Faust en Mefistoles. Een vakoverstijgend project in de tweede fase.

myra nijhof gewaardeerd worden dit leek ons een uitstekend uitgangspunt om bij leerlingen reacties uit te ad van der logt lokken over verschillende kunstvormen bij de keuze van het materiaal hebben we besloten van elk van de vier taalgebieden engels drama frans opera duits film en nederlands verhalend faust en mefistofele s proza steeds een andere kunstvorm aan te bieden die het thema faust en mefistofeles reflecteert een vakoverstijgend the ma en le erdoelen project in de tweede fas e een aantrekkelijke kennismaking met de stof was ons doel aan de hand van enkele geselecteerde na de invoering van de tweede fase raken steeds meer voorbeelden wilden we leerlingen laten zien hoe scholen geinteresseerd in het opzetten van een dichters en kunstenaars in verschillende tijden het vakoverstijgend project dergelijke projecten bevorderen oude volksverhaal verwerkt hebben tot toneel de samenhang tussen de vakken en besparen tijd verhalen schilderijen muziek en film vervolgens omdat ze vaardigheden die zijn opgenomen in de wilden we leerlingen leerervaringen laten eindtermen van de afzonderlijke taal en kunstvakken opdoen met gedrukte en met audiovisuele in een keer aanleren teksten de leerweg moest verlopen via observatie bij de vergelijking van toneel film muziek beeldende van het kunstmateriaal in kaart brengen van de kunst en verhalend proza die hetzelfde thema observaties analyseren en vergelijken van resul reflecteren leren leerlingen literatuur en kunstuitingen taten trekken van conclusies en uitvoeren van te observeren analyseren erop te reflecteren en in een productieve en creatieve opdrachten waarbij een gemeenschappelijke europese context te plaatsen stukje zelfgemaakt scenario ontstaat of muziek bij het interfacultair centrum voor lerarenopleiding een al bestaande mephisto liedtekst het project onderwijsontwikkeling en nascholing iclon in doet een beroep op een goed ontwikkelde leiden begeleidt en ondersteunt scholen die een gein leesvaardigheid in de moderne vreemde talen tegreerde aanpak willen verwezenlijken zowel primaire als secundaire teksten dienen in gekozen werd voor het thema faust en mefistofeles de oorspronkelijke taal gelezen te worden indien de oude legende blijkt heel vruchtbaar als inspi dat niet wenselijk is kunnen docenten een ratiebron voor het ontstaan van uiteenlopende beschikbare nederlandse vertaling aanbieden kunstwerken vanaf de vroege middeleeuwen tot de op het iclon bespreken we in een workshop postmoderne tijd in heel europa met de deelnemende docenten de organisatie rond het project en enkele voorbeelden van voorgestructureerde lessen waarin aan de hand het verhaal over de geheimzinnige dr faustus en van de stof ook het beschouwingapparaat zijn bondgenoot de duivel heeft in de loop der ontwikkeld wordt waarmee leerlingen naar de tijden op diverse plaatsen een groot aantal kunstwerken kijken aan het eind van het traject artistieke metamorfoses ondergaan de producten moeten leerlingen in staat zijn een individueel die ontstaan zijn zijn niet alleen pluriform maar waardeoordeel te vormen en hun eigen positie kunnen ook op verschillende niveaus begrepen en als lezer kijker luisteraar te bepalen afbeelding 1 overzicht van de geintegreerde vakken en de gekozen kunstw erke n duits film frans opera engels toneel nederlands roma n mephisto roman la damnation de faust dr faustus toneelstuk witte torigera roma n van klaus mann opera van berlioz van christopher marlowe van wouter godijn mep iisto film de vieze engel roman van istvan szabo van p f thomese 200i 2 moer 49 duits en geintegreerd film stenaar en politieke macht dit is een deelaspect literatuuronderwij s van het overkoepelende thema faust en mefistofeles in een eerste inleiding kan aandacht de keuze viel op de film mephisto van istvan geschonken worden aan de metafoor die film en szabo 1981 naar de roman van klaus mann roman gebruiken van het sluiten van het pact 1936 en bekroond met de oscar voor de beste tussen faust en