Gericht schrijven – Een uur met de klas in de duinen wandelen of normaal-functioneel schrijfonderwijs in de praktijk

ate van bale n gericht schrijve n een uur met de klas in de duinen wandelen of normaal functioneel schrijfonderwij s in de praktijk 9 1 gericht schrijven in moer al eens het slo paradepaardje genoemd had als stroom het kleinste aantal deelnemers vormt gericht schrijven geen probleem meer voor de leer planontwikkeling a te van balen gelooft dit niet te vaak worden er nog vragen gesteld als moet je bij gericht schrijven over watje met gericht schrijven kunt doen gaat dit verslag van stroom 9 inleidin g niet aangegeven stroom 9 werkte dan ook met een open leerplan past een gesloten leerplan bij op woensdag 11 april 1979 doorkruisten enkele produktgericht denken een open leerplan sluit groepjes wandelaars van half vijf tot half zes de aan bij meer procesgericht denken vrij globale duinen van een beschermd natuurgebied bij de doelen in een open leerplan zijn richtingwijzers zilk die wandelaars waren deelnemers van de voor docenten en leerlingen bij het vaststellen stroom gericht schrijven van het von congres van de leeractiviteiten van meer belang dan ze wandelden er niet alleen voor hun plezier vooraf vastgestelde meetbare gedragsdoelstellin maar moesten ook de kwaliteit beoordelen van gen worden de leerprocessen geacht die zich af de kopij voor een folder over het natuurgebied spelen het zwaartepunt ligt meer bij het beoefe die folder was door enkelen van hen die morgen nen van methoden van informatieverwerving en geschreven in het kader van een miniproject dat verwerking dan bij de informatie zelf de hoofdschotel vormde van stroom 9 de beoor de doelstellingen van stroom 9 waren deling viel positief uit de folder was doel en pu 1 de deelnemers elementaire informatie ver bliekgericht geschreven de wandelroute was dui strekken en laten verwerken over werkwijzen delijk aangegeven en een groot deel van de opge van gericht schrijven nomen gegevens bleek controleerbaar 2 de deelnemers als leerlingen werkwijzen van hadden de begeleiders van stroom 9 addie gericht schrijven in een miniproject laten er gerritsen annemarie spijer en ate van balen varen en aansluitend op elk onderdeel moge deze afsluiting nu al voor het von congres voor lijkheden en problemen van deze werkwijze in bereid nee ze hadden wel een afsluiting ge de eigen schoolpraktijk laten bespreken pland maar hoe die precies zou verlopen was 3 de deelnemers een lessencyclus gericht schrij 80 ven laten ontwerpen voor de derde klas mavo schrijfopdracht over een aspect van het gekozen en lbo onderwerp alleen de derde doelstelling is niet helemaa l be vanuit het alternatieve opstel ontwikkelde zich reikt dat kwam behalve door tijdgebrek vooral de onderwijsvorm gericht schrijven die vooral in door het feit dat de deelname aan de stroom ge het lbo en mavo veel meer behelst dan alleen een heel anders was dan de stroomleiding zich had voorbereiding op het examen individueel of in voorgesteld in plaats van de verwachte grote aan groepjes verzamelen leerlingen documentatie over tallen mavo en lbo docenten waren 5 studenten een onderwerp door te lezen te luisteren te kij 3 hbo leraren 3 nlo docenten 1 universitaire ken te interviewen etc op grond daarvan wor vakdidactica 1 mbo er 2 biologen en slechts 3 den verwerkingsopdrachten gegeven die monde mavo leraren en 1 leraar uit het belgische be ling of schriftelijk uitgevoerd moeten worden en roepsonderwijs de deelnemers van de stroom waarbij allerlei verstrekkingsvormen mogelijk ook de mot i vaties voor en de verwachtingen van zijn daarbij geldt dan steeds de eis dat de leer de stroom lagen heel verschillend 5 deelnemers lingen schrijven spreken of dramatiseren voor wilden vooral informatie verwerven over de di een bepaald publiek op grond van gegevens die dactiek van schriftelijke taalvaardigheid 4 wilden controleerbaar zijn en met een bepaald doel zo meer informatie over gericht schrijven in de worden veel verschillende manieren van werken praktijk 4 waren geinteresseerd in de toepas ontwikkeld die kunnen uitmonden in aan leef singsmogelijkheden van gericht schrijven bij an tijd en schoolsoort aangepaste werkvormen dere vakken de 3 nlo docenten wilden vooral aldus kan gericht schrijven leiden tot geinte mavo en lbo docenten ontmoeten en 3 studen greerd taalonderwijs waarbij de taalvaardigheden ten gaven op geen specifieke motivatie voor de spreken luisteren schrijven lezen en dramatise stroom te hebben ren in zoveel mogelijk reele communicatieve si dit verslag is vooral geschreven voor moer lezers tuaties worden beoefend centraal in gericht die willen weten wat gericht schrijven nu pre schrijven staat steeds de trits informatie verwer cies is en hoe men op het von c ongres concreet ven informatie verwerken informatie ver aan gericht schrijven gewerkt heeft daartoe zijn strekken een deel van de voorinformatie in gedeeltelijk be de vormgeving van gericht schrijven in een leer werkte vorm en een samenvatting van enkele in plan kan heel verschillend zijn leidingen in dit verslag verwerkt de voorinfor 1 gericht schrijven kan onderdeel van project matie berustte voor een groot deel op de zes tot onderwijs zijn nu toe verschenen nummers van gericht be 2 gericht schrijven kan geintegreerd worden in richt 2 verder is in dit artikel melding gemaakt een thema of in een apart project van discussies en concrete activiteiten die in de 3 gericht schrijven kan geintegreerd moeder stroom hebben plaats gevonden vooral omdat taalonderwijs zijn het merendeel van de tijd in subgroepen is ge 4 gericht schrijven kan helemaal los voorkomen werkt is dit verslag niet volledig en is een keuze naast een cursorische opzet van moedertaalon uit de activiteiten gemaakt derwijs 5 gericht schrijven kan een blok vormen naast wa t i s g er icht schrijv e n blokken als lezen luisteren grammatica lite ratuur etc als reactie op het traditionele opstel in het vwo welke vormgeving van gericht schrijven een do waarbij duimzuigen op het examen voor veel cent