Publicatie datum: 1995-01-01
Auteur: Vakontwikkelgroep Nederlands
Collectie: 26
Volume: 26
Nummer: 4
Pagina’s: 190-200
Documenten
voorpublicati e tweede fase uit zou moeten zien de concepttekst is voor commentaar verzonden aan docenten lera renverenigingen en andere betrokkenen ook de vort ontving een exemplaar met het verzoek om vakontwikkelgroep voor i i september vanuit de vereniging te reageren op een vijftal vragen nederlands 1 wanneer u rekening houdt met een aantal uitgangs punten voor de tweede fase zoals die door de stuur examenprogramma s groep zijn geformuleerd betere doorstroming naar het vervolgonderwijs voorbereiding op het maatschap havo en vwo nederlands pelijk kunnen functioneren vindt u de eindtermen dus waardevol voor de leerlingen eerste concept 2 vindt u de eindtermen haalbaar voor de leerlingen binnen de aangegeven studiebelasting 3 wanneer u de eindtermen niet haalbaar vindt binnen de aangegeven studiebelasting hoeveel tijd zou er dan toegevoegd moeten worden kort na het verschijnen van de nota de tweede 4 vindt u de eindtermen uitvoerbaar voor docenten fase vernieuwt scharnier loss en basisvorming a binnen de aangegeven studiebelasting en hoger onderwijs stuurgroep 1994 heeft de b binnen de normale weektaak van docenten stuurgroep tweede fase vakontwikkelgroepen in 5 wanneer u vindt dat de eindtermen niet uitvoerbaar het leven geroepen deze kregen de taak om de zijn binnen de normale weektaak van docenten richtlijnen voor het onderwijs in de tweede fase ver a wat zou er dan in de eindtermen geschrapt moeten der uit te werken per vak in de nota had de stuur worden groep reeds de algemene vaardigheden beschreven b zijn er nog andere dan schrap mogelijkheden deze vaardigheden dienen bij alle vakken aan de c wat zou er beslist moeten blijven in de voorgestelde orde te komen en bevorderen zo de onderlinge eindtermen samenhang van de vakken in de tweede fase de vaardigheden en kennisgebieden per vak werden nog moer publiceert de belangrijkste delen van de con slechts globaal aangeduid zie ook het redactioneel cepttekst die 32 bladzijden telt hierna volgt eerst van frank t hart in moer 1995 1 kort daarop de verantwoording van de i akontunkkelgroep verscheen een handleiding voor de vakontwik daarna is het voorgestelde examenprogramma voor kelgroepen van den brink bugel 1994 waar xnvo en vwo opgenomen in de opdracht van de vakontwikkelgroepen nauw het is overigens opvallend dat de programma s keuriger werd omschreven onder andere in een voor xnvo en vwo nauwelijks meer verschillen aantal eindtermen waaraan leerlingen aan het einde het niveauverschil dient vooral in onderwerpkeuze van de tweede fase dienen te voldoen er wordt op en abstractiegraad van de gekozen teksten tot uit een aantal scholen al volop geexperimenteerd met de drukking te komen zowel de havo als de vwo invoering van de tweede fase waarover clary kandidaat gaat samenvatten 5 io van de oor ravesloot bericht in haar redactioneel elders in dit spronkelijke lengte en tekstverklaren nummer het ligt voor de hand dat met name deze de redactie van moer nodigt iedereen uit om zijn experimenteerscholen de werkzaamheden van de of haar reactie te geven op de wenselijkheid en haal vakontwikkelgroepen met argusogen volgen baarheid van het concept bovenstaande vragen in het najaar van 1994 werd de vakontwikkelgroep kunnen daarbij als leidraad dienen de eerlijkheid nederlands geinstalleerd hierin hebben zitting gebiedt om te vertellen dat de vakontwikkelgroep a van aert r alers prof dr j s ten brinke voor voor de realisering van het programma uitgaat van zitter drs l van dijk jongeling h goosen de ideale situatie waarbij voldoende gedifferentieerd proj dr a m hagen drs k van helvert lesmateriaal in de klas aanwezig is en de docent drs y meindersma j vetbeek secretaris en zich heeft kunnen nascholen drs t witte inmiddels heeft de vakontwikkelgroep nederlands een conceptgeschreven van het eindexa menprogramma nederlands zoals dat er in de 190 moer 1995 4 inl ei d in g invoering van onderwerpsgebieden en docu mentatiemappen ten behoeve van schrijfvaar rationale de volgende uitgangspunten digheid leesvaardigheid en eventueel de mon zijn van belang geweest bij de formulering delinge taalvaardigheid enerzijds versterkt dit van de eindtermen nederlands de onderlinge samenhang tussen schrijven er dient een betere aansluiting tot stand te spreken luisteren en lezen anderzijds is het worden gebracht tussen enerzijds xnvo en een afspiegeling van een situatie waarmee vwo en anderzijds xso en wo daarmee leerlingen in het xso en wo