mefisto en hofgen en het nazi niet amerikaanse film van 1981 regime om de samenhang te verduidelijken de toneelspeler gustav grundgens naar wie het tussen het thema en het deelaspect dat de hoofdpersonage van de roman en film is leerlingen gaan onderzoeken gemodelleerd geldt als de meest omstreden grote vervolgens werken leerlingen in werkgroepjes duitse acteur van de twintigste eeuw in de rol via vergelijking van film en romanfragmenten van mephisto de duivel in goethe s faust viert aan een aantal verdiepingsopdrachten die hij triomfen voor de nazi s onder de nazi s en na allemaal te maken hebben met de vraag naar het de nazi s daarbij beroept hij zich er steeds op hoe dat wil zeggen er wordt onderzoek zuiver tijdloos theater te maken gedaan naar de specifieke manier hoe de film en terwijl na de machtsovername door hitler een hoe de literaire tekst de centrale vraag uitwerkt groot aantal intellectuelen vlucht blijft de nadruk valt steeds op de specifieke moge grundgens in berlijn theater maken naar de zin lijkheden die film en literatuur bieden om het van de nazi s het pact met de duivel schijnt conflict tussen kunstenaar en politieke macht uit bezegeld te zijn klaus mann die tot de vroegere te werken de personages te karakteriseren progressieve vriendenkring van griindgens spanning op te bouwen ruimte en tijdverloop behoort begrijpt de keuze van zijn vriend niet in aan te geven duitsland te blijven aan het eind presenteren de afzonderlijke wanneer hij een idee aangereikt krijgt een werkgroepjes de resultaten van hun onderzoek roman te schrijven over een homoseksuele en de producten die zij gemaakt hebben in een carrierejager in het derde wijk schept hij het gemeenschappelijke sessie worden de resultaten personage van hendrik hofgen gemodelleerd geevalueerd naar gustav grundgens het leerproces omvat vier stadia observeren na enkele maanden werk in een huis achter het analyseren conclusies trekken en kennis en amsterdamse concertgebouw verschijnt in 936 inzicht toepassen in een andere context in amsterdam de roman mephisto roman eiher de filmfragmenten zijn met een bepaald karriere het idee over de homoseksualiteit laat onderwijsdoel door de docent vooraf gese klaus mann vallen hij heeft een korte lecteerd ofwel niet het oog op het feit dat ze verhouding met grundgens gehad en wil niet een relevant verschijnsel illustreren bijvoor dat de roman op een persoonlijke wraakneming beeld perspectief tijdaanduiding personage lijkt zijn personage staat voor de kunstenaar die ontwikkeling met inzet van specifieke filmische omwille van zijn carriere bereid is zich aan te elementen ofwel het leerdoel is in de opdracht passen aan de politieke macht geformuleerd en leerlingen zoeken zelf anders dan de roman geeft de gelijknamige film fragmenten in de film die het te onderzoeken van 1981 een veel genuanceerder beeld van de verschijnsel illustreren kunstenaar die onder de druk van het politieke het leren observeren van filinfragnienten heeft regime zich probeert te handhaven een te maken met het leren onderbrengen van de doelgerichte observatie en analyse van de keuzes filmscene in een observatieschema waarin per van de regisseur isrvan szabo geven daarom shot aangegeven staat wat er te zien en te horen uitsluitsel over hoe de filiii het thema van de is maar ook uit welke hoek er gefilmd is roman modelleert en reflecteert afbeelding 2 geeft een voorbeeld van een dergelijke opdracht uitwerkin g een dergelijk observatieschema biedt moge de centrale vraag waar het onderdeel duits film lijkheden voor verschillende analyses leerlingen inhoudelijk om draait is het pact tussen kun kunnen bijvoorbeeld een samenhang ontdekke n 2001 2 m o er 50 afbeelding 2 opdrach t bekijk het filmfragment enkele malen maak een observatiesdieina volgens liet aangegeven voorbeeld shot duur cameragebruik hoek personages gedragingen dialoog gelui d nr kadrerin g l 6 medium shot h fgens h fgens in de lippen rumoe r de camera lotte mefisto bewegen je ziet van he t bevindt zich lindenthal costuum de drie publiek i n