Grossiers van het westers gelijk – Leermateriaal en misvorming

peter reinsc h grossiers va n het westers gelijk leermateriaal en misvorming achtergronde n peter reinsch onderzoekt in dit artikel leermateriaal op het voorkomen van verborgen of impliciet racisme openlijke vormen van racisme durft hij wel te stellen komen niet meer voor op sub tiele en vanzelfsprekende wijze doet zich wel veelvuldig impliciet racisme voor het artikel wordt afgesloten met tien richtlijnen voor het evalueren van leermateriaal waar het gaat om vorming naar en nastreven in verband wordt gebracht met aangeboren biolo van een multiculturele samenleving leveren gische eigenschappen nauwelijks meer in recent school en kinderboeken tastbare meters van de nederlands leermateriaal te vinden zijn zulke zo gangbare tekortkomingen terwijl leerkrachten genaamde racistische verklaringen zijn sinds de uiteraard een cruciale rol spelen zijn leerboeken tweede wereldoorlog geleidelijk verdwenen uit de gemeenschappelijke middelen bij uitstek als het nederlandse onderwijsaanbod het om cultuuroverdracht gaat ze zijn ook waar het gaat om meer verborgen vormen van ra onderwerp van een groeiend aantal verhandelin cisme heeft onderzoek echter aangetoond dat gen in de media en de wetenschap waarin hun racistische voorstellingen kenmerkend zijn voor mishandelingen van de derde wereld landen en de inhoud van vele zo niet de meeste leerboeken mensen van kleur aan de orde worden gesteld in die gebruikt worden voor wereldorientatie 2 dit artikel wil ik een aantal problemen bespreken verborgen of impliciet racisme ondersteunt de die van belang zijn bij het signaleren van racisme stellingname dat derde wereld cultuurvormen in leermateriaal en bij het bestrijden van racisme vanwege hun inferieure of wereld vreemde aard via leermateriaal het artikel wordt afgerond met met westerse cultuu rv ormen onverenigbaar zijn een aantal richtlijnen voor het beoordelen van dat een dergelijke stellingname op gespannen leermateriaal op een anti racistische inhoud voet staat met het idee van een multiculturele sa menleving mag wel duidelijk zijn nergens zal het verborgen racism e met zoveel woorden in leermateriaal gesteld wor den maar waarde superioriteit van westers e cul ik begin met de nogal optimistische stelling dat tuurvormen als veronderstelling dient bij de be openlijke uitdrukkingen van racisme waarbij su handeling van het niet westen of waar de nadruk perioriteit of inferioriteit van een bepaalde groep ligt op de curieuze aard van niet westerse ge 15 woontes wordt zo n conclusie allesbehalve tegen beeld van westerse culturen beschrijvingen als gesproken al blijven de uitgesproken racis vreemd curieus achterlijk onderontwik tische verklaringen over de vermeende superiori keld vatten veel contra idealen samen volken teit of culturele onverenigbaarheid achterwege zijn onderdrukt oligarchieen vervangen demo toch moeten dergelijke voorstellingen als racisti cratischeinstituties armoede en onrechtvaardig sche associaties bezien worden heden zijn alom tegenwoordig en chaos heerst in de volgende paragrafen wil ik een scala van waar mensen niet hebben geleerd om met elkaar aandachtspunten geven voor het signaleren van om te gaan deze contra idealen voor velen toe de vaak subtiele en vanzelfsprekende manieren passelijk voor de situatie in westerse landen lij waarop impliciet racisme zich in leermateriaal ken in leermateriaal gereserveerd te worden voor voordoet ze zijn verdeeld over drie zeer algeme de beschrijvingen van niet westerse landen ne gebieden of thema s waarin racistische voor stellingen voorkomen h et west en en h et gel ij k 1 voorstellingen die westerse culturen verheerlij ken en die een ideaal superieur zelf beeld dat westerse culturen gestructureerd worden schetse n rond een aantal prachtige idealen valt moeilijk te 2 voorstellingen die derde wereld culturen ver ontkennen wie kan zich verzetten waar het gaat nederen en of miskennen waarmee een infe om