‘En zie: de dode vogel kwam tot leven.’ Over een taalleerder die meester werd. Interview met Kader Abdolah.

het onderdeel van dit laatste blok ge ri cht op intervi e w de eindexamentekst h eb ik in e en 4 havo kla s b e h andeld de leerlingen worden via verschillende korte tekstfragmenten gecon front e erd met b ep a alde ste ed s t e ru gkerende geert van de ven vraagtypen daarnaast krijgen zij een aanpak voor he t en zie de dode vogel be antwoorden van vragen bij een examen tekst d e leerling en h ebben deze l es senreeks kwam tot leven al s bijzonder zinvol erv aren z eker in vergelij king met wat we tot nu to e altijd d e d e n over een taalleerder die ge woon een exame nt e ks t make n en daa rna de vragen nakijken zonder verde r structureel in meester werd te ga an op vraa gty p e n of hoe j e zo n teks t n ou e i genlijk moet a anpakk en interview met kader abdola h d e c ursu sse n sprek e n en schrijven zijn geri cht op he t sc hoolexam e n bij de to etsing van het ond e rdeel spreke n moet de school zelf e e n keuze make n ho e er getoetst ga at worde n maar w a t ee n school o o k ki es t wil zij ee n gesprek me t ka de r ab dol a h s c hrijver van de voldo en a an de exame neisen dan k an zij m et verh al e nbunde l d e ad e la ars me t a ls th e matiek de nie uw ne derlands p ri ma uit d e voete n in drie vlu cht en h et verli es van alles wa t je di erbaar is blokk en worden de voordra c ht de dis cussi e schrijve r ook van ee n t weede verhale nbundel de en he t debat b e handeld zie afbee ldin g 5 mei sj es en de p artizanen m e t d ezelfde th em a tiek natuurlijk is er ook a and acht voor h e t onde r en van ee n roman d e re is va n d e l ege fl esse n die deel luiste re n bij h e t ond e rd eel schrijven is v o rig jaar is uitgekom en de eers te verh a lenb und e l oo k ee n schoole xamen in het d o cent enboek en d e ro man we rde n b ekroo nd m e t ee n g o uden opgenomen ezelsoor d e tweede v e rhal enbunde l s to nd op de longlist va n d e ako literatuurprijs en de libris conclusi e literatuurprijs na a s t erkend schrijver is a b do lah ook ee n gewa a rd eerd co lum n is t v an d e v o lks aan ni e uw ned erla nds havo bov enbo uw heb kra nt o nde r de naam mirza ben do ce nten ee n prima houvas t om hun abdola h vlu ch t te in 1985 uit zin geboo rte la nd iran l esse n leze n sc hrijve n e n s pr ek e n vo rm te e n kwam op uit nodiging van de unhcr in 1988 ge ve n naa r ne de rla n d een schrijve r u i t iran di e nu oo k w a t mij al s docent vooral aa nspr e ekt i s dat e n m e t g roo t s u cces direct in h et ne derla n ds leerlin gen met nie uw nede rla nds iets in han p ubliceert wat zijn de ach tergron den va n zo n den h ebben w aa rm ee z e werk elijk zelfstandi g succesvolle twee de taalverwe rving hoe wo rd je de kunnen w erk e n ook i s he t een groot plu s t aa l m ac htig on der z ulke b eklemm en de omstand ig punt dat h e t bo ek qua s tijl en inhoud i s heden ee n gesp rek niet een taallee rde r di e m ees te r a fges temd op d e do elgro e p ve rde r dat h et werd pakk e t voll edi g is voor bov e nbouw xn v o d a t nu all e s tof o ve rzicht elijk bij elkaa r s taat zodat de do ce nt ontlas t wordt va n