Publicatie datum: 1991-01-01
Auteur: Amos van Gelderen
Collectie: 22
Volume: 22
Nummer: 1
Pagina’s: 14-21
Documenten
de c ven kiezen voor het beleven van literatuur amos van gelderen en tegen het leren van literatuur en ook voor meer aandacht voor literatuur dan in een lesuur mogelijk is als de cv en deze voorstellen wil realiseren functionele dan kan ze maar een advies aan de staatssecre taris geven meer ruimte voor nederlands op spreekvaardigheid het lesrooster waar die ruimte vandaan moet komen de letterennota ministerie wvc 1988 c i t o spreektoetsen getoetst p 117 geeft een mogelijk antwoord niets geen kies exact deze samenleving heeft geen behoefte aan exactheid maar aan creativi teit in 1987 bracht het c izo een pakket met spreektoetsen uit bedoeld voor lao tvinvo het stimuleren en on literatuu r dersteunen van spreekvaardigheidsonderwijs is een be langrijk doel van dit pakket dit onderwijs is nu weer bonset h moedertaal als arena de commissie volop in de belangstelling naar aanleiding van de braet kritisch gevolgd in moer i99o i p 3 9 werkzaamheden van de commissie vernieuwing cvex voortgangsverslag nr 3 voorlopige voor eindexamenprogramma s nederlandse taal en let stellen eindexamenprogramma s nederlandse terkunde cvetv de discussies rondom deze werk taal en letterkunde voor vwo en xnvo z pl zaamheden hebben duidelijkgemaakt dat in het voort 1990 gezet onderwijs nauwelijks sprake is van systematisch gielen p x noe literatuuronderwijs een spreekvaardigheidsonderwijs hoe halen we de spreek zure appel in moer i99o r p io 1 9 vaardigheid uit het slop en kunnen de cito toetsen glopper k de e van schooien de inhoud van ons hierbij helpen een en ander was voor amos van de examens nederlands voor havo en vwo am gelderen aanleiding de toetsen eens kritisch onder de sterdam s co i99o s c o rapport 243 loep te nemen hendrix ton c v e tv reactie op h bonsets moedertaalonderwijs als arena in moer 1990 3 p io8 io9 van het cito zijn we gewend dat het toetsen ministerie van wvc nota letterenbeleid rijs uitgeeft waarmee leerresultaten van leerlingen wijk november 1988 kunnen worden gemeten deze toetsen hebben noe x hoe verder over vernieuwing van de vaak een dubbele functie aan de ene kant kun eindexamenprogramma s havo vwo in moer nen ze gebruikt worden om de vaardigheden 1989 4 p 17 6 i 8 0 van individuele leerlingen op de proef te stel noe x een vreemde eend in de bijt een inter len aan de andere kant om het gegeven onder view met hans goosen in moer i99o 6 wijs op zijn effecten te toetsen het hoeft dus p 208 212 niet te verbazen dat onderwijs zich vaak richt sluis k is functioneel schrijven het nieuwe exa naar de inhoud van de toetsen menheil in moer 1988 1 p 2 7 het is echter nogal ongewoon dat het cito veur w van der wordt het kind met het badwa toetsen uitgeeft voor onderwijs dat nog niet ter weggegooid een reactie op de preadviezen gegeven wordt met de bedoeling dat het wel letterkunde aan de c v e n in moer 1990 4 gegeven zal worden toch is dit wat er met de p 1 3 2 i 0 spreektoetsen nederlands lbo mavo aan de hand verover d creativiteit gewenst het voorgangs is verslag van de commissie vernieuwing eind men kan zijn bedenkingen hebben bij een examenprogramma s nederlandse taal en dergelijke opzet onderwijs moet immers letterkunde vwo en havo in moer 1989 6 vorm gegeven worden door leraren vakdidac p 25a 258 tici en leerplanontwikkelaars toetsdeskundi gen moeten zich bij hun leest houden toch ben ik van mening dat dit initiatief van he t 14 moer 1991 1 cito toegejuicht moet worden en wel om de lingen die de eerste toets onvoldoende beheer volgende redenen sen kunnen dus een herkansing krijgen met kennelijk hebben de leraren leerplanontwik de tweede versie elke toets bestaat uit een kelaars methodenschrijvers en dergelijken het instructie voor de leraar het docentenblad en erbij laten zitten wat het spreekvaardigheids een instructie voor de leerling de leerlingbla onderwijs betreft ook al geeft iedereen te ken den een algemene handleiding bestaande uit nen spreekvaardigheid een belangrijk onder zeven korte hoofdstukken gaat aan