e ook kiest steeds zijn de volgende aspec leerlingen een noodzaak was is in het begin van ten van belang in verband met voorbereiding of de jaren zeventig de b 2 stelopdracht ontwikkeld begeleiding ook wel het alternatieve opstel genoemd3 leer 1 de keuze van een onderwerp door individuele lingen stellen in de vijfde en zesde klas vwo over of groepjes leerlingen een zelf gekozen speciaal onderwerp een docu 2 het bepalen van een onderzoeksdoel ten aan mentatiemap samen die op het examen gebruikt zien van het gekozen onderwerp wordt als bronnenmateriaal voor het schrijven 3 het proces van verzamelen van gegevens voor van een informerende en of beschouwende tekst het onderzoeksdoel als uitvloeisel van een publiek en doelgerichte 4 het verwerken van de verzamelde gegevens in 81 een documentatiemap zou zich bij de gemeente zo nodig splitsen en al 5 het tijdens het verzamelen en verwerken van vrij snel om een time out vragen om na te gaan gegevens laten bijhouden van een logboek of de verkregen informaties bruikbaar en vol door individuele of groepjes leerlingen doende waren voor het doel zo nodig zou ook 6 het formuleren van verstrekkingsopdrachten het onderzoeksdoel bijgesteld worden als reser waarin onderwerp doel publiek en genre on ve doel had men namelijk gekozen voor het ver dubbelzinnig zijn aangegeven zamelen van biologische en juridische gegevens 7 het samenstellen en hanteren van analytische rond het plan natuurgebieden en de bezwaar beoordelingsschema s schriften daartegen aan elk van deze aspecten zal nu aandacht wor groepje b 3 leraressen nederlands op respec den besteed meer theoretisch en in activiteiten tievelijk een nlo een bibliotheek opleiding en een op het von congres havo mavo school koos voor het onderwerp bewonersraad sint bavo dit groepje ging als onderwerpkeuze en onderzoeksdoelen op het volgt te werk eerst interviewden de drie leden el von congres kaar ten aanzien van hun kennis en opvattingen op het von congres gingen de deelnemers ak over psychiatrische instellingen en daarna stelden koord met het samen opzetten en doorlopen van ze samen een aantal vragen op over kwesties waar een miniproject in de keuze van het onderwerp ze graag iets meer van zouden willen weten na waren ze geheel vrij wel kon men ook kiezen uit afloop formuleerde het groepje de onderzoeks een reeks vrijblijvende suggesties die de stroom doelen leiding voorbereid had negen problematieken die a inzicht te krijgen in de gewone gang van zaken actueel waren in de gemeente noordwijkerhout in de sint bavo zoals een uitbreidingsplan een verkeerscirculatie b informaties te verzamelen over hoe verpleeg plan een plan natuurgebieden decentralisatie den en verplegenden de gang van zaken in sint van het welzijnsbeleid de bibliotheek een vor bavo en hun situatie beleefden mingscentrum voor jong volwassenen etc en zes c inzicht te krijgen in het functioneren van de aspecten van het werk in de psychiatrische inrich bewonersraad ting sint bavo over bijna elk van die problatie het groepje koos ervoor in de sint bavo zo veel ken werd in ongeveer tien regels enige informatie mogelijk gesprekken met bewoners te voeren en verstrekt als eerste introductie zich zo nodig te splitsen het lezen van deze informatie de keuze van een opvallend was dat beide groepjes op een heel onderwerp en het vormen van groepjes geschied verschillende wijze tot hun onderzoeksdoelen ge den erg snel binnen een half uur waren er zes komen waren en dat hun doelen ook zeer ver groepjes rond zes onderwerpen gevormd elk van schillend waren groepje b had ruime doelen die de groepjes ging zich daarop nader orienteren op eigenlijk veel meer onderzoekstijd vergden dan het onderwerp om een onderzoeksdoel en een de toegemeten vijf uur groepje a had zijn on onderzoeksplan op te stellen derzoeksdoel al ingeperkt tot een schrijfdoel schrijver dezes begeleidde twee van deze groep tekstdoel dat heel wat houvast gaf bij het direct jes groepje a bestaande uit 2 biologen en 2 selecteren van informatie die bruikbaar zou kun neerlandici koos voor een onderzoek naar het nen zijn plan natuurgebieden dat in 1973 door de ge meente was aangenomen maar dat door bezwaar documentatiemap en logboek schriften tot bij de kroon pas eind 1978 rechts bij gericht schrijven is het van belang dat van kracht had gekregen dit groepje besloot al snel het proces van informatieverzamelen en verwer het onderzoek zo in te richten dat het mogelijk ken een overzicht van de moeilijkheden de ver zou zijn na afloop een wandelroute te maken worvenheden en de resultaten gegeven wordt door het natuurgebied en daarbij achtergrondin daartoe wordt meestal gebruik gemaakt van een formatie te verschaffen met behulp van topische documentatiemap en een logboek vragen stelde het groepje een onderzoeksplan op de documentatiemap is een materiaalverzameling waarbij de informatie verkregen moest worden die door de leerling en wordt aangelegd voor het op het gemeentehuis eventueel bij de vvv en in verzamelen en bewerken van gegevens met het ieder geval in het natuurgebied zelf het groepje doel dit verwerkte materiaal in de verstrekkings 82 fase als bron te gebruiken bij het samenstellen heeft opgelost en wat de persoonlijke benadering van documentatiemappen doen zich enkele pro van het onderwerp is geweest het kan een bijna blemen veelvuldig voor onmisbaar hulpmiddel zijn bij het doorzichtig de leerlingen ontvangen erg veel ruw en onge maken van het proces dat zich heeft afgespeeld selecteerd materiaal zo kan een erg persoonlijk praktijkboek ont de leerlingen hebben moeite de informatie staan waarin de leerling op elk gewenst moment stroom in te dammen kan naslaan hoe bepaalde eerder uitgevoerde de leerlingen zijn slecht in staat het materiaal handelingen het beste verricht kunnen worden te verwerken en zich eigen te maken op welke punten speciaal gelet moet worden etc zo ontstaan er vaak mappen die het schrijven en aan de hand van zo n logboek kan de docent e spreken eerder in de weg staan dan vergemakke ook vaststellen welke lacunes in