geconfronteerd komt het accent in het eindtermenontwerp zullen worden een derde belangrijke reden voor een belangrijke deel te liggen op de rea voor de centrale aanduiding van onderwerps lisering van algemene vaardigheden en studie gebieden is dat de leerlingen en in het bijzon vaardigheden die ook van belang worden der de tweede taalleerders die in toenemende geacht voor het succesvol doorlopen van mate doorstromen naar de tweede fase tijd onderwijs in de andere vakken zo zijn de hebben zich de werelden achter de onder algemene vaardigheden zoals die vermeld zijn werpsgebieden eigen te maken en dus niet op in de handleiding voor de vakontunkkelgroepen het examen voor het eerst daarmee gecon van den brink biigel 1994 voor het groot fronteerd worden ste gedeelte verwerkt in dit eindtermen ontwerp voor nederlands beperking e indterm e n literatuur dat betekent eveneens dat de lijn die in de in verband met de invoering van het studie kerndoelen voor de basisvorming is ingezet in belastingssysteem en de toegenomen verant het perspectief van communicatief taalonder woordelijkheid van nederlands voor de taal wijs wordt voortgezet in de tweede fase de vaardigheid van de leerlingen wordt de tijd communicatieve situaties waarin het taal die leerlingen op dit moment gemiddeld aan gebruik is ingebed richten zich echter in deze literatuur zouden moeten besteden straks in fase met name op het succesvol kunnen door de tweede fase aanzienlijk teruggedrongen lopen van een vervolgstudie in dit verband is de beschikbare studielast voor havo 14o en ook rekening gehouden met het lica rapport vwo 168 is meer dan een halvering van de over de instroomprofielen en het als volwaar huidige studielast voor literatuur gemiddeld dig burger kunnen functioneren in de maat havo 298 en vwo 488 uur witte in levende schappij tenslotte is natuurlijk rekening talen april 1995 dit wordt voor een deel gehouden met de algemene vorming gecompenseerd door het programma van in veel gevallen kon gebruik worden gemaakt ckvi waar immers voor havo 6o uur en van het voorwerk van de commissie braet voor vwo roo uur voor literatuur is gereser zoals dat neergelegd is in het cverr rapport veerd bovendien zijn de aan literatuur ver daarmee liggen aan dit eindtermenontwerp wante genres film televisie en drama ook bij dezelfde onderzoeksrapporten ten grondslag cxvi ondergebracht desalniettemin heeft de die aan het cven advies ten grondslag lagen vakontwikkelgroep keuzes moeten maken we daar waar de commissie braet nog experi hebben ons daarbij laten leiden door de vol menten voorstelde of voor de komende jaren gende uitgangspunten keuzemogelijkheden aangaf heeft de vakont kwaliteit gezien het feit dat de leerlingen niet wikkelgroep de knopen doorgehakt en een in hun vrije tijd maar in de studietijd van duidige voorstellen gedaan op een enkel punt nederlands lezen is het redelijk om relatief is afgeweken van de voorstellen uit het cven hoge eisen te stellen aan een beperkte leeslijst rapport een belangrijke verschuiving is ge en de reflectie op het gelezen werk weest de grotere nadruk die de vakontwikkel ontwikkeling van de eigen smaak een belangrij groep gelegd heeft in het literatuuronderwijs ke doelstelling van het literatuuronderwijs is op de tekstervaring en een drastische beper de ontwikkeling en bewustwording van de king in het aantal te lezen werken voor havo eigen literaire smaak het literatuuronderwijs en vwo i n het onderstaande zal dit nader dient dus meer op de individuele leerling te worden toegelicht worden afgestemd vandaar de voor iedere een tweede verschuiving behelst de centrale individuele leerling verplichte samenstelling 1995 4 moer 1 9 1 van een leesdossier waarin de eigen perceptie twee deelzittingen en literatuur is volledig en waardering van de literaire tekst het uit in overeenstemming met de bepaling in de gangspunt van de reflectie wordt handleiding pagina zs in het schoolexamen culturele vorming kennis van de nederlandse passen onderdelen waarvoor het moeilijk of cultuur in het algemeen en literatuur in het ongewenst is een centrale toets te maken bijzonder is onmisbaar als referentiekader voor bijvoorbeeld een werkstuk literatuur of een brede algemene vorming inzichten in spreekvaardigheid relaties van de nederlandse cultuur tot die van nb het werkstuk vormt geen onderdeel van andere landen is daarbij gewenst het schoolexamen nederlands het heeft de status van een zogenaamd handelingsdoel zie onder sc heid hav o vwo allereerst hierna is er natuurlijk het verschil in studiebelasting het eindcijfer van het centraal examen