buiten de de minister staat in de personages het parke t theaterloge aan president theaterloge lachen maar hu n de balustradekant tussen lotte gesprek is niet t e en de horen minister president zij zitte n en kijke n lachen d naar he m omhoog 2 2 close up tussen het wegblijven van dialoog en het groeien introduceren of te verwijzen naar de uitleg in het van de spanning een grafiek van de spanning van ckvl informatieboek palet over camera afstand shot tot shot laat zich ook binnen hetzelfde camerabeweging camerastandpunt subjectieve schema tekenen door het verbinden van de en objectieve camera aangebrachte pieken en dalen van de spanning in de analysefase vergelijken de leerlingen hun bij het in kaart brengen van het cameragebruik observaties van de filmfragmenten en de daarmee zien leerlingen vaak dat er een samenhang bestaat corresponderende romanfragmenten ze zijn op tussen camerabeweging en vertelperspectief het zoek naar de oplossingen die film en literatuur versnellen en het rekken van de tijd wordt hebben gevonden voor het opbouwen van het zichtbaar ze kunnen aan de observaties aflezen verhaal rond het conflict tussen de kunst en de hoe de camera afstand totaal shot medium politieke macht de ontplooiing van de close up het personage modelleert door de personages voor het oproepen van spanning voor aandacht op het geheel of een detail te richten de dubbele bodems en het wisselende om filmmateriaal doelgericht te kunnen vertelperspectief elke werkgroep leest bekijkt observeren is het nodig enkele begrippen kort t e vergelijkt en analyseert een van tevoren aan afbeelding 3a vogelijkeride opdracht het pact reet de duivel de ro in a n vertelt i lees het romanfragment bron t markeer de tekst waarin duidelijk is datje de gebeurtenissen door de blik van hofgen ziet bron i mann k mefisto portret van een duivels kunstenaar roman utrecht antwerpen 1977 blz 219 221 van toen hendrik de loge van de hoge heren betrad tot nu ben ik getekend z bepaal wat er niet het vertelperspectief gebeurt in de zin van de vette reus in het bonte uniform van de pompeuze halfgod zag hendrik in zijn angst en trillende gespannenheid echter zo goe d 200 1 2 moer 51 als niets het vertelperspectief verandert niet hendrik is de enige die op de hoogte is van zijn spanning en opwinding waardoor hij alles wazig ziet de lezer volgt de gebeurtenissen in de loge door zijn ogen er is een ander vertelperspectief in het spel de verteller is op de hoogte van de emoties die h fgen s blik vertroebelen maar maakt tegelijkertijd zichtbaar wat hofgen niet ziet vette reus bont uniform 3 bestudeer het vertelperspectief in alinea s en 6 aandachtig verklaar waarom het gesprek tussen h fgen en de minister president in de loge niet meer hoorbaar is maar slechts als uitwisseling van gebaren te volgen is afbeelding 3b vergelijk ende opdracht het pact met de duivel de camera vertelt bij het omzetten van dit romanfragment in een filmscene moet het vertelperspectief door de camerahandeling vertaald worden in de hele scene zijn da arbij drie delen te onderscheiden hofgen betreedt de loge van de minister president en lotte lindenthal en wordt begroet het publiek in het parket observeert wat er in de loge gebeurt de gedachten van hofgen bij het verlaten van de loge paech 107 i regisseur a b c hebben voor verschillende oplossingen gekozen bestudeer deze oplossingen welke oplossing komt het beste met het vertelperspectief in de literaire tekst overeen geef argumenten a subjectieve camera de camera komt binnen in plaats van hofgen in de loge van de minister president de kijker ziet alles door de blik van hofgen hij hofgen de camera komt dichter bij de minister president geeft hem een hand en kan ook over de balustrade van de loge heen kijken naar het publiek op het parterre b de camera staat op een korte afstand buiten de balustrade van de loge en filmt de minister president en lotte die in de loge zitten en op de balustrade leunen achter hen is de deur te zien waardoor hofgen de loge betreedt hij voert een gesprek met de minister