Gelaarsd, gespoord en geletterd voor doorstroming naar het hoger onderwijs

61 gelaarsd gespoord en geletterd voor doorstroming naar het hoger onderwijs nora bogaert lieve verheyden succesvol functioneren als leerder in het hoger onderwijs die leerinhouden moet verwerven vaardigheden opbouwen en attitudes ontwikkelen vereist een grote mate van cognitief academische geletterdheid op hogeschool en universiteit moeten studenten in de verschillende vakken vaak lange complexe teksten verwerken syllabi artikels handboeken notities nemen tijdens hoorcolleges lezingen voordrachten en debatten en of essays en papers schrijven en schriftelijke examens maken it onderzoek blijkt dat nogal ze hebben ook problemen met het schrijven wat jongeren in de derde van samenvattingen van antwoorden op graad van het secundair een wetenschappelijke vraag of opdracht onderwijs het moeilijk hebben van wetenschappelijk verslagen en van for om wetenschappelijke informatie mele boodschappen de reacties van docen die verspreid is over diverse bron ten en studenten op bevragingen die univer nen met elkaar in verband te bren siteiten en hogescholen organiseren en de gen om persoonlijk te reflecteren op resultaten die studenten hoger onderwijs de inhoud van wetenschappelijke teksten halen op instaptoetsen bevestigen deze om structurerend te lezen en informatie te vaststelling verwerken die niet letterlijk in de tekst staat gesignaleerde pijnpunten betekenisgeving aan academisch taalgebruik in studiemateriaal woorden schat complexe zinspatronen interpreteren van verwijs en signaalwoorden toepassing van gepaste leesstrategieen om moeilijkheden op te lossen achterhalen van essentiele informatie uit een tekst samenvattend integreren van verschillende bronnen kritisch lezen correct spellen hanteren van wetenschappelijke stijl en register april 2011 nummer 4 40e jaargang 62 revisieattitude opbouwen en structurerenvan teksten scheppen van samenhang toepassen van regels van wetenschappelijkheid citeren parafraseren refereren plagiaat bronnen berckmoes rombouts 2009 cajot 2010 tussen de beginvereisten die hoger onder graad secundair onderwijs wordt expliciet wijs aan de academische geletterdheid van vooropgesteld dat doorstroomgerichte vor jongeren stelt en het niveau dat velen van ming de lerende moet voorbereiden op de hen bij het uitstromen uit het leerplichton vereisten van vervolgopleidingen binnen het derwijs hebben ontwikkeld gaapt dus een onderwijs buiten het onderwijs en van vaak wijde kloof projecten binnen het hoger levenslang leren en dat in de derde graad onderwijs zelf proberen deze kloof te dich de klemtoon wordt gelegd op beroeps ten door remedierend in te grijpen op de kwalificaties die door het socio economische genoemde academische competenties die in veld aanvaard zijn en of op doorstroming het secundair onderwijs door een aantal naar het hoger onderwijs in de eindter leerlingen onvoldoende zijn ontwikkeld men van de derde graad aso tso en kso kunnen binnen de opdeling in de vier vaar goed uitgerust voor de start digheden de volgende eindtermen inder in hoger onderwijs daad als een opstap naar academisch func tioneren worden geinterpreteerd in de algemene uitgangspunten voor de eindtermen van de tweede en de derde cognitief academische doelen in de eindtermen aso tso kso 1 luisteren op structurerend niveau in lessituaties mondelinge uiteenzettingen en probleemstellingen begrijpen 2 spreken op structurerend niveau in lessituaties vragen stellen en antwoor den formuleren op structurerend niveau gedocumenteerde informatie presenteren aan een onbekend publiek 40e jaargang nummer 4 april 2011 63 op beoordelend niveau standpunten of oplossingen uiteenzetten en motiveren in een gedachtewisseling discussie werk vergadering t a v een onbekend publiek 3 lezen op beoordelend niveau in les en leersituaties teksten met studiedoel einden begrijpen die bestemd zijn voor een publiek van leeftijdgenoten informatieve teksten