de toetsen deel van het curriculum te vinden de glopper vooraf tevens bevat het pakket een standaard van schooien i99o toch maakt het er in de beoordelingsformulier praktijk geen noemenswaardig deel van uit in de handleiding wordt het doel van de uit van der geest braet oostdam 1988 ook gave beschreven de keuze van de toetsdoelen de problemen die de cv en op dit moment on toegelicht een uitleg van het beoordelings dervindt bij haar advies over de eindexamens formulier gegeven alsmede aanwijzingen van zijn illustratief voor de onduidelijke status van praktische aard voor de toetsafnemingen de het spreekonderwijs vgl noe 1990 cve n handleiding maakt duidelijk dat de uitgave i99o wat ook de kwaliteit van het ciro bedoeld is als ondersteuning van de lespraktijk materiaal mag zijn het bevat in ieder geval voor spreekvaardigheid p 4 en dat tevens be meer stof voor spreekonderwijs dan in menige oogd wordt aan het opzetten van dat onderwijs methode nederlands is te vinden zie bij voor een bijdrage te leveren dit ontwikkelingsdoel beeld janssen triesscheijn i99o maakt uiteraard nieuwsgierig naar de wijze het toetspakket is uitgegeven met de bedoe waarop het cito de doeleinden van het spreek ling een bijdrage te geven aan de ontwikkeling vaardigheidsonderwijs definieert de handlei van systematisch en functioneel spreekvaar ding is daarover helaas vrij summier de lezer digheidsonderwijs waarbij het in de woorden moet het doen met de volgende algemeen van de toelichting van het cito gaat om het heden spreekvaardigheid het vermogen zich uitvoeren van allerlei spreektaken die leerlin adequaat mondeling uit te drukken in het ne gen in hun alledaagse leven in en buiten de derlands in functionele taalsituaties functio school moeten vervullen de toetsen bieden nele spreeksituaties taalsituaties uit het school dus een goede gelegenheid eens te analyseren se en buitenschoolse leven van de leerlingen aan welke eisen zulk spreekonderwijs moet van lbo en mavo die behoren tot de mono voldoen om zinvol te zijn voor leraar en leer loog en de dialoog en die eisen stellen op het lingen gebied van de spreekvaardigheid p s ik neem dus deze gelegenheid te baat o n aan hierna volgen nog gelijksoortige definities de hand van de spreektoetsen enkele ideeen te voor het schoolse leven en het buitenschoolse formuleren over de concrete vormgeving van leven en enkele toelichtingen in de eerste systematisch en functioneel spreekvaardig plaats wordt opgemerkt dat er is geprobeerd heidsonderwijs eerst geef ik een beschrijving om reele taalsituaties op te roepen en dat al te van het materiaal zelf daarna volgt een kri kunstmatige toetssituaties vermeden zijn in de tische bespreking van de toetsen en de beoorde tweede plaats wordt aangegeven dat gestreefd lingssystematiek die door de auteurs is ontwik is naar een zo groot mogelijke spreiding tussen keld tot slot geef ik een algemene evaluatie van de terreinen school vervolgopleiding beroep het materiaal met het oog op zijn vruchtbaar burgerschap en prive leven maar dat som heid voor de ontwikkeling van spreekvaardig mige situaties te hoog gegrepen leken zoals heidsonderwijs getuigen in een rechtszaak of aangifte doen bij de politie in de derde plaats wordt opge d e i nh oud van het toet sp a kke t merkt dat alle spreeksituaties in de toetsen enigszins formeel zijn mijns inziens een un het pakket bevat twintig toetsen voor de mo derstatement verder wordt toegelicht waar noloog en twintig voor de dialoog zowel voor om de polyloog het groepsgeprek niet in de de mono als voor d e dialoog zijn tien zoge toetsen is opgenomen de beoordeling hier naamde toetsdoelen geformuleerd voor elk van is veel complexer dan in situaties met een toetsdoel zijn twee toetsen opgenomen leer of twee sprekers en is dus niet goed met he t 1991 i m oe r i standaard beoordelingsformulier uit te voeren algemeen geldt dat de toetsen pas moeten ten slotte wordt aangestipt dat het stan worden afgenomen nadat onderwijs op het daardnederlands een belangrijke maatstaf voor betreffende gebied is gegeven de monologen de beoordeling is dat wil zeggen dat