Functionele geletterdheid

versla g zijn m aar met alleen maar specifieke con text geb onden benaderingen kun je het geheel niet overzien dus zowel een a l gemene als vele cul tuurspecifieke benaderingen zijn nod ig anne nederkoorn n ieuwe kanalen zoals telefoon televisie computer radio worden vaak gebrui k t om functionele geletterdheid oude boodschappen over t e brengen maar ver eisen nieuwe communicatieve vaa rdigheden a rbeidsmarkt en geletterdhei d gaan altijd samen er vindt kwalificatie plaats op grond op io iz en 12 oktober 9t is in tilburg een van een bepaalde graad van geletterdheid internationale conferentie over ge letter dheid functionele geletterdheid op individueel gehouden h et thema luidde attaining func niveau wordt meestal gezien in verband met tional literacy a c ross cultural perspective overleven in de maatscha ppij geletterdheid op de conferentie was bedoeld om te komen tot maatschapp elijk niveau met arbeids produk beleidsbepaling ten gunste van het alfabetise tiviteit ringswerk in de praktijk op basis van gedaan en lopend onderzoek de antropoloog brian street universiteit van de organisatie was in handen van de katho sussex benadrukte dat de laatste tijd de aan lieke universiteit b rabant xub en de neder dacht bij studies naar geletterdheid verschoven landse commissie voor de unesco de con is naar meer cultuurgevoe l ige b enaderingen ferentie was een vervolg op d e in maart 90 van lezen en schrijven het verk rijgen van in gehouden werel dconferentie m eeting b asic zicht in uitingen van geletterdhei d betekent learning nee ds in jomtien thailand in deze visie beschrijven en interpreteren van i n ti l burg k wamen zo n veertig desk undigen specifie ke cu lturele p rocessen en sch riftge uit ongeveer twintig verschill ende landen bij bruiken en niet proberen universele maatsta een tijdens d e eerste twee dagen werden on ven voor geletterdheid te ontwikkelen street derzoek sverslagen gepresenteerd op de laatste bes p rak de implicaties van deze etnografisc h e dag kwamen vertegenwoordigers van poli verslagen van alfabetiseringswerk in verschil tieke en economische inste llingen aan het lende delen van de wereld woord h ij sprak uit eigen ervaring i n de jaren 70 deed hij antropo l ogisch veldwerk in noord de b et e ke ni s van fun c t io n e le gel e tte rdh e i d oost i ran daar was een hoogconjunctuur in steden er was een b loeiende fruit handel b ij kenneth levine universiteit van nottingham het verhandelen van fruit moesten l abels gele pleitte ervoor dat lezen en schrijven gezien zen worden dat gebeurde dan ook mensen die worden in samenhang met de veranderende niet officieel hadden leren lezen en schrijven wereld waarvan ze onderdeel uitmaken met waren geintegreerd in het maatsch appe l ij k de veranderi n gen in de maatscha pp ij op poli gebeuren in het verle d en werd vaak gedacht tiek economisch en communicatief niveau er bestaat geletterdheid licht en ongeletterd veranderen ook eisen aan ge le t terdheid meer heid duisternis mensen die ongeletterd zijn specia l ismen ontwi kkel en zich in ij ltempo leven in het donker die gedach te hing samen waardoor niet ie d ereen meer in ge l ijke mate met het idee dat de schoolse gel etterdheid geinformeerd kan zijn er moet gelet worden de enige was m aar er bestaat oo k praktische op de ontwikkelingen in het communicatie geletterdheid in de huidige o p vattingen zit systeem de ro l van gedrukte te ksten in dat besloten dat aan zowel de geletterde als d e systeem en factoren die de toekomstige vraag ongel etterde kant licht en duisternis zijn naar geletterdheid bepalen er is nog geen vol gens street moet bij onderzoek naar ge let raamwerk waarin die ontwikkelingen kunnen terdheid niet b egonnen worden vanuit be p aal worden gevat de normen maar vanuit de vraag