voor de hav o is een studielast van 400 uur bestaat uit het gemiddelde bij de twee zittin vastgelegd en voor het vwo van 48o uur gen bij het schoolexamen zal het cijfer bij de daarnaast is aangegeven dat er onderscheid zal zitting literatuur zx het gewicht van dat voor worden aangebracht in het niveau van de tek mondelinge taalvaardigheid hebben dit is het sten die beschikbaar zullen worden gesteld in resultaat van een compromis tussen twee over de documentatiemap ten dienste van het wegingen enerzijds a beide onderdelen zijn gedocumenteerd opstel en het onderdeel even belangrijk anderzijds b de studielast leesvaardigheid dat betekent eveneens dat de voor literatuur is 3x zo groot als die voor teksten die op het examen voor leesvaardig mondelinge taalvaardigheid heid worden aangeboden van niveau zullen verschillen hand e lin gs d o e le n er zijn voor hav o voor het leesdossier dienen de xnvo kandi en vwo twee handelingsdoelen geformuleerd daten acht boeken te lezen waarvan twee voor te weten i88o voor de vwo kandidaten zijn dat er met betrekking tot het maken van een klein twaalf waarvan drie voor i88o daarnaast is werkstuk voor het vwo eindterm 2 van het havo uit met betrekking tot de kennis over taal en gebreid in het subdomein literatuurgeschiedenis taalverschijnselen eindterm no 2 1 in beide gevallen dienen de kandidaten aan de verplichting te hebben voldaan voordat aan c e ntraal en sc h oole xam e n de vak het eindexamen mag worden deelgenomen ontwikkelgroep nederlands heeft gekozen het voldoen aan die verplichting dient te voor twee en niet een zoals de stuurgroep gebeuren op een wijze die in regeling voor oorspronkelijk aangaf zittingen in het kader het examen is vastgelegd door de school van het centraal examen waarbij een gewijd is aan lezen en een aan gedocumenteerd taakbelasting docenten dit aan schrijven dachtspunt staat niet in de handleiding voor die keus komt niet zozeer voort uit de de vakontwikkelgroepen vermeld en is even behoefte de gegroeide examentraditie voort te min door de co rdinatiecommissie aangege zetten maar uit de bepaling in de handleiding ven nochtans is dit een aandachtspunt van voor de vakontwikkelgroepen pagina 24 en 25 essentieel belang immers uit eerder verrichte in het centraal schriftelijk kunnen die onderzoeken naar de taakbelasting van de onderdelen opgenomen worden waarvan het leraar nederlands bleek reeds dat deze belas belangrijk is dat het vervolgonderwijs en de ting significant hoger lag dan die van de lera overheid inzicht hebben in de bereikte resul ren in de andere vakken oto onderzoek taten het is duidelijk dat deze bepaling van 1988 toepassing is op ex aequo non fictioneel derhalve heeft de vakontwikkelgroep dit lezen en gedocumenteerd schrijven niet op onderwerp eigener beweging op zijn agenda slechts een van de twee geplaatst en wel op het moment dat de con dat het schoolexamen bestaat uit twee zit touren van het eindexamenprogramma dat hij tingen mondelinge spreekvaardigheid met ging voorstellen zichtbaar waren 19 2 moe r 1995 4 domein subdomein hav o uur vwo uur leesdossie r literatuur lit geschiedenis 140 16 8 begrippe n mondelinge taalvaardigheid voordracht en of 40 6 o groepsdiscussi e analysere n leesvaardigheid beoordelen 58 6 0 samenvatte n schrijfvaardigheid gedocumenteerd opstel z io 12 4 werkstu k kennis over taal en taalverschijnselen 12 2 0 v rije ruunte 40 48 afbeelding i de studielast per domei n de vakontwikkelgroep heeft in dat kader is eenvoudig bepaalde onderdelen te schrap een zo zorgvuldig mogelijke schatting pen gemaakt van de werktijd die een efficient werkende leraar nederlands die bovendien samenhang door de afstemming en rekening houdt met een groter wordende samenhang met het deel culturele en kunst zelfstandigheid van de leerling voor de reali zinnige vorming i cxv r i is bij het vak sering van dit eindexamenprogramma nodig nederlands het onderdeel literatuur beperkt heeft uitgegaan is van een docent die vier a gebleven tot de van oorsprong nederlands vijf klassen bovenbouw havo en vwo heeft talige literatuur inclusief de vlaamse antil het resultaat van die schatting is dat die liaanse en surinaamse literatuur belangrijke benodigde werktijd een aanzienlijk grotere werken uit de wereldliteratuur zijn geplaatst in taakbelasting betekent dan in de huidige situa het deel cxvi evenals verfilmde literatuur en tie het geval is de voornaamste factoren hier tv produkties bij zijn begeleiding en correctie door een zeer beperkte invulling van het zowel het oz o onderzoek als onze eigen begrip argumentatie in de