het v erz a de stilte van het vacuum me le n v a n a lle rl e i l es mat eria al eind e lijk niet me t perforator e n kopi ee r h et i s het einde van ee n drukkend e zom erse kaart d e lessen van 4 en 5 havo voorberei l e nteda g in zwoll e kantoorpers one e l fi ets t den maar ge woon met een boek wa ar a lles in naar hui s gete ke nd door een afmatt e nd da gje s taat w a t je nodig he bt binn e n s kam er s ook de sc hrijve r zi e t e r moe uit e e n drukk e dag excu seert hij zi c h hij zit aan tafel op het te rra s m et h e t gezic ht half naar de interviewe r gek eerd en d a n k ome n 166 moer 1998 4 d e onv ermijd e lijk e vra ge n n aar di e ee r s te d agen hi er in ne d erla nd ho e vaak a l ve r woord onvermijdelijk ook dat de sc hrijve r e ni ge di s tanti e in zijn woo rde n l egt s pree kt over ee n kade r abdo la h he t p e rsoonlijk e mag d a n poli ti e k zijn h et is o ok pijnlijk h et i s d e gesc hi e d e ni s va n h e t nie ma ndsl a nd waar in hij terechtkw am d e ide nti te it scris i s t ege lijkertijd i s h e t oo k ee n v ers l ag va n de eers t e s uccesvoll e verw oording van d e z e gevoel e n s he t ve rh aal e e n o nb eke nd e t re kvogel waa r uit hi ero nd e r ee n fragme nt i s gec it ee rd n atuurlijk di e n e n we h et ve rh aal ni et l ett e r lijk a ls ee n wee rga ve v a n abdo la h s p osi ti e in di e eer s t e d age n te ne me n bij lite ra tuur gaat a 1 1 h et oo k o m d e ve rpa kking kade r abdolah foto harry pie rik misschien ee n afgedwaa lde t rekvogel zei hij toen hij p repa ree rde hem d e tre k voge l aardappelen kan kopen armzalig is dat ja evdv ik dee d e r n i et aa n mee hij mat alles op hij was misschien een commentator voor een hij las ve rschil lende teksten maa r e r was geen krant een strijder iemand die honderden enkele bekende aanwijzi ng in de boeke n geen mensen leidde in een organisatie hij was foto g een naam geen ad res geen fam ili e ee n bijvoorbeeld een directeur die nu de volgen onb ek e nd e tre kvogel d e ad e l aa rs p r r de zin moet leren mag ik een kilo aardap pelen hij is gevallen daarom domineert de h et is ni e t le tte rlij k mij n si tuat i e m aa r j e angst in het begin durft hij zelfs zijn mond sc hrij ft zo n v er haal nie t voor nie t s h e t is niet te openen want hij is niets totdat hij de ni e t p e r se mijn v erhaa l h e t is o n s ver haal taal een beetje machtig is en weer op zijn h e t gaat du s ni e t feitelijk o m mijn leven eigen benen kan staan maar he t gaat om de ge voe l e n s d ie uit dit ver haal s p rek en h et zijn de gevoe l en s va n de hele dag de hele avond was ik bezig met de ie ma n d di e a ls vlu c ht e lin g in n ed e rland taal ik kon wel lezen maar correct spreken lukte t e r ec htko mt i e ma nd di e in h e t eers t e b egin me gewoonweg nog niet ik was onzeker sprak in ee n vacuum geraakt z ij n o ud e status aarzelend de reis van de lege flessen p 1 3 verliest typische eigenschap van ballingen zwygen een d e m ees t e v lu c ht el in ge n wa r en h eel b el a ng balling zwijgt omdat hij weet dat gebeurtenissen rijke me nsen m e nse n d ie een be la n grijke soms anders kunnen lopen dan verwacht vaak ze lfs b ep ale nd e fun ctie