kennis en vaar lijken in de documentatiemap behoort alleen be digheden elke individuele leerling heeft uit de werkt en verwerkt materiaal een plaats te krijgen praktijk tot nu toe is gebleken dat vooral voor soms is het zinvol dat leerlingen eerst een map mavo en lbo leerlingen zo n logboek vaak nood aanleggen waarin ze al het materiaal opbergen zakelijk is omdat de documentatieverzamelingen dat ze over hun onderwerp hebben kunnen vin niet altijd goed en overzichtelijk zijn en de do den in een volgend stadium wanneer het onder cent e dan aanwijzingen over wel of niet uitge zoeksdoel nauwkeuriger is afgebakend moeten voerd werk uit het logboek kan halen de leerlingen uit die eerste map een tweede sa menstellen waarin in meer of minder bewerkte documentatiemappen en logboeken op het von vorm alleen datgene voorkomt wat voor het on congres derzoeksdoel relevant is een dergelijke tweede dinsdagmorgen gingen de deelnemers van het map heeft ook het voordeel dat de leerlingen ge von c ongres op pad groepje a besteedde onge makkelijker een schrijfopdracht kunnen uitvoe veer twee uur aan het verzamelen van informaties ren op het gemeentehuis en bij de vvv en daarna tijdens het proces van verwerven en verwerken nog eens twee uur in een van de twee natuurge van informatie doen de leerlingen allerlei indruk b ieden de resterende tijd ruim een uur werd ge ken op ze komen mensen en instanties tegen bruikt voor het selecteren en ordenen van de ver die hen al of niet van dienst zijn ze komen nieu kregen informatie we elementen en vaardigheden van taalgebruik uiteindelijk werd de documentatiemap ingericht tegen die hen onbekend zijn en niet op school aan de hand van een aantal vragen zijn ingeoefend daardoor ontstaat vaak bij leer 1 welke natuurgebieden zijn er in de gemeente lingen de behoefte om deze indrukken ervarin noordwijkerhout gen etc voor zichzelf vast te leggen zodat ze de informatie p 59 van het handboek natuur ze ook in een later stadium nog eens kunnen na monumenten slaan en gebruiken daaruit ontwikkelt zich dan 2 waar bevinden deze natuurgebieden zich in het leerlingenlogboek waarin leerlingen duidelijk noordwijkerhout op een rij proberen te zetten informatie kaart verkregen op het gemeente wat ze in het kader van hun onderwerp heb huis ben gedaan 3 is er een beschrijv i ng van deze natuurgebie wat ze hebben geleerd den wat hun gevoelens waren bij wat ze deden informatie twee pagina s uit het concept van de belangstelling van de docent e gaat vooral uit een nieuwe gemeentegids alsmede passages uit naar de persoonlijke ervaringen en meningen ten de brochures de flora van noordwijk en de aanzien van het onderwerp en naar de gevolgde vogels van noordwijk gekocht bij de vvv werkwijzen het leerlingenlogboek is eigenlijk 4 waarom worden deze natuurgebieden be een combinatie geworden van dagboek en aante schermd keningenschrift maar dan van aantekeningen die informatie kopie van het bestemmingsplan aan de praktijk van gericht schrijven ontleend natuurgebieden zijn zo n logboek kan enorm belangrijk zijn om 5 wat zijn de regels die gelden voor een be dat daaruit duidelijk kan worden hoe een leer schermd natuurgebied ling bepaalde problemen op persoonlijke wijze informatie kopie van een uitgebreide toevoe 83 ging aan het bestemmingsplan natuurgebieden heid van de arbeidstherapeute 6 wat waren de bezwaren van de reclamante n 5 aantekeningen van een gesprek met de arbeids tegen het bestemmingsplan natuurgebieden therapeute informatie kopie van een brief van gedepu de groepsleden hadden ieder individueel wel een teerde staten van zuid holland over de be logboek bijgehouden maar er was geen groeps zwaren van de drie reclamanten logboek gemaakt het andere groepje werd weg 7 is er in noordwijkerhout een schoolbioloog wijs gemaakt in de documentatie door een zeer informatie nee een opzichter van het zuid uitvoerige toelichting van drie kwartier die ge hollands landschap leidt zo nodig groepen deeltelijk aanvullende informatie verschafte en rond gedeeltelijk een verwoording was van de gevoe 8 wat is de geschiedenis van het landschap lens en commentaren van het groepje op de ge informatie veertig pagina s uit de eerder ge voerde gesprekken noemde brochure de flora van noordwijk verder bevatte de documentatiemap notities over een verstrekkingsopdracht geven en beoorde wat de leden van het groepje gezien hadden tij lingsschema maken dens hun wandeling door een van de twee natuur bij gericht schrijven komt de onderwijsvorm pas gebieden de gevolgde route een wandelkaart van echt tot zijn recht als de verstrekkingsopdrach de vvv een aantal foto s tijdens de wandeling ten voor de leerlingen logisch voortvloeien uit het gemaakt met een polaroid camera en enig con gegeven onderwijs en de door de leerlingen verza creet biologisch materiaal zoals een plant een melde en verwerkte documentatie in de verstrek konijnekeutel en een pluk konijnehaar kingsopdrachten bij gericht schrijven moeten het groepje had ook een logboek bijgehouden drie aspecten aan de orde komen dat vermeldde dat inderdaad in het gemeente a het doel de doelen van de verstrekkingsop huis een time out had plaatsgevonden waarna dracht aan de ambtenaar nieuwe vragen werden gesteld b het publiek waarvoor de te schrijven te spre verder gaf het aan op grond van welke criteria ken of te spelen tekst bestemd is men voor een van de twee natuurgebieden had c de soort tekst informerend beschouwend gekozen mondeling voegde het groepje er later activerend etc en het genre dat verwacht nog aan toe dat men van plan was de volgende wordt ochtend om vier uur in het natuurgebied vogelge bij het opstellen van de verstrekkingsopdracht luiden te gaan registreren moet de docent er zich van bewust zijn dat hij de documentatiemap van groepje b zag er heel zich in een communicatieve situatie dringt waar anders uit het bevatte alleen aantekeningen van in hij eigenlijk niet thuishoort van hem wordt de groepsleden zelf van hun interviews uit de verwacht dat hij met de opdracht een reele situa voorbereidingsfase en