Ex Flandria Lux

koos hawinkels ex randria lux vlaamse auteurs die succes hebben worden in nederland uitgegeven of dat verkeerd is daar kun je over twisten hugo brems heeft over die kwestie zeer beharteoswaardige uitspraken gedaan in een artikel in het tijdschrift literatuur 93 6 hi j wijst de gedachte af dat er in viaanderen een literaire brain drain plaats vindt ten gunste van nederland als succesrijke vlaamse auteurs onder dak vinden bij nederlandse uitgevers integendeel hij is verheugd laat mij volstaan me t ove r die gang va n zake n mijn blijdscha p ui t t e spreken d e vlaamse schrijver s vluchte n nie t ui t viaanderen zi j neme n al s vlaams e schrijvers hun rechtmatige plaats in in het centrum van de nederlandstalige li teratuur naast hun collega s uit nederland p 320 voor de informatieve en didactische boeken heeft zich overigens een andere prakujk ontwikkeld dergelijke boeken worden veelal uitgebracht in samen werking tussen een nederlandse en een vlaamse uitgever en soms heeft een uitgeverij een vestiging in zowel nederland als viaanderen maar desondanks merk ik dat dergelijke uitgaven in nederland niet of nauwelijks in de vakbla den besproken worden twee voorbeelden van dergelijke nuttige uitgaven wil ik bij u introduceren ze heten enigszins verwarrend op de kaft alle twee leeswijzer z e zijn beide het produkt van samenwerking van eengrote groep auteurs onder eindredactie van mark van bavel en marita de sterck het eerste gedateerd 1990 is voor de leefujdsgroep 14 1 6 jaar en heeft als ondertitel keuzelijst en werkmodellen voor de tweede graad van het secundair onderwijs het tweede uit 1993 heet binnenin eenvoudig leeswijzer 16 18 jaar he t grootste inhoudelijke verschil bestaat eruit dat het eerste boek een uitgebreide keuzelijst heeft van jeugdboe ken met uitgebreide annotaties en daarna didactische suggesties voor het wer ken in de klas met twaalf verschillende sooiten voor de jeugd geschikt geachte boeken als detectives oorlogsboeken historische romans en humoristisch e geschriften maar ook met de typische adolescentengenres aangeduid als groei naar volwassenheid1 leven na de bom en vriendschap en verliefdheid het tweede boek is ingedeeld in velden en bevat geen aparte keuzelijst ik zal ze nu een voor een wat preciezer bekijken en ik begin met leeswijzer voo r 14 16 jaar honderd bladzijden werkmodellen na een verantwoordende inleiding die wat mij betreft wat meer over de struc tuur van het boek had mogen bevatten en waarin onder meer blijkt dat geen toneel en ook geen poezie werden opgenomen bij de werkmodellen zijn soms wel gedichten opgenomen volgt de alfabetisch gerangschikte keuzelijst van titels verschenen tussen 84 en 89 in nederland en viaanderen origineel en vertaald ongeveer 70 bladzijden met per pagina gemiddeld 2 boeken per titel enkele trefwoorden die achterin in het register terugkomen van elk boek wordt eerst de korte inhoud gegeven waarbij de ene samenvatter 66 hawinkels ex flandria lux wat opsommerige r i s da n een ander een karaktenstiek me t elementen va n waardeoordelen meestal iets over de stijl de stijl is sober maar raak de ka raktertekening diepgaand en dan een opmerktng over het verwachte lezerspu bliek of de bruikbaarheid bij thematisch of projectmatig onderwijs didactisch he t interessants t zij n d e honder d bladzijde n werkmodellen gemaakt door verschillende auteurs zijn ze nogal wisselend van opzet en kwa liteit som s word t ee n karaktenstie k va n he t genre gegeven som s niet soms vind ik die karakteristieken helder soms nogal lapidair zoals bij detec tives di e naa m had beter vervangen kunnen worden door misdaadromans een enkele auteur wijdt een opmerking aan het wel of niet terecht literair ge vonden worden van ajn haar genre maar ik had daar liever een prindpiele stellingname gezien voor de keuze van ook werken zonder literaire kwaliteit voor het literatuuronderwijs het is namelijk nogal flauw o m een genre bin nen het onderwijs te verdedigen met als argument dat er ook boeken met lite raire kwaliteiten binnen dat genre bestaan daar gaat de discussie nooit over len deighton e n joh n le carre mogen va n bijna iedereen we l i n d e idas maar ian fleming of mickey spillane de beste indeling vind ik die in instapmogelijkheden of introductie werken met de boeken zelf opgedeeld in studerend en ervarend lezen opzoeken spre ken schrijven etc en evaluatieve activiteiten een mij wel aansprekende vari ant is het werken aan waardenverduideujking en toekenning dat vergt nogal watreflexie didactische aanwijzingen nie t ver genoeg uitgewerkt de teneur van de didactische aanwijzingen is vooral studieus veel gegevens opzoeken b v over de relatie tussen boek en werkelijkheid een karakterteke ning van personages maken een soort sociogrammen van de relaties opzetten e d er zijn ook wel suggesties voo r het reflecteren op ervanngen maar daar zou i k e r voor dez e leeftijdscategori e graa g wa t mee r va n hebbe n gehad bovendien denk ik dat veel leraren gedetailleerder en verder uitgewerkte didac tische aanwijzingen wille n hebben met wat leeswijzer geeft moeten ze in veel gevallen toch nog erg veel zelf doen ik zo u zelf bi j voorbeel d nie t voldoende hebbe n aa n ee n aanwijzin g als hierbij aansluitend kan men een tekst geven waarin de ik persoon eigenlijk niet over zichzelf vertelt maar hoofdzakelijk over anderen ik verteller als ge tuige geef me zo n tekst denk