eindtermen neder schatting wijzen er dus op dat uitvoering van lands is afstemming en het tot stand brengen het voorgestelde eindexamenprogramma niet van samenhang met dat onderdeel uit de filo mogelijk is als geen oplossing wordt gevon sofie niet noodzakelijk geweest den voor de bedoelde overbelasting van de afstemming en samenhang aanbrengen met docent nederlands deze oplossing moet li g de moderne vreemde talen is noodzakelijk gen in de sfeer van de docent leerling ratio en maar was door de tijdsdruk waaronder dit moet opgenomen worden in kaderstellende ontwerp stond tot op dit moment niet moge regelgeving gezien de ernst van het probleem lijk nog voor de raadpleging in september zal stellen wij nadrukkelijk dat het vinden van dat echter plaatsvinden ook ckvi zal bij dit een adequate oplossing voor ons absolute overleg betrokken worden hierbij zal met voorwaarde is voor handhaving van het voor name gekeken worden naar de mogelijkheden gestelde eindexamenprogramma tevens wij en de voorwaarden voor scholen het onder zen we er op dat het voorgestelde programma deel literatuur uit de drie vakgebieden een evenwichtig geheel is en volledig aan de gezamenlijk te realiseren een dergelijk geza uitgangspunten zoals die door de stuurgroep menlijk onderwijsprogramma is niet alleen zijn geformuleerd bijvoorbeeld de aansluiting vanuit het oogpunt van samenhang van vo ho voldoet zodat het dus niet mogelijk belang maar daarin kan ook compensati e 1995 4 moer 193 gevonden worden voor leerkrachten die van het maken van een profielwerkstuk aan de mening zijn dat te weinig tijd overblijft voor keuze van de school over te laten daarmee is de onderdelen literatuurgeschiedenis en het het profielwerkstuk geplaatst in het zoge onderwijs in het zogenaamde begrippenappa naamde vrije deel de in de handleiding aan raat gegeven studielast van 40 uur ten laste van nederlands vervalt daarmee a llochtone leerlingen de komen de vakontwikkelgroep nederlands aanvaardt de jaren za l het aantal tweede taalleerders dat echter wel een speciale verantwoordelijkheid doorstroomt naar de tweede fase van het van het vak nederlands voor het onderwijs in voortgezet onderwijs toenemen ondanks het de methodiek en de vormgeving van het feit dat zij een flink aantal jaren onderwijs in werkstuk om die reden is als handelingsdoel het nederlands hebben gehad zullen zij op in het eindtermenontwerp voor nederlands bepaalde aspecten meer problemen met de het maken van een klein modelmatig werk taalverwerving hebben dan de moedertaal stuk over een neerlandistisch onderwerp leerlingen daarbij gaat het vooral voor opgenomen met een geschatte studielast van zover we dat nu kunnen bepalen om een ongeveer 3 0 uur gebrek aan woordenschat het gebrek aan specifieke voorkennis van bepaalde kennis domeinen en de tijd die ze nodig hebben zich kennis eigen te maken uit langere abstracte teksten om daaraan tegemoet te komen zijn in dit kader twee maatregelen van belang de onderwerpen die kritisch bestudeerd en waarover geschreven en gesproken dient te worden moeten ruim voor de afname van het examen bij de leerlingen bekend zijn zodat de leerlingen in staat worden gesteld zich goed te orienteren op de onderwerpen voorts kan een verlenging van de examenduur toegestaan worden bij de afzonderlijke eindtermen zullen deze maatregelen in de paragraaf toelichting of inrichting van het examen worden opgenomen jnformatiet e chnologie om leer lingen aan de eindtermen te laten voldoen waarin sprake is van het gebruik van informa tie technologische middelen dient de school te beschikken over voldoende en adequate apparatuur en programmatuur indien de school daarover in onvoldoende mate beschikt dient de school de leerlingen daar voor een adequaat alternatief te bieden het bovenstaande geldt als voorwaarde voor het daadwerkelijk in praktijk brengen van de zin sneden in de eindtermen die op informatie technologie betrekking hebben het werkstuk in afwijking van wat in de handleiding voor de vakontwikkelgroepen nog vermeld staat heeft de stuurgroep besloten 194 moer 1995 4 vaardigheid en de beoordeling van het leesdos examenprogramm a sier de verhouding tussen beide is ix monde linge taalvaardigheid en zx literatuur havo en vw o examenstof de examenstof is omschreven in eindtermen indeling het eindexamen bestaat uit een de eindtermen zijn ingedeeld in domeinen centraal examen en een schoolexamen en subdomeinen het centraal examen wordt afgenomen in twee zittingen elk van drie uur zowel het havo als het vwo examen bestaat het schoolexamen wordt afgenomen in uit viff domeinen