hoe bepaa l de elk cultuur heeft een uniek context daarom normen zijn ontstaan het woord i l literacy kan een algemene weergave niet toereikend zou niet gebruikt mogen worden maar wel d e 1992 1 moer 2 9 te r m l iteracy practice praktij k van geletterd oost azie nu geneigd om geletterdheid te be heid laatstgenoemde term dui dt niet a lleen o p schouwen als een voorwaarde voor economische het geb ruik maar oo k op de onderliggende ontwikkeling conce p ten d i e be paa ld e gebruik svormen zinvol ma k en volgensjyambi dar es salam tanzania gaan e en model maa kt het mogelij k om dingen alfabetisering en economische ontwikkeling d ie her en der geb euren samen te nemen street gelijk op bepleitte het gebruik van een ideologisch mo van 1968 tot 1972 is in een proefgebied in de l in p l aats van een p ragmatisch model zich tanzania een pilot project uitgevoerd waarin bewust van de gel adenheid van h et woord alfabetisering middel was bij het verspreiden i deologisch mensen denken daarbij vaak aan van kennis over voedsel kinderzorg het ver communistisc h en dogmatisc h m arc zei ec h bouwen van katoen bananen rijst enzovoort ter al ideologisch kan niet die bete kenis heb in het gebied werden bibliotheken geopend ben maar refereert aan de manier en waarop in elk district had een eigen krant 13 00o mensen stituten functioneren in re latie tot ind ivid uen werden voorbereid om de ervaringen uit het tij dens een onderzoek in philade lp hia ont project elders in tanzania te verspreiden in moette street een ond erwijzeres op een high heel tanzania zijn nu meer dan zoon biblio sc hool zij h a d on der de tafels van d e leerlin theken voor 1968 kon 85 procent van de be gen een netwerk van literacy p ractices ont volking niet lezen en schrijven in 1983 was dat dekt dagboek en gedichten notitieboe kjes percentage nog rs procent de meeste mensen teksten van th e b eat les dat was totaal niet in tanzania nemen nu actief deel aan het poli conform de sch ool se geletterdheid maar het tieke en maatschappelijke leven was ook een vorm van geletterdh eid de onder wijzeres noemde de teksten ve rnacular l itera i n roemenie zijn regelmatig alfabetiserings cies p l aatsgebon den vormen van gele tterd campagnes gevoerd voor politieke doeleinden heid d e sch ool is een model van wat standaard vertelde cesar b irzea i nstituut voor onder gel etterdheid is street zei l iever van dominante wijswetenschappen boekarest alfabetise geletterdhei d te s preken omdat daarin al de ringsprogramma s van 192o en de jaren 70 wa k westie van macht is op genomen vaak zeggen ren beperkt tot het r ussische alfabet technisch mensen niet dat iets de beste ge letterdheid is leren zonder enige verband met de sociale con om dat zij menen dat er maar een name l ijk text mensen die op die manier leerden l ezen en de standaard geletterdhei d is al s je de term schrijven werden l a ter functioneel analfabeet dominant hanteert k un je de verh oudingen vier werkgroe p en onderzoeken nu vier ge tussen dominant en vernacular overheersen bieden in r oemenie situaties initiatieven ter de en p laatselijke geletterdheid onder zoeken plekk e m et als ee n van d e d oel en een pro wel ke specifieke vorm van geletterdheid heb gramma voor basiseducatie te maken de erva ben we nodig in wel ke sp ecifiek e situatie dat ringen uit het verleden he bben geleerd dat is een goed uitgangsp u nt geletterd h eid meer is dan wat op school gel eerd is volgens b irzea moet in alfabetiseringspro tij dens de midd agsessies verte lde c daswani gramma s rekening gehouden worden met de universiteit van new delhi h oe in zuid behoeften die mensen zelf aangeven en met oost azie oorspronkel ij ke rijke culturele en de specifieke kenmerken van el k gebied afzon geletterdhei dstradities zijn beinvloed door derl ijk westerse