de leer worden tegenover de leraar of tegenover de klas lingen beoordeeld worden op hun standaard uitgesproken bij de dialogen moet de leraar nederlandse uitspraak en woordkeus en dat altijd de rol van gesprekspartner spelen kort dialect zoveel mogelijk vermeden dient te wor wordt ingegaan op enkele praktische proble den wat precies standaardnederlands is daar men zoals wat de rest van de klas moet doen over laat het cito zich wijselijk niet uit een wanneer de leraar een individuele toets af en ander wordt aan het oordeel van de indivi neemt hoe de toetsen geheim gehouden kun duele docent overgelaten nen worden en hoe de beoordeling georgani de specifieke toetsdoelen zijn een keuze van seerd kan worden tijdens of na de prestatie de samenstellers uit een verzameling van doel door de leraar zelf of door een van zijn colle stellingen voor spreekvaardigheid afkomstig ga s uit schoolboeken en verder uit literatuur over spreekvaardigheid p 7 deze keuze be fun c t io naliteit a l s toe t sin gsc ri ter ium rust op criteria als relevantie voor spreekvaar digheid geschiktheid voor leerlingen van circa het is altijd lastig om vanuit een algemene 14 jaar oud en praktische uitvoerbaarheid p 7 doelstelling als zich adequaat mondeling uit zo zijn voor de monoloog en de dialoog tien drukken in het nederlands in functionele taal deels overlappende toetsdoelen gekozen om situaties te komen tot concreet spreekvaardig een indruk te geven volgt hier een willekeurige heidsonderwijs mijn indruk is dat vlag en selectie uit deze doelen lading in het ctro pakket niet goed bij elkaar uitleggen monoloog passen argumenteren mono en dialoog er zijn al verschillende discussies gevoerd vragen stellen dialoog waaruit blijkt dat de betekenis van het functio herformuleren mono en dialoog naliteitscriterium voor het onderwijs niet altijd telefoneren informatie geven dialoog even duidelijk is bonset 1989 godfried i99o een verdere toelichting op de systematiek van lammers 1989 er zijn problemen met het deze lijst van twintig toetsdoelen gesteld dat er tijdsaspect van functionaliteit moet het onder een systematiek is ontbreekt helaas zodat we wijs zich richten op wat nu functioneel is voor moeten raden naar de precieze redenen om leerlingen of op hun toekomst het indivi juist deze toetsdoelen als belangrijke aspecten dualiteitsaspect wat voor de een functioneel van de functionele spreekvaardigheid van is hoeft dat voor een ander niet te zijn en de 14 jarigen te kiezen toelaatbaarheid van simulatie in het onder het beoordelingsformulier dient ertoe om de wijs mag je functionele situaties naspelen om prestaties van de leerlingen op alle toetsen op leerlingen te oefenen een zo veel mogelijk uniforme wijze met een ondanks al deze ambiguiteit zijn er toch en schoolcijfer te waarderen het formulier bestaat kele minimale condities zonder welke moeilijk uit vier groepen beoordelingscategorieen in van functionele spreekvaardigheid kan worden houd taalgebruik voordracht en communi gesproken van een toetspakket dat onder de catieve houding de groep inhoud bestaat uit vlag functioneel vaart zeker wanneer dit ge vier categorieen de andere groepen uit elk beurt met de wimpel realistisch zoals bij het twee categorieen elke categorie wordt op een c ro pakket mag men verwachten dat het vierpuntsschaal gewaardeerd met behulp van aan deze minimale voorwaarden voldoet ik vat een omzettingstabel kan de totaalscore voor deze voorwaarden in de volgende vier punten een toets in een schoolcijfer van i tot io ge samen transformeerd worden de betekenis van de de toetsdoelen bevatten een goede omschrij tien categorieen wordt in de handleiding in ving van de communicatieve situatie zodat de algemene termen toegelicht leerling weet wat er voor functioneels aan i s ten slotte geeft de handleiding suggesties in de toetsen wordt het specifieke communica voor de wijze van afneming van de toetsen tieve doel zodanig beschreven dat de leerlin g io moer c99i i precies weet wat hij verondersteld wordt te be het communicatieve doel is meestal niet gedefi reike n nieerd en wordt niet afgestemd op de infor