het nastreven van vrijheid rechtvaardigheid rieur of exotisch anders beeld wordt ge liefdadigheid democratie en grotere welvaart schets t voor iedereen gegeven deze idealen lijkt zoiets 3 voorstellingen die de verhouding tussen wes als eurocentrisme het beoordelen van andere terse en derde wereld culturen in het voordeel culturen aan de hand van westerse maatstaven van westerse cultuurvormen uitleggen dan ook onontkoombaar het probleem ontstaat met name het eerste thema de verheerlijking van waar vergeten wordt om ook westerse praktijken westerse culturen kan een rol spelen in allerlei met dergelijke maatstaven te beoordelen anders leersituaties waar men alles behalve de intentie gesteld de westerse werkelijkheid wordt te gauw heeft om een monocultureel belang te beharti en te vaak vereenzelvigd met het geidealiseerde gen want het over leven in een westerse maat beeld ervan er wordt bijvoorbeeld vaak kritiek schappij dient als grondgedachte voor alle onder geuit op islamitische culturen waarin de vrouw wijsvakken en daarbij is kennis overdracht om een onderdrukte positie zou innemen islamiti trent de normen en idealen van dominante wit sche gewoontes zouden dan cultureel onverenig te culturen van essentieel belang het kost dan baar zijn met westerse onder meer omdat we vaak ook de grootste moeite om dergelijke hier in het westen toch het principe van gelijke voorstellingen op zich als impliciet racistisch te rechten voor mannen en vrouwen kennen onderkennen deze moeite heeft te maken met dat een geidealiseerd beeld bepalend is voor veel de mate waarin witte mensen zich een ideaal leermateriaal zal niemand verbazen gezien onder beeld van de westerse maatschappij hebben meer het pedagogisch didactische belang dat er toegeeigend onder meer door het lezen van gehecht wordt aan het scheppen van een positief leermateriaal en dus met de mate waarin dit zelfbeeld bij witte kinderen zonder dat ze be beeld beleefd wordt bij het structureren en in last worden met alle problemen van de wereld terpreteren van alledaagse ervaringen als we de maar dan moet niemand zich verbazen om het wortels van racisme in westerse culturen willen nu even simplistisch te stellen als in zogenaamde begrijpen en bestrijden moeten we juist dit crisis tijden eerder de buitenlander dan het zelf beeld aan de orde stellen zoals de zwarte beeld als problematisch wordt gezien het zoe psycholoog franz fanon eens stelde het min ken naar zondebokken is gemakkelijk vaak ge derwaardigheidsgevoel van de mens van kleur makkelijker dan het bezichtigen en bekritiseren vloeit logisch voort uit het meerderwaardigheids van je eigen culturele tegenstrijdigheden gevoel van de europeaan de racist maakt de hoewel analyses van nederlandse schoolboeken mens met het minderwaardigheidscomplex met betrekking tot deze thematiek nog weinig we kunnen stellen dat het beschamende beeld hebben plaatsgevonden wil ik hieronder een aan van andere culturen als een soort negatieve weer tal veel voorkomende patronen aangeven die spiegeling staat tegenover het geidealiseerde hun tegenpool in de beelden van derde wereld 16 culturen krijgen derwijs horen zijn voor blanken wat moeilijker het beeld van een lineaire vooruitgang dat als als racistisch te beoordelen want de karikature een soo rt sjabloon op de geschiedenis wordt le aard ervan wordt minder gemakkelijk herkend gelegd met de moderne industriele samenle echter waar dergelijke behandelingen niet die ving als een hoogtepunt zo niet eindpunt nen om een kloof van cultureel onbegrip te over van beschaving bruggen door de oorsprong en betekenissen het beeld van vernuftige wetenschappers en van bijvoorbeeld eetgewoontes uit te leggen initiatiefrijke ondernemers die technologische zijn alle goede intenties voor nop tenslotte ken vernieuwingen wisten en weten door te druk je je blanke buren nog nauwelijks als je hun eet ken met als direct gevolg de westerse wel gewoontes door hebt en evenmin als je weet hoe vaa rt want als