inclusief informatiebronnen zoals schema s en tabellen verslagen hyperteksten instructies persuasieve teksten zoals opiniestukken betogen 4 schrijven op structurerend niveau in lessituaties notities nemen van uiteen zettingen en mondelinge probleemstellingen op structurerend niveau schema s en samenvattingen van gelezen en beluisterde informatie en studieteksten weergeven op structurerend niveau instructies verwoorden t a v een onbekend publiek op beoordelend niveau verslagen en gedocumenteerde en beargu menteerde teksten formuleren bestemd voor een onbekend publiek maar de formulering van deze eindtermen dair onderwijs een stevige basis kan worden zet weinig leerkrachten op het goede been gelegd voor deze competentie zodat leer ze geeft hun niet het nodige houvast om de lingen goed uitgerust aan de startmeet van vertaalslag naar de eigen klaspraktijk te kun de opleiding verschijnen en de nodige basis nen maken bovendien kent het secundair bagage hebben om hun academische gelet onderwijs de verwachtingen van het hoger terdheid binnen de context van hun speci onderwijs niet altijd even goed die zijn fieke opleiding verder te kunnen uitbreiden trouwens zeer uiteenlopend van aard al naargelang het niveau universitair hoger de doelen van het ggg project bevinden onderwijs versus professionele bachelors en zich op drie niveaus het type opleiding 1 schoolteams en met name leerkrachten van de derde graad sensibiliseren rond in het project gelaarsd gespoord geletterd de geletterdheidstaken waarmee jonge verder ggg dat het centrum voor taal en ren in het hoger onderwijs geconfron onderwijs in opdracht van de k u leuven teerd worden uitvoert vullen we de eindtermen secundair 2 schoolteams ondersteunen in het cree onderwijs met betrekking tot academische ren van krachtige leeromgevingen voor geletterdheid via lesmaterialen concreet in het bevorderen van die academische daarnaast geven we een antwoord op de geletterdheid via het aanreiken van con vraag hoe in de derde graad van het secun creet voorbeeld lesmateriaal april 2011 nummer 4 40e jaargang 64 3 leerlingen via het aangeboden onder aanpak bloot functionaliteit en publiekge wijs de kans geven om cruciale aspec richtheid geintegreerdheid van lezen en ten van academische geletterdheid ster schrijven en de mondelinge vaardigheden ker te ontwikkelen en op die manier strategisch lezen en schrijven samenwer talig sterker te staan voor het aanvan kend lezen en schrijven reflectie en revisie gen van hogere studies peer tutoring daartoe ontwikkelen we een materialenpak ket voor het vak nederlands in de derde graad van het algemeen vormend en tech de geletterdheidsdoelen van nisch secundair onderwijs dat inzetbaar is het ggg pakket naast om het even welke methode om zicht te krijgen op de competenties die in dit artikel beschrijven we achtereenvol lerenden in hogere opleidingen dagelijks gens de academische geletterdheidsdoelen moeten inzetten hebben we inspiratie die in het ggg materialenpakket worden gevonden in het profiel taalvaardigheid nagestreefd de taken waarmee ggg de hoger onderwijs ptho dat het certificaat vereiste vaardigheden kennis en attitudes nederlands als vreemde taal 1 heeft uitgete tot ontwikkeling brengt en de handelwijzen kend taalopleidingen in de hele wereld die de leerkracht kan hanteren om de uit hanteren het ptho als referentiekader om voering van deze taken voor alle leerlingen cursisten klaar te stomen voor hogere stu succesvol en leerrijk te maken tevens leg dies in nederlands taalgebied gen we de achterliggende principes van de academische geletterdheid voor het domein functioneren in het hoger onderwijs lezen de taalgebruiker kan op structurerend niveau 1 vragen informatie argumenten standpunten en conclusies tot in detail begrijpen in teksten zoals syllabi handboeken formulieren schriftelijke examens 2 informatie argumenten instructies selecteren in teksten zoals syl labi wetenschappelijke artikels en boeken