ko lonisten de geestel ij kheid en de koninklijke fami l ies waren gel etterd en ge david olson instituut voor internationale bruik ten hun vaardigheid ten dienste van hen onderwijswetenschappen toronto was een die niet geletter d waren ongeletterden waren van degenen die ingingen op psychologische gewend voor lees en schrijfwerk een beroep en of sociologische aspecten van het leren le op hen te doen lezen en schrijven waren een zen en schrijven olson psycholoog besprak sociale activiteit het effect van schrijven op de geest schrijven b ij hun beleidsbepa ling en ontwikkeling van geeft een model voor de spreektaal elk type on d erwijsprogramma s zijn de landen in zuid tekst laat een type spreektaal zien en maakt j e 30 moer 1992 1 bewust van de aard van de syntaxis alfabet p raktij k op jonge en op oudere leeftijd het is schrijven maakt je bewust van de fonologische b elangrij k dat het bel ang en de waarde van aspecten van de spreek taa l aan lezers van het zelf leren autodidactiek thuis leren en h et chinese k ara kterschrift maken de karakters leren in werksituaties worden on d er k end geen fonetische as p ecten duidelij k mensen gaan er ten onrechte vanuit dat lees en h eel vroeger liet men geen ruimte tussen sch rijfon derwijs in het basison d erwijs vo l woorden er was geen bewustzijn van woor doende basis geeft voor verder leren sociale den er was geen interpunctie geen besef van en andere omstandig heden spelen een ze k er zo zinnen grote rol ge l etterden kunnen bijna niet denken buiten soms is geletterd h eid eerder een effect van eco de onderscheidingen d ie ze geleerd hebben te nomische ontwi kkel ing dan een bijdrage ertoe maken om en k unnen zich ook haast niet ge letterdheid kan zel fs een negatieve invloe d voorstell en dat anderen diezelfde onderschei op de maatschappelijke ontwi kkeling hebben dingen niet hanteren het leidt tot sociale onrust omdat mensen na gaan denken over sociale verhoudingen ond e rwij s in gel e tt e rdh e i d guus extra universiteit van tilburg nam een harvey graff universiteit van texas dallas onderwerp bij de k op waar een geheel andere trok praktische en theoretische lessen uit de conferentie aan gewijd zo u kunnen worden geschie denis van geletterdheid het onderwijs in het n ederlands als tweede huidige praktij ken van geletterdheid zijn his taa l h ij besprak de problematiek van het torisch gegroeid en moeilijk te veranderen d e bepalen van factoren van verandering in d e historische context mag niet genegeerd wor eerste tweede taal door de tijd heen onder im den migranten minderheidsgroepen en de educa dat termen als geletterdheid scholing edu tieve implicaties van zu lke veranderingen voor catie ontwikkeling lezen tek st eenvoudig het onderwijs in de eerste tweede taa l en eendui d ig zijn is een mythe h et zijn com zo uit deze warboel van woorden al enige pl exe begrippen dat verschillende interpre t a problematiek te destilleren was dan nog zo u ties tegelij kertijd gehanteerd worden heeft deze in het geheel niet p assen binnen de the enorme consequenties bij voorbeeld dat va l se matiek van de conferentie verwachtingen worden gewekt wat leidt tot teleurstellingen tijdens de middagsessies betoogde ludo ver er zijn tegenstrijdigheden tussen geletterd hoeven universiteit van tilburg dat voor an heid en het onderwijs daarin wanneer de tra derstaligen alfabetisering in de eigen taal of ditionele alfabetisering beschouwd wordt in betere spreekvaardigheid in de tweede taal no het geheel van orale visuele ruimtelij k e we dig is voordat alfabetisering in de tweede taal tenschappelijke en nog andere vormen van ge succesvol kan worden begonnen als gemeen letterdheid heeft dat revolutionaire gevolgen schappen er behoefte aan hebben tweetalig te voor onderwijsleerp rogramma s worden geschoold