van de gesprekken op sint tie voor de leerling en creeert op het examen is bavo de map bevatte geen informaties die door dat natuurlijk onmogelijk daar blijft de situatie anderen schriftelijk verstrekt waren de map was altijd in meerdere of mindere mate geforceerd in chronologisch geordend en bevatte achtereenvol de formulering van de opdracht behoort de do gens cent aan te geven in wat voor relatie de leerling 1 aantekeningen van de interviews die de groeps staat tot degene n tot wie hij zich moet richten leden elkaar hadden afgenomen t a v hun ken het publiek nis en opvattingen over psychiatrische inrich de beoordeling van de schrijfopdracht moet voor tingen de leerling transparant zijn dat wil zeggen hem 2 de reeks van vragen die men voor het bezoek moet duidelijk zijn op welke punten zijn tekst aan de sint bavo had opgesteld beoordeeld wordt daarmee wordt een keuze ge 3 aantekeningen van het gesprek van het groepje maakt voor een analytische beoordeling boven met een voorlichtingsfunctionaris van de een globale voor een analytische beoordeling bavo een hoofdverpleger van de gerontolo pleit dat deze iets betrouwbaarder is en in het al gische afdeling twee leden patienten van de gemeen meer informatie oplevert dan een globale bewonersraad en een arbeidstherapeute beoordeling 4 aantekeningen van een gesprek met de twee bij gericht schrijven is men er tot nu toe nog patienten leden bewonersraad in aanwezig niet in geslaagd duidelijke categorieen te onder 84 scheiden voor de analytische beoordeling aan tijk of eigen ervaring het publiek krijgt dan de elk schrijfsel wordt wel de eis gesteld dat het gelegenheid zich een beeld te vormen van de publiekgericht en controleerbaar verifieerbaar schrijver en daarmee een verwachting ten aanzien is maar deze categorieen zijn nog onvoldoende van de tekst geoperationaliseerd iedereen kan zich wel iets het is verstandig om leerlingen voor een publiek voorstellen bij publiek en doelgericht maar het te laten schrijven dat hen ongeveer bekend is en is moeilijk exact aan te geven wat dat is dat dus niet te ver van huis gekozen mag wor tot nu toe hanteert men de volgende werkdefini den als dat niet het geval is moeten ze gelegen tie van publiekgericht het zodanig verstrekken heid hebben voor een publieksanalyse zo n pu van informatie dat de geschreven tekst leesbaar blieksanalyse zou bij het opgedragen publiek zelf is voor de beoogde doelgroep tenminste de vol moeten plaatsvinden achteraf als een tekst ge gende elementen worden daarbij van groot belang schreven is en gecontroleerd wordt of die voor geacht het publiek voldoet of vooraf door na te gaan 1 geadresseerdheid in aanspreekvormen en wat dat bepaalde publiek voor kennis en ideeen taalgebruik moet de schrijver zich duidelijk heeft welke opvattingen en gevoeligheden het tot zijn publiek richten zijn taalgebruik moet heeft etc op het niveau zijn van de geadresseerde en ook doelgericht is nog niet voldoende geopera mag niet te moeilijk te eenvoudig zijn tionaliseerd doelgericht schrijven wordt on 2 inhoudelijke publiekgerichtheid de schrijver schreven als schrijven met het doel de lezer te in moet zijn publiek inschatten wat betreft ken formeren te overtuigen deelgenoot te maken nis van en inzichten over het onderwerp hij van onze gevoelens te amuseren of te activeren moet weten wat zijn publiek bekend is en met betrekking tot een bepaald onderwerp bij wat niet hij mag vakjargon gebruiken maar de beoordeling worden bij doelgericht de vol moet goed taxeren wat hij daarvan bekend gende aspecten bekeken mag veronderstellen en wat hij moet uitleggen 1 a de relatie tot de schrijfopdracht is wat in de of toelichten hij moet in zijn voorbeelden schrijfopdracht als doel gesteld werd uitge duidelijk zijn en weten welke hij wel en welke voerd hij niet kan gebruiken 1 b de relatie tot het onderzoeksdoel het doel 3 nieuwswaarde de schrijver moet inschatten van de schrijfopdracht kan verschillen van het wat voor het publiek nieuw is en wat niet wat onderzoeksdoel bewust kan een andere in relevant is voor het onderwerp en wat interes valshoek gekozen worden om te voorkomen sant en belangrijk voor zijn publiek is dat de leerling uit de documentatiemap over ondanks veel uitleg blijft het begrip publiekge schrijft in hoeverre is het de leerling gelukt richt voor veel leerlingen tamelijk abstract het zich los te maken van het onderzoeksdoel en zal dus in de onderwijspraktijk steeds weer moe de daartoe verzamelde documentatie ten worden besproken en toegelicht met voor 2 de relatie met de documentatiemap berust de beelden etc zodat leerlingen er toch mee kun inhoud van de geschreven tekst op gegevens nen werken in feite wordt van de leerlingen ge uit de documentatie vraagd zich in te leven in de mensen aan wie ze 3 nieuwswaarde zie onder publiekgericht schrijven voor het uitvoeren van de opdracht in het algemeen is doelgerichtheid voor de leer moeten ze goed nadenken over hun publiek en lingen minder abstract dan publiekgerichtheid over de houding die het publiek zal kan hebben voor het uitvoeren van de opdracht moet de leer tegenover het onderwerp waarover wordt ge ling zich de volgende vragen stellen schreven a wat is het doel waarmee ik wil moet schrij daarnaast is het van belang dat leerlingen er zich ven wat wil ik bereiken van bewust zijn dat ze als schrijver over een be b welke mogelijkheden geeft mijn documentatie paalde beperkte kennis beschikken of een mij daarvoor schrijver met zijn tekst zijn doel bereikt min bij het derde beoordelingspunt de controleer stens gelezen worden hangt ook af van wat het baarheid verifieerbaarheid stelt de beoordelaar publiek van de schrijver weet soms zal het ver zich de vraag of de verstrekte gegevens op hun standig zijn aan te geven of men schrijft uit waarheids en werkelijkheidsgehalte te controle theoretische kennis van zaken dagelijkse prak ren zijn in het mavo lbo project worden twe e 85 elementen onderscheiden opdrachten voor de leerlingen in een gewone 1 een vorm van dienstbaarheid aan de lezer als