woordenboeken schrifte lijke examens 3 de structuur begrijpen of zelf aanbrengen in teksten zoals syllabi wetenschappelijke artikelen enz de taalgebruiker kan op beoordelend niveau 4 informatie standpunten argumenten conclusies vergelijken in tek sten zoals wetenschappelijke artikels en boeken syllabi hand boeken 40e jaargang nummer 4 april 2011 65 schrijven de taalgebruiker kan op beschrijvend niveau 1 notities nemen van verstrekte informatie tijdens een hoorcollege een lezing een voordracht enz de taalgebruiker kan op structurerend niveau 2 informatie argumenten standpunten conclusies weergeven in tek sten zoals notities samenvattingen verhandelingen examenant woorden enz de taalgebruiker kan op beoordelend niveau 3 informatie argumenten standpunten conclusies bij elkaar brengen in teksten als papers verhandelingen examens enz 4 zelf standpunten argumenten conclusies formuleren in teksten zoals papers verhandelingen examens enz de academische taken in ggg dienste van een welbepaald doel dat de leerlingen aanspreekt en dat vaststaat voor functionaliteit ze aan het lezen gaan en is een noodzake lijke voorwaarde voor het bereiken van dit de ggg basisfilosofie is dat leerlingen taal doel leren door taal te gebruiken en op het gebruik te reflecteren het ggg materiaal zoals uit bovenstaand kader blijkt vereist elk brengt dit principe voor academische gelet thema een tastbaar eindproduct als out terdheid in praktijk door situaties te schep put de oplossing keuze of beslissing die pen waarin de leerlingen aan het lezen en van de leerlingen wordt gevraagd moet in schrijven worden gezet ggg confronteert taal worden uitgedrukt en aan leerkracht en de klas met aantrekkelijke handelings of klasgenoten worden voorgelegd dat geldt probleemstellende opdrachten de opdrach meestal ook voor de ten zijn zo gekozen dat de leerlingen niet tussentijdse activiteiten de ggg basis genoeg hebben aan hun reeds verworven die naar het einddoel filosofie is dat kennis van de wereld om de taken tot een leiden sommige tus leerlingen taal leren goed einde te brengen ook niet wanneer ze sen opdrachten zijn van door taal te hun persoonlijke kennis met die van ande die aard dat een mon gebruiken en op ren samenleggen meer en of specifiekere delinge uitleg de meest het gebruik te kennis is onontbeerlijk op deze behoefte natuurlijke presentatie reflecteren die in elk thema via een instapactiviteit wijze is in vele andere wordt gecreeerd speelt het materiaal in het gevallen is een presen reikt documenten aan waaruit de extra tatie in geschreven vorm meer aangewezen informatie kan worden geput het lezen of noodzakelijk de schrijfopdrachten in wordt dus functioneel ingezet het staat ten ggg zijn dus ingebed in een informatie april 2011 nummer 4 40e jaargang 66 verwerkend proces als onderdeel of uitvloei een breder publiek moet worden bereikt sel van een reeks leestaken precies die van elke te schrijven tekst is ook vooraf inbedding zorgt voor de functionaliteit van bekend welk doel hij moet beogen en voor het schrijven informatie moet worden welk publiek hij is bestemd de schrijver zelf genoteerd om ze te onthouden voor later een bekende persoon een onbekende gebruik om ze te kunnen doorgeven wan abstracte lezer bij wijze van illustratie stel neer dat niet mondeling kan of wanneer len we vier ggg projecten beknopt voor straffen op school drie herkenbare cases waarin verteld wordt hoe een school leerkracht bepaalde leerlingen heeft gestraft sporen leerlingen aan om na te denken over het waarom en hoe van straffen in een onderwijscontext twee specialis ten met tegengestelde visies op straffen komen aan het woord zowel in een debat youtube als via artikels van hun hand eindproduct gevoed door de eigen ervaringen en standpunten en door die van medeleer lingen evenals door de stellingen en argumentaties van opvoedkundige experten schrijven de leerlingen een verantwoorde reactie op een discussie draad die op het digitale forum van