president geeft hem een hand de scene eindigt met een close up van h fgens gezicht waarop zijn verwarring te zien is c de camera heeft een positie ingenomen dicht bij de deur aan de binnenkant van de loge zij ziet hofgen binnenkomen en volgt hem wanneer hij dichter bij de minister president komt lotte de minister president en hofgen zijn alle drie vanaf dit punt te zien ze komen in gesprek met een cut wordt de camera naar het publiek in de parterre verplaatst en laat zien dat iedereen naar boven naar de loge kijkt de camera volgt de blik van het publiek en beeindigt de scene met het inzoomen op het gezicht van hofgen bij het verlaten van de loge gegeven aantal roman en filmfragmenten en de analysefase de conclusies met de bij werkt aan een deelaspect zoals de ontwikkeling behorende argumentatie vastleggen in een van de personages of het vertelperspectief aan de korte presentatie die bestemd is voor de andere hand van voorgestructureerde opdrachten werkgroepen de resultaten van de onder afbeeldingen 3a en 3b zijn voorbeelden van zoekjes naar de afzonderlijke aspecten niet vergelijkende opdrachten betrekking tot ontwikkeling van de personages elke groep leerlingen gaat na het uitvoeren van vertelperspectief tijd ruimte spanning gebrui k 2001 2 moer 52 van metaforen door film en roman worden in geschreven deze fragmenten zet berlioz op een gemeenschappelijke sessie aan elkaar gerap muziek niet om de faust tot een muziek drama porteerd en onder sturing van de docent om te werken maar louter om de poezie een samengevoegd tot een geheel zodat een kans te geven muzikale vorm aan te nemen er duidelijk beeld ontstaat hoe de film en hoe de ontstaan acht losse episodes gebaseerd op literaire bron het thema het pact tussen kun muziek en zangscenes van goethe s faust stenaar en politieke made reflecteren genoemd huit scenes de fnust het is een uitdaging voor de leerlingen in 1845 komt berlioz op de huit scenes terug en verworven inzicht en kennis op het gebied van bewerkt zijn muziek in een veel geraffineerder film en literatuur toe te kunnen passen in vorm de acht fragmenten worden alle in deze productieve opdrachten waarin ze ook hun nieuwe compositie opgenomen ze staan nu creativiteit kwijt kunnen in de film mephisto niet meer los van elkaar maar worden ingepast wordt bijvoorbeeld een wilde dansles in de in een dramatische vertelling waarin het studio van de danslerares en minnares van personage en het lot van faust van zijn hofgen dubbel ook via de enorme spiegel verlangen naar jeugd en liefde en zijn dorst naar wand vertoond de spiegelfunctie in de film kennis tot zijn tragische einde in de afgrond kan op verschillende niveaus begrepen en gein van de hel op een veel directer manier gestalte terpreteerd worden leerlingen komen in de kregen berlioz heeft bedenkingen tegen de regel in het analyseproces tot interessante opera als genre hij noemt zijn werk dan ook verklaringen en de meest creatieven onder hen concert opera of dramatische legende en durven het aan deze scene met de hele heeft steeds de concertzaal en niet het theater spiegelsymboliek in literaire tekst om te zetten op het oog de opdrachten zijn dusdanig gestructureerd dat berlioz verbindt de scenes niet elkaar waarbij ze van concreet naar abstract verlopen en van de handeling zich grotendeels niet op het receptief en beschrijvend naar productief voor toneel voltrekt maar binnen de muziek zelf hij leerlingen is het belangrijk het leerproces in stelt de betekenis van de woorden en de deze richting mee te maken om de moei lyrische expressie op de eerste plaats en lijkheidsgraad geleidelijk op te kunnen zangtechnische hoogstandjes op de laatste bouwen de afsluitende opdrachten zijn de vooral het tweede deel volgt goethe s faust meest productieve maar ook de moeilijkste redelijk nauwkeurig met een belangrijk omdat van de leerlingen verwacht wordt dat zij verschil er bestaat geen pact tussen faust en de conclusies van hun onderzoek van de mefistofeles mefistofeles stelt faust simpelweg geboden film roman in een eigen creatie