er zoiets als westerse armoede ze feestdagen vieren mijns inziens levert leerstof gesignaleerd wordt dan is dat in ieder geval over de cultuur van mensen van kleur pas een niet onder blanken multiculturele bijdrage als het een reactie op het beeld van westerse politieke militaire en roept van he zo kant ook geestelijke leiders als wereld leiders die sa in het algemeen moet op de volgende negatieve men met de organen die ze vert egenwoordigen punten worden gelet in dienst staan van de mensheid en van het al het beeld van derde wereld culturen als pri gemeen belang mitief on der ontwikkeld achterlijk arm het beeld van westerse politieke organen als of feodaal verwerkelijkte democratieen waar het alge het beeld van derde wereld gebieden met als meen belang direct kan worden afgeleid uit de belangrijkste kenmerk de onmenselijke om vrijheid van meningsuiting standigheden vooral geschetst met bijvoeglij het beeld van nationale culturen waarin de ke naamwoorden als bar onvruchtbaar nederlander de belg de duitser etc voor woest onontgonnen akelig en ondoor zien worden van stereotypische en positieve dringbaar trekjes en interessen die voor beschaving het beeld van mensen van kleur als passief vrijwel een voorwaarde lijken agressief lui bijgelovig traag achter het beeld van kinderen en jongeren als geluk baks onbetrouwbaar kinderachtig en kig welvarend en zonder reele zorgen waar dom natuurlijk volgens bepaalde etnische of bijvoorbeeld ot en sien hun tijd doorbrengen kleuronderscheidingen met het piekeren over vakantiebestemmingen het beeld van de derde wereld geschiedenis als en jeugdromances pre historisch voor de ontdekking door wit het beeld van het gezin met een werkende ge ten en verder alleen van belang waar hij in zaghebbende vader moeder als verzorgende positieve of negatieve zin invloed had op de huisvrouw en een paar actieve maar hanteer evolutie van de witte beschaving bare kinderen een stereotypisch of karikaturaal beeld van mensen van kleur wat betreft hun kledij de d er d e w ereld en h et onge lij k panchos en rokken in plaats van pakken en jurken woonomstandigheden hutten en de tegenpool van het westers gelijk komt onder matten in plaats van huizen en bedden ver meer naar voren wanneer in leermateriaal men voersmiddelen voeten en ezels in plaats van sen van kleur en hun culturen aan de orde wor brommers en auto s beroepen schoonmaak den gesteld zoals ik direct zal laten zien dient sters en atleten in plaats van verzorgsters en hun plaats in de leerstof vaak als een inferieur wetenschappers gezin de werkende vrouw of onbegrijpelijk negatief voor het westerse en vele kinderen als indicatie van achter ideaalbeeld je kunt gerust stellen dat leerstof lijkheid en samenlevingsvormen stammen over de derde wereld bijdraagt aan misvorming in plaats van etnische groepen als je bij jezelf of bij je leerlingen zo ongeveer het beeld dat socio economische problemen het gevoel overhoudt van oh wat ben ik toch in de derde wereld onoplosbaar zijn zonder in blij dat ik in nederland woon en of wat ben ik ternationale ingreep toch blij dat ik blank ben exotische behandelin gen die zo langzamerhand bij folkloristisch on 17 zwa rt wit relaties waarbij hun kwaliteiten en daden westerse normen en belangen weerspiegelen vooral de manier waarop de relatie tussen eerste het beeld van rassendiscriminatie als een rand en derde wereld culturen en volken wordt verschijnsel van de westerse beschaving ge behandeld geeft een boek zijn kleur de meest pleegd op grond van misverstanden door een bloemrijke verhalen over mensen van kleur kun kleine groep geestelijk zieken nen door het optreden van blanke karakters ver bleken want witte mensen lijken wel moeite te in deze en de voorafgaande paragrafen heb ik de hebben om met het koloniale verleden af te reke nadruk enigszins gelegd op problemen die men in nen zoals we zien in veel leerstof lijkt de relatie leerboeken bestemd voor wereldorientatievak nogal paternalistisch zonder