de school aangeboden wordt iedereen functioneel geletterd lezen en schrijven moet je heel veel doen concrete getuigenissen confron teren de leerlingen met het feit dat hoewel bijna iedereen kan lezen en schrij ven lang niet iedereen voldoende functioneel geletterd is de persoonlijke verhalen wijzen op oorzaken en mogelijke gevolgen in teksten van experten wordt de problematiek voor vlaanderen helder geschetst beschrijvende informatie met inbegrip van cijfergegevens wordt gekoppeld aan oplos singsstrategieen eindproduct voor oproep 20xx van de shrek stichting worden teams van drie tot vier leer lingen uitgenodigd om een concreet plan in te dienen voor een klein maar krachtig lokaal project waarmee zij een specifieke subgroep van te zwak geletterde mensen willen helpen de selectie gebeurt op basis van maat schappelijke relevantie en overtuigingskracht 40e jaargang nummer 4 april 2011 67 migratie immigratie emigratie het bekijken van filmbeelden van migranten die met de red star line vanuit antwerpen vertrekken leidt tot de vraag waarom mensen migreren om een bredere kijk te krijgen op de beweegredenen die mensen tot migreren aanzet ten lezen de leerlingen een reeks documenten de brochure van een tentoon stelling over belgische landverhuizers migratieverhalen van zes bekende vlamingen de folder van een campagne ter bevordering van interculturele uitwisseling tussen nieuwkomers en vlamingen eindproduct om na te gaan in welke mate migratie inderdaad een veel voorkomend ver schijnsel is en het gamma beweegredenen eventueel aan te vullen stellen de leerlingen een enquete op voor een onderzoek in de eigen school de geschiedenis op haar kop in een kort krantenartikel worden de leerlingen geconfronteerd met 1 nieuws over een recent opgedoken wereldkaart die de theorie zou staven dat de chinezen 70 jaar voor columbus amerika hebben ontdekt en met 2 een vage verwijzing naar nog eerdere ontdekkers van amerika vanuit de vragen en twijfels die bij dit artikel rijzen kiezen de leerlingen een thema dat ze ver der willen uitzoeken de expedities van de grote chinese vloot de authenti citeit van de ontdekte wereldkaart de andere ontdekkers van amerika paleo indianen vikingen portugese zeevaarders engelse kooplui uit bristol zin en onzin van de theorie over de chinese ontdekking van amerika ze groepe ren zich in functie van hun keuze verwerken de documenten die ze ter beschikking krijgen en delen hun bevindingen met hun groepsgenoten eindproduct de relevante informatie die ze hebben verzameld over hun thema moet als toevoeging worden ingebracht op de gepaste plaats in het oorspronkelijke artikel de nieuwe tekst die zo ontstaat geeft aan alle leerlingen een totaal beeld op de hele kwestie april 2011 nummer 4 40e jaargang 68 relevantie voor de ontwikkeling van in zakelijk informatieve teksten infor academische geletterdheid matie standpunten argumenten con clusies vergelijken de onderwerpen van de ggg lespakketten notities nemen van verstrekte informa brengen op spontane wijze heel wat alge tie mene academische taal met zich mee door informatie argumenten standpunten de projectmatige aanpak van de onderwer conclusies weergeven in notities pen vergroot de kans dat typische acade samenvattingen schema s mische woorden uitdrukkingen vormen informatie argumenten standpunten zinspatronen en tekststructuren in kort tijds conclusies bij elkaar brengen in een bestek meer dan eens voorkomen door het tekst project heen slagen de zelf standpunten argumenten conclu leerlingen er bijgevolg sies schriftelijk formuleren tussen de steeds beter in om de competentie die betekenis van deze terug de leerlingen kerende taalelementen te al hebben vatten of regelmaat in succesvolle en leerrijke lees ontwikkeld en de taalvormen en talige con en schrijfervaringen scheppen competentie die venties te ontdekken en de taak vereist om dat alles ook in hun de opdrachten in de ggg lespakketten zijn zit een kloof geheugen op te slaan