de bovenstaande beschrijvingen van situatie en matie behoeften van het publiek de klas bo doel doen een duidelijk beroep op situaties en vendien wordt de spreekbeurt door de meeste doelen die de leerling uit zijn dagelijks leven kent leerlingen helemaal niet opgevat als een ge de beoordeling van de prestatie heeft betrek speeld middel voor communicatie maar als king op alle gedragingen die van belang zijn een verplicht nummer om een cijfer te krijgen voor de geslaagdheid van de communicatie zoals de beschrijving van doel en situatie doen nau in de opdracht gedefinieerd is of uit deze defini welijks beroep op iets dat de leerling uit zijn tie direct valt af te leiden en ook niet meer dan dagelijks leven als spreeksituatie kent zie hier dat boven deze minimumvoorwaarden laten de boven de geslaagdheid van de communicatie wordt genoemde omstreden kwesties grotendeels bij de beoordeling vaak ondergeschikt gemaakt ongemoeid dat wil zeggen zij zijn geldig of aan andere criteria zoals laten zien dat je de men zich nu richt op huidige of toekomstige stof goed beheerst of laten zien dat je het individuele of algemene gespeelde of actuele zonder veel hakkelen kan vertelled spreekfuncties van leerlingen wel laat ik uit er zijn ook nog andere negatieve en posi drukkelijk de mogelijkheid van simulatie open tieve aspecten aan de traditionele spreekbeurt of iets werkelijk functioneel is voor een be zoals zijn hoogdrempeligheid lange voorbe paalde leerling is dus niet doorslaggevend reiding lange voordracht formele monoloog doorslaggevend voor functioneel spreekvaar gaat vaak gepaard met een hoge spreekangst digheidsonderwijs dus ook voor de toetsing en zijn inhoudelijke gestructureerdheid die een hiervan is dat voor de leerling geloofwaardig duidelijk criterium voor de beoordeling ver gemaakt wordt dat de gevraagde handelingen schaft toetsen die op de een of andere wijze in voor hem functioneel zouden kunnen zijn on positieve zin wat betreft de functionaliteit van derwijs is onder meer voorbereiding op een de traditionele spreekbeurt afwijken heb ik be ongewisse toekomst toneelspel is hiervoor een dacht met een of twee plusjes een plusje bete legitiem en onmisbaar middel kent een duidelijk beter gedefinieerde functio nele situatie twee plusjes betekent dat de taak de toetsen getoetst in alle opzichten voldoet aan de minimum eisen het omgekeerde is het geval met de door met de bovenstaande voorwaarden voor func mij toegekende minnetjes een minnetje is nog tionaliteit in het hoofd heb ik de taken uit het artificieler dan de spreekbeurt of slechter be cito pakket en de bijbehorende beoorde oordeelbaar twee minnetjes betekent deze lingsvoorschriften bestudeerd om tot de con toets hoort niet in het onderwijs in de onder clusie te komen dat slechts een minderheid aan staande tabel staan de door mij toegekende de voorwaarden voldoet bij deze toetsing heb symbolen voor alle veertig monoloog en dia ik gebruik gemaakt van een voor deze gelegen loog toetsen heid ontworpen beoordelingssysteem het men kan zien in de tabel hieronder dat een nulpunt heb ik bepaald door de traditionele groot deel van de monoloogtoetsen i i van de spreekbeurt als uitgangspunt te nemen dit is zo qua functionaliteit niet afwijkt van de tradi een spreektoets die op alle vier de functionali teitseisen slecht past en wel om de volgende redenen waardering aantal monoloogtoetsen aantal dialoogtoetsen de definitie van de communicatieve situatie is onduidelijk want de leerling is meestal niet de 0 4 expert die aan een lekenpubliek iets vertelt 3 6 waarin het geinteresseerd is maar een leek die ii 2 vele uurtjes heeft moeten studeren op een on 4 6 derwerp om aan andere leken zijn klasgenoten 2 2 iets te vertellen waarin zij misschien helemaal niet geinteresseerd zijn beoordeling van de 20 monoloog en 20 dialoogtoetse n 1 99 1 i moer 1 7 tionele spreekbeurt ook in letterlijke zin ver lefonisch overtuigen de structuur en vormge schillen vele toetsen niet van de spreekbeurt in ving van deze toetsen is vrijwel identiek dus acht monoloogtoetsen moet de leerling iets het volstaat om er een