twee zittingen a leesvaardigheid b mondelinge taalvaardigheid het centraal examen c schrijfvaardigheid leesvaardigheid alle subdomeinen bij leesvaar d literatuur digheid worden getoetst op het centraal schrif e kennis over taal en taalverschijnselen telijk examen het concept van de vakontwikkelgroep bevat uiter schriffvaardigheid het subdomein gedocumen aard voor elk domein een uitwerking van het exa teerd opstel wordt getoetst op het centraal menprogramma de tijd ontbreekt om deze tekst schriftelijk examen volledig persklaar te maken ter illustratie zijn daar om een drietal uitwerkingen van het havo examen het schoolexamen opgenomen er is gekozen voor mondelinge taal literatuur alle drie subdomeinen uit het vaardigheid literatuur en kennis over taal en domein literatuur leesdossier literatuur taalverschijnselen omdat in deze domeinen de geschiedenis en begrippenapparaat worden meest verregaande veranderingen worden voor samenhangend getoetst in een schoolexamen gesteld waar het vwo examen van het hnvo middels een gesprek op basis van het leesdos programma afunjkt zijn deze aanpassingen of aan sier bepaalde onderdelen uit het leesdossier vullingen tussen haakjes in cursief toegevoegd kunnen op enig moment voorafgaande aan dit schoolexamen reeds beoordeeld worden b mondelinge taalvaardighei d mondelinge taalvaardigheid beide subdomeinen worden in een mondeling schoolexamen de kandidaat kan op basis van verzameld of aan getoetst voor het vwo dit mondelinge school gereikt documentatiemateriaal een voordracht hou examen kan bestaan uit twee deelexamens wanneer den adequaat reageren op vragen en tegenwerpingen de voordracht inhoudelijk niet verbonden wordt met van luisteraars en op een constructieve wijze deelne de groepsdiscussie naast de kandidaat die de men aan een groepsdiscussie voordracht houdt zijn er tussen de vijf en acht medeleerlingen aanwezig voor het stellen van inri c hting van he t e xame n vragen of het voeren van de discussie voor de de onderwerpen voor de voordrachten halen groepsdiscussie zijn eveneens tussen de vijf en de leerlingen ruim van te voren uit aangele acht leerlingen aanwezig die deelnemen aan de verd of zelf verzameld documentatiemateriaal discussie de rol van gespreksleider wordt niet in het eerste geval kan de documentatiemap als zodanig beoordeeld de leerling die dit op gebruikt worden die centraal verstrekt is ten zich neemt zal derhalve in een andere ronde dienste van de onderdelen leesvaardigheid en dienen deel te nemen aan de groepsdiscussie schrijfvaardigheid de leerlingen dienen zich te kunnen voorbe we g in g van de ond e rd e l e n reiden op de inhoud van de groepsdiscussie het centraal examen kent twee onderdelen die daarom dienen ruim van tevoren het gelijk gewogen worden gespreksonderwerp en de vraagstelling of de het schoolexamen kent twee onderdelen te probleemstelling bekend te zijn gemaa kt weten de beoordeling van de mondelinge taal 1995 4 moe r i 95 domeinen subdomeinen eindterme n s spreken en i een voordracht i de kandidaat kan relevante inhoudselementen verzamelen luisteren met vragen en ordenen en formuleren waarbij ook gebruik gemaakt word t of discussie na van geautomatiseerde gegevensbestanden 2 de kandidaat kan de inhoud op een voor de doelgroe p adequate wijze presenteren waarbij ook gebruik gemaakt kan worden van audio visuele hulpmiddelen 3 de kandidaat kan inhoudelijk en vormelijk adequaa t reageren op vragen en kritiek die door luisterende medeleerlingen naar voren worden gebracht 2 een oordeels r de kandidaat kan relevante inhoudselementen verzamelen vormende ordenen en formuleren waarbij ook gebruik gemaakt word t groepsdiscussie van geautomatiseerde gegevensbestanden 2 de kandidaat kan inhoudelijke bijdragen leveren zoals voor lopige meningen argumenten pro en contra oplossingen 3 de kandidaat kan de gespreksbijdragen presenteren op ee n adequate wijze 4 de kandidaat kan tijdens de discussie inhoudelijk e n vormelijk adequaat reageren op bijdragen van ander e gespreksdeelnemers het betreft hier het adequaat kunnen volgen en beoordelen van bijdrage n van anderen het kunnen nemen van initiatief het geven van informatie het stellen van problemen het kunnen samenvatten het verhelderen van bijdragen of vragen om verheldering het zodanig kunnen deelnemen aan het gesprek dat aan all e deelnemers mogelijkheden geboden worden om aan de gedichtenontwikkeling bij te dragen afbeelding 2 de examenstof voor het domein mondelinge taalvaardighei d toelichtin g bij de groepsdiscussie gaat het om de oordeels het gaat om de informatieve de beschouwen