be kl ee dde n in hun twijfelt hij en stelt liever vragen de reis van de land m aar nu ko men ze in n e d e rla nd e n zijn lege flessen p 57 ze ni ets v lu c hte linge n tussen b eg inn e nd e taalleerders z itt e n me nsen va n wi e h e t w oord dat eerste begin is onwerkelijk het is ook wet was in hu n land nu kom e n z e in een absurd in het verhaal een onbekende trek nie u we situ ati e e n z ijn ze bl a nco en soms a l s vogel gebeurt ook iets absurds de verteller ze hun mond op en en wo rdt h et i e t s b e l ac he probeert met een paar honderd woorden lijk s wa nt ze durven zic h e i genlijk nie t te simpele hollandse woorden een wereld te uit en z e zijn b a n g hun eige n o nm ac ht o nd er scheppen een onbegrijpelijke wereld een o ge n te z ie n neem ee n ka d er abd ol a h of beetje begrijpelijk te maken de woordkeuze ee n ande r ve rge lijkba re p ersoo n z o i e m a nd is heel beperkt in dit verhaal simpele woor was ee n sc hrijver in ir a n hij w a s i eman d di e den dezelfde woorden die je in het begin in ee ns nie man d we rd hij komt in ee n v o l leert voor bij de bakker of bij de bank de lo k aal t e zitte n waa r de d ocent h em s imp el e verteller is de taal nog niet machtig daarom woo rd en b egint te lere n h oe hij ee n kil o zet hij een krachtig beeld op papier gebruik t 1998 4 moer 16 7 a llerl ei n a tuurlijke elem e nten om e en kun s t st eun gevonden in d e n ederland se lit e ratuur mati ge situ a tie te te kenen een vacuum d e zijn st e m wordt ironisch als hij het ond er ve rte lle r probee rt ee n trekvo gel zijn v ac uum werp aan snijdt bijtend ze lfs d e mode rne binnen t e trekken om leven te blazen in zijn ne derlands e literatuur heeft we inig bijzon ni e t s uiteind elijk blijkt de trekvogel dood t e ders gedaan voor d e nieuw e multicultur e l e zijn ja de voge l en de vert elle r word e n ni et sa me nl e ving te nminste ik he b er maar g ezi en d a t ge beu rt vaak dat is h e t lot v a n weini g van gem e rkt de vreemdeling is niet de m ees te vlu c ht e linge n ze ker van de e er s te aanwe zi g in de n e de rlandse literatuur tj a gene ra tie ee n nede rland s hoofdpersonage gaa t w el een s in europ ese l anden i s het mo e ilijker om u i t ee n chine esj e hale n er v ersc hijnt s p ora di sc h h e t v ac uum te kome n d a n bijvoorbe eld in ee n b oe k waari n n aar de vre e mde ling v e rwe am erik a als je daar binn e n be nt be n j e ze n wordt zo n joost zw age rm a n maar z e gewo o n een burg er hi e r b en j e e en minde r zijn e r mee stal nie t echt aparth eid b esta at h e id al s j e e e n vr ee md e lin g b e nt zodra j e mi ssc hi e n prob ee r i k daarom oo k zo hard o m een minde rh e id b e nt h ee t j e ee n vreemde de vree mde lin g een s tem t e geve n in d e lin g d at h eb j e d a t duurt l an g maar h e t gaa t lite ratuur h e t i s bij wijz e v an sp re ke n e e n ga t v anze lf ov e r de hugen o t en zijn ni e t m ee r in d e markt he t i s e e n van d e drijfvere n v o or al s zodanig he rk e nbaar in nederl a nd zij mijn sc hrij ve n hebb e n d e kle ur v a n de sa m enl e vin g aan ge n o m e n v oor n ie uwkom ers gaan e r z ek e r de goochelaar en de dode vogel tw ee tot