grensverleggend tussen de competentie die ook het feit dat de de leerlingen al hebben ontwikkeld en de meeste opdrachten aan competentie die de taak vereist zit een leiding geven tot mondelinge interactie zie kloof doordat lezen en schrijven in de ogen ook onder werkt herhaling van het rele van de leerlingen niet langer door de leer vante aanbod in de hand bovendien schept kracht opgelegde bezigheden zijn maar mondelinge interactie de gelegenheid om tegemoet komen aan een behoefte die bij nieuwe taalelementen ook productief te hen is ontstaan wordt de bereidheid tot gebruiken sinds swain 1985 weten we mentale inspanning een stuk groter om de dat dit de effectieve verwerving van het taal leerlingen te helpen de kloof te overbruggen materiaal bevordert en zo tot verdere ontwikkeling te komen worden in ggg nog een aantal bijkomende de academische vaardigheden die de vier strategieen gebruikt beschreven projecten 2 beogen te ontwikke len zijn onder meer de volgende teksten selecteren met het oog op hun een doordachte opbouw van elk project relevantie voor een bepaalde opdracht zakelijk informatieve teksten tot in elk project start met een instapactiviteit die detail begrijpen heeft niet alleen tot doel de nieuwsgierig in zakelijk informatieve teksten infor heid te prikkelen ze opent ook de wereld matie argumenten instructies die in de komende informatieverwerkingsta selecteren ken aan de orde zal worden gesteld dat in zakelijk informatieve teksten de gebeurt doordat de instapactiviteit aan structuur begrijpen of zelf aanbrengen knoopt bij de kennis en of belevingswereld 40e jaargang nummer 4 april 2011 69 van de leerlingen bijvoorbeeld de ontdek de modaliteiten van de uitvoering king van amerika of de nieuwe wereld doet wat moet individueel gebeuren en wat beleven op een werkelijkheidsnabij of hier in samenwerking en nu niveau bijvoorbeeld het filmpje van op welke basis worden de duo s drie de red star line op die manier wordt de tallen viertallen gevormd stap naar een abstracter perspectief op het wordt de samenwerking op een thema en de taal die ermee gepaard gaat bepaalde manier gestructureerd een een stuk vergemakkelijkt de kennis die in doordachte organisatie van samenwer de instapactiviteit wordt opgeroepen of aan king tussen leerlingen verhoogt het gereikt kunnen de leerlingen inzetten om leerpotentieel doordat meer situaties betekenis te geven aan de academische taal worden geschapen waarin de leerlingen die in de kerntaken van het project wordt academische taal gebruiken die taal gehanteerd ook van anderen te horen krijgen nieuwe woorden en uitdrukkingen uit proberen en er feedback op krijgen een zorgvuldige opdrachtgeving binnen welke tijd moet de opdracht worden afgerond het werken met dui om een opdracht tot een goed einde te delijke tijdslimieten is een middel om de kunnen brengen en eruit te leren moeten concentratie op de gegeven taak en het de leerlingen over een aantal aspecten dui gebruik van strategieen te bevorderen delijkheid krijgen in de handleiding wordt voor elke opdracht een expliciete beschrij ving opgenomen van de informatie die voor hulpmiddelen bij de taken de goede uitvoering belangrijk is teksten worden voorzien van verhelderende het doel en het beoogd publiek afbeeldingen voor bepaalde opdrachten doel en publiek zijn bepalend voor de kunnen de leerlingen een werkblad krijgen manier van lezen en van schrijven en voor de met een van de volgende vormen van keuze van gepaste lees en schrijfstrate ondersteuning 1 focussende vragen die de gieen aandacht richten op relevante gegevens 2 wat is de vraag of het probleem waar een tabel of schema met ingebouwde aan voor een oplossing moet worden duiding over aantal en of soort van de op te gezocht sporen gegevens 3 een schrijfkader dat in welke vorm zal die informatie moe aanwijzingen bevat over de verwachte ten worden gepresenteerd monde inhoud en de structurering ervan dat laat ling in artikelvorm in een formulier in