vormende groepsdiscussie de en de betogende voordracht bij de term groepsdiscussie zijn verschillende het betreft hier gedachtenwisseli ngen zoals de uitwerkingen denkbaar een veelomvattende uiteenzettende voordracht of de beschouwen uitwerking is het probleemoplossende besluit de voordracht met vragen na of de betogende vormende gesprek je kunt in een dergelijke voordracht met discussie na bij een uiteenzet groepsdiscussie drie fasen onderscheiden ting houdt dit in dat objectief uitl eg gegeven a de beeldvormende fase wordt indelingen worden aangeduid samen b de oordeelsvormende fase hangen en processen worden verduidelijkt en c de besluitvormende fase dergelijke bij een beschouwing houdt dit in de oordeelsvormende discussie blijft meestal dat interpretaties vergelijkingen verklaringen beperkt tot de fasen a en b de oordeels opinies en dergelijke ter overweging worden vormende groepsdiscussie is meer dan een aangeboden bij een betoog houdt dit in elk gesprek waarin de deelnemers zich beperken geval in dat een duidelijk st an dpunt wordt tot het weergeven van hun mening en hun bepaald dat met voldoende steekhoudende argu argumenten het oordeelsvormende gesprek m entati e wordt gerechtvaardigd is een open gedachtenwisseling om tot verhel 196 moer 1995 4 dering van standpunten of tot nieuwe gedach tuur leesdossier literatuurgeschiedenis en ten te komen de beoordeling van de deelne begrippenapparaat worden samenhangend mers dient daar in de eerste plaats van afgeleid getoetst in een schoolexamen middels een te zijn in hoeverre hebben zij bijgedragen aan gesprek op basis van het leesdossier bepaalde die open gedachtenwisseling onderdelen uit het leesdossier kunnen op enig het is duidelijk dat de beoordeling op grond moment voorafgaande aan dit schoolexamen van meerdere discussierondes tot stand kan reeds beoordeeld worden komen bij de omvang van de discussiegroep kan t o eli c h t in g gedacht worden aan vijf tot acht leerlingen per leeslijs t groep de werken zijn afkomstig uit het nederlandse ten behoeve van aanwezige allochtone leerlin taalgebied dus inclusief de vlaamse de suri gen dient het onderwerp voor de groepsdis naamse en de antilliaanse literatuur om de cussie zoveel mogelijk cultureel neutraal te kwaliteit van de leeslijst te waarborgen wordt zijn zodat polemisering op de dimensie etnici er een landelijke advieslijst van soo werken teit vermeden wordt immers een geladen opgesteld door een nog nader aan te duiden onderwerp kan allochtone leerlingen het commissie over de precieze taakstelling en de gevoel geven zich te moeten verdedigen wat samenstelling van de commissie zal de vak emotioneel negatief kan interfereren met hun ontwikkelgroep op korte termijn een advies mondelinge taalvaardigheid uitbrengen aan de stuurgroep de advieslijst in het onderwijs moet leerlingen heel goed wordt elke twee jaar geactualiseerd de lijst heeft duidelijk worden gemaakt welke taalhandelin geen verplichtend karakter een dergelijke gen binnen de taak groepsdiscussie kunnen advieslijst kan de vorm krijgen van een infor worden toegepast vragen stellen afkeuring matieve didactische catalogus waarmee leerlin formuleren voorbeelden geven en hoe die gen welbewust keuzes kunnen maken beoordeeld zullen worden vooral het grote strategieen gebruiken aandeel indirecte taalhandelingen maar ook het is van belang dat de kandidaat bewust het gebruik van vaste formules en retorische leert omgaan met literatuur dat geldt in het stijlelementen zal voor allochtone leerlingen bijzonder voor tuinder direct toegankelijke extra aandacht vragen teksten een strategie is gericht op het leren voorbeelden van geautomatiseerde gegevens omgaan met en begrijpen van literatuur bestanden zijn elektronische woordenboeken bijvoorbeeld een oude tekst een duistere encyclopedieen op cd elektronische catalogi roman of poeziebundel dit bevordert de internet enzovoort reflectie op het literaire leesproces en de eigen leeservaring d algemene doelstelling literatuur relevante informatie gedoeld wordt op de bekende naslagwerken de kandidaat is in staat op grond van gegevens in voor nederlandse literatuur kritisch lexicon en informatie over de tekst de eigen perceptie en en dergelijke als ook op voor leerlingen toe waardering van een literair werk toe te lichten onder gankelijke letterkundige publikaties bijvoor verwijzing naar de inhoud en vorm van de tekst en beeld diepzee bzzlletin literatuur bulkboek voor zover relevant naar de literair historische en en recensies en besprekingen in dag en sociaal maatschappelijke achtergronden weekbladen