schoolsituatie kunnen de leerlingen ook voor de schrijver informatie geeft of iets beweert zichzelf en voor elkaar opdrachten maken op moet de lezer weten waarop de schrijver zich het von congres was afgesproken dat de groep baseert welke bronnen hij gebruikt of het jes elkaar opdrachten zouden geven groep b zijn eigen mening is of dat hij die mening van maakte dus een opdracht voor groep a die infor een ander heeft overgenomen en van wie dan matie verzameld had over de natuurgebieden wel groep b besloot zo goed mogelijk aan te sluiten 2 een mogelijkheid om na te gaan of het bij de aanwezige documentatie en formuleerde schrijfprodukt het gewenste effect heeft opge voor groep a de volgende opdracht leverd in veel gevallen is het effect af te lei maak een folder over gebied e9 kaart duinwa den uit de reacties van het publiek is men terplaats in deze folder moet een wandelroute overtuigd men gaat tot de gepropageerde van maximaal een half uur door dit gebied wor actie over etc duidelijk is dat die tweede den aangeprezen deze folder is bestemd voor vorm van controleerbaarheid sterk samen een gematigd geinteresseerde zondagmiddagwan hangt met het realiteitsgehalte van de op delaar je hebt de wandelroute goed aangeprezen dracht is een opdracht nauwelijks normaal als stroom 9 na lezing van deze folder behoefte functioneel dan zal deze ook moeilijk contro heeft om de wandeling te maken leerbaar zijn in de tweede zin je hebt de wandelroute goed beschreven als op het von congres stuitte deze tweede vorm 1 de wandelaars die de route volgen deze in een van controleerbaarheid op weerstanden opge half uur hebben afgelegd merkt werd dat de tweede vorm van een geheel 2 de wandelaar duidelijk is geworden waarom andere orde is dan de eerste voor de tweede speciaal dit gebied beschermd is vorm wilden sommigen dan ook liever de term 3 de wandelaar tijdens de route op minstens tien effectiviteit gebruiken verder werd opgemerkt landschappelijke en flora en fauna aspecten dat de effectiviteit ook moeilijk meetbaar is gewezen wordt vanuit bijvoorbeeld de reclame psychologie is 4 de wandelaars zich niet als natuurvernielers ge bekend dat veranderen en overtuigen heel lang dragen zaam gaan en dat uit geen of een geringe verande aan de opdracht was toegevoegd dat deze op ring in het gedrag of de mening van een lezer niet zijn doelstellingen beoordeeld zou worden diag geconcludeerd mag worden dat de opdracht niet nostisch analytisch in woorden met haar drieen overtuigend is geweest of niet effectief is uitge intersubjectief en produktgericht het vooraf voerd gaande proces zou dus niet mee beoordeeld wor in het mavo ibo project hanteren de experimen den terende scholen steeds analytische beoordelings groep a had het moeilijker met de opdracht schema s die onderling nogal van elkaar verschil voor de interviewers van de bewonersraad van de len categorieen als doelgerichtheid publiekge bavo groep b groep a vond dat groep b zich richtheid en controleerbaarheid worden veel een te emotioneel en subjectief beeld gevormd gebruikt maar daarnaast komen ook soms had van de situatie op de sint bavo en ook over categorieen voor als inhoud opbouw stijl te weinig zakelijke informatie beschikte men be spelling en interpunctie de categorieen worden sloot een opdracht te formuleren die het karak zeer verschillend gewogen sommige scholen ter had van een zekere bijsturing deze opdracht kennen voor publiekgerichtheid en doelgericht luidde schrijf een brief over je ervaringen met heid bijvoorbeeld ieder 75 punten toe en voor de bewonersraad in de sint bavo de brief moet controleerbaarheid 50 punten men werkt dan je richten aan een oom deze oom willen we als met een puntentotaal van 200 andere scholen volgt typeren hanteren slechts 50 of 80 punten en gebruiken hij is arts en werkt zelf in een andere nogal andere wegingen van de genoemde categorieen ouderwetse inrichting hij is 55 jaar mild in zijn oordeel levenswijs verstrekkingsopdrachten en beoordelingssche maar niet geneigd tot elke keer wat anders ma s op het von c ongres zijn houding tegenover vernieuwingen is waar in een examensituatie formuleert de docent e schijnlijk licht sceptisch of liever hij word t 86 van de waarde van een experiment vernieu een groepslid was duidelijk erg teleurgesteld en wing niet overtuigd op grond van theoretische wees de opdracht af een ander had liever een an constructies maatschappelijke analyses e d dere opdracht gehad maar vond de verstrekte maar wil weten of iets ook kan werken of het een uitdaging het derde groepslid was wel te haalbaar is hij stelt vragen voorop als kunnen leurgesteld maar vond het ook een beetje een patienten dat wel wordt het geen pan wat uitdaging tenslotte besloot ze de opdracht toch zijn de positieve effecten en hoe weet je dat uit te voeren het groepslid dat de opdracht af het werkt wees koos ervoor vier brieven te schrijven aan de je mag een ander familielid bijvoorbeeld een gesprekspartners op de sint bavo aan de voor tante kiezen maar de profilering is bindend lichtingsfunctionaris aan elk van de beide patien doel van je brief is je oom zover te krijgen dat ten en aan de arbeidstherapeute doel was op de hij een orienterend bezoek aan de s i nt bavo wil verkregen informatie persoonlijk te reageren gaan brengen het doel is dus tweeledig informa tief en overtuigend op den duur hoop je hem na het nagesprek over de opdrachten leverde een tuurlijk van het nut belang van een bewonersraad boeiende discussie op uiteindelijk werd gecon te overtu i gen in dier voege dat hij stappen gaat cludeerd dat een leraar op school juist door een ondernemen om er een ingesteld te krijgen i n bijsturende verstrekkingsopdracht een leerling zijn i nrichting kan laten ontdekken dat hij zijn documentatie naast de brief moet een schriftel i jke motivering eenzijdig acht of dat zijn wijze van informatie gegeven worden van je strategie waarom heb je verzamelen niet helemaal tot zijn onderzoeks het zo gedaan doel leidt etc zo n bijsturing moet dan niet een aan deze opdracht was een beoordelingsformu