westerse inmenging ken tegenkomt deze nadruk is helaas nodig kunnen derde wereld culturen zich uberhaupt want juist in deze vakken krijgen leerlingen infor niet redden dankzij westerse initiatieven kunnen matie over diverse culturen die vrij expliciet het deze culturen ook iets van beschaving meema stempel waarheid draagt ik wil vervolgens een ken een iets genuanceerder beeld erkent wester paar algemene problemen bespreken rond racis se wandaden in het verleden in het kader van de me in leermateriaal problemen die wellicht meer lineaire vooruitgang maar kenmerkt de huidige betrekking hebben op leerboeken bestemd voor situatie als een liefdadige relatie gebaseerd op taalonderwijs vrijwillige samenwerking het westen haalt natuurlijke grondstoffen uit de derde wereld en onzichtbare mense n in ruil daarvoor kan de derde wereld profiteren van westerse cultuurgoederen dit beeld zien we hoewel de term multiculturele samenleving terug op het niveau van persoonlijke relat ies slechts gebruikt kan worden op een ironische of tegenover de positie en levenswijzen van wit idealistische manier ligt het wel anders met mul ten is een serviele en dankbare houding een be ti etniciteit de multi etnische samenstelling van kende zwa rt e karakteristiek de nederlandse samenleving kan niet langer ont enkele h erkenningspunten kend worden al is het pas sinds kort dat bijvoor het beeld van westerse inmenging in de situa beeld de overheid hiermee serieus rekening begint tie van derde wereld landen als een edele of te houden ook in het leermateriaal leek eind ja liefdadige ingreep ren zeventig iemand van kleur een zeer zeldzame het beeld van moedige avonturiers en vooruit verschijning in het alledaagse beeld van neder denkende handelaren om het beeld van volks land 4 het aanbod van leermateriaal met een verdrijv i ng en genocide van bijvoorbeeld in multi etnische erkenning is sindsdien beslist aan dianen te versluieren het groeien maar het gaat om het opvullen van het beeld van asociale en of elkaar uitmoor een flink gat in de onderwijsmarkt een gat dat dende volken die slechts met de hulp van wes zorgt voor bevestiging van een witte c q burger terse opvoeding en westers toezicht in vrede lijke levenswijze als norm en ideaal met uit en stabilite i t kunnen voortleven eenlopende maar altijd kwalijke gevolgen het beeld van etnische diversiteit waarbij een onder en bovenschikking bestaat wat betreft gelijkh ei d of g e l i jkwaard i gheid intelligentie en of vaardigheden het idee van een evolutionaire ontwikkeling dan is er het probleem hierboven al even aange door de geschiedenis heen waarbij zwakkere haald omtrent de rol die mensen van kleur in groepen uitsterven in een proces van natuurlij multi etnische verhalen toebedeeld krijgen ke selectie vaak zijn ze er gewoon dat wil zeggen via il het beeld van armoede omschreven als het lustraties of benaming en wordt gesuggereerd dat ontbreken van westerse goederen ook zwa rt en in het verhaal zijn betrokken in de het beeld van ontw i kkeling en vooruitgang verenigde staten staat deze praktijk al lang be bepaald door invoer van westerse technologie kend als painting white faces black het beeld van derde wereld landen als een zelfs als de aanwezigheid van mensen van kleur last of probleem voor het westen een centraal thema in het verhaal is kun je nog positieve beelden van mensen van kleur lang zoeken naar kleur contrasten een beken d 18 thema bijvoorbeeld stelt iemand van kleur voor het ideaalbeeld van multiculturaliteit kan dien als mikpunt van rassendiscriminatie om vervol sten verrichten door te laten zien hoe het anders gens te laten zien hoe hij of zij via zelfbeheersing kan maar dit beeld kan slechts geleidelijk wor en actieve inzet de prestatie levert die blanke den ingevuld de leerstof moet inzicht leveren in aanvaarding mogelijk maakt een dergelijk ver de diversiteit van cultuurvormen maar zolang haal is wit met alle onbewuste arrogantie van wi tt e varianten een dominerend