Fatma: een verhaal over taal in de basisvorming

korrie van helvert sjaak kroo n taal in d e fatma een verhaal over basisvormin g taal in de basisvorming de discussie over basisvorming is vooral technisch en munt niet uit in duide lijkheid in die discussie worden twee belangrijke punten vaak vergeten het eerste is dat basisvorming in het onderwijs niet iets is wat pas begint bij het afsluiten van de basisschool maar dat het gaat om een proces dat doorloopt van 4 tot 16 jaar het tweede is dat de basisvorming te maken krijgt met leer lingen van zeer uiteenlopende etnische herkomst en dat ze daar terdege reke ning mee zal moeten houden over deze twee aspecten en de relatie ertussen gaat de bijdrage van korrie van helvert en sjaak kroon van het werkverband taal en minderheden van de tilburgse universiteit ze presenteren hun ideeen in de vorm van een verhaal een verhaal dat niet goed afloopt meer of minder theoretische en wetenschap komen het verhaal begint daarom in groep 1 pelijke verhandelingen over mogelijke en nood van de basisschool zakelijke consequenties van het multi etnische en multi linguale karakter van de nederlandse samenleving voor het onderwijs in het alge weekendavonture n meen en het taalonderwijs in het bijzonder zijn er ondertussen volop onder andere het docu willem ja juffrouw fatmal juf guus mentatieblad onderwijs in inter etnisch je h ier juf hilde ja juf dorien juf perspectief van het kpc getuigt daar maande murat ja de dagelijkse routine voor het lijks van met een artikel over meertaligheid en begin van het kringgesprek in groep 1 van juf basisvorming loop je dan ook al vlug het risico frouw truus op de bolschool iedereen is er in herhaling te vallen zeker voor moer lezers de kring is rond het gesprek beg in t het gaat we hebben daarom gekozen voor een wat an eerst over de be levenissen van het afgelopen dere aanpak we vertellen een verhaal over weekend wie heeft er gisteren iets meege taal in de basisvorming en leveren daar com maakt juf juf ik juf marieke ve rtel mentaar bij het is het verhaal van fatma we eens wat heb jij gisteren gedaan vatten basisvorming niet op als een proces dat zomaar een groep kleuters op een basisschool pas begint als kinderen van de basisschool af ergens in nederland een witte basisschool 37 in groep 1 zijn alleen fatma en murat van oor sprong niet nederlands fatma is zelf wel in nederland geboren maar haar ouders komen uit marokko uit het rifgebergte thuis praten ze soms berber maar meestal marokkaans dat betekent niet dat fatma geen nederlands kent ze speelt veel met kinderen die alleen nederlands kennen en het komt maar zelden voor dat ze iets niet snapt of dat ze niet dui delijk kan maken wat ze bedoelt juffrouw truus zorgt ervoor dat ook fatma s verhaal in het kringgesprek aan bod komt en jij fatma wat heb jij gisteren gedaan en fatma vertelt maar ze zal niet vlug de eerste zijn die in de kring met haar weekendavontu ren komt fatma krijgt dus les in het nederlands afge zien van een paar plaatsen waar tweetalig onderwijsexperimenten lopen wordt in neder landse basisscholen in het nederlands les ge geven dat lijkt op het eerste gezicht een voor de hand liggende zaak in nederland wordt ten slotte nederlands gesproken zo logisch en vanzelfsprekend als deze keuze lijkt is ze ech ter niet voor veel kinderen in nederland is het nederlands niet hun moedertaal ze spreken thuis bijvoorbeeld berber turks of marok kaans arabisch als eerste taal en nederlands is hun tweede taal groep 1 van de basis school is voor veel van deze kinderen de eerste situatie waarin ze volledig zijn aange wezen op het nederlands de juf of meester spreekt geen woord turks of marokkaans ara bisch en hetzelfde geldt althans op witte scholen voor de meeste klasgenootjes op uit van horen zeggen handleiding 1 zwarte scholen is dat anders daar zitten in pagina 91 a iedere klas wel kinderen die andere talen spre ken maar ook daar is het nederlands meestal de voertaal in de klas zo n aanpak wordt een methode die voor zowel nederlandstalige wel onderdompeling genoemd niet neder als van oorsprong niet nederlandstalige kinde landstalige leerlingen hebben geen andere keus ren ook in de laagste groepen van het basison dan zich zo snel mogelijk het nederlands eigen derwijs goede aanknopingspunten biedt voor te maken en ze worden daar ook op allerlei lessen nederlands als tweede taal is bijvoor manieren bij geholpen dat kan varieren van beeld van horen zeggen werkgroep neder wat extra aandacht wat meer beurten een lands voor anderstaligen 1983 wat meer individuele benadering door de leer kracht tot specifieke aandacht voor het leren van nederlands als tweede taal er wordt vertellen daarbij veel gewerkt met vertelplaten vooral gericht op woordenschatvergroting maar ech fatma is een beetje stil ze zit nu al meer dan te aparte lessen nederlands als tweede taal een jaar op schoo l en ze heeft het daar meest zien we zeker bij de jongste groep kleuters a l we l naar haar zin maa r af en toe niet en niet erg vaak vandaag is zo n dag ui tge laten was ze di e 38 morgen naar school gehold ze gingen in de de eigen taal de meeste tijd en aandacht krijgt vakantie naar marokko gisteren was de brief maar dat gaandeweg meer nadruk komt te lig gekomen waar het allemaal in stond eindelijk gen op het nederlands andere aanpakken zijn