elan g dat een lto zich waarschijnlij k negatief ondersc heidt effectieve re school kan heb ben ons ond er omd at daar de zwakste leerl ingen van de basis wijs kan beter worden zonder dat daarvoor school inst romen d at onderstree p te voor hem ingrijpende dure en wat uiteindelijk resultaat het be l ang om d e oorzaken van lees en sc hrijf betreft onzeke re wijzigingen in h et systeem prob lemen die uiteindelijk resulteren in func voo r no dig zijn tionee l analfabetisme zo vroeg moge l ij k te be uit l esem a ns on d erzoek b lij kt dat er ind er strijded i n de deelconferentie preventie werd d aad versc hillen zijn t ussen sch o l e n die met fac hiero p verder ingegaan toren op klas en schoolniveau same nhan gen we noemen de vol gen de preventi e een hoge mate van verbale ui twisseling kwa litatief en kwan ti t atief t ussen leerlin gen en ook in de deel conferen tie p reventie werd de docenten b einvl oedt in gunstige zin het lezen noodzaak van een koerswijziging beschreven en sc hr ijven van tek ste n de metacognitieve en uit de gegevens van leseman en d oets bleek al metal inguis tische vaardig heden die in het ge hoe omvangrijk de probl emen zijn en h oe om ding zij n bij mond elin ge geletterdhei d l o pen vang r ij k d e groep is die ondanks de basis grotendeels p aralle l aan d e vaardigheden d ie school ni et de beno digde vaardighe d en op het no d ig zijn om te kunnen sch rijven e n om gebied van lezen en sc hrijven bezit de con informatieve teks ten te kunnen begrij pen clusie da t er sprak e is van gedee l telijk falend in het algemeen kun je stellen dat er in be leid lijkt dan voor de hand te liggen fa lend de klassen mind er taakgericht gewerkt zou onderwijsbeleid kan zelfs voor so procent van moeten worden e n da t meer aandac ht besteed de l eerl in gen funes t e gevo l gen h e bb en waar zou moe ten worden aan een intellectueel aan ligt dat dan de dee l nemers aan de dee l stimulerend klimaat conferent ie formuleerden onder andere het om die verbale interactie te realiseren is het wel vol gende nodig dat docente n meer inzic ht k rijgen in op dit moment worden allerlei voorzieningen werking van de taal ook moet h u n diagnos ongericht ingezet alth ans te weinig gericht op tisc h inzicht i n de verschillen die tu ssen leerlin l eer linge n uit risicogroe p en zo wordt de extra gen k unnen bestaan verb eterd worden daar format ie die in het ka d er van het onderwijs l igt u i teraard een taak voor raso s en leraren voorrangsbeleid gegeven wordt vaak gebrui kt o pleidingen om tot ver k leining van kl assen over te gaan en h et tradit i onele t aa lb eschouwin gsonderwijs dat is geen maatregel die direct tot voordee l l ij kt wei nig effectie f als je er naar st reeft op te stre k t van de risicogroep en ook investeringen l eid e n tot function ele geletterdheid and erzijds in de ontwik keling van eigen leermateriaal zijn lij k t een zware nadru k op functioneel sc hrijven vaak weinig zinvol veel van dat materiaal is ook averechts uit t e pakken omd at geletter heid niet e ffectief en is n iet goed te geb ruiken buiten cogni tief en linguis t isch gezien meer omvat de eigen situatie het is daarom van b elang dat d an het toe passen van bijvoorbeeld d e formele sc h olen in hun werkplannen nadruk kelijk aan convent ies van zakelij ke corres pondentie uit dach t schenken aan de p roblematiek van het eindelijk zijn dat toc h truukjes analfabetisme per risicogroep zo u aangegeven o p sch oolniveau conc l udee rde leseman moeten worden hoe het p robleem aange p akt sc hol en met een b red er zorgaanb o d in de vorm wordt de daarvoor besch ik bare mid delen van taakl eerkrach ten en voorzieningen voor moeten m eer dan voorheen b esteed worden aan leerl i ngbegel eiding zijn effectiever d an sch ol en des k u nd igheidsbevordering en minder aan het d ie minder zorg bieden aan p robleemleerl in ontwikke l e n van eigen leermiddelen gen een vorm van fu nctied i fferen tiatie waarbij sommige leerlingen met lees en sc hrijfprobl e enkele d ocenten speci