moeten daarvoor wettelijke ten onrech te is men er van overtuigd dat on maatregelen getroffen worden en moeten er gele tterden moeten worden opgetild tot het passende materialen in beide talen en gekwali niveau van de dominante geletterdheid dat is ficeerde leerkrachten beschikbaar komen de arrogantie van het westerse denken leren lezen en schrijven wordt vaak voorge jan ooyens universiteit van utrecht zei de steld als iets eenvoudigs terwijl het in werke hu l p van toekomstige d eel nemers aan educa lijkhei d h ard werken is tieprogramma s nodig te ach ten bij de coardi aangenomen wordt vaak dat leren per defini natie ervan aangezien juist zij op de h oogte tie geschiedt o p schol en en in an dere onder zijn van alle plaatselijke problemen h et crite wijsinstellingen en niet dat het ook informeel rium voor het werken met aut h entieke ideeen gebeurt op andere plek ken de geschiedenis en technieken zou eerder hun bruikbaarheid l aat een grote varieteit aan vormen van leren moeten zijn dan of ze al dan niet mode rn zijn zien formeel en informeel theoretisch en in de mensen in ontwik kelingslanden weten op ee n igga i m o er 31 andere manier evenveel zo niet meer dan wes jonge kinderen b innen een indust riele terse wetenschappers het interpreteren van maatsch a p pij zijn grote verschi llen in de mate onderzoeksresultaten moet zoveel mogelijk waarin verschil l ende kinderen voor d at ze naar door de mensen zelf gebeuren evenals het school gaan met sch rift h ebben leren kennis waarderen van bepaalde gegevens dan name ma ken leerkrachten moeten zich daarvan be lijk is het hun onderzoek en kunnen zij ermee wust zijn om er adequat op te kunnen ins p e verder len vertell en door kinderen is van wezenlij k be volgens david barton universiteit van lan lang bij de ontwikkeling van geletterdheid caster moet al fa b etisering beginnen bij d e de h et is een oefening in ordenen van gedachten finities en het begrip van lezen en schrijven van en deze voor anderen begrijpel ijk ma ken de betrokke nen zelf bij h un eigen doelen en bij hun gangbare communicatiepra ktij ken we van onderzoek naar acti e moeten onze metaforen voor gel etterd heid gedetail leer der onderzoek en we moeten toet op de laatste dag p robeerde daniel wagner sen hoe we over geletterd heid en problemen universiteit van pennsyl vania g l obaal een met geletterd heid praten toekomstperspectief te schetsen h ij betreurde b arton gaf zijn sociale visie op geletter dheid het ontbreken van voldoende onderzoek dat weer voor de inrichting en ontwi kkel ing van alfa geletterdhei d is een sociale activiteit en kan betisering relevant is en een tekort aan inter beschreven worden in termen van het gebr u ik disci p linaire samenwerking de vertegen dat mensen maken van gele tterdh eid in situa woordigers van de ec de oecd en de wereld ties waarin geschreven en of gelezen moet bank toonden zich zeer eenzijdig alleen be worden leidsmatig en economisch geinformeerd en mensen hebben verschillende vormen van ge waren daarmee levende voorbeelden van wat letterdheid waarvan zij gebruik maken in c power unesco bureau parijs betoog samenhang met verschillen de levensomstan de onderzoek politiek en praktijk zijn drie digheden subculturen waartussen dezelfde commu lezen en schrijven gebeurt in grotere socia l e nicatieproblemen bestaan a l s tussen andere verbanden mensen hebben netwerk en van subculturen die apart gestructureerd zijn en steun en een rolverdeling binnen deze netwer verschillende normen en procedures h anteren ken ook met betrek king tot informeel leren van el k aar een voor de laatste dag geplande p roclamatie m ensen h ebben veranderende b ehoeft en en van relevant bel eid op h et gebied van ge let ontwikkelen geletterdheid gedurende hun hele terdheid bleek op een zo omvangrijke