fatma was nog nooit in marokko geweest ze echter ook denkbaar experimenten met twee was heel benieuwd vol vuur had ze het grote talig onderwijs hebben tot positieve resultaten nieuws aan juffrouw marian ve rteld in een geleid en verdienen zeker navolging vgl ap keer door zonder zich de tijd te gunnen een pel 1984 en tennissen 19861 keer adem te halen maar die had haar alleen maar verbaasd aangekeken en meteen had fatma het in de gaten ze had haar hele ver boom roos vis haal in het marokkaans ve rt eld wat stom zin om alles nog een keer te vert ellen in het ne kijk zegt juffrouw anne van groep 3 terwijl derlands had ze toen niet meer ze vindt er ze op het bord wijst weten jullie wat dit is niks aan in groep 2 op de peuter was het ze wijst op een mooie boom die op het bord allemaal veel leuker daar kon ze tenminste getekend staat uit alle kelen klinkt boom gewoon iets in haar eigen taal vert ellen goed zo dat is een boom vandaag gaan we leren hoe het woordje boom eruit ziet als je in de meeste peuterspeelzalen en kinderdag het schrijft met grote letters schrijft de juf verblijven in nederland is ook sprake van on frouw boom onder de tekening kijk maar derdompeling maar er zijn ook een paar kin b oo m alle kinderen zeggen het na ze lezen derdagverblijven waar gericht gewerkt wordt het woord ze hakken en plakken het woord aan de tweetaligheidsontwikkeling van alloch en ze schrijven het op hun werkblad op het tone kinderen in die centra werken tweetalige einde van de dag mogen ze het werkblad mee leidsters in groepen die bestaan uit nederland naar huis nemen om thuis te laten zien dat ze se kinderen en allochtone kinderen uit bij het eerste woordje hebben geleerd fatma is voorkeur een taalgroep de kinderen zijn daar erg trots ze wist het al van boom roos vis in een situatie waarin ze zich begrepen weten want abida had haar verteld bij juffrouw an in hun moedertaal dat vormt een belangrijke ne leer je boom roos en vis lezen thuis ge basis voor hun cognitieve en emotionele ont komen legt ze moeder uit wat ze geleerd wikkeling je veilig en thuis voelen op school is heeft ze doet gewoon de juffrouw na ze te een voorwaarde voor leren tweetalige kinder kent een boom en vraagt haar moeder weet opvang betekent dat aan beide talen evenveel je wat dit is boom zegt moeder in het ber status wordt toegekend kinderen merken dat ber ja maar in het nederlands moeder het belangrijk gevonden wordt twee talen te weet het niet boom zegt fatma kijk maar beheersen tweetaligheid geldt als iets posi b 00 m dat is samen boom moeder die tiefs niet als handicap er is gelegenheid beide zelf nooit heeft leren lezen of schrijven prijst talen functioneel te gebruiken in uiteenlopende fatma en zegt dat fatma dit jaar maar heel situaties de etnische groepstaal is niet alleen erg goed haar best moet doen omdat leren le de taal van emoties ze wordt ook gebruikt om zen en schrijven heel belangrijk is voor later in te leren vgl de haan hajer 1987 als vader s avonds thuis komt ligt fatma al een logisch vervolg op tweetalige kinderop in bed hij heeft late dienst deze week vang zou tweetalig onderwijs zijn echt twee na boom volgen er nog vele woordjes de talig onderwijs is in nederland echter een verhaaltjes die de juffrouw er steeds omheen schaars goed met echt tweetalig onderwijs vertelt ontgaan fatma soms ze vindt het bedoelen we onderwijs waarin gedurende de moeilijk zich daarop te concentreren maar hele basisschoolperiode aandacht wordt steeds komt er het moment waarop de juf besteed aan beide talen als vak en als instruc frouw het bord omdraait en er weer een nieuw tietaal in zo n aanpak krijgen turkse kinderen woord verschijnt sam wip kees school niet alleen turkse les maar krijgen ze ook les dan veert fatma op en steeds weer herhaalt in het turks rekenen bijvoorbeeld dit kan be ze het woordje zacht om het nooit meer te tekenen dat turkse en nederlandse leerlingen vergeten een deel van de dag apart en een deel van de dag samen les krijgen meestal is het daarbij voor de ingewijden is nu duidelijk dat fatma zo dat in het begin van de basisschoolperiode op een school terecht is gekomen waar de 39 aanvankelijk leesmethode veilig leren lezen situatie van fatma is er geen andere oplossing caesar e a 1980 wordt gebruikt dat is niet dan alfabetisatie in een tweede taal zo verwonderlijk omdat ongeveer 80 van de scholen deze methode gebruikt auditieve dis criminatie en auditieve synthese zijn belangrij waar hoor je een f ke vaardigheden die het kind voor en tijdens het leren lezen en schrijven moet ontwikkelen de eerste maanden in groep 3 heeft fatma om tot het lezen van nieuwe woorden te kun weinig problemen ze leest de globaalwoorden nen komen als alle fonemen aan bod geweest goed en ook de grafeem foneem koppeling zit zijn moeten ook room tip en zool gelezen er goed in ze memoriseert iedere combinatie kunnen worden door het snel achter elkaar en wijst meestal de goede letter aan als de realiseren van de fonemen moet het kind tot juffrouw in de toets klanken geeft met de b een woord komen en daar de betekenisrepre en de d heeft fatma nog lang moeite en ook sentatie van oproepen in de eerste maanden de g en de k vindt ze lastig na de kerstva van groep 3 ligt de nadruk nog volledig op het kantie moeten de kinderen steeds meer laten technisch lezen het hakken van