verplichtend karakter hebben een leerling moet lier toegevoegd het resultaat van de opdracht nee mogen zeggen en zijn plan kunnen volvoe zou analytisch diagnostisch met cijfer en woor ren bovendien moet zo n opdracht dan ook echt den beoordeeld worden de beoordeling zou in diagnostisch van karakter zijn die mogelijkheden tersubjectief plaatsvinden op overtuigend effect zijn er natuurlijk alleen in de onderwijspraktijk we verplaatsen ons in de geadresseerde we en niet op het examen duidelijk is dat zo n bij schrijven voor de beoordeling op wat voor ons sturende opdracht vaak niet normaal functioneel zelf overtuigend zou zijn en vergelijken dat dan zal worden gevonden zoals ook hier het geval met je brief ook je motivering van de strategie bleek te zijn vergelijken we met het resultaat we letten niet op volmaaktheid in alle onderdelen maar beoor de resultaten van de opdrachten delen of aan het overtuigen op verschillende ma zes subgroepen kregen aldus van andere subgroe nieren tenminste zes aspecten aandacht is be pen verstrekkingsopdrachten de meeste groepen steed gaven de andere groepen schrijfopdrachten bijna behalve op effect zou de beoordeling ook de re elke groep of deelnemer had ongeveer drie en een lat i e met de documentatie betreffen we kijken half uur nodig om de opdracht uit te voeren waar je informatie vandaan komt of je bronnen groep a die een folder en wandelroute over het vermeldt en of die betrouwbaar zijn en of infor natuurgebied moest samenstellen verdeelde on matie en commentaar duidelijk te scheiden zijn derling de taken vrij nauwkeurig e l k groepslid schreef een deel in drie en een half uur werd zo sommigen in de stroom hadden zich al afge een folder met wandelroute van 17 geschreven vraagd of het voor leerlingen niet demotiverend pagina s met kaartjes en foto s samengesteld de en vervreemdend kan zijn als een leraar na ken eindredactie bleek echter i n dit tijdsbestek niet nisname van een documentatiemap een verstrek meer mogelijk kingsopdracht formuleert en niet de betrokken de leden van groep b schreven ieder hun brieven leerling zelf dat bleek ook bij de op het von twee aan hun oom een aan de gesprekspartners congres geformuleerde opd r achten voor te ko op de sint bavo men groep a natuurgebied was tevreden met ook de andere subgroepen slaagden in hun de opdracht waar ze zelf door de inrichting van schrijfkarweien een open brief aan de inwoners de documentatiemap op aangestuurd hadden van noordwijkerhout om hen ervan te overtuigen groep b bewonersraad bavo reageerde anders dat het in het belang van de bavo patienten is 87 dat ze niet langer in de inrichting blijven wonen brengt maar geintegreerd in het dorp in normale eenge ook bij deze meerledige opdracht werd een be zinswoningen gehuisvest worden een perscom oordelingsschema toegevoegd munice om de landelijke pers te informeren over brief de bibliothecaresse van de ob noordwij een actie met betrekking tot de bibliotheek en kerhout moet vaststellen of haar gevoelens t a v een petitie met handtekeningen gericht aan pro de ontwikkeling van de bibliotheek juist zijn vinciale staten van zuid holland over moeilijk wee r gegeven ze moet antwoord geven op de heden in een recreatiegebied vraag of zij zich kan voo r stellen dat zij deze brief de schrijfopdrachten werden in de subgroepen aan haar bestuur zou versturen als ze op dit mo besproken en beoordeeld andere verstrekkings ment ontslag wil nemen opdrachten werden plenair uitgevoerd en beoor rollenspel vindt het publiek de argumenten van deeld het bestuur overtuigend als het zich inleeft in de zo werd een toneelspel uitgevoerd naar aanlei bibliothecaresse ding van de volgende schrijfopdracht informeer telegram de leden van stroom 9 die gezien de gemeen aantal woorde n schappelijke interesse in het project gericht typische telegramstij l schrijven zeker naar jullie belevenissen benieuwd komt de acute nood t ot uitdrukk i ng zullen zijn over wat je in het museum van sint tenslotte kwam plenair de folder met wandel bavo gezien hebt geef een zo volledig mogelijke route ter sprake stroom 9 werd door de tekst weergave van de informatie die je hebt opgedaan van de folder overtuigd om de wandeling te ma kies hiertoe een of meer dramatische werkvor ken na de wandel i ng bleken de doelen van de men waarin aan de hand van een bij voorkeur schrijfopdracht effectief uitgevoerd te zijn al geschreven draaiboek de rondgang door het mu leen bleek wel dat de opdracht door het noemen seum wordt weergegeven inhoudelijk per perio van een dubbel publiek de gematigde geinteres de de beoordeling zal analytisch zijn op doel en seerde zondagmiddagwandelaar en stroom 9 niet publiekgerichtheid per subgroep en in woorden consequent was uitgevoerd qua stijl en bevat maximaal een minuut per subgroep tingsvermogen nu eens was de tekst zo simpel het toneelspel bleek een succes te beginnen bij als een zondagm i ddagwandelaar maar wensen de stichting van sint bavo in 1910 werd een vol kan dan weer bleken grapjes etc duidelijk voor gens andere bavo bezoekers herkenbaar en cor de deelnemers van stroom 9 bedoeld te zijn op rect beeld gegeven van de verschillende behande gemerkt werd dat dit op school ook wel eens het lingsinzichten die in de loop van zestig jaren geval zal zijn als een niet aanwezig publiek be door de staf van de inrichting werden gehanteerd reikt moet worden schrijver sprekers en spelers ook het resultaat van een meerledige opdracht zul l en zich dan toch vaak tot het eigenlijke pu werd plenair verwoord en besproken de biblio bliek wenden een reden temeer om vooral een thecaresse van de openbare bibliotheek te noord echt publiek te kiezen wijkerhout is volledig ontmoedigd zij is onte vreden over de toekomstmogelijkheden van het d e laa ts te mor ge n bibliotheekwerk zoals zij dat ziet zij besluit ontslag te nemen en schrijft een ontslagbrief aan d e laatste morgen was door de stroombegeleiders het stichtingsbestuur in deze brief probeert ze g e p lan d voo r h et on t w erpe n v a n lessen cyc li vo or de motieven