voor hem te vermaken en faust gaat daarop in verwerken in die zin zijn deze opdrachten optioneel en vormen een uitdaging voor de uitwerkin g betere leerlingen de lessen zijn gestructureerd rondom de vraag fra n s en muzie k hoe de romantische opera van berlioz goethe s drama faust i bewerkt er worden vijf muziek als voorbeeld van de muzikale interpretatie van scenes als uitgangspunt voor het maken van de het thema faust en mep h isto hebben we de opdrachten gekozen aan de ene kant zijn opera la danination de faust van berlioz leerlingen bezig op grond van het bestuderen gekozen deze bijzondere bewerking van de van bronnen te verkennen waarom de aan dramatische legende geldt als de meest geboden muziekfragmenten een romantische indringende herinterpretatie van de stof in de interpretatie van de stof zijn aan de andere romantiek kant bestuderen ze hoe goethe s tekst in door gerard de ne rval s franse vertaling komt nuziek en zang is omgezet berlioz in 182 8 voor het eerst niet goethe s via de opdrachten worden zij gewezen op het faust in aanraking nerval s vertaling is in proza gebruik van folklore elementen in de opera gemaakt maar bepaalde scenes ba ll aden bijzonderheden in de orkestratie de over hymnen en liederen zijn in versvorm eenkomsten tussen de muzikaliteit van taa l 200i 2 m oe r 53 afbeelding 4 voorbeelden veruwkingsopdrachten en evaluerende opdrachten verwerkingsopdrachten 8a beluister bron 7 c scene 1 8 faust veronderstelt dat mefistofeles hem naar margarita brengt hij brengt hem echter naar de hel hij is verdoemd hoe wordt de beweging in deze scene in muziek omgezet 8b beluister bron 7c scene r 9 faust wordt in de vlammen geworpen de demonen dansen rond mefistofeles vergelijk de taal van de demonen niet de muziek wat valt jou op evaluerende opdr achte n 9a h oe past berlioz inhoudelijk goethe s stof aan 9b hoe hangen deze aanpassingen niet berlioz opvattingen over een romantische opera samen 9c in hoeverre zijn de aanpassingen een product van de muzikale vorm 9d kun je zeggen dat berlioz opera la dainnatiori de faust een muzikale omzetting van goethe s faust i is geef argumenten bron 7c de scenes 18 de rit naar de afgrond en z9 pandemonium poezie en de klank van de muziek enkele tijd leefde hij wat voor soort toneel werd er in voorbeelden illustreren twee verwerkings die tijd gemaakt welke stukken heeft hij opdrachten en vier evaluerende opdrachten geschreven en wat is hun inhoud deze vragen kunnen opgelost worden niet behulp van engels en toneel electronische biografieen die te vinden zijn op de volgende website luminarium org de middeleeuwse dokter faust heeft als hij al renlit marloadd htm bestaan heeft geleefd tussen 148o en 1540 het principe van samenwerkend leren is hierbij tijdens zijn leven is hij gesignaleerd in parijs geschikt als didactisch hulpmiddel groepen leipzig venetie en zelfs het gelderse plaatsje leerlingen 4 a 5 per groep werken een aantal batenburg in 1587 verschijnt in duitsland het biografieen om tot een gezamenlijke biografie volksboek over faust drie jaar later heeft de docent moet bij het groepswerk twee christopher marlowe deze tekst bewerkt tot principes in de opdracht inbouwen positieve toneelstuk de beroemde versie van goethe wederzijdse afhankelijkheid en individuele verschijnt pas in i8o8 deel i en in 1830 deel i aanspreekbaarheid het eerste principe kan hij verwezenlijken door de leerlingen verschillende uitwerkin g rollen te geven een paar voorbeelden een leerling maakt de aantekeningen een ander het stuk van marlowe wordt in verschillende checkt of iedereen het snapt een volgende is etappes aan de leerlingen gepresenteerd daarbij verantwoordelijk voor het materiaal en de laatste is gekozen voor de volgende benadering houdt de moed er in hij functioneert als orientatie op de auteur en het stuk analyse van pretletter door aan te geven dat elke leerling een aantal belangrijke facetten van het stuk en toelichting moet kunnen geven bij de de verdieping van de stof om er voor te waken gezamenlijke biografie wordt het tweede