woorden in zien dat ze ook begrijpen wat ze lezen in het fonemen en het plakken van fonemen tot werkschrift staan nu plaatjes met daarnaast woorden en dat allemaal via de grafemen de vier woorden die veel op elkaar lijken fatma grafische weergave van de fonemen dit pro moet omcirkelen welk woord bij het plaatje ces verloopt niet voor alle kinderen even ge hoort of ze moet aangeven van een aantal makkelijk en in iedere klas zijn er kinderen die plaatjes in welk van de afgebeelde voorwerpen de truc maar niet te pakken krijgen een a of een s voorkomt in het begin oefe nen ze eerst nog alle plaatjes de juffrouw voor veel kinderen in nederland geldt dat zij in vraagt ton wat zie je allemaal op de groep 3 worden gealfabetiseerd in een tweede plaatjes taal het spreekt voor zich dat een kind al een groot aantal intuities en heel wat metalinguisti sche kennis moet hebben van een taal voordat het leert lezen en schrijven in die taal lezen en schrijven zijn secundaire taalvaardigheden zij hebben de taal zelf als object van beschou wing totdat deze processen volledig geauto a llt illll 1111 mllu n matiseerd verlopen over het alfabetiseren van tweetalige jonge kinderen gaat de disse rt atie van verhoeven 1987 hij heeft groepen 0 turkse en nederlandse kinderen gevolgd tij dens het leren lezen en schrijven van neder lands en turks hij heeft de turkse kinderen in nederland ook vergeleken met turkse kinderen in turkije heel globaal komt hij tot de conclu sie dat het waar mogelijk de voorkeur geniet om een kind te alfabetiseren in de taal waarin dat kind op dat moment dominant is inmid dels is er in nederland een turkse aanvanke lijk leesmethode op de markt turge abece die qua aanpak direct aansluit op de methode vei lig leren lezen vgl babacan e a 1986 voor andere taalgroepen zijn dergelijke methodes nog niet beschikbaar hoewel daar op verschil uit veilig leren lezen werkschrift a2 lende plaatsen wel aan wordt gewerkt na pagina 2c 3 tuurlijk is het alfabetiseren in een andere taal dan het nederlands alleen mogelijk in situaties waar meerdere kinderen met dezelfde taalach ton zegt fiets hond tergrond lees en schrijfonderwijs volgen in de nee ton dat is een vos kijk maar eens naa r 40 zijn dikke staart ga maar verder na de identificatie van het plaatje volgt het vaas meisje dat fluit verklanken van het erbij behorende woord in ja dat is goed maar het gaat hier om de fluit het nederlands dit vereist een bepaalde woor allemaal goed gehoord de fluit ga maar denschat die kinderen met nederlands als verder moedertaal worden verondersteld reeds te wiel en die weet ik niet juf hebben verworven voor veel meertalige leer kijk eens goed allemaal dat is een radijsje en lingen leveren dergelijke opdrachten grote pro dat is niet meer heel mama heeft er met een blemen op deze procedure is natuurlijk hele mes een stukje afgesneden en dat is een maal niet nodig om het kind de essentie van schijf het woordje is dus schijf de opdracht te laten uitvoeren namelijk het fatma weet niet wat radijsje betekent en ze horen van een bepaalde klank in een woord ziet ook geen mama of een mes nou ja dade de leerkracht zou de woorden gewoon kunnen lijk zal het wel duidelijk worden ze moeten geven en dan vragen of ze een bepaalde letter een streepje trekken van de f naar het plaatje horen op de in de methodes gekozen wijze is waar je de f hoort het echter mogelijk de kinderen min of meer zelfstandig te laten werken aan de werkbla in veel moedertaalmethodes worden vaak den maar het is dan de vraag of de leerkracht schematische plaatjes gebruikt om de kinderen wel voldoende in de gaten heeft dat fouten zelf een woordverklanking te laten realiseren in een oefening voor auditieve analyse wel waarop ze dan weer een bepaalde verwerking eens door heel wat anders veroorzaakt kunnen moeten toepassen in het gegeven voorbeeld zijn dan door een gebrek aan die vaardigheid plaatje van een fiets verklanking fiets op op zich dracht hoor je een f zo ja trek dan een lijntje van het plaatje fiets naar de f zo nee ga naar het volgende plaatje en herhaal met de bu s de procedure dergelijke oefeningen vallen en staan uiteraard de eerste schooldag na de grote vakantie met de correcte identificatie van het voorwerp brengt vader fatma naar school na 3 jaar een wat regelmatig ook voor nederlandse kinde juffrouw krijgt fatma in groep 4 nu een ren een probleem kan zijn en een correcte meester hij stelt zich voor aan vader ik ben verklanking ervan wanneer de voorwerpen chris van drommelen vader zegt meneer specifiek tot een westerse nederlandse leef bourgadil en dit is mijn dochter fatma hallo wereld behoren kan de eerste stap voor niet fatma zoek maar een plaats uit nederlandstalige leerlingen een probleem vor het is voor alle kinderen wel even wennen bij men zij herkennen het voorwerp niet omdat meester chris maar na al een week zitten ze ze er niet mee bekend zijn voorwerpen met weer in de dagelijkse routine rekenen taal le een duidelijke cultuurbias moeten daarom ver zen schrijven meden worden ze leren nu aan elkaar schrijven en fatma heeft daar veel plezier in meneer chris houdt van de natuur en daar vertelt hij veel over over de bossen en over allerlei dieren ze gaan naar de kinderboerderij daar krijgen ze allemaal een formulier met opdrachten die ze moeten invullen later in de klas praten