d rie ge ne rati es ov e rh ee n v o o rd a t dit het ge val is bij d e less e n in de ni euw e taal i s e lk e bet ek e ni s t e ru ggebrac ht tot z ijn m ees t e l e me n u doe t iets vree mds u p robeer t t wee totaal ta ire fun ctie maa r e r is m ee r mo ge lijk er ve rschi llende minderheden met de lijm di e u islam ont staa n ge di c hte n verh a l e n noem t aa n elk aar te plakke n in ee n zak te doen d e ta a l h elpt de d oce nt ma ar o ok d e cursist om ze v ervo lge ns gezam enlijk i n elkaar te s laan u om zijn e i ge n v erh ale n t e vertelle n in mijn noemt ze all e maal m os lim s e n uit u w m ond klinkt geval was d e c urs u s nederlands dan ook ee n h et zefsl a ls fanatieke mos lim s ge we ldige s t a rt ik k e nde mi ssc hi en 100 t ot citaat uit ee n bri e f a an f b olk es t ein die i s o woo rd e n ik mo es t mijn hui swe rk doen abdolah in de volks kra nt publi cee rde m aa r goed ik m aa kte mijn eers te n e d e rl a nd se ge dic ht dat ligt a an j e zelf hoe j e d e taal apartheid bestaat ook in de literatuu r wilt ge bruike n en dat lukt e b es t to e n al ik kon mijn ge voe l mijn pijn in een ge di c ht in ee n uitz e ndin g v a n nova verte lde ka d er l a t e n zi en in h e t b egin k o n ik natuurlijk abdolah vo rig j aar ho ev ee l hij bij zijn taal z e ke r niet zo s ub t i e l me t de taal omgaan als le e rpro ces aan d e boek e n van annie m g in mijn m o ede rt aa l kijk mijn moed ertaal s c hmidt te dank en h a d in zijn c olumn in de ge bruik ik v a n binn e nuit d e n ed e rlandse t aal vo lks kran t vert elt hij h oe hij de schrijfs t er n og s t ee ds van buit e n af ik voe l me bij he t tijde ns de ee rste m aa nd e n in n e d erland ee n sc hrijve n in h e t ne d e rl a nd s al s een go och e b e z oe k h e eft gebrac ht l aar ik heb ee n h oge h oed ee n s tok e n een dode v ogel di e d o d e v oge l i s voor mij de dag mevrouw ik ben kader abdolah een n ed erlandse taal ik prob e er di e dod e vogel schrijver op de vlucht n aa r mijn h oe d t e s tur e n om ermee te s p el e n kom binnen jongen ik geef haar de herfstbloe h e m eruit t e ha le n er wee r in teru g te men zij brengt haar gezicht naar voren haar to vere n en t e rwijl ik d a ar m ee bezi g b e n grijze hoofd staat scheef voor me ik druk een kus komt d e vo ge l tot l ev en in h et be gin nie t op haar oude koninklijke wang maar ga and e w eg tijd en s h et s p ele n we l er kom binnen jongen ge b e urt i e t s vree md s i e t s ge h e imzinni gs de ik ga naar binnen vogel be gint t e vli ege n d e ze ervari ng h eb ik ni e t m e t nujn mo e d e rtaal maar w e l in he t voor het overige heeft de schrijver weinig n e d erla nds ik pak de taal al s i e ts dat ik nie t 168 m o er 1998 4 k e n e n a l do e nd e komt er l e v en in ook a l in d e taal e n d e cultuur h ebb en b e id e ee n s oort d e ee rs t e l esse n was mijn hoofd v oortdure nd onzi chtba re subtilite it de c ursi s t k e nt taa l b e zi g m et van d e woord e n verh al en te m a k en n oc h c ultuur alles k a n t ege nv all en voor en nu is he t w at b e tr eft h et pro ces nog stee ds j o nge ren is dat nie t zo b e drei ge nd als vo o r h e tze lfd e in h et pe rzi s ch