beschrijven verdiepen en evalueren van de eigen de kandidaat is in staat de eigen literaire belang leeservaring stelling en ontwikkeling te onderzoeken en die de leerlingen krijgen bij elk wer k een aspecten van literatuur te onderscheiden die al dan opdracht die bestaat uit de beschrijving ver niet waardevol zijn voor zijn persoonlijke ontwik dieping en evaluatie van de leeservaring de keling beschrijving is in feite de eerste reactie van de leerling op het werk in het kort motiveert de inri c hting van h e t exame n leerling de boekkeuze beschrijft waar volgens alle drie subdomeinen uit het domein litera hem het boek over gaat en geeft een eerst e 1995 4 moer 197 domeinen subdomeinen eindtermen n nederland i het leesdossier i de kandidaat kan een leeslijst samenstellen met tenminst e se literatuur acht titels voor het vwo twaalf titels met een erkende literaire en letter kwaliteit deze lijst bevat naast proza ook poezie e n kunde tenminste 2 vwo 3 werken van voor i88o 2 de kandidaat kan strategieen gebruiken waarmee minder direct toegankelijke teksten of genres benaderd kunne n worden 3 de kandidaat kan relevante informatie verzamelen en selec teren waarbij ook gebruik gemaakt wordt van geautoma tiseerde gegevensbestanden 4 de kandidaat kan zijn persoonlijke leeservaring beschrijven verdiepen en evalueren s de kandidaat kan de eigen literaire smaakontwikkelin g beschrijven en evalueren in een leesautobiografie en ee n afsluitend balansverslag 6 de kandidaat kan de neerslag van de eindtermen vastlegge n in een leesdossier 2 literatuur i de kandidaat heeft een overzicht van de hoofdlijnen van d e geschiedenis literatuurgeschiedenis dat wil zeggen kennis van de chronologie en de globale kenmerken van d e voornaamste perioden van de westerse cultuur in he t algemeen en de nederlandse cultuur in het bijzonder vwo kennis van belangrijke verschuivingen in de loop der tij d in de literatuur ten aanzien van inhoud vorm en opvattingen 2 vanuit dit overzicht kan de kandidaat gemotiveerd een keuz e maken voor de onder a bedoelde 2 vwo 3 literaire werken van voor i88o aan de hand van opdrachten kan d e kandidaat deze werken vanuit het literair historisch e perspectief in een leesverslag uitdiepen en verwerken 3 literaire i de kandidaat is in staat bij bovengenoemde activiteite n begrippen gebruik te maken van het gangbare begrippenapparaat afbeelding 3 de examenstof voor het domein literatuur persoonlijke reactie de verdieping is gekoppeld manieren te reflecteren variatie in de verdie aan een specifieke verwerkingsopdracht bij pingsopdrachten is daarvoor noodzakelijk de voorbeeld b espreking aan de h a nd van de evaluatie houdt een eindoordeel in over het vakliteratuur of recensies vergelijking met de boek en een evaluatie van de eigen leeserva leeservaring van medeleerli ngen karakterise ring waarbij de leerling aandacht besteedt aan ring van de personages analyse van de span wat hij moeilijk verwarrend of onduidelijk ningsopbouw behandeling vanuit de biografie vond van de schrijver en diens opvattingen vergelij leesautobiografie en balansverslag king met andere werken van de betreffende het begin van het leesdossier is de leesautobio auteur vergelijking met andere auteurs of lite grafie de kandidaat beschrijft hierin zijn ont raire werken behandeli ng vanuit li terair his wikkeling als lezer in het verleden tot op het torische context de kandidaat dient op vele moment van de aanvang van de tweede fase 1 98 moer i995 4 domeinen subdomeinen eindtermen e kennis over de kandidaat beschikt daartoe over elementaire kenni s taal en taal over taalgebruik en taalsysteem verschijnselen de kandidaat kan met die kennis de inhoud verwerken va n aangeboden informatie over taalgebruik en taalsysteem afbeelding 3 de examenstof voor het domein kennis over taal en taalverschijnsele n het balansverslag is een verslag waarin de het is uitdrukkelijk de bedoe li ng dat het kandidaat een pas op de plaats maakt en het begrippenapparaat in dienst staat van de reflec eigen leer en leesproces evalueert tie op en de communicatie over literatuur het leesdossier de literaire smaakontwikkeling kan dus niet apart worden geexamineerd komt tot stand in een longitudinaal proces waarin de leerling steeds meer onderscheid e kennis over taal en taalvers chijnselen leert maken tussen diverse literaire teksten elk met hun eigen kwaliteiten om dat proces te de kandidaat bezit kennis over taal en taalver kunnen begeleiden en beoordelen dient de schijnselen en kan een oordeel geven over taalkwes kandidaat vanaf de aanvang van het literatuur