ze er n n n n over als fatma vertelt dat ze de konijn met geen staart het leukst vond lachen een paar kinderen fatma vindt het vervelend dat ze vaak zinnen niet meteen goed zegt maar me neer chris lost het goed op in zijn samenvat ting van alle verhalen koen vond dus de var kens het leukst en fatma het konijn zonder staa rt uit veilig leren lezen werkschrift a2 op donderdagochtend staat er een busje voor pagina 2c 2 de school voor het eerst gaat fatma naar de 41 marokkaanse school abida en farid zijn er vo thuisvoeten op school als ze daar hun moeder rig jaar ook al naa rtoe geweest de vader van taal horen is in zo n geval niet probleemloos abida en farid kwam in de vakantie op bezoek en sprak met fatma s vader fatma wist dat deze kritische noten betekenen niet dat wij veel kinderen uit de buurt op de marokkaanse onderwijs in etnische groepslaten afwijzen school zaten en ze wilde er graag naartoe va wel dat we pleiten voor een geintegreerde der twijfelde hij had haar naar de bosschool aanpak in het kader van intercultureel tweeta gestuurd omdat ze dan veel met nederlandse lig onderwijs kinderen zou kunnen praten en goed neder lands zou leren en nu zou hij haar tweeeneen half uur naar de marokkaanse school moeten begrijpen wat er staat laten gaan zal ze dan geen lessen missen en dat was nou precies waarover hij het met de het is hard werken in groep 4 fatma kan vader van abida en farid wilde hebben toen mooi lezen al gaat het wat langzaam ze con deze voor dezelfde keuze stond was hij met centreert zich volledig op het goed lezen ze de directeur van de school gaan praten en de begrijpt niet altijd helemaal wat ze leest maar ze had hem beloofd dat de kinderen niets meestal komt ze er wel uit in het taalboek belangrijks zouden missen de vader van fat staan steeds verhaaltjes die ze moeten lezen ma gaf toe arabisch leren lezen en schrijven jan kijkt de krant zijn beker melk staat op de beschouwde fatma s vader als een voorrecht grond hij stoot tegen de beker de melk valt en ook moeder vond het belangrijk dat fatma op de krant moeder moppert jan krijgt geen de officiele taal van hun eigen land zou leren melk meer zijzelf had daar nooit de kans toe gehad fat daarna staan er vragen waarom moppert ma rende naar abida en farid om hen het goe moeder he denkt fatma dat woordje ken de nieuws te vertellen en nu zaten ze naast el de ik nou net niet ze gokt en schrijft in haar kaar in het busje naar de marokkaanse school schrift om de krant schoonmaken meneer chris kijkt de schriften na en realiseert onderwijs in de eigen taal en cultuur oetc zich opnieuw dat fatma veel problemen heeft is iets heel anders dan tweetalig onderwijs met begrijpend lezen de volgende keer houdt het streeft andere doelen na bij oetc is vaak hij haar extra in de gaten ze leest het lesje geen sprake van een geintegreerde aanpak van goed maar als ze de vragen moet beantwoor het taalonderwijs met eerste en tweede taal den schrijft ze vaak een willekeurig zinnetje na als gelijkwaardige aandachtspunten integen uit de tekst ook met de opdrachtjes bij deel vaak vindt oetc zeker voor kinderen op wereld orientatie heeft fatma veel problemen witte scholen niet op de eigen school plaats in de kringgesprekken houdt ze zich meestal klasseleerkrachten weten dan vaak ook niet op de achtergrond hij gaat eens praten met wat oetc leerkrachten doen en omgekeerd juffrouw anne en besluit na de kerstvakantie voor het geven van etc onderwijs worden al eens te kijken hoe het nu staat met het neder lerlei argumenten naar voren gebracht een lands van fatma van die argumenten is dat een goede ontwik keling van de eerste taal een goed uitgangs het leesonderwijs was tot nu toe vooral ge punt is voor het leren van een tweede taal en richt op het technisch lezen op het einde van voor de cognitieve ontwikkeling in het alge groep 3 stelt de leerkracht wel vragen over meen in veel gevallen is dat een plausibele re wat de kinderen gelezen hebben maar vaak denering bij veel marokkaanse kinderen doet aan de klas in het geheel en nog alleen mon zich echter de complicatie voor dat het ara deling nu moeten de leerlingen echter zelf bisch van de oetc les niet hun moedertaal is standig leren vragen te beantwoorden door de die is bijvoorbeeld berber of marokkaans ara antwoorden op te schrijven in hun schrift ze bisch ze leren in de etc les in feite een derde leren nu informatie uit de teksten halen zin taal en veel meer dan een schriftelijk medium nen met elkaar te combineren dat is natuurlijk zal die taal voor de meeste kinderen niet wor erg lastig als de leerling niet precies weet den het is nog maar de vraag of genoemde waar de zinnen in de tekst over gaan het argumentatie in zo n geval dan nog opgaat missen van een enkel woord kan een fout ant ook de redenering dat kinderen zich meer woord opleveren de gedachte achter dez e 42 oefeningen is dat als de kinderen het tech lijkt echter de woordenschat fatma scoort nisch lezen beheersen ze door middel van de zeer laag op zowel de passieve als de actieve juiste verklanking van de letters achter de woordenschat met de functiewoorden in zins woorden komen die bekend worden veron begripstaak 1 heeft ze relatief weinig proble dersteld wanneer een kind de letters correct men evenals met de woordvormingstaak op verklankt maar daarmee niet tot de betekenis