ook haar emotionele voor haar 3 mavo en 3 lbo d at plan is m aar gedeeltelijk ontslag duidelijk te maken u itgevo erd o m twee re d e n e n h et prog ra mma was maak een rollenspel van de bestuursvergadering u i tg elo pe n e n er wa re n m aar d ri e l e r ar e n u it h e t waarin deze brief als ingekomen stuk ter tafel m avo a a nw e z i g e e n and ere g e m ee n sch a ppel i j k e komt in deze vergadering maakt het bestuur de noemer om lessen te plannen was moeili j k te vin bibliothecaresse op overtuigende wijze duidelijk den omdat de deelnemers uit zeer verschillende dat haar ontslag ondanks haar gelijk niet zinvol sectoren van het onderwijs k wamen d aarom is de bestuursvergadering besluit een telegram te werd door een d ee l van de deelnemers gekozen sturen aan de minister van crm waarin ze in vo or th e m a t isch e subg roe pe n m et e e n p le na ir e vijftig woorden de acute nood van de ob noord r a ppor tag e e n afsl u iti ng wijkerhout onder de aandacht van de minister toc h is in alle vier subgroepen wel pra ktijkge 88 richt gewerkt lijk groep 1 hield zich bezig met het ontwerpen van geef je vooroefeningen om materiaal te leren een aanpak voor gericht schrijven op school verzamelen groep 2 interviewde addie gerritsen over haar vinden leerlingen het schrijven fijn of hebben twee jaar praktijk met gericht schrijven op een ze meer zin in het werken aan een onderwerp lhno school hoe geschiedt de correctie groep 3 discussieerde over de problematiek van worden gecorrigeerde teksten wel eens her het beoordelen bij gericht schrijven en meer in schreven het algemeen bij projectachtige activiteiten geef je tussendoor oefeningen in deelvaardig groep 4 ging na hoe biologen zouden kunnen sa heden menwerken met neerlandici wat betreft taalvaar hoe lang kunnen leerlingen aan een onder digheidsaspecten bij het werken aan thema s werp bezig zijn tot ze het vervelend vinden hoe is de verhouding schoolwerk thuis groep 1 hoe gericht schrijven op een school werk aan te pakken geef je elke week gericht schrijven of hoe in deze groep ging men ervan uit dat niet alle les richt je gericht schrijven anders in sen aan gericht schrijven besteed zouden worden werken leerlingen alleen met tweeen of in en dat een leraar in een jaar drie wat grotere pro groepjes jecten zou doen afgewisseld met miniprojecten hoe werk je samen met andere vakken als bij men stelde zich voor leerlingen in twee achter voorbeeld maatschappijleer en catechese eenvolgende lessen kennis te laten maken met niet alle vragen konden in de beschikbare tijd gericht schrijven een gemeenschappelijk klassi worden beantwoord addie gerritsen vertelde kaal onderwerp te kiezen taken te verdelen en dat ze twee jaar geleden leerlingen erg vrij had ge afspraken te maken daarna zouden de leerlingen laten en hen veel had laten ontdekken dat leidde dan gedurende een maand informatie verzamelen echter tot onzekerheid en frustraties nu werken waarna volgende stadia van gericht schrijven aan zij en haar collega s aan het begin met zeer ge de orde zouden komen ondertussen kon men structureerde instructies om de leerlingen duide dan allerlei deelvaardigheden als brieven schrij lijk inzicht te geven in de bedoelingen van ge ven interviews afnemen en verslagen maken richt schrijven ze willen leerlingen meer zeker apart gaan oefenen heid geven alvorens ze hen vrij laten verder wer bij de plenaire rapportage kwam als kritiek op ken ze met minicycli voor een vaardigheid zo n deze opzet naar voren dat juist die deelvaardig minicyclus duurt maximaal 3 a 4 lessen bijvoor heden in voor leerlingen zinvolle situaties bij beeldleerlingen maken op basis van een aantal ar voorbeeld in miniprojectjes beoefend zouden tikelen uit kranten een tijdbalk kalender van de moeten worden bovendien werd opgemerkt dat gebeurtenissen in iran de gebeurtenissen van een het niet nodig is allerlei deelvaardigheden voor dag vatten ze samen in een zin zo leren ze infor gericht schrijven te gaan inoefenen matie selecteren en ordenen in de derde klas be treffen de minicycli vooral specifieke vaardighe groep 2 gericht schrijven in de praktijk op een den in de vierde klas vooral genres lhno schoo l na twee jaar is gericht schrijven geen onderdeel in deze groep werden eerst de vragen gei nventari meer van het programma maar alle lessen staan seerd die nog in de groep leefden ten aanzien van in het teken van gericht schrijven het leerboek gericht schrijven is dan ook afgeschaft de neerlandici zijn nu ook hoe geschiedt de onderwerpkeuze geblokt geroosterd in de vierde klas begeleiden hoe laat je een onderwerp toespitsen de drie leraren drie klassen tegelijk de docenten hoe werken de leerlingen een onderwerp uit verdelen de taken op basis van hun voorkeur voor betrekken ze veel op zichzelf weet je hoe je bepaalde onderwerpen dat kan stimuleren hoe leren leerlingen een onderzoeksdoel stel groep 3 beoordeling bij gericht schrijven en bij len projecten leerlingen hebben nooit materiaal verzameld in deze groep werd gebrainstormd over proble hoe maak je hen de bedoeling daarvan duide men bij het evalueren en beoordelen gekozen 89 werd om samen na te gaan wat je gaat beoorde bij het verzamelen van informatie zou de neerlan len het produkt alleen of ook het proces en hoe dicus een belangrijke rol kunnen spelen en wanneer doe je dat dan dat leidde tot een ge 4 leerlingen werken aan een open project en dachtenwisseling die weinig concreet werd na plannen zelf activiteiten bijvoorbeeld intervie dat een groepsl i d u i tgebreid verteld had hoe hij in wen neerlandici zouden hier zeer nauw kunnen ostende in zijn klassen p rojectachtige activiteiten samenwerken met biologen door inzicht te geven organiseerde kwam men tot de volgende beoor in deelvaardigheden als onderscheiden van hoofd delingsprocedures die bij gericht schrijven ge zaken en bijzaken feiten en meningen etc bruikt zouden kunnen worden de organisatorische vormgeving van deze hulp 1 structureer het werken aan een project i n fa samenwerking zou concreet op schoolniveau be sen