ste is bijvoorbeeld het geval in het project een schema een mindmap een place de geschiedenis op haar kop waar het mat oorspronkelijk krantenartikel als basisstruc is die presentatie bestemd voor de leer tuur fungeert voor de verdere uitwerking ling of het samenwerkend groepje zelf van de inhoudelijke informatie en de opeen voor de klasgenoten buiten het groepje volging van de onderdelen voor leeftijdsgenoten buiten de klas voor een breder publiek van buiten staanders april 2011 nummer 4 40e jaargang 70 samenwerking op het stimuleren van het probleemoplos singsvermogen van de leerlingen zelf de de kans op succesvolle uitvoering wordt ver leerkracht geeft de oplossing niet hij lokt ze hoogd door leerlingen te doen samenwer uit door vragen te stellen die de leerling hel ken in de handleiding wordt aangegeven pen om zijn probleem te identificeren en op welk moment en hoe de samenwerking door vervolgens zijn denken te activeren kan worden opgezet soms wordt de richting te geven te focussen en indien samenwerking opgevat als het samen door nodig druppelsgewijs te voeden onder lopen van de tekst in duo s of drietallen en steuning geven kan ook door te reageren op het samen speuren naar de producten die de leerkracht geleidelijk gegevens die relevant zijn aan ziet ontstaan voor het geven van deze de kans op voor het te realiseren doel feedback aan individuele leerlingen of als succesvolle in andere gevallen wordt time out voor de hele groep en voor uit voering wordt gekozen voor samenwer het organiseren van onderlinge feedback verhoogd door king waarbij de groepsle momenten worden in de handleiding sug leerlingen te doen den eerst individueel met gesties gegeven samenwerken de opdracht aan het werk worden gezet en vervol gens de resultaten onder aandacht voor het product voor het ling moeten uitwisselen wanneer blijkt dat proces en voor het leren de input van verschillende leerlingen sterk uiteenloopt kan beslist worden om de bron na de uitvoering van bepaalde tussenop collaboratief te herlezen zodat men samen drachten en vooral aan het eind van een komt tot een beter begrip van de inhoud project wordt in de eerste plaats gekeken en de informatie dus ook adequater ver naar de respectieve eindproducten dat is werkt op zich een belangrijk moment omdat het gesprek met betrekking tot de inhoudelijke omvangrijk bronnenmateriaal geeft door aspecten eens te meer het gebruik van aca gaans aanleiding tot opdeling in deeltaken demische taal met zich meebrengt het kij binnen de gevormde groepjes concreet ken naar eindproducten is ook een betekent dit dat elke leerling binnen het geschikte aanleiding voor reflectie over cri groepje een verschillend document te ver teria waaraan de geproduceerde tekst en werken krijgt daarbij geldt steeds dat elk moet en voldoen en wat dat concreet document noodzakelijke informatie oplevert impliceert voor de geproduceerde tekst voor het gezamenlijke eindproduct maar ook voor andere situaties waarin met een soortgelijk doel voor een soortgelijk publiek zal moeten geschreven worden actieve observatie van de leerlingen en aandacht voor en waardering van elk per ondersteuning tijdens de uitvoering soonlijk of cooperatief gerealiseerd product is ook nuttig wegens het terugwerkend in de handleiding worden suggesties gege effect op actieve deelname en betrokken ven over de manier waarop de leerkracht heid kan handelen wanneer leerlingen tijdens het informatieverwerkingsproces vastlopen dat nog belangrijker is de terugblik op het handelen moet zo lang mogelijk gericht zijn oplossingsproces en de reflectie die daarop 40e jaargang nummer 4 april 2011 71 kan worden uitgevoerd door probleemop zijn werkpunten of hij van zichzelf weet lossende stragegieen leeswijzen scannend hoe hij die werkpunten kan aanpakken skimmend intensief globaal lees en schrijfstrategieen tot onderwerp van gesprek alle soorten kennis die in het terugblik te maken kan het onbewuste leren dat in de moment zijn