de tekstbegripstaak scoort fatma onder ge komt omdat het woord onbekend is valt het middeld maar dat had hij wel verwacht in uit de boot voor niet moedertaalsprekers is overleg met de remedial teacher besluit hij dat dit een reeel probleem hun woordenschat fatma extra ondersteuning nederlands nodig groeit nog steeds niet alle informatie in de heeft na wat schuiven lukt het juffrouw car tekst wordt echter meer ondersteund door ry de remedial teacher 2 uur per week voor plaatjes waaruit het kind de strekking van de haar vrij te maken tekst af kan leiden een leerkracht is daar niet juffrouw carry heeft als boventallige leer altijd op bedacht het kind leest nee verklankt kracht 4 ochtenden remedial teaching toege goed maar vormt geen of een niet correcte wezen gekregen ze heeft enkele jaren als betekenisrepresentatie leerkracht gewerkt aan een andere school on om in deze fase van het onderwijs een beeld der hetzelfde bestuur en is dit jaar voor het te krijgen van de algemene taalbeheersing in eerst aan deze school verbonden door het het nederlands van niet nederlandstalige leer steeds verder teruglopend aantal kinderen in lingen kan de docent een toets gebruiken de de buurt zijn haar perspectieven niet gunstig meest recente toets die voor dit doel is ont zij heeft tijdens haar opleiding een module ne wikkeld is de taaltoets allochtone kinderen derlands als tweede taal gevolgd tak verhoeven vermeer van de guchte ze besluit veel met fatma te gaan lezen en 1986 met deze toets is het mogelijk om op daarbij speciaal aandacht te besteden aan het een aantal taalniveaus de vaardigheden van uitbreiden van haar woordenschat ze stimu het kind te meten en te vergelijken met de bij leert fatma steeds om eerst zelf uit de tekst geleverde normeringsgegevens de toets bevat de betekenis van de woorden te achterhalen taken op het gebied van klank onderscheiding als dat niet lukt probeert ze met plaatjes de klank articulatie passieve woordenschat ac woorden duidelijk te maken voor veel woor tieve woordenschat woordvorming morfolo den lukt dat echter niet zo goed zo komen ze gie zinsbegrip op verschillende niveaus in een tekst het zinnetje els schaamt zich zinsvorming en tekstbegrip samen met de wel een beetje tegen en het valt niet mee in tak onderdelen achtergrondgegevens en de simpele woorden hoe anders dit begrip dui observaties sociale taalvaardigheid neder delijk te maken fatma van haar kant vindt het lands leiden de uitkomsten op deze taken tot niet zo leuk bij juffrouw carry steeds weer een profiel van taalvaardigheid van daaruit heeft ze het gevoel iets niet te kunnen wat ze kan de leerkracht maatregelen nemen om zo eigenlijk zou moeten kunnen en als de juf gericht mogelijke problemen aan te pakken de frouw vraagt of ze het nu snapt zegt ze altijd in het verlengde van deze toets geformuleerde ja lessuggesties helpen hem of haar daarbij we zien nu duidelijk hoe zich een neerwaartse spiraal aan het vormen is die moeilijk te door de toets breken is het niet nederlandstalige kind heeft een specifiek probleem het wordt gediag verdeeld over drie ochtenden is meneer chris nosticeerd maar de aanpak die wordt gekozen met fatma bezig geweest om de toets af te is eigenlijk die van meer van hetzelfde of oe nemen op pagina 44 een tak fening baart kunst scoreformulier zoals dat er voor fatma uit zou voor het kind betekent dit dat het steeds weer kunnen zien de diagnose ontbreekt nog1 1 na en meer in situaties wordt gebracht waar het de verwerking van de scoreformulieren komt faalt in de klas komt de nadruk steeds meer hij tot de volgende conclusies te liggen op het vrijwel uitsluitend talig over op het niveau van de klanken heeft fatma brengen van informatie gesproken of geschre geen noemenswaardige problemen haar uit ven ook wordt steeds vaker van de kinderen spraak is zelfs zeer goed het gro te probleem verwacht dat ze opgedane kennis talig 43 3 toetsgegevens grammaticale taalvaardigheid nederland s toets taken aanta l s co re beoorde l ing diagnose opg aven vergelijking nederl eigen groep groep klank 50 146 ho hoog onderschei d ing medeklinkers onde rscheiding en gem em ondersc h ei d ing klinkers er gem laag onderschei d in g klankdistributi e zeer laag klank 44 13 hoo hoog medeklinker substitutie mkmimmkm mkmm articulatie oven ge em klinker substitutie mkm mmkm mkm m onder gem laag klankdistributie mkm mmkm mkm m laag zeer laag passieve 98 5 hoog hoog passiev e wo ordvoorraad wo ordenscha t boven gem em onder gem laag act ieve 60 i 2 o i hoog hoo g i actieve w oordvoorraa d woordenscha t boven gem m m m gebieden r m 3 soortgelijke conclusies waar het gaat om een w m a vergelijking tussen toetsresultaten van autoch bri xen im thale 800 3 2 2 3 2 6 tone en allochtone leerlingen in het onderzoek galtor 1 584 1 5 2 4 3 3 van de jong ligt de nadruk in dit verband op het opsporen van toetsitems die een culturele leutasch 1120 6 5 3 2 2 1 of talige bias bevatten er is sprake van zo n bias wanneer de kans op een goed antwoord serfaus 1427 4 2 5 4 3 5 voor leerlingen met gelijke kennis en vaardig heden maar uit verschillende subgroepen ver ver klaring van de cijfers schillend is 6 de absolute to p 5 uitstekend concreet de toets bevat bijvoorbeeld items 4 zeer goed die door hun inhoud of de manier waarop ze 3 goed zijn verwoord leiden tot afwijkende