te beschrijven het leer voor de klas of de leraar vertellen over wat hij lingblad van de toets jeugdkamp noemt als gelezen heeft zonder dat een duidelijk com doel dat de leerling laat zien dat je door telefo municatief doel gegeven is bovendien hebben nisch de juiste vragen te stellen de gewenste in verschillende toetsen meer het karakter van een formatie kan krijgen de leerling is lid van een verkapte intelligentietest dan van een realis jeugdvereniging die jaarlijks een lang weekend tische spreektoets een toets voor het doel organiseert de leiding heeft hem en twee an overzicht geven vraagt bij voorbeeld om het deren gevraagd een plan voor komend jaar op overbrengen van klachten over een jeugdher te stellen de leerling moet telefonisch infor berg aan de schooldirecteur blijkbaar vond matie inwinnen bij een campingbeheerder hij het cito een realistische weergave van de be wordt aangespoord eerst na te gaan wat hij pre klaagde situatie te makkelijk want de lijst met cies moet weten om te kunnen beslissen of de klachten waarvan de leerling een overzicht camping voor zijn doel geschikt is de leerling moet maken is zo onwaarschijnlijk lang dat een is vrij zelf onderwerpen te bedenken maar hij gemiddeld mens in geen twintig vakanties zo kan ook kiezen uit een lijst met gegeven onder veel ellende meemaakt hier blijkt duidelijk dat werpen de toets wordt indien technisch mo niet het communicatieve doel van de spreker gelijk met echte telefoons uitgevoerd de klagen maar vooral het intellectuele doel leerling krijgt ook de instructie om het gesprek complexe situaties weergeven bij de toetscon van begin tot eind te voeren zoals dat bij te structie voorop stond lefoongesprekken gebruikelijk is bovendien de dialoogtoetsen wijken duidelijk meer af wordt duidelijk gemaakt dat de leerling geen van de spreekbeurt maar niet altijd in positieve genoegen moet nemen met halve antwoorden zin ook hier zijn er verschillende toetsen en dat hij moet doorvragen tot hij precies weet waarin van communicatie nauwelijks sprake is wat hij moet weten de instructie voor de maar veel meer van deelvaardigheden die net zo docent benadrukt dat hij zich zoveel mogelijk goed schriftelijk kunnen worden getoetst zoals moet gedragen als gesprekspartner in een na de toetsen voor de doelen samenvatten en tuurlijk verlopend gesprek en dat hij niet meer herformuleren informatie moet geven dan de leerling vraagt slechts een minderheid van de toetsen komt maar ook niet overdreven kortaf moet zijn dus tegemoet aan de door mij gestelde func voor de beoordeling van de inhoud van de tionaliteitseisen hoe is dit te verklaren heeft prestatie wordt een lijst met aandachtspunten het cito zo een afwijkende interpretatie van gegeven die direct aansluiten op hetgeen van de de begrippen functionaliteit en realisme of leerling gevraagd is onder meer de vraag of de gebruikt men deze begrippen alleen maar om groep op de geplande dagen wel terecht kan moderel te lijken misschien snijdt ook een ik beschouw deze toets als een schoolvoor derde verklaring hout onvoldoende duide beeld van een functionele en realistische lijkheid voor de verschillende auteurs over de spreektaak die zeker een plaats verdient in eisen die aan de toetsstructuur gesteld moeten functioneel spreekvaardigheidsonderwijs de worden deze onduidelijkheid zou ook een lezer kan zelf uit de beschrijving opmaken dat verklaring kunnen zijn voor de grote variatie aan de vier minimumeisen ruim voldaan is al in kwaliteit van de toetsen zoals in de tabel op hoewel er sprake is van een gesimuleerde situa pag 17 aangegeven is tie waarin leraar en leerling gevraagd wordt een rol te spelen leidt dit nergens tot onnatuur enkel e voorb eelde n lijkheid de reden hiervoor is dat de beschrij ving van de situatie en van het doel dat de leer om een indruk te geven van de grote verschil ling moet bereiken op een geloofwaardige len in kwaliteit zal ik meer inhoudelijk ingaan wijze herleid kan worden tot reele situaties en op de extremen van mijn beoordelingsschaal reele doelen die mensen proberen te bereiken in bovenaan prijken vier dialoogtoetsen