in een voor leerlingen overzichtelijke vorm keken moeten worden is overleg voldoende of bijvoorbeeld op een bord aan de muur en geef zouden de neerlandici bepaalde zaken in hun les steeds aan in welke fase welk groepje zich be sen kunnen behandelen of zouden de lessen ge vindt evalueer regelmati g met de hele klas de combineerd gegeven moeten worden voortgang van een groepje i nhoudelijk en proces matig ev a lu at ie e n afs pr ake n 2 procesbeoordelingen kunnen beter ook schrif telijk plaatsvinden de donderdagmiddag werd besteed aan het ma 3 laat leerlingen het werk van anderen beoorde ken van afspraken en een tweeledige evaluatie len laat hen eerst zeggen wat ze goed vinden en een voorgestructureerde voor de conferentielei dan wat ze verkeerd vinden en ho e dat beter kan ding en een interne in de stroom afgesproken 4 maak als leraar een woordrapportje over een werd op zaterdag 17 november opnieuw samen te leerling ten aanzien van enkele criteria die je komen en da n samen met de leerlingen vaststelt ervaringen uit te wisselen over gegeven gericht 5 maak na een langer project een woordrapport schrijven lesse n per trimester waarin je al je persoonlijke aante de aanpak van projectachtige activiteiten in keningen in een geheel samenvoegt over leg daar ostende uit te diepe n over met de leerlingen verder in te gaan op de beoordelingsproblema 6 laat elk projectgroepje een gemeenschappelijk tiek met name waar het de operationalisering logboek bijhouden van doel en publiekgerichtheid betreft door te praten over de mogelijkheden van ge groep 4 samenwerking biologie nederlands richt schrijven samenwerking met biologie en in dit groepje werden mogelijkheden geinventari andere vakken seerd waarbij biologen neerlandici te hulp zou bij de interne evaluatie schreven de deelnemers den kunnen roepen zouden kunnen samenwer elk drie positieve en drie negatieve ervaringen op ken de positieve waren in kwantiteit groter dan de 1 een leerling maakt een verslag van een practi negatieve bij alle deelnemers overheersten posi cum of een eenvoudige proef voor de leraar hulp tieve tot zeer positieve ervaringen van de neerlandicus wordt hierbij niet nodig ge acht omdat het publiek de leraar is t e rugb l ik van d e versl a gge ve r 2 een leerling maakt een verslag van proeven die gecompliceerder zijn fasen probleemstelling het von congres stond in het kader van leer hypothese proefopzet opstelling uitvoe planontwikkeling en nascholing de stroom ge ring interpretatie gegevens conclusies voor richt schrijven onderscheidde zich enigszins van medeleerlingen hulp van de neerlandicus kan andere stromen doordat er veel imput ingebracht zinvol zijn omdat leerlingen zich vaak op schrift werd vanuit een bestaand project daarbij kwam onbegrijpelijk voor elkaar uitdrukken dat gekozen was voor ervaringsleven en op basis 3 leerlingen doen een uitgebreider projecttje daarvan reflectie over de on mogelijkheden van over bijvoorbeeld milieu problemen de inhoud gericht schrijven voor de eigen schoolpraktijk zou bepaald kunnen worden door de bioloog de hierdoor had stroom 9 vooral het karakter van mondelinge en schriftelijke uitingsvormen door nascholing en verspreiding van ideeen procedures neerlandici volgens het gericht schrijven model etc het element leerplanontwikkeling verdwee n 90 vrijwel door de g r ote heterogeniteit van de deel daartoe jaarlijkse brochures als die van eigen nemers toch betekent dit niet dat de stroom zorg destijds een goed middel niet tot leerplanactiviteiten zal leiden wat daar verder zou het wenselijk zijn als doorzichtig ge van gerealiseerd zal worden zal op 17 november maakt wordt welke keuzemogelijkheden er in de blijken verschillende vormen en fasen van gericht schrij wat wel ontwikkeld is is een nascholingsmodel ven zijn te vaak worden er nog vragen gesteld voor gericht schrijven dat model vergt wel heel als moet je bij gericht schrijven meestal wat bijscholingstijd omdat het ervaringsleven moet je dan niets maar is om ideologische of hierin centraal staat die tijd zal misschien wat praktische redenen voor een bepaalde vormgeving bekort kunnen worden door de aanwezigheid van gekozen vooral praktische informatie over de verschillen tot slot stroom 9 was een volgens de deelne de mogelijkheden van gericht schrijven in de mers en begeleiders prettige en leerzame stroom schoolpraktijk hopnlijk hebt u dat als lezer een beetje geproefd enerzijds zouden er procesverslagen moeten zijn uit dit verslag van hoe gericht schrijven zich in de loop van en ik dank dana constandse kees van driel addie kele jaren op scholen ontwikkeld heeft ander gerritsen bregje pel en cathrien pouw voor hun zijds zouden er beschrijvingen van activiteiten waardevolle op en aanmerkingen op het concept moeten zijn waarbij op allerlei praktische proble van dit verslag men zou moeten worden i ngegaan misschien zijn noten c m bolle o ver leerplanontwikkeling s lo e nsche de 1 976 p 4 gericht b erich t is het projectbulletin van he t mavo lbo project gerich t schrijven h et p rojectbulle t in verschijnt drie maal per jaar en is verkr i jgbaar bij de slo sectie moeder t aalonderwijs postbus 2 0 54 en sc h ede d e voorinformatie van stroom 9 is zolang de voor raad stre k t nog te verkrijgen bij a te van b alen prin ses irenestraat 32 overasselt bij hem is ook een lite ratuurlijst over sc h rijfvaardigheid verkrijgbaar de b2 stelopdracht is ontwikkeld in de jaren 1969 1973 door de vakgroep e igen z org w aarin vertegen woordigers van de von levende talen de lande lijke pedagogische centra en de e x perimenterende leraren samen wer k ten d e ontwikkeling van het pro ject is af te lezen ui t drie zeer leesbare brochures die onder de titels h et alternatieve opste l anders op stellen en m eer dan opstellen in respectie velijk 1971 1 972 en 19 7 3 bij de s taa t suitgever i j in d en haag versc h enen w ie meer wil weten over schrijfopdrachten zie g e ric h t b eric ht nr 4 w ie meer wil weten over voor en nadelen van glo baal en analytisch beoordelen zie gericht bericht nr 6 91