Groepswerk op de kleuterschool?

truus nicolasen keuer groepswerk op de onderwijs kleuterschool kleuters blijken van nature moeilijk te kunnen samenwerken dit is de ervaring van truus nicolasen lerares op een groesbeekse kleuter school haar opvatting is dat het kleuteronderwijs op systematische en doelgerichte wijze daaraan dient te werken op haar school is ter verwezenlijking van dat principe in samenwerking met de school adviesdienst een programma van gezelschapsspelen opgezet kleuters kunnen niet samenwerke n op veel kleuterscholen wordt voortdurend in groepjes gewerkt dat wil nog niet zeggen dat er werkelijk in groepen wordt samengewerkt de kleuters spelen met hetzelfde materiaal maar verdraagzaamheid etc ten opzichte van elkaar is er vaak niet doordat kleuters vaak gelijktijdig met hetzelfde materiaal willen spe len lokt dit vaak een conflictsituatie uit die meestal nieuw is bij de jonge kleuter normaliter hebben ze weinig of geen ervaring met ge lijkwaardige partners in het spel thuis heeft het niet veel rekening gehouden met andere kinderen het kind is nog sterk individueel ge richt het is nog lang niet aan samenwerken toe waarom willen we dat kinderen in en met de groep kunnen spelen en werken er wordt bij het opgroeiende kind steeds meer een beroep gedaan thuis straat school op zijn sociale vaardigheden elkaar verdrage n 4 in spel en werk leren gebruiken van omgangsvormen naleven van gel dende regels normen van de groep leren kennen interesse krijgen voor anderen er is bij de kleuter wel aandacht voor de ander maar het gaat daarbij om het uiterlijk gedrag en het materiaal van zijn groepsgenoten vaak zie je dat kleuters hetzelfde speelgoed ter hand nemen ze imiteren elkaar wel maar er volgt geen individueel initiatief op elkaars gedra gingen als het ene kind plotseling ophoudt met spelen doet de ander dit ook als de kleuters bijvoorbeeld op de speelplaats spelen zie je vaak dat er totaal geen taakverdeling is en noch de kleuter noch de leidster heeft de organisatie in handen ieder kind beweegt zich als het ware individueel in de groep toch leiden deze gezamenlijke activiteiten langzamerhand naar een gezamenlijk spel dit gebeurt vaak door imitatie van een oudste kleuter en door de inbreng van de betreffende leidster dit samenspel zien wij dan ook als voorbereiding voor het samenwer ken in het latere groepswerk maar voor het werkelijke samenwerken is meer nodig het vereist veel van de kleuter onder meer onderling overleg het opgeven van eigen verlangens gemotiveerd bezig zijn hieruit blijkt dat als we met de kleuter aan een onderwerp in een groep of in groepjes willen werken eerst aan een groot aantal voor waarden moet worden gewerkt samenwerking schooladviesdiens t naar aanleiding van het voorafgaande en door het herhaaldelijk mis lukken van eenvoudige spelletjes hebben we in samenwerking met de schooladviesdienst sad een programma van gezelschapsspelen opgezet de doelstellingen hiervan waren a het beheersen van eenvoudige spelen in technisch opzicht b het leren verwerken en onderkennen van en het leren omgaan met de verlangens die het spel oproept zoals beurt afwachten het ver schil in reactievermogen de onderlinge acceptatie van het verlie s dan wel het gewin ieren houden aan spelregels c het zelfstandig deelnemen en aanpassen aan gezelschapsspelen d het leren plezierig met elkaar te spelen werkwijze om de twee dagen werd door de leidster een eenvoudig en zelfge 5 maakt spel klassikaal geintroduceerd belangrijk hierbij was dat de kleute rs de eenvoudige spelregels begrepen en dat ze die in technisch opzicht leerden beheersen vaak vormden deze spelletjes een onder deel van een kringgesprek bij het werken met ontwikkelingsmateriaal werd d i t gezelschapsspel een van de keuzemogelijkheden voordat we met het uiteindelijke programma van start konden gaan moesten de spelen helemaal aan de kleuters bekend zijn duur van het program het program omvatte vier periodes de duur van de onderscheiden periodes afhankelijk van de gemotiveerdheid van de groep varieerde van een tot twee weken de duur van de spelen kwam op ongeveer een kwartier per dag de kleuters stelden in de eerste periode hun groepjes zelf samen de gevormde groepjes zochten ook elke dag zelf een spel uit de keuze werd op een groot bord aangetekend waardoor de kleuters in staat waren de stand van gespeelde en niet gespeelde spelletjes te volgen in de tweede periode zorgden de leidsters voor de samenstelling van de groepjes zo konden zij ongemerkt ingrijpen in groepjes die niet of moeilijk functioneerden een verdeling die op grond van de observa ties tijdens de eerste periode werd gemaakt in de derde periode werd opnieuw de keus overgelaten aan de kleu ter opmerkelijk was dat de samenstelling van de groepjes nagenoeg hetzelfde bleef als gedurende de eerste periode de keus was weer aan de leidster in de vierde en laatste periode door twee groepen samen te voegen kon ze ervoor zorgen dat een in het spel sterk overheersend kind een gelijkwaardige partner tegenover zich kreeg observatie het speciaal ontworpen observatiemodel leverde ons gegevens over in hoeverre de groep de spelmoeilijkheden onder de knie ha d in welke mate er samenspel in de groep aanwezig wa s hoe het gedrag van elk kind was tijdens het spel in de groep vrijwel direct ontstond bij de kinderen een groot enthousiasme voor deze samenwerkingsspelen maar het begin was ook aanleiding voor ruzie en vechtpartijen huilbuien volgden als het spel niet verliep in het voordeel van de betrokken kleuter toch ontwikkelde deze chaotische start zich langzaam naar een rusti ger structuur van spelende groepen 6 evaluatie na enkele weken samen spelen kon men hier en daar een positief corrigerend en stimulerend optreden in de groepen waarnemen een snel afgeleide kleuter werd door de groep herhaaldelijk spontaan tot de orde geroepen er kwam verzet tegen kinderen die zich niet aan de spelregels wilden houden in enkele gevallen was er sprake van een effect met andere woorden het leren samenwerken drong ook door in andere activiteiten de kin deren zochten elkaar op om samen iets te doen in bijvoorbeeld arbeid naar keuze over het algemeen kan worden opgemerkt dat de kleuters veel plezier beleefden aan het project anderzijds moet gezegd worden dat onze verwachtingen te hoog gespannen waren we leerden inzien dat we de kleuter niet zonder meer kunnen onderwerpen aan het werkelijk samenwerken in een groep individuele begeleiding blijft vooral in het begin maar ook tijdens het verloop van het spel een noodzakelijke voorwaarde voor een goede ontwikkeling