s chrijf ik ee n ve r oude re n voor d ie la ats t en i s dit werke lijk een ha al in h e t ne de rl a nd s moe t ik h e t m a ke n angs t a anjage nd e situati e er b estaan geen h et laats t e woord wordt m et ware d o od sve r vas te mani e re n om zoi e ts t e ond e rwijz e n o f achting uitges prok e n om zoi e t s te l ere n ik ka n ni emand een advi es geve n er is geen k a nt en kl a r e me thode er zijn geen maniere n d oe dit maa r of d a t b es taa t ni e t d e c urs u s n ed erla n ds i s b ela n grijk vo or ab to ch is e r w e l ie ts wa t do ce nte n in d e gat e n dol a h m aa r de invlo e d mo et oo k nie t wor kunne n ho ud e n in zijn c olumn in de volks d en ov ersch at krant b esc hreef abdolah een s h et ty p e b ev oog kijk va n ee n c ur s us m oe t j e n i e t te veel d e nd e d oce nt d a t de do o d in de p o t is bij ve rwac ht e n ik ve rge lijk een curs u s m et een l essen in t aal of c ultuur d eze do cent waar p oort e e n wegw ij ze r m aar a ls zod a ni g wel sc hu w t d e c ursi s ten om to c h v ooral de ink o b e l a ngrijk e n b ep a le nd d e cu rs us gee ft j e de pe n bij d e aldi te do en e n nie t bij d e alb ert krac ht o m d e zi el d e gees t v a n een volk aan h ey n omd a t d e z aan se groo tgrutt er ee n t e te rak e n m aa r voor mij i s h e t zo dat ik oo k gr oo t b eslag zo u l eggen op h e t kr a pp e budge t zo nd er d e c u rsu s d e t aa l zo u he bb e n gelee rd van d e vlu c hteling dit soo rt p a tri ar c h a l e d e c ursu s was vo o r mij ee n b e lan grijk h o u ne i gin gen ka n een d oce nt b et er l a t e n vas t een mani er om in co ntact te k o m en m e t abd o l a h b esch rijft een gelijkw aardige r pro and e re n ces d e invlo e d v a n d e doce nt i s m isschi en h e t l e r e n van de taal gaa t ni e t zond er ee n grot er maa r a ls he t go ed i s ve rand ert een cultu re l e co ntext h e t gaat om b e ide ui t d e cursi st ook d e doce nt z e gaan op p a d o m verhale n va n abd ol a h zijn t alloz e voo rb eel elkaa r te ve r a nd e re n d aarbij wo rdt ee n de n te geve n ho e o ok de c ultuur ee n ve r d oce nt wel d ege lijk oo k beinvl oe d do o r de v reem de nd e invl oe d k a n h ebb e n op de p er m a nier van de nk e n va n d e cursis t al s he t sonages goe d i s is er o ok in de l es a l ee n co nfrontati e d e hoofdp erso on uit d e witte sch ep en l aat tu sse n de cultuur van de c urs i s t e n di e v an d e zij n vad er op b ezoek uit i ran d e gewo n e d oce nt dinge n van he t n ed erlandse l e ve n zie n e e n d oce nt m o e t ni e t alles in een c urs is t of in een recl amebord van ee n sekscl ub me t een afbeel z ic hz elf wi lle n v erand ere n e en c onfr o nt a ti e ding va n twee m annen die v rijden voo r de i s vaak o n ve rmijd elijk e n di e nt zic h h ee l s upermarkt vrouwen die met moei te vo lle ko rre jes n a tuurlijk aan dra nk noo jes chips chocolaa jes b iertjes en een d e doce nte n geve n hun l essen nt2 of mo eib elle van de s upe rm a rkt naa r de a u to s brachten m aa r o f h e t werkt is d e vr aag d e docenten en jongen s m et oo rbelletjes die rookten en tussen de prob eren d a t op hun e i gen m ani er prob e re n dije n een m