fiek e taakeen heden k rij men word en in het s p eciaal on derwijs lom gen en extra geschoold wo rden lij kt gewenst mlk geplaatst dat l eid t echter hoogst waar schijnl ij k niet tot het beoogde effect althans op h et hier besproken terrein zorgverbreding als instrument lij k t beter te wer ken b ij voor 118 moer 1991 3 beeld in de vor m van bege lei d in g va n de be b esc hi kbaar materia al trokken lee rl i ngen door sp eciaal b ijgesch ool de leer krach ten en begeleidin gsdiensten dat be e e n b ela ngrijk onderdeel van het congres is in tek ent d at er meer d an nu h et geval is naar dit geheel nog niet gen oemd de in formatie ges t reefd moet worden leerlingen in h et b asis markt ge du rende een groot deel van d e dag on d erwijs b innen b oord te h oude n werd en daar materialen tentoongesteld d ie i n d e onderwijsleerp ak ketten zij n vaak weinig h et kader van het i nterna t ionale jaar en vaak functioneel daardoor z ijn leer l ingen niet goed met sub sidie van de s t uurgroep ontwi kk e ld in staat verworven kennis toe te passen in andere zijn het betrof door d e u n s s c o on tw ikkeld e situaties de transfer is gering lesbrieven verschillende tentoonstellingen over een goed e absentieregistratie gevol gd door analfabetisme en over lichaamstaal videoban snelle actie als dat nod ig is voorkomt schoo l de n met prog ramma s over anal fabetisme en uitval probl eem daarbij is zek er in het geval zovoo rt voor sp ecia l e th emalessen over d i t van alloch to nen da t d aarvoor contactp ersonen onderwe rp maar ook om inzich t te krijgen nod i g zijn met name in het voor t gezet onder in d e mogelijk heden die je a ls onde r wijsge wijs ontbreken deze contactpersonen vende heb t was er uitstekend ui t gangsmate riaal te v i nden een ca t alogus van d eze i nfor leesbevordering matiemar k t is te b estellen bij de h ogesc hoo l voor economie en ma nagement kaatstraat i de deelconferentie leesbevordering vond h et 3513 sx utrecht ook kan d aar een verslag van nodig dat de onderwijsinstellingen het roer he t congres b esteld worden daarin zijn onder omgooien in het vers lag van de adviescommis andere de te k sten van de verschillen de lezingen sie d ie o p dit terrein actief is geweest werden opgenomen daartoe enige aanzet t en gegeven de adviezen van de stu urgroep en van d e ver b el angrijk uitgangsp u nt voor de ad viescom schillende a dviescommissies o p het gebie d van missie was dat er een wederzijds verband be preventie arbeid en alfabetisering leesbevor staat tussen leesvaardigh eid en een positieve dering m ond iale asp ecten en vo lwassenenedu leeshoud ing h et is juist wat dit laatste punt catie zijn aa n te vragen b ij sve postbus 351 betreft het bevorderen van een positieve l ees 3800 nj amersfoort o p dit adres is ook in de hou d ing d at er enige k nelpunten geconstateerd zomer van i99r het onderzoe ksverslag van werden doets te ver krijgen nog te vaak ook in h et kader van het onder het onderzoeksverslag van leseman is o p wijs word t een positieve l eeshou ding geko p te vragen bij h et risbo erasmusuniversiteit peld aan he t lezen van een literair wer k een r z s s o postbus 1738 3000 dr r otter d am goede krant een verantwoord tijdschrift lezen als normaal deel van het dagelijks l even komt te literatuu r weinig aan bod er zou der h alve meer aandac h t moeten worden besteed aan het leesplezier en wijnstra j m balans van het taalonderwijs aan het de bereidheid om bij voorbeeld handleidingen einde van de basisschool arnhem cito 1990 of t v onderschriften te lezen d ie vergrote r p o n brochure nr z aandacht moet ook tot uitdrukking komen in d e aanbieding van andersoortig meer gedifferen tieerd leesmateriaal op die manier k unnen de verschillende functies van l ezen informatie ontsp anning cultuur aan de orde komen in het echte l eesonderwijs word t bovend ien bijna geen nadru k gelegd op het l euke van lezen vaak is er alleen aandacht voor de cog nitieve vaardigheden die voor technisch en b egrijpend lezen nod ig zijn 19913 moer 119