resultaten 2 redelijk 1 gee n of ze er bep er k te mo g elij kh eden voor leerlingen die zich enkel onderscheiden door een niet nederlandse talige en of culture de familie ijskoudens zoekt een wintersport le achtergrond het keuzeprobleem waarvoor gebied waarbij zoveel mogelijk re k ening wordt fatma zich gesteld ziet hebben we weergege gehouden met de wensen van el k gezinslid vader is een echte langlaufer moeder is een ven als een voorbeeld van cultuur bias het goede s kiester de k inderen willen met andere niet precies kennen van het woord langlaufen leeftijdgenoten sk ien zou als taal bias beschouwd kunnen worden wel k gebied zou volgens de tabel de beste keuze duidelijk is dat een dergelijke bias de validiteit zijn van toetsen aantast minder duidelijk daarente a brixen im thale c leutasch gen is hoe dit voorkomen kan worden als b galtor d serfaus mogelijkheden worden genoemd het screenen en aanpassen van de toetsen naast het hante ren van een andere norm voor kinderen uit et nische minderheidsgroepen het eerste is verre cito toets 1987 taak informatieverwerking van eenvoudig omdat lang niet altijd duidelijk 2 opgave 18 is waar de problemen precies zitten het twee de zou gemakkelijk kunnen leiden tot stigmati sering van die leerlingen voor wie de gemak langrijkste fatma zucht en kruist ten slotte kelijke norm geldt antwoordmogelijkheid c aan leutasch dan gaat ze snel verder meneer johan kijkt al op zijn horloge naar de brugkla s in de meeste nederlandse basisscholen wordt fatma s basisschooltijd zit erop de cito in groep 8 gebruik gemaakt van de eindtoets toets heeft ze redelijk gemaakt en ze krijgt van basisonderwijs van het cito om een voorspel de school het advies naar een brugklas van ling te kunnen geven van de vorm van ver een brede scholengemeenschap te gaan vol volgonderwijs die voor elke individuele leerling gens haar klasseleerkracht kan ze waarschijn het beste is de cito toets geldt als objectie lijk wel naar de mavo maar hij sluit de moge ve toets voor alle kinderen in nederland gel lijkheid van havo ook niet helemaal uit fat den dezelfde opgaven en dezelfde regels en ma s ouders zijn trots op hun dochter en fat normen bij de afname en beoordeling dat be ma gaat naar de brugklas van de school die tekent uiteraard niet dat de toets voor alle kin het dichtst in de buurt ligt met een zware deren even gemakkelijk is zo bleek bijvoor boekentas gaat ze de eerste ochtend op weg 48 de afstand is best te lopen het wrr rapport fatma s verhaal houdt hier op ze gaat naar en wat het weglaat de brugklas en heeft als alles goed gaat nog een hele tijd voor de boeg in het nederlandse op pagina 28 van zijn rapport schrijft de wrr onderwijs als basisvorming een proces is dat afzonderlijke aandacht is nodig voor kinde doorloopt van 4 tot 16 jaar en dat zou het ren van migranten hun aanwezigheid zou spe volgens ons moeten zijn dan zou de stap van cifieke eisen kunnen stellen aan de basisvor groep 8 naar de brugklas voor fatma geen ming het sleutelwoord in de toelichting die breuk mogen betekenen het onderwijs voor dan volgt is achterstand en al snel verschijnt 12 tot 16 jarigen zou aan moeten sluiten op het antwoord op de zou constructie in het ci de onderwijservaringen en inhouden van de taat de beste manier om de achterstand te basisschool dat geldt voor alle kinderen fat elimineren is deze kinderen minstens gelijke ma s belevenissen met taal in acht jaar basis kansen te bieden dit kan in de nederlandse school hebben we verzonnen maar niet met samenleving alleen door hun de volledige ne onze ogen dicht wat fatma op dit vlak nog derlandse basisvorming te geven waarbij in in allemaal mee gaat maken in het voortgezet on houdelijk opzicht overigens niet voorbij mag derwijs zouden we ook kunnen verzinnen worden gegaan aan het feit dat onze samenle maar over de basisvorming in de periode van ving een sterk multicultureel karakter heeft ge 12 tot 16 jaar hebben de minister van onder kregen pag 31 de noodzaak van specifie wijs en de tweede kamer zich op dit moment ke maatregelen en extra ondersteuning zal zich november 1988 nog niet uitgesproken dat volgens de wrr eerder voordoen in het basis betekent niet dat er voor dat gedeelte van de onderwijs dan in het voortgezet onderwijs en basisvorming geen voorstellen bestaan ster zal wellicht ook verminderen naarmate de ver ker nog er zijn voor een aantal vakken zelfs al blijfsduur van migranten toeneemt de strek eindtermen geformuleerd zie bijvoorbeeld uit king van deze en dergelijke passages is duide leg 1988 27 op verzoek van de regering for lijk de basisvorming voor 12 tot 16 jarigen muleerde de wrr desiderata met betrek wordt opgevat als het geven van een ge king tot de inhoud omvang en structurering meenschappelijke algemene vorming op intel van de basisvorming waarbij getracht werd lectueel cultureel en sociaal gebied die als culturele economische wetenschappelijke en grondslag dient voor een verdere ontwikkeling technologische ontwikkelingen te vertalen in van de persoonlijkheid voor het zinvol functio kwaliteitseisen die te stellen zijn aan de basis neren als lid van de samenleving en voor een vorming wrr 1986 266 het slot van ons verantwoorde keuze van een verdere scholing verhaal over taal in de basisvorming is daarom en van een beroep pag 8 en in de visie niet verzonnen