voor de het dagelijks leven doelen telefonisch informatie vragen en te aan het andere eind van mijn beoordelings 18 moer 1 99 1 i schaal zijn twee monoloogtoetsen voor het de b eoo rd el i ngsvoo rsc hrifte n toetsdoel verslag doen en twee dialogen voor het doel vragen beantwoorden te vinden in de auteurs van het toetspakket hebben ervoor de twee eerstgenoemde toetsen moet de leer gekozen een standaard beoordelingsformulier ling een stripverhaal voor de leraar navertellen voor alle toetsen te maken voor de inhouds in een van die verhalen bij voorbeeld vertelt een beoordeling worden bij sommige toetsen spe meisje waarom ze te laat is gekomen met de cifieke aanwijzingen gegeven voor de be kaartjes voor de bioscoop de leerling speelt de oordeling van taalgebruik voordracht en rol van het meisje en moet al doende laten zien communicatieve houding moet de leraar het dat je aan een ander zo nauwkeurig mogelijk stellen met enkele algemene richtlijnen in de verslag kunt doen van iets wat je hebt meege handleiding alhoewel een standaard beoorde maakt of gezien de leerling heeft echter niets lingsmethode op het eerste gezicht efficient meegemaakt of gezien behalve een stripver lijkt ben ik toch niet gelukkig met deze keuze haal en van enig geloofwaardig communica zoals in het voorafgaande stuk is gebleken is er tief doel is in deze situatie dan ook geen sprake een grote variatie in opdrachtstructuur tussen niettemin wordt de leerling beoordeeld op een de veertig toetsen het zal duidelijk zijn dat zo precies mogelijke weergave van de gebeur deze variatie gevolgen heeft voor de eisen die er tenissen in het stripverhaal de situatie wordt aan de inhoud van de spreekprestaties gesteld nog kunstmatiger gemaakt doordat de leraar moeten worden om die reden geeft men dan aan wie verslag wordt uitgebracht niets terug ook soms taakspecifieke toelichtingen op de mag zeggen het is immers een monoloog inhoudsbeoordeling hoe deze taakspecifieke toets ik kan mij van een dergelijke communi eisen moeten worden verwerkt in de vier afzon catie geen reele pendant voorstellen en het valt derlijke inhoudscategorieen uitvoering van de te vrezen dat dit evenzeer geldt voor leerlingen opdracht ordening samenhang en oorspron die met deze toets geconfronteerd worden kelijkheid moet de leraar echter zelf uitvinden de twee dialoogtoetsen leiden aan een ander bovendien wordt over taakspecifieke aspecten euvel hier is geen sprake van onrealistische van taalgebruik voordracht en communi maar van ontbrekende communicatie de leraar catieve houding helemaal niet gerept toch zal neemt een soort interview af over school of de leraar hiervoor een oplossing moeten vinden over vrije tijd maar niet omdat hij geinteres als hij uit de voeten wil met het standaardfor seerd is in de inhoud van de antwoorden hij mulier hoe moet hij communicatieve hou wil toetsen of de leerling drie soorten vragen ding beoordelen in een taak waar van commu goed kan beantwoorden ja nee vragen keu nicatie nauwelijks sprake is zoals in de hiervoor zevragen en vraagwoordvragen besproken toetsen vragen beantwoorden in in het leerlingblad wordt uitgelegd ja nee andere toetsen moeten leerlingen stukje voor vragen dat zijn vragen waarop je met ja of nee stukje een tekst samenvatten of een tekst in moet antwoorden keuzevragen dat zijn vra andere woorden maar zo nauwkeurig mogelijk gen waarbij je een keuze moet maken uit twee herformuleren hoe moet men het taalgebruik of drie mogelijkheden die in de vraag ge in dergelijke situaties waarderen in vergelijking noemd worden et cetera kennelijk heeft de met situaties waarin leerlingen zelf tekst gene auteur van deze toets te lang met zijn neus in de reren zoals bij de telefoontoetsen die hiervoor c tto toetsen gezeten want met de realiteit van besproken zijn de handleiding bij de toetsen mondelinge communicatie heeft deze kennis zwijgt over deze problemen in alle talen zodat niets te maken te eisen dat kinderen in een test ook hier de leraar geheel op zichzelf is aange op een vraag als geloof je dat vriendschappen wezen een leven lang kunnen duren alleen met ja