e isje h ad den e n dat m e isje kusten d e zo vee l m oge lijk ke nnis in he t h oofd van d e witt e sch ep e n d e ad el aar s p 114 c urs is t t e propp en m aar wat e r va n dat alles terech t ko mt b ep aa lt de cursis t ik had een n ieu we afw ij k ing gek regen maa r d a t had ik nog ni et zo i n de gaten pas toen mijn al s d e i nte rviewe r nog een kee r informeert moeder b ij m e k wa m loge ren ontdekte ik i nee ns n aar a dvi ez e n v a n ee n s u ccesvo lle ta all eerd e r dat ik me niet meer kon ori ente ren bij m ijn kl inkt h et a fg em ete n nu g eloo f m e e r ouderlijk huis k o n ik m et ges loten ogen aanwijze n b es taan geen mani er e n prob ee r als d ocent zo waar mekka lag op wel ke plek de zo n opkwa m e n vee lzijdig m ogelijk d e kante n va n de ta al en waa r ze o n derging d e r ei s van de lege de c ultuur t e late n z i en d e do ce nt is e r nie t flesse n p 2 4 o m een ver ande ringspro ces op gang te br e n gen l aat s t aa n in d e h a nd t e houd en e en 1998 4 moer 169 doce nt kan d e weg wijzen hoe cursisten die voorpublicati e weg doorlopen h oe ze dat e rv aren is hun eig e n werk docenten hoeven da arbij geen ang s t te h ebben of het goed gaat of niet aukje bergsma literatuur zestien plus deel 3 abdolah k de ade la ars breda ui g everij d e geu s 1993 abdolah k de meisjes e n d e parti zanen bre da uige verij d e g e us 1995 abdola h k de re is van de lege flessen breda a bergsma e a zes tien plu s d ee l 3 ne der uige ve rij d e g e u s 1997 land s a ls tw ee de t aal vo o r v olw asse ne n gro ninge n wolt ers noo rdhoff 1998 t a akb oek isbn 9 0 017 227 6 8 ve rsc hijnt in au gu s tu s werkb oe k isbn 9 0 017 2275 x ve rsc hijnt in oktob er do centenhandleidin g inclu s ief c assettes e n vid eob a nd en isbn 9 0 017 2274 1 v er schijnt in oktober prijz e n n og ni e t be ke nd zest ien plus i s een rrtz m e thode voo r laag op geleide volw asse n a nd e rs taligen d e me tho de i s ontwikke ld voor ge bruik in d e e du c atie op x o c s me t nam e v oor c ursi st e n di e wi lle n do o rs trome n n aa r een b e ro e p so pl e iding e n of w e rk van d e me thod e zijn r ee ds tw ee v oll e dig h e rzie ne d el en ve rsc h e ne n na de zom erv ak a nti e 1 998 ve rschijnt ee n d e rd e deel d ee l 3 v a n zes tien plus w erkt to e naa r he t s taa t s exa me n nt2 i in ontwikkeli ng zijn to e tsen bij deel 3 e n coo oefeningen h e t i s nog niet b e kend wannee r d e z e pr ec i es v e r sc hijnen uitgangspunte n d eel 3 sluit a a n op de d el en t e n 2 wat b etr e ft h et niveau e n de l ee rs tof maa r h ee ft wel ee n andere o pz e t m et n am e wat be treft de werk vormen d e d el e n i e n 2 zijn v ooral b edo e ld voo r klass ik aal o nd erwij s e n bi ed en moge lijk h e d e n vo o r z e lfs t a ndig werk en in d ee l 3 li gt d e nadruk op z elfs tandig w e rk e n e n l e r en t e rwijl er o o k klassik al e mome nte n zijn d eel 3 gaa t uit van ta a kg eric ht o nde rwij s ta a kgericht ond e rwij s houdt in dat taall eer der s de t a al verw erve n d o o r m e t s u cc es c ommuni ca ti e f r e levant e tak en uit te v oe r en di e h et g ebruik van d e doe lt aal ni et a lleen 170 m o er 1998 4