dat er doublures zouden optreden niet de andere principe gewaarborgd talen is het faust thema bij engels gekoppeld een tweede orientatie is het klassikaal lezen van aan de rol van de wetenschapper in de westerse een aantal fragmenten de leerlingen vormen cultuur zich zo een beeld van de inhoud van het hele allereerst worden de leerlingen uitgenodigd stuk het is aan de docent om een keuze te zich te orienteren op christopher marlowe de maken deze zou er zo uit kunnen zien auteur van dr faustus wie was hij in welke 200i 2 moer 54 afbee ldi ng 5 fragmenten uit dr faust us i proloog blz 22 25 en scene r blz 24 29 faustus begint met de toverkunst 2 scene 5 blz 62 69 faustus tekent een contract met mephistophile s 3 scene 7 blz 82 91 de discussie over astronomie tussen faustus en mephistophiles 4 begin tweede deel blz 102 103 faustus luchtreizen voor zijn aankomst in kome 5 slotscene 2 blz 124 125 faustus aan het hof van de duitse keize r 6 scene 7 blz i84 i89 de eeuwige verdoeming van dr faustus na deze orientatie is een dramaturgische analyse tevoren invullen om de leerlingen te helpen hun van het stuk essentieel voor het begrijpen van de taak uit te voeren eenzelfde schema kan tekst een uitleg van de aristotelische ken gemaakt worden voor de voornaamste merken door de docent geeft de leerlingen een dramatische rollen de protagonist antagonist instrument om het stuk te analyseren de docent tritagonist en het koor beide analyses kunnen kan bepaalde vakjes uit onderstaand schema va n als groepswerk in de klas worden uitgevoerd en in een posterpresentatie worden besproken afbeelding 6 dramaturgische analyse aristotelische kenmerken van tot belangrijke citate n a expositie in dit gedeelte wordt verteld wat er gaa t komen vaak worden ook bijzonderheden over personages hun onderling e verhoudingen en eventueel hu n voorgeschiedenis aan he t publiek kenbaar gemaakt b intri g e er komt ee n verwikkeling op gang die ee n bepaalde spanning opwekt c climax de dramatisch e spanning wordt nog mee r opgevoerd d catastrofe het hoogtepun t van de spanning en tegelijkertij d het begin van de ontknoping e peripetie de beslissend e wending ten goede de hel d blijft leven of ten kwade d e held sterft en de afwikkelin g van het toneelstu k de rol van de komische scenes en hun relatie met het verhaal van faustus lenen zich voor een bewerking in een visuele organizer zo n deelonderzoek zou er aldus uit kunnen zien 200i 2 moer 55 opdrach t wat is de functie van de komische scenes in het stuk en welke relatie hebben zij met de belangrijkste verhaallijn van dr faustus en mefistofeles vul onderstaand schema in door de functie te benoemen je hebt de keuze uit de volgende mogelijkheden z een opvulling van een tijdsspron g 2 een parodie op de plot die parallel aan de plot wordt gepresenteerd 3 een vooruitlopen op gebeurtenissen die nog moeten plaatsvinden 4 een komische noot als onderbreking van de dramatische verhaallij n afbeelding 7 ond erzoek komische scenes waar onderwerp functi e 1 2 3 4 deel i scene 2 komische scene met wagne r en de twee leerlinge n deel r scene 4 komische scene met wagne r en robi n deel r scene 6 komische scene met robi n en dick deel 2 scene 2 komische scene met robin de diefstal van dic k deel 2 scene io komische scene met robin dick en carte r als laatste stap kunnen de leerlingen zich vak nederlands worden hier twee elementen verdiepen door de thematiek van dr faustus te van de faustmythe bestudeerd het contract met vergelijken met andere bekende literaire de duivel en de omkering van het faustthema werken beroemde geleerden uit de westerse cultuur als dr jekyll dr no dr x en dr h et contract met de duive l strangelove worden onderwerp van onderzoek het medium film geeft in deze zeer bruikbaar als orientatie kan de volgende opdracht zinvol materiaal zijn niet alleen voor de behandeling van het faustthema in de nederlandse literatuur maar nederlands en literatuur ook als voorbereiding op een vakoverstijgende behandeling het zal de gemiddelde docent nederlands niet al te