maar gebaseerd op wrr rap van de wrr en van de schrijvers van de port 27 dat de misleidende titel basisvorming werkdocumenten nederlandse taal jansen in het onderwijs draagt wat ons daarbij vooral 1985 en moderne vreemde talen van els interesseert is welke betekenis het rapport de jong 1985 die aan de basis liggen van de heeft voor kinderen zoals fatma wat is de taalparagrafen van het rapport is hierin geen positie van het onderwijs aan kinderen uit et plaats voor zaken als nederlands als tweede nische minderheidsgroepen in de overwegin taal onderwijs in talen van etnische minder gen van de wrr in hoeverre sluit wrr heidsgroepen en intercultureel onderwijs rapport nr 27 aan bij de aanbevelingen die de wrr tien rapporten eerder onder de titel etni sche minderheden de wereld in stuurde wrr over intercultureel onderwijs 1979 wat heeft kortom de wrr visie op ba sisvorming van 12 tot 16 leerlingen uit etni als je zoals de wrr doet op pagina 28 eerst sche minderheidsgroepen te bieden de aanwezigheid van niet nederlandse leerlin gen bestempelt als een uitdaging voor het onderwijs dat immers bij uitstek een institutie is waarbinnen cultuuroverdracht en socialisatie gestalte krijgen is de volledige afwezigheid van de notie intercultureel onderwijs in het 49 rapport onbegrijpelijk b asisvorming zou juist wijs betrekken een aanpak van aansluiten bij een gelegenheid bij uitstek zijn om werk te de thuistaal biedt daarvoor de beste perspec maken van de wetsartikelen die zeggen dat tieven h et is voor deze aanpak niet noodzake het onderwijs er mede van uit gaat dat de lijk dat leraren die moedertalen turks m arok leerlingen opgroeien in een multiculturele sa kaans arabisch sranan maar bijvoorbeeld ook menleving de w rr had hieraan inhoud kun tilburgs en twents ten volle beheersen wat nen geven hij heeft dit niet gedaan en daar wel nodig is is dat ze zich een principieel po mee een kans laten liggen de invoering van in sitieve houding eigen maken ten opzichte van tercultureel onderwijs te vergemakkelijken wat leerlingen aan taal en taalvermogen mee brengen naar school over taal over nederland s wat ook ontbreekt in het rappo rt is een nade als tweede taal re beschouwing van de rol van taal bij het le ren en onderwijzen taal wordt zodoende als vanuit interculturele optiek mag op scholen het ware geruisloos gelijkgesteld met neder met van huis uit niet nederlandstalige leerlin lands en de plaats van nederlands is mis gen verder een doordachte en expliciet gefor schien wel van alle schoolvakken het minst muleerde politiek en praktijk ten aanzien van omstreden aldus de wrr op pagina 119 onderwijs nederlands als tweede taal die zich daarmee verliest de raad uit het oog dat taal uitstrekt over alle vakken niet ontbreken zo enerzijds heel wat meer is dan de inhoud van lang het onderwijs in het nederlands voor leer het schoolvak nederlands en anderzijds ook lingen geen moedertaalonderwijs is en dat niet hetzelfde is als alleen nederlands als we het dat vaak niet is wordt door de wrr ook het hebben over taal in het kader van intercul gesignaleerd zij het wat ongelukkig sommi tureel onderwijs gaat het niet alleen om het gen moeten het nederlands als vreemde taal schoolse lezen luisteren spreken en schrijven leren beheersen naast hun moedertaal pag of spelling en grammatica taal is veel meer 18 moet het ook niet exclusief als zodanig dan alleen een vak waar je op school voldoen gegeven worden des of onvoldoendes voor haalt de kennis die specifieke aandacht voor de inhoud en de di mensen van de wereld hebben hun culturele dactiek van het nederlands voor van huis uit waarden en normen hun manier van denken niet nederlandstalige leerlingen kan en mag handelen en omgaan met elkaar dat alles is niet ophouden op het einde van de basis ten nauwste verbonden met de taal die ze school daarmee is niet gezegd dat er zonder spreken en wordt ook via die taal van de ene meer apart onderwijs nederlands als tweede generatie op de andere doorgegeven neder taal moet komen en ook niet dat er naast het land is een meert alige samenleving taal in het eindexamen nederlands ook een eindexamen kader van intercultureel onderwijs betreft dus nederlands als tweede taal nodig is voor der niet alleen het nederlands maar ook de dialec gelijke beslissingen bestaat er niet alleen on ten van het nederlands de talen en dialecten voldoende inzicht in de vraag wat voortgezet van etnische minderheidsgroepen en de manier tweede taalleven precies inhoudt en hoe het waarop die varieteiten in het maatschappelijk gegeven moet worden de overeenkomsten verkeer een rol spelen tussen gevorderde nederlands als tweede taalleerders en moedertaalleerders zijn wellicht groter dan de verschillen maar ze kunnen over taalver schil ook leiden tot een ongewenste stigmatisering van leerlingen die een examen nederlands als een belangrijk aspect van intercultureel tweede taal hebben gedaan de eindtermen taal onderwijs ook in de basisvorming 12 16 nederlands moeten voor alle leerlingen dezelf is rekening te houden met het bestaan van de zijn maar de weg waarlangs ze bereikt wor taalverschillen leraren niet alleen taalleraren den zou de nodige differentiatie moeten moeten de moedertalen die door leerlingen in vertonen hun klassen gesproken worden op een socio linguistisch verantwoorde wijze bij het