ik dan en vertel me hoe ik daar didactisch mee moet omgaan wat laat ik leerlingen daar dan mee doen een vergelijk baar gevod bekruip t me bij de volgende hint 1 introductie van het boek zeer belangrijk is de motivering van de leerlingen hier leg je best de nadruk op de fase lezersreacties van primordiaal belang is het enthousiasme van de leerkracht en een zo weinig mogelijke streng schoolse aanpak hoe gaat zo iets hoe le g j e nadru k o p readie s al s je he t boe k moe t introduceren waaraan kan ik als leraar mijn enthousiasme koppelen opda t het ook aan sluit bij iets van de leerlingen en geef me a u b een voorbeeld van een an dere dan een streng schoolse aanpak ik vind met andere woorden in een aantal gevallen de didactische aanwijzingen 67 hawinkels ex flandria lux niet ver genoeg uitgewerkt in een aantal andere gevallen is dat overigens wel het geval bij voorbeeld bij het discussiespel als leerlingen door middel van kaartjes moeten aangeven of ze het wel of niet eens zijn met stellingen die uit een gelezen boek gebaald zijn en daarna met elkaar daarover in de clinch moe ten mondeling of schriftelijk o f als de opdracht luidt om de spannend ste aangrijpendste leukste of ste scene uit een boek op te zoeken en in de klas op zoek te gaan naar leerlingen die hetzelfde fragment gekozen hebben of aan anderen hun keuze moeten toelichten deze kritiek doet echter niets af aan mijn grote waardering voor dit vlaamse imtiatief hier is nu eindelijk eens een boek niet voor de eerste maar juist voor de middenklassen die het meest problematisch zijn de keuzelijst is na drukkelijk niet bedoeld als vervanging van het lezen zelf maar leent zich ze ker door het register uitstekend voor het selecteren van boeken bij thema s en projecten of om s avonds in te neuzen op zoek naar een leuk boek voor in de klas daarvoor is de informatie zeker breed en diep genoeg en inspiratie voor didactisch handelen is ook ruimschoots voorhanden waar ik de vlaminge n om benijd en misschien mark van bavel me e moet complimenteren is dat zo n grote groep in het voortgezet onderwijs werkzame docenten aan een uitgave als deze wil en kan meewerken en dat er dan zo n kwaliteit geleverd wordt hopehjk willen nederlandse didactici deze kunst af kijken een benijdenswaardige vorm van samenwerking tussen universiteit en schoolpraktijk een hartstochtelijk en verrukkelijk pleidoo i het tweede deel voor 1 6 tot 1 8 jaar is zoals gezegd totaal anders van opzet het is ingededd in 9 velde n of onderwerpen de velden gaan uit van een si tuatieschets en een genre beschrijving het behanddde romangenre wordt geil lustreerd met analyses en voorbedden vanuit een model dat getransfereerd kan worden naar andere romans van het genre aldus de inleiding die velden ver tegenwoordigen een aantal hedendaagse literatuurgenres die zelden in hand boeken naar voren komen het gaat nl om detectives en thrillers romans uit en ove r ander e culturen vrouwenliteratuu r e d maa r bovendie n beva t leeswijzer 16 18 o a een hoofdstuk over adolescentenliteratuur een over ro man en film en een over mediatisering van de literatuur1 dit i s no u een boek waa r ik verruk t ove r ben voo r het eerst lees i k ee n hartstochtelijk pteidooi voor jeugd of adolescentenliteratuur in de bovenbouw van het vo met een heel aardige lijst met geannoteerde titels leuk vond ik dat de schrijver van dat hoofdstuk de collega s die jeugdliteratuur in de boven bouw afwijzen gewoon unferfroren verwijt dat ze de zaak niet hebben bijge houden in het hoofdstuk ove r mediatisering wordt er bewust voor gekozen niet het klagerige standpunt van lieden als steiner finkielkraut janssen of goede gebuure te kiezen maar heel nuchter en realistisch vast te stellen dat kennis van en inzicht in de werking van de bemoeienis van de media met de litera tuur onderdeel uitmaakt van het literaire systeem en dus bijdraagt aan de lite raire competentie van de leerlingen en bij de thrillers en detectives wordt be 68 hawinkels ex flandria lux sloten met o p die manier heeft me n zij n leerlinge n nie t allee n ee n aanta l knappe tomans laten lezen maar hen op historisch maatschappelijk e n lite rair gebied ook wat bijgebracht ik heb slechts met moeite een welgemeend praise the lord blessed be his name achter het hekwerk mijner tanden kun nen houden met het verschijnen van dit boek is aan iedere collega elk argument ontno men om met veel breder zijn klasselectuur ter behandeiing te kiezen het zou een grote rol moeten spelen in de discussie over de concretisering van de aan bevelingen van de cven het laat zien dat je met ontspanningslectuur in de bovenbouw verantwoord literatuuronderwijs kunt geven leeswijzer 16 18 wordt afgeslote n me t een apart hoofdstuk da t veld 8 1 heet het is een standpuntarukel om het zo maar te zeggen mark van bavel geeft zijn beeld van de recente discusie over literaire competentie en de discus sie over de canon en probeert tegenstellingen te verzoenen o a doo r didacti sche mogelijkheden te geven het is een heel sympathiek hoofdstuk maar ik vind dat deze besprekin g niet geschik t is o m erop te reageren een reactie hoort meer thuis in een apart artikel van een wat theoretischer aard ik hoop van harte dat iemand anders dat voor tsjip zal schrijven van bavel verdient het marita de sterck en marie van bavel leeswijzer 14 16 jaar idem leeswijzer 16 18jaar davidsfonds infodok leuven almere bf r 599 34 90 69