veel moeite kosten om een aantal teksten te er kan gedacht worden aan de volgende bronnen noemen waarin de duivel een vooraanstaande lomen het been van willem elsschot de wetten rol speelt theophilus man ken van nieumeghen en hoofdstuk 4 de priester een moderne antonius van lucifer van vondel bij een vertaling van het simon vestdijk de weg naar het licht faust van faustthema naar de nederlandse literatuur j m a biesheuvel de gallische ziekte van louis kunnen niet alle teksten gebruikt worden ferron en eventueel twee avonturen van suske en waarin de duivel een centrale rol speelt bij het wiske de poenschepper en de poppenpakker 200i 2 moe r 56 opdr ac ht zoek in verschillende bronnen naar de kenmerken van de figuren faust en mefistofeles geef deze kenmerken weer in een schema wat betekent deze inventarisatie voor je interpretatie van de figuren faust en mefistofeles wat vind je van de oorspronkelijke faustmythe terug het gelezen boek in hoeverre wijkt de auteur af van de oorspronkelijke figuren vul hiervoor het onderstaande schema in afbeelding 8 kenmerken faust en refistofeles kenmerken die specifiek zijn gemeenschappelijke kenmerken die specifiek zij n toe te schrijven aan faust en kenmerken toe te schrijven aan de mephistofeles personages uit het geleze n boe k centraal in elke fausttekst staat het afsluiten van hierboven genoemde teksten voor een een contract met de duivel een personage roept klassikaal onderzoek naar de verschillende vanuit een vertwijfelde uitzichtloze situatie de teksten kan met behulp van onderstaand schema duivel te hulp waaraan de duivel maar al te graag uitgevoerd worden zie afbeelding 9 elke groep gehoor geeft voorwaarde is echter dat het leerlingen bestudeert het duivelscontract in het personage voor een bepaalde tijd zijn ziel uitgekozen boek daarna volgt een klassikale verkoopt in ruil voor kennis macht aanzien of bespreking van de overeenkomsten en wat dies meer zij toch is het personage na verschillen verloop van tijd niet gelukkig hij krijgt berouw over zijn zondige leven om weer opgenomen het omgeke erde faus tthem a te worden als lid van de kerk moet hij schuld belijden en boete doen interessant in dit opzicht is de verschuiving die is hoe komt het contract niet de duivel in de opgetreden in de behandeling van het faustthema in de modernste nederlandse literatuur vinden we een tweetal boeken waarin afbeelding 9 duivelscontract de faustmythe gelezen boek r het aanroepen van de duivel t 2 het sluiten van het contract met de duivel 2 3 het berouw gevolgd door boetedoening 3 en verlossing 200p2 moe r 57 als het ware het faustthema is omgekeerd witte wouter godijn wi tte to nge n tongen 1997 van wouter godijn en de vieze engel van p f thomese het is niet zo gemak opd racht kelijk om de leerlingen zich bewust te laten gegeven i worden van deze omkering de docent speelt in i n bzzll etin nummer 256 57 mei juni 1998 deze een zeer belangrijke rol uiteindelijk zullen bespreekt ron elshout witte tongen dit artikel de leerlingen moeten ontdekken dat godijn zijn heeft als titel een omgekeerde faust de suggestie faustfiguur niet eerst het leven laat verkennen wordt gewekt dat we met meervoudige en hem daarna naar de hel stuurt maar dat persoonlijkheden te maken hebben het eerder van een omgekeerd proces sprake is herhalen van de beginzin van de roman gisteren bij thomese heeft het personage bertus bij mijn vader op bezoek op blz 331 levert de bovenkamp zelf niet de drang om te streven conclusie op dat de schrijver hans schravenzand naar de allerhoogste kennis succes deze drang en de psychiater gerard burgt facetten van een wordt van buitenaf aangebracht door galimatias bepaalde persoon blijken te zijn de lezer heeft kist die bovendien de gestalte van een engel het boek van hans in zijn handen heeft aangenomen om deze conclusies te gegeven 2 bereiken kan de docent de volgende opdrachten gelet op de titel van het eerste hoofdstuk mister verstrekken hyde i presume wordt de relatie tussen gerard burgt en odo de ridder vergeleken met die tussen dr jekyll