geexpliciteerd kunnen in latere taken in dit verband tot stand komt op een projecten gemakkelijker worden geacti hoger niveau worden getild dat stelt de veerd sug gesties voor leerlingen beter in staat de verworven ken de reflectie op de ge nog belangrijker is nis en vaardigheid in nieuwe situaties in te noemde aspecten zijn de terugblik op het zetten eveneens opgenomen in oplossingsproces en de ggg handleiding in de reflectie die ook op het leren zelf kan worden gere de twee volgende ka daarop kan worden flecteerd wat de leerling meeneemt aan ders staat voor notities uitgevoerd nieuwe kennis welke stap hij heeft gezet nemen en samenvat wat vaardigheid of attitude betreft of hij tingen maken beschre zicht heeft op de manier waarop hij tot dit ven hoe de leerkracht het reflectieproces leren is gekomen of hij zich bewust is van kan opstarten en vorm geven notities nemen project straffen op school de leerlingen hebben een individuele reactie geschreven op een van drie casussen met betrekking tot overtreding en sanctie en hebben het schoolre glement bestudeerd om een breder perspectief te kunnen innemen hebben ze nood aan deskundige informatie over straffen wordt ook door weten schappers nagedacht de opdracht voor de leerlingen luidt als volgt twee experten zetten in een videofragment hun eigen strategieen bij straf fen uiteen ze verschillen van mening jij neemt notities bij het gesprek om allerlei argumenten te leren kennen en om die te kunnen afzetten tegen wat je zelf denkt wat anderen denken om de kwaliteit van de eigen notities te kunnen inschatten vergelijk je ze met die van je buur vul aan corrigeer nuanceer via die vergelijking denk je ook na over je eigen wijze van notities nemen formuleer een aan dachtspunt voor jezelf en noteer het op je werkblad de leerkracht verzamelt de tips en zet ze bij elkaar in een document op een later moment legt hij dit document voor zodat de leerlingen de kans krijgen van elkaars tips te leren en er gebruik van te maken bij een nieuwe noteer taak april 2011 nummer 4 40e jaargang 72 samenvattingen maken project de geschiedenis op haar kop de drietallen hebben over het eigen thema een grote hoeveelheid informatie verwerkt en die weergegeven in een samenhangende tekst in het gepaste onderdeel van het schrijfkader de tekst is bestemd voor lezers die met de ontdekking van amerika enkel de klassieke namen columbus vespucci associeren en de andere verhalen niet kennen tijdens zijn bezoekjes aan de verschillende drietallen verzamelt de leerkracht een aantal goed en slechte voorbeelden die hij in de volgende fase kan gebruiken als voer voor de reflec tie on voldoende compactheid gebrek aan structuur en samenhang on gepast register de leerkracht laat de drietallen hun tekst uitwisselen met een drietal dat het zelfde thema heeft uitgewerkt en geeft hen de opdracht op zoek te gaan naar overeenkomsten en verschillen met de eigen tekst op het niveau van de inhoud en vervolgens op het niveau van de verwoording kunnen ze op die twee vlakken iets leren van het andere drietal de leerkracht gaat met de klas in gesprek wat hebben de leerlingen geleerd uit de vergelijking van de inhoud wat maakt de ene samenvatting goed en een andere minder goed een aantal kenmerken komen op het bord alle onmisbare informatie bevatten maar niet op details ingaan de verbanden tussen belangrijke gegevens niet ach terwege laten in hoever zijn die kenmerken in de eigen tekst terug te vin den welke correcties weglatingen toevoegingen zouden ze kunnen aan brengen op inhoudelijk vlak wat hebben de leerlingen geleerd met betrekking tot het vormelijk aspect een aantal kenmerken komen op het bord compacte manieren van zeggen gebruiken maar de helderheid van de formulering wel bewaken taalcor rectheid als de tekst voor iemand anders is bestemd taalfouten tasten soms de welwillendheid van de lezer aan formeel register in hoever zijn die kenmerken in de eigen tekst terug te vinden welke correcties