kleurloos stem dien waarom moet een zwarte zich inhouden pel op het geheel drukken kan het andere slechts dat wil zeggen opofferen om een bewijs aan exotische uitstapjes betekenen de leerstof moet witten te leveren zulke verhalen dragen impli positieve beelden presenteren van mensen van ciet de boodschap in zich van in wezen zijn we kleur zolang echter witten bepalen wat positief allemaal gelijk alleen sommigen maken wel eens is zijn zwart geve rf de gezichten en uncie toms vergissingen terwijl anderen de kans slechts onvermijdelijk er is behoefte aan de inzichten moeten grijpen om vergissingen ongedaan te van schrijvers van kleur die geen beelden presen maken zo n boodschap blijft een belediging teren van mensen die knokken om wit te worden voor mensen die toevallig niet de voorgestelde maar van mensen die knokken om zwa rt te blij witte levenswijze willen volgen ven de werkelijkheid of muhiculturaliteit grossiers en detailliste n zo komen we in een regelrecht dilemma terecht ik heb aan het begin even verwezen naar de cru wat betreft het aanbieden en interpreteren van ciale rol die leerkrachten hebben bij het overdra leerstof moet leermateriaal een reeel beeld pre gen van onder meer racistisch leermateriaal aan senteren van de vaak weinig glansrijke omstan leerlingen wij zouden ons nu kunnen afvragen digheden van mensen van kleur in hun relaties wat de mogelijke rol van de leerkracht is bij het met blanken of juist een ideaalbeeld van zwart al of niet behandelen van verdacht leermate wit relaties in een samenleving waar racisme geen riaal deze vraag is belangrijk onder meer omdat rol speelt uiteraard ligt het antwoord niet voor in de meeste scholen leerkrachten zijn gebonden de hand maar we moeten t wel in het midden aan het gebruik van leermateriaal dat eerder door zoeken anderen werd aangeschaft helaas is er tot nu toe de benarde omstandigheden van veel mensen nauwelijks onderzoek geweest naar de wijze blank en van kleur moet erkend en bekend wor waarop leerkrachten met racistisch leermate den om de mythes van het westers gelijk en de riaal omgaan mede hierom zal ik me tot de vol nederlandse tolerantie te doorbreken dagelijks gende drie opmerkingen moeten beperken ervaren mensen in nederland de pijn en achter 1 zoals de metafoor in de sub titel suggereert stelling van rassendisciminatie terwijl in leerma zijn leerkrachten handelaren in leermaterialen teriaal racisme vaak wordt afgedaan als een wes dat impliceert dat ze voortdurend een kritische ters randverschijnsel of een historische jeugdzon houding moeten hebben ten opzichte van de af de verpakt in het westers gelijk worden bijvoor zonderlijke produkten met andere woorden wat beeld de zuidafrikaanse apartheidspolitiek of er als kennis in een bepaald boek gepresenteerd spaanse koloniale wreedheden moreel verwor wordt is slechts een zeer gering aandeel van dat pen en al te vaak wordt het onderwerp als de wat er op de markt te koop is leerlingen heb pest ontweken dat blanke leerboekenschrijvers ben het recht om te weten dat hun leerstof moeite hebben met het schrijven over het onder slechts een betrekkelijke waarde of beter waar werp is misschien begrijpelijk maar geen excuus heid heeft en dat er daarnaast andere perspec hun moeite is slechts een uitdrukking van een tieven en feiten gepresenteerd hadden kunnen diepgewo rtelde culturele verworvenheid die in worden allerijl moet worden opgegraven je kunt niet 2 vooral waar racistische voorstellingen in leer over multiculturaliteit schrijven en tegelijkertijd materiaal voorkomen moeten leerkrachten de zwijgen over racisme leerlingen hebben het kans niet voorbij laten gaan om een anti racisti recht om te weten dat hun levensvooruitzichten sche les ervan te maken leerlingen zullen derge in deze maatschappij eerder door hun huidskleur lijke voorstellingen elders tegenkomen het is dan door hun leerprestaties worden bepaald daarom belangrijk dat ze leren om racisme in al 19 zijn aanvaardbare vormen want