of naar mijn idee had men er beter aan gedaan nee antwoorden heeft met functionele spreek het standaardformulier te beperken tot de vier vaardigheid helemaal niets van doen boven hoofdgroepen inhoud taalgebruik voor dien is het onzinnig de lachwekkende gevol dracht en communicatieve houding en per gen blijken als men bedenkt wat leerlingen afzonderlijke toets op het docentenblad aan te moeten antwoorden op een ja nee vraag als geven in hoeverre en op welke precieze wijze weetje ook hoe laat het is elk van de hoofdgroepen voor de beoordelin g 1 99 1 i moer 1 9 relevant is dit geeft meer steun bij de beoorde onderwijs begint ook niet met de integraal ling en heeft bovendien het voordeel dat het rekening maar met eenvoudig optellen en formulier zelf er veel eenvoudiger uitziet al aftrekken waarom moeten spreektoetsen dan lerlei nogal kunstmatige onderscheidingen zo wel gelijk met de moeilijke formele commu als bij voorbee l d het verschil tussen ordening nicatie beginnen een leergang functioneel en samenhang hoeven dan niet gemaakt te spreken zal ook meer alledaagse communicatie worden uit mijn eigen onderzoek naar ver tot onderwerp moeten hebben en ook daarvoor schillende beoordelingscategorieen voor de in moeten taken en toetsen ontwikkeld worden houdelijke kwaliteit van spreekprestaties blij k t het is jammer dat de auteurs van het materiaal bij voorbeeld dat geoefende beoordelaars deze geen taken hebben gemaakt die door leerlingen niet onderscheiden toepassen door vier cate in de klas zelfstandig kunnen worden uitge gorieen voor inhoud te laten beoordelen laat voerd de leraar is telkens onmisbaar als beoor men in feite dus vier maal hetzelfde beoordelen delaar en of toneelspeler bij de toetsafnemin van gelderen 1986 gen om mij onduidelijke redenen uiten de auteurs nadrukkelijk hun zorgen over de ge al ge me ne evalu ati e heimhouding van de toetsen vgl pag 12 van de handleiding voor zover het gaat om het diag mijn bespreking van het toetspakket was tot nu nostisch gebruik van de toetsen voor functio toe vrij kritisch dat wil niet zeggen dat de nele spreekvaardigheid lijkt mij deze zorg sterk toetsen geen waardering verdienen zoals ge overdreven in de eerste plaats is het niet taboe zegd zijn er enkele toetsen bij die zeker een dat leerlingen van elkaars prestaties iets leren in goede inspiratiebron voor functioneel spreek dergelijke toetsen in de tweede plaats worden onderwijs vormen en een concrete basis geven deze toetsen in nauwe samenhang met het ge aan de discussie over wat nu eigenlijk func geven onderwijs afgenomen geheimhouding tioneel spreekonderwijs is bovendien moet is dan beslist niet noodzakelijk het is zeker aan benadrukt worden dat het cito zich met zijn te bevelen enkele van de meer geslaagde toetsen spreektoetsen gewaagd heeft op een terrein voor functionele spreekvaardigheid zo te her waar de leraren vakdidactici methoden en schrijven dat ze op een meer flexibele manier leerplanontwikkelaars tot nu toe schromelijk voor het onderwijs bruikbaar zijn leerlingen verstek hebben laten gaan in ons bovenmatig kunnen dialogen met elkaar houden ze kunnen verkavelde onderwijsland waar leraren alleen elkaars prestaties beoordelen met behulp van les mogen geven ontwikkelaars alleen mogen gestructureerde aanwijzingen monologen ontwikkelen onderzoekers alleen onderzoe kunnen in kleine groepjes gehouden worden ken toetsers alleen toetsen uitgevers alleen zodat zij minder hoogdrempelig zijn et cetera uitgeven enzovoort vind ik elk initiatief dat bovendien zou aandacht besteed moeten wor over deze contraproduktieve grenzen heen den aan individuele of groepsgewijze nabe reikt aan te moedigen het is dus niet oppor spreking van toetsprestaties een aspect dat in tuun om stil te staan bij mislukte toetsen be het cito pakket in het geheel niet aangeroerd langrijker is het om aan te geven hoe zij door wordt betere toetsen vervangen kunnen worden de toetsen worden door het cito uitdrukke waardoor het onderwijs in de spreekvaardig lijk voor het niveau lbo tvtnvo bestemd aan heid nieuwe impulsen kan krijgen ik zal daar de moeilijkheidsgraad