en mr hyde gerard burgt odo de ridder voor de opdracht zie afbeelding 10 afbeelding 10 witte tongen ben jij het eens met de stelling hans odo gerard werk hiervoor onderstaand schema uit argumenten pro argumenten contra 1 t 2 2 3 3 4 4 afbeelding 11 de vieze enge l personage eerste indrukken eindoordeel commentaar bertus bonenkamp galimatias kis t 20 0 i 2 m oe r 58 opdrac ht het ware op ontdekkingsreis zo vertellen zij in de na het lezen van witte tongen bestuderen jullie evaluatie vooral het gegeven dat een werk terug in groepjes van vijf elk een andere persoon van te voeren is op oudere bronnen fascineert hen het boek daarvoor komen de volgende de receptie van een thema als faust zorgt er voor personages in aanmerking gerard burgt odo dat zij een samenhang gaan ontdekken tussen de de ridder hans schravenzand paulien en verschillende kunstvormen daarom is bewust b ernadette daarna vertellen jullie elkaar wat je gekozen voor een toneelstuk een roman een hebt gevonden samen proberen jullie een opera en een film bij een dergelijk project is het relatie te leggen tussen de vijf personen en hun aan te raden dat verschillende benaderingswijzen rol in het gehele verhaal van het thema in de verschillende vakken aan de orde komen daarom ligt soms het accent op p f thom ese de vieze engel faust als alchemist dan weer is hij de wetenschapper zelf een omkering van het thema de bedoeling van deze opdracht is de persoons biedt de leerlingen de broodnodige variatie het beschrijving van de twee belangrijkste figuren in is zeker niet de bedoeling geweest dat docenten de vieze engel in kaart te brengen vul eerst uit de hier besproken vakken zich verplicht onderstaande tabel in in de eerste kolom vind je moeten voelen mee te doen dat kan gelet op de de namen van bertus 3onenkamp en galimatias hoeveelheid uren literatuur in de tweede fase kist in de tweede kolom geef je met vaak niet eens een combinatie met ckv biedt steekwoorden je eerste indrukken in de derde wellicht perspectief om kunstzinnige aspecten kolom geef je je eindoordeel over de beide van het thema aan de orde te stellen delacroix personages in de laatste kolom kun je uitleggen en berlioz waarom je mening wel of niet veranderd is 2 zie afbeelding l l not en en li teratuu r opdracht 0 deze opdracht heeft als didactische samen r de klas wordt verdeeld in twee gelijke werkingsstructuur experts voor verder groepen die op hun beurt later opgesplitst informatie zie s ebbens e a sanienu erkend worden in groepjes van vier de ene groep leren groningen 1 997 blz 49 en so krijgt de opdracht de gegevens over de opdracht ontleend aan j mulder literatuu r persoonsbeschrijving van bertus bonenkamp in liet stiirjiehiiis zutphen 1997 blz ttt verder uit te werken de andere groep doet 3 deze opdracht is bekend als het drie hetzelfde voor het personage galimatias kist stappeninteriew een uitvoerige beschrijvin g 2 in kleine deelgroepen interviewen de is te vinden in s ebbens e a samenwerken d leerlingen elkaar daarna worden de rollen leren groningen 1 997 blz 47 en 48 omgekeerd daarna wordt in de deelgroep kort verslag uitgebracht wat ieder heeft berlioz h la dainnation de faus the decca gezegd record company limited londen 199 6 3 de docent vraagt wat de leerlingen van deze ebbens s e a samenwerkend leren groningen opdracht hebben geleerd en wat zij in de 1997 deelgroep hebben gezegd godijn w witte tongen amsterdam 1997 4 in een leergesprek worden de persoons mann k mefisto portret van een duivels kun beschrijvingen van de beide personages stenaar roman utrecht antwerpen 1977 uitgediept en door beide groepen van een mulder j literatuur in liet studiehuis zutphen laatste commentaar voorzien 3 199 7 paech j literator und film mephisto frankfurt concl usie am main 1934 thomese p f haagse liefde de vieze engel de hier aangeboden stof is ons inziens geschikt amsterdam 1996 voor leerlingen uit de twee hoogste klassen van zonneveld l nazi duivel in de groene het vwo of gymnasium die leerlingen zijn als amsterdammer van i9 juli 1995 200 1 2 m oer 59