moeten ze zeker aanbrengen de leerkracht brengt in de loop van het gesprek de goede en slechte voor beelden die hij in vorige fase heeft verzameld aan en laat de leerlingen erop reageren door hieraan aandacht te besteden zorgen we ervoor dat ggg bijdraagt aan de ontwikke ling van eindtermen 16 17 en 18 voor lezen en 21 en 22 voor schrijven 40e jaargang nummer 4 april 2011 73 bredere relevantie van het academisch taalgebruik oproepen en bren ggg project gen we deze in als onderwerp van informa tieverwerkende academische taken we ont leerkrachten nederlands hebben een grote wikkelen hiermee een geletterdheid die vrijheid wat de inhoudelijke invulling van aansluit op de eindtermen aso en tso en hun lessen taalvaardigheid betreft de over zoeken tegelijkertijd toenadering tot de heid legt niet vast waarover gepraat gele geletterdheid die in het hoger onderwijs zen of geschreven moet worden in het wordt vereist ggg project kiezen we voor inhouden die hoewel mijn leerlingen 6 tso dachten dat het voor hen allemaal te gemak kelijk was merkte ik dat ze toch nog wat training konden gebruiken bv in het leren selecteren uit verschillende teksten ik ben er dan ook van overtuigd dat mijn leerlingen hier al is het onbewust veel uit hebben geleerd e d leerkracht nederlands naast de ontwikkeling van academische gedeelte van het materiaal zo moeten wor geletterdheid hebben de ggg materiaal den uitgewerkt dat reproductie voor of aan pakketten ook de realisering van vakover passing van taken aan een specifiek functio schrijdende doelen op het oog met name neringsdomein bijvoorbeeld humane versus leren leren informatieverwerving en ver exacte wetenschappen mogelijk wordt werking sociale vaardigheden collabora hiervoor willen we naast volledig uitge tieve opzet van de taken en burgerzin de schreven lesactiviteiten werken met sja gekozen onderwerpen gebruikers van het bloontaken die via een digitaal platform aan ggg materiaal slaan dus meerdere vliegen de leerkrachten nederlands worden aange in een klap boden in sjabloontaken kunnen teksten door de leerkrachten zelf worden ingevoerd in pedagogische formats zodat differentia tie en actualisering mogelijk is het digitaal toekomstperspectieven platform zal ook criteria bevatten die leer krachten kunnen sturen bij de keuze van aangezien leerlingen voorbereid moeten de academisch wetenschappelijk georien worden op doorstroom naar verschillende teerde teksten die ze in de sjabloontaken richtingen in het hoger onderwijs zal een willen plaatsen nora bogaert lieve verheyden centrum voor taal en onderwijs k u leuven nora bogaert arts kuleuven be april 2011 nummer 4 40e jaargang 74 noten 1 de andere profielen die het cnavt heeft uitgetekend zijn toeristische en infor mele taalvaardigheid professionele taalvaardigheid maatschappelijke taal vaardigheid academische taalvaardigheid voor docenten nederlands als vreemde taal cnavt be 2 intussen zijn nog twee nieuwe projecten in een laatste fase van ontwikkeling beter een leider in een team dan tien over leiderschap en hoe superieur is superieur over het waarom van ongelijke ontwikkeling in de wereld en de grote voorsprong van bepaalde volkeren voor eind juni zullen we wellicht een achttal projecten in een eerste versie proefgedraaid hebben bibliografie berckmoes d rombouts h 2009 intern rapport verkennend onderzoek naar knelpunten taalvaardigheid in het hoger onderwijs antwerpen universiteit antwer pen linguapolis bogaert n 2009 gelaarsd gespoord en geletterd werk maken van functionele geletterdheid in de hele school vonk 39 1 p 3 22 bogaert n verheyden l 2010 gelaarsd gespoord en geletterd voor door stroming naar het hoger onderwijs in s vanhooren a mottart red 24ste con ferentie het schoolvak nederlands gent academia press p 306 308 cajot g 2010 taalnoden in de lerarenopleiding in d van hoyweghen red naar taalkrachtige lerarenopleidingen bouwstenen voor taalbeleid mechelen plantyn p 73 86 40e jaargang nummer 4 april 2011