van de toetsen is deze om besluiten met enkele opmerkingen over het bestemming beslist niet af te lezen de toets materiaal die voor het onderwijs van belang situaties op zich en dat geldt zeker voor de kunnen zijn echt functionele toetsen zijn moeilijk genoeg het toetspakket beperkt zich tot erg formele om ook voor leerlingen van havo en vwo spreeksituaties enerzijds is deze keuze begrij niveau een interessante leerervaring op te leve pelijk omdat juist dit soort situaties moeilijk ren de differentiatie zal meer in de strengheid heden voor de leerlingen kunnen veroorzaken van de beoordeling dan in de moeilijkheid op en het onderwijs hierin een belangrijke taak zich tot uitdrukking komen heeft anderzijds hebben formele situaties het uit de wisselende kwaliteit van de toetsen nadeel van hoogdrempeligheid het wiskunde van het cito pakket blijkt dat er voor een sys 20 moer 1991 1 tematisc h functioneel spreekvaardigheidscur recensi e riculum nog vee l wer k aan de winkel is dit zal echter meer het werk van methodenontwikke laars vakdidactici en leraren zijn dan van het cito het ciro pakket geef ik een zesmin theo bergen noot en literatuu r behoeftenonderzoe k rob godfried t99o stelt gesimuleerde situa ties zoals het schrijven van een brief over een verzonnen kwestie mijns inziens ten onrechte gelijk aan disfunctioneel onderwijs helaas k de glopper e van schooten de inhoud van geeft hij geen argumenten voor deze gelijkstel de examens nederlands voor havo en vwo am ling ik trek de vergelijking met autorijles nie sterdam sco i99o sco rapport 243 175 blz mand zal toch willen volhouden dat de huidige f2 0 praktijk van de autorijles disfunctioneel is omdat de leerling telkens met een gesimuleerde bestemming achter het stuur kruipt in plaats d oe l van h e t o nd e r zoek van echt ergens heen te willen rijden kees de glopper en erik van schooten van de bonset h functionele taalvaardigheid nader onder s co te amsterdam hebben een onderzoek uit zocht een antwoord op de vraag naar de waarde van gevoerd naar de inhoud van de examens ne het begrip functionele taalvaardigheid in relatie tot derlands voor havo en vwo de resultaten van communicatief taalonderwijs enschede sto 1989 het onderzoek moeten het wer k van de com cverr voortgangsverslag nr 3 voorlopige voor missie vernieuwing eindexamenprogramma s stellen eindexamenprogramma s nederlandse nederlandse taal en letterkunde vwo en taal en letterkunde voor vwo en havo in havo c v e n informatie verschaffen om twee levende talen 456 1990 p 5o6 5i7 concept eindexamenprogramma s samen te geest e van der a braet r oostdam het zal stellen wel altijd een stiefkind blijven over de benar het onderzoek heeft dan ook als doel om de positie van de mondelinge vaardigheden op inzicht te verschaffen in de re levantie van de de bovenbouw van havo vwo in levende inhoud van de huidige examens n ederlands talen 434 1988 p 506 512 voor havo en vwo en moet uitmonden in gelderen a van de validatie van analytische aanbevelingen voor de inhoud van vernieuwde beoordelingen van spreekprestaties in tijd examenprogramma s schrift voor taalbeheersing 8 1986 p 204 221 glopper k de e van schooien de inhoud van volgens de onderzoeksopdracht moest in het de examens nederlands voor havo en vwo am onderzoek vastgesteld worden wat de relevan sterdam sco i99o sco rapport 243 tie van de exameninhoud is voo r godfried r functioneel taalonderwijs in moer het volgen van een studie in het hoger beroeps 1990i4 p 140 149 onderwijs hbo of het wetenschappelijk on janssen t b triesscheijn gebruik inhoud en derwijs wo e n effectiviteit van taal en literatuurmethoden in neder het verrichten van werk of het volgen van een land en vlaanderen den haag stichting biblio bedrijfsopleiding direct na het behalen van een graphia neerlandica i99o diploma havo of vwo lammers h functionele taalvaardigheden in moer 1989 6 p 258 2 64 naast deze twee activiteitsgebieden is voor de noe x een vreemde eend in de bijt in moer relevantie van de exameninhoud ook nog geke r99o 6 p 208 212 ken naar de gebieden burgerschap en privele ved 199 1 i m oe r 21