confe leven rentie als deze niet haa l baar er werd gespro ken vanuit verschillende onderzoeksvisies volgens monique van der westen universiteit vaak zonder dat deze verschi l len geproblema van leiden voelen vrouwen zich gauw schuldig tiseerd werden mensen kunnen all een zinvol en te kort schietend naar man en kinderen toe met e lkaar discussieren en tot besluitvorming daarom trekken ze zich gemakkelijk weer te komen a ls ze dezel fde uitgangspunten hante rug van een cursus dat dit zo is willen ze niet ren ze moeten het eens zijn over de betekenis als onderwerp samen bespreken als ze een die ze aan versch illende begrip p en verbinden maal binnen zijn willen ze alleen leren lezen van eenduid ig gebruik van diverse begrip p en en schrijven er zijn verschillende program en van i d entieke onderzoek shoudingen en ma s om daarmee om te gaan welfare leren visies op geletterdheid was geen sprake levine lezen en schrijven om het welzijn van het gezin street graff en anderen gaan bij onderzoek uit te vergroten gender leren lezen en schrijven van p laats en situatiegebonden vormen van om de relatie mannen vrouwen te verbeteren gel etterdheid die er altijd zijn in een project van cees doets svs amersfoort daarentegen clothilde ponteco r vo universiteit van rome werd gebruik gemaakt van het b egrip a func ging in op ontluikende geletterdheid bij heel tional illiterate gedefinieerd als iemand di e 32 moer 1992 1 niet de vaardigheden bezit om verschillende versla g vormen van gesch reven informatie in het leven van alled ag te ge b ruiken het aanvanke l ijk geformu leerde doel komen xander noe tot be lei d s b epaling is d us niet b ereikt m aar de confer entie in tilburg was wel een u nieke de presentatie van ge legenheid om een indruk te krijgen van de stand van zaken met betrekking tot onderzoek het c v e n rappor t praktijk en beleid op het gebied van gel etterd hei d ge l ij k gestemden te on t moeten en inspi ratie en ideeen op te doen voor eigen denken en werk o p 13 december h eeft de commissie vernieu wing eindexamenprogramma s nederl andse no o t taal en le tt erk unde vwo en havo cvety haar eindverslag gepresenteer d voor de pauze werd dit verslag kwam tot stand met medewerking het rapp ort aangeboden aan prof dr a m h a van franca van alebeek fie van dijk nel gen voorzitter van de va k sectie van d e cevo hofmeester leonie huishof gertrud kamper na de pauze was er een forumdiscussie met de en gien van warmerdam zaal waarvan hier een kort vers l ag h et forum werd geleid door ton hendrix en bestond uit kees van de ven leraar nederlands vwo xnvo h enk kreeft toetsdeskundige helge b onset slo en ton smulders kub de heren werd gevraagd een korte reactie te geven op het definitieve rapport van de ven beoordeelde de leesvaardigheids toets voor havo en vwo positief de toevoe ging van het gedocumenteerde opstel vindt hij eveneens positief waarbij hij opmerkte dat het mogelijk was om het titelopstel en gericht schrijven uit het examen te verwijderen daar door blijven er slechts twee alternatieven over de vernieuwde n opdrachten het gedocumen teerde opstel de regeling voor het schoolon derzoek vindt hij te vrijblijvend letterkunde is het enige onderdeel dat voorgeschreven is mondelinge vaardigheden moeten zo spoedig mogelijk worden ingevoerd kreeft is tevreden over de concretisering van de vraagstellingen het functioneler samen vatten is eveneens positief hij zou bij schrijf vaardigheid kiezen voor functioneel schrijven en het titelopstel verwijzen naar het school onderzoekprogramma eventueel zou het een plaats kunnen krijgen binnen het literatuur onderwijs vanuit toetstechnisch oogpunt vindt hij vier verschillende toetsvormen vol strekt onaanvaardbaar een centraal verstrekte opdracht is bijna niet mogelijk verder ageerd e 1992 1 moer 33