onder 50 l iteratuur over etnische minderhe idstalen appel r immigrant c hildren learning dutch soc io linguistic and psycholingu ist ic aspects of secon d ten aanzien van andere talen dan nederlands language acquisition dordrecht for is 1984 merkt de wrr op dat engels in de basisvor ming voor 12 tot 16 jarigen onontbeerlijk is babacan s e a turg e abece lees en schrijfmetho en dat daarnaast ook duits of frans zouden de in het tu rks til burg zwi jsen 198 6 moeten worden aangeboden de niet geko zen taal zou in de vrije ruimte als keuzevak caesar f b e a ve ilig leren lezen ti lbu r g zw ijsen 198 0 moeten worden aangeboden over de positie van talen van etnische minderheidsgroepen in di ks m e a leder vogeltje zing t zoals het gebek t is de basisvorming voor 12 tot 16 jarigen is de en dus goed arnhem si enahof 198 6 wrr kort en duidelijk op pagina 31 wordt ten aanzien van kinderen uit etnische minder e l s t van w de jong moderne vreemde ta l en heden opgemerkt dat extra aandacht voor de werkdocumenten ba si svorm i ng in het onderw ijs 9 ze kinderen zich niet moet manifesteren in de s gravenhage wrr 198 5 vorm van een gedeeltelijke vervanging van de nederlandse basisvorming door lessen in ei e s ch w van toetsprestati es en doorstroomadvie zen van alloc htone leerlingen in de zesde klas van gen taal en cultuur eigen cultuur taal en lage re scholen ni jmegen its 198 5 identiteit moeten dan in de vrije ruimte op school naast de basisvorming of elders dat haan d de m haj er beleid en bel ang v an twee wil zeggen buiten de school aandacht krij tali ghei d in k i nderopvang afl 1 3 in samenwijs gen anders dan in negatieve zin komen de 1987 jr g 7 nr 10 p 388 389 j rg 8 n r 1 p talen van etnische minderheidsgroepen in het 24 25 j rg 8 nr 2 p 68 70 stuk verder niet voor als het onderwijs aan leerlingen van 12 tot 16 wil aansluiten op de jansen f nederlandse taal wer kdo cumenten ba sis basisvorming van 4 tot 12 moet er ook in het vo rm i ng i n het onderwijs 5 s g r avenhalte wrr 19 8 5 voortgezet onderwijs aandacht zijn voor de ta len van etnische minderheidsgroepen het is jong m de e a vooronderzo ek naa r ite m en test daarbij de vraag of deze talen in de vorm van bias in de eindtoets bas isonderwijs t il l paper 115 moedertaalonderwijs moeten worden aangebo til bu rg kub 1987 den anders dan op de basisschool lijkt het voor de positie van genoemde talen beter ze kroon s a rasenber g intercu l ture le taa l be als keuzevak voor alle leerlingen aan te bieden schouw i ng i n handboek interc ul tur eel onder wijs in de vrije ruimte dat kan alleen als ze ook 2705 1 16 alphen a an d e rijn s a m som 1987 in de vorm van vreemde taalonderwijs worden rasenberg a kijk taau een programma voor inter aangeboden het is overigens niet uitgesloten cul tureel taalbesc houwingsonde rwijs voo r de boven dat talen van etnische minderheidsgroepen bo uw van de basisschool den bosch malmberg voor leden van die groepen uit een tweede of 198 8 derde generatie ook het karakter van een vreemde taal krijgen sande rs m g meij ers het leren van enge ls door tweetalige kinde ren eibo in de praktijk en schede als het aan de wetenschappelijke raad voor sl0 1 986 het regeringsbeleid ligt zal fatma in het voort gezet onderwijs weinig terugzien van wat ze skutnabb kanga s t multili ngua lis m and the educ a t i on of minority c hild ren i n t skutnabb kangas op de basisschool aan positieve ervaringen op j cumm i ns ed s min ority education from shame taalgebied heeft opgedaan naar alle waar to strugg le c l evedon mu l t ili ngua l ma tters 1988 p schijnlijkheid zullen bij een invulling van de ba 9 44 sisvorming zoals de wrr die voorstaat alleen de problemen die ze van de basisschool al stij ven p a val l en dialect a ls onderwijspro kent dezelfde zijn en dat is een wat al te cy bleem een s ociolingui s tisc h o nderw ijs kundig o nder nische interpretatie van het aanbrengen van zoek naar problemen van diale c tsp reke nde kinde ren continuiteit in de basisvorming van 4 tot 16 in het basis onder wijs s gr a venhalte staats u itgev e jaar rij 198 1 51 tennissen f een school t we e talen een onderzoek naar de effec ten van een tweeta lig bicultureel onder wijsp rog ramma voor marokkaanse en tu rkse l eerlin gen op basisscholen in enschede u trec h t va kg roep onderw ijskunde 1 98 6 uit l eg commun icati e cent raa l in moede rt aal onde rw ijs in uitleg 1988 nr 27 p 21 23 verhoeven l th ethn ic m inority child ren acquiring li tera cy dordrecht fori s 198 7 ve r hoeven l th a vormeer c van de gu c hte taalto ets voo r a llochtone kinderen t i lbu r g zw ij s en 1 98 6 werkgroep neder l ands voor anderstal i gen van ho ren zeggen een methode nederlands voo r andersta lige k inderen in het basisonderwijs g ron i ngen wo lte rs noord hoff 198 3 wit y de ko u seband een onderzoek naar de mo gel i jkheden va n i ntercu ltu r e l e taa l be schouw i ng bi n nen de l eer gang taalbeschouwing van allemaal taa l stageverslag t il bu rg kub 198 8 wrr etnische m inderheden a rappo rt aan de re gering b naar een a lg e meen etn isch minderheden beleid voors t ud ie door ri nus penninx rappo rten aan de regeri ng 17 s gravenhalte staatsu i tgeverij 197 9 wrr bas is vo r m ing in het onderwijs rappo rten aa n de regeri ng 27 s gra venhalte s t aats u itg everij 1 98 6 52