ties die van maatschappelijk belang zijn onderwijs in de tweede fase een leesdossier aan te leggen en bij te houden dit leesdossier be inrichting van het exame n vat tenminste een leesautobiografie de verwer in de examenregeling geeft de school aan op kingsopdrachten een balansverslag en een welke wijze de kandidaat aan deze eindter bibliografie van de gelezen en geraadpleegde men heeft voldaan literatuur literatuurgeschiedenis to e li c hting voor zowel het xnvo als het vwo is gekozen kennis over taal en communicatie richt zich voor een volledig zij het globaal overzicht van op elementaire begrippen en noties betrek de literatuurgeschiedenis voor dit doel is het king hebbend op van belang dat de leerlingen exemplarisch aan de verhouding tussen klank en spelling de hand van tekstvoorbeelden een overzicht de vorm en betekenis van woorden hebben gekregen op basis waarvan ze een de bouw van zinnen en woordgroepen gemotiveerde keuze kunnen maken voor de taalontwikkeling en meertaligheid oude werken van voor 188o vervolgens die communicatie en media nen ze de werken zelfstandig in een literair taalvariatie en taalpolitiek historisch perspectief te plaatsen in zijn alge taal en informatica meenheid betekent dat dat de kandidaten die kennis over taal en taalverschijnselen is in een eigenschappen van teksten kan onderscheiden aantal aspecten algemeen taalkundig van aard op grond waarvan tijdvakken of stromingen maar richt zich uiteraard in het bijzonder op het kunnen worden ingedeeld nederlands en op de nederlandse taalsituatie gangbare begrippenapparaat de meertaligheid van de nederlandse samen hieronder verstaan we onder meer leving verdient daarbij bijzondere aandacht algemeen fictie literatuur lectuur thema aan deze eindtermen wordt bij voorkeur motief metafoor symbool ironie literaire voldaan door het aanbieden van een korte stijl poetica basiscursus waarin de belangrijkste begrippen proza verteller perspectief verteltijd vertel en noties op de hierboven aangeduide gebie de tijd fabel sujet vooruitwijzing terug den van het taalsysteem en taalgebruik aan de verwijzing ruimte personage genre of orde komen tekstsoort naast deze basiscursus kan verwerking en poezie bladspiegel wit rijm metrum rit verdieping plaatsvinden in de vorm van me enjambement dichtvorm opdrachten die gekoppeld zijn aan een ander 1995 4 moer 199 domein deze opdrachten bestrijken niet de brink g j van den k bugel handleiding voor breedte van de basiscursus maar spitsen zich de vakontwikkelgroepen 2e fase v o aanwijzingen toe op een van de genoemde gebieden of op voor het ontwikkelen van nieuwe examenprogram bepaalde aspecten van het taalgebruik of taal ma s den haag stuurgroep profiel tweede systeem fase voortgezet onderwijs 1 994 daarbij kan gedacht worden aan het schrijven van een klein werkstuk of het stuurgroep profiel tweede fase voortgezet on mondeling presenteren van een voordracht derwijs de tweede fase vernieuwt scharnier tus over een van bovengenoemde aspecten sen basisvorming en hoger onderwijs deel 2 den het schrijven van een gedocumenteerd opstel haag 1994 op grond van een centraal aangegeven neer landistisch onderwerpsgebied en de daarbij behorende documentatie voorzover het bij de gekozen thematiek van dat jaar past het schrijven van een leesverslag over bestu deerde artikelen in het kader van het onderwijs in de leesvaardigheid het beantwoorden van vragen en uitvoeren van opdrachten over een van bovengenoemde onderwerpen in het kader van het onderwijs in de leesvaardigheid noten en literatuur de stuurgroep tweede fase heeft een nieuw vak culturele en kunstzinnige vorming ont worpen ckv z is verplicht en wordt in 4 havo en 4 of s vwo gegeven de bestudering van nederlandstalige en wereldliteratuur neemt een belangrijke plaats in aansluitend kunnen leerlingen kiezen voor ckv2 en 3 waarin beel dende vorming drama en muziek een plaats krijgen met betrekking tot de landelijke advieslijst van soo boeken merkt vice voorzitter j c visser t hooft van de stuurgroep tweede fase in een nagezonden brief op mede namens de voorzitter van de vakontwikkel groep prof dr s ten brinke deel ik u het volgende mee van verschillende kanten waaronder de co rdi natiecommissie en het ministerie van ocw berei ken ons signalen dat een dergelijke lijst tot grote problemen zou kunnen leiden bij zowel docenten als leerlingen gezien het voorschrijvende karakter er van de vakonturikkelgroep zal er waarschijnlijk toe overgaan de betreffende passage aan te passen c q te schrappen uiteraard moet zij zich hierover nader beraden 2 00 m o er 1995 4