vooral school rollen boeken geven een schijn van legitimiteit te ont maskeren door dergelijke voorstellingen dom 2 wat heeft het verhaal voor boodschap weg over te slaan wordt slechts gewerkt aan een laten mensen van kleur hun eigen cultuur los bevestiging van de mythe van tolerantie een on om zich een westerse cultuur eigen te maken uitgesproken afspraak ontstaat tussen leerlingen wordt assimilatie in een westerse cultuur be en leerkracht dat racisme niet bestaat handeld als een voorwaarde voor maatschap 3 de laatste opmerking ligt inmiddels voor de pelijk succes hand als het leermateriaal door het westers ge zijn mensen van kleur in hun relaties met lijk walst moet de leerkracht de valse klanken blanken altijd begrijpend en vergevingsgezind aantonen als het leermateriaal met een brokkelig waar het gaat om onrechtvaardigheid moeten beeld van de derde wereld werkt moet de leer ze super daden verrichten om door blanken kracht voor de neo koloniale verbindingen zor aanvaard te worden gen als het leermateriaal zwijgt over racisme en wat zijn de problemen en hoe zijn ze opge multi etniciteit moet de leerkracht voor realiteit lost worden mensen van kleur beschouwd als zorgen probleem worden vormen van armoede en onderdrukking afgedaan als eeuwig en onver t ien richtlijne n mijdelijk of zijn de historische oorzaken er voor h et eva lu ere n va n leer m ate riaa l van uitgelegd worden problemen van men sen van kleur opgelost door het liefdadige in in het voorafgaande heb ik gepoogd om een aan grijpen van blanken tal aandachtspunten en problemen aan de orde te stellen waar het gaat om het interpreteren van 3 let op de voorgestelde levenswijze gewoontes leermateriaal op zijn anti racistische inhoud en traditie s als afsluiting en ook als een soort samenvatting wordt een levenswijze of gewoonte afgedaan zal ik een aantal richtlijnen presenteren voor het als anders waarbij iets negatiefs geimpliceerd evalueren van leermateriaal voor zover het gaat wordt om de onderwijs pedagogische vraag is het ver worden rituelen en tradities triviaal gemaakt antwoord om dit boek als leermateriaal aan te om tot exotisch gereduceerd te worden schaffen wordt er gepoogd om informatie te geven om voor alle duidelijkheid wil ik benadrukken dat trent de waarden en normen die de desbetref deze richtlijnen slechts als hulpmiddel kunnen fende cultuur structureert en fundeert dienen ze zijn geen criteria en geven bij het evalueren van leermateriaal geen zuivere rich 4 hoe zijn de onderlinge relaties ting hebben blanke mannen steeds het gezag en nemen ze steeds het initiatief om belangrijke controleer de illustratie s beslissingen te nemen terwijl vrouwen en let op karikaturen karikaturen zijn bena mensen van kleur ondersteunende en of on drukkingen van persoonlijke kenmerken die dergeschikte rollen houden dienen om een bestaande stereotypie te beves tigen 5 wie zijn de helden let op tokenisme tokenisme is een slechts zijn degenen die als helden worden aange symbolische erkenning van een multicultureel haald slechts degenen die westerse belangen ideaal bijvoorbeeld door enkele verhaalkarak hebben gediend als zwa rt en heldendaden ters letterlijk zwart te verven of door een verrichten worden ze dan gewaardeerd voor hoofdstuk derde wereld achter een geschie kwaliteiten die kenmerkend zijn voor witten denisleerboek aan te plakken de term toke zijn er mensen van kleur aangehaald die juist nisme komt uit amerika waar token duidt de belangen van derde wereld culturen behar op een betaling van meer symbolische dan ree tigen le waarde wie doet wat spelen mensen van kleur onder geschikte passieve rollen of eidende actieve 20 6 overweeg de inv oed op het zelfbeeld van schreven tekst afleiden onderkent de auteur kinderen de relativiteit van zijn haar eigen standpunt zijn er personen in het verhaal waarmee kin deren zich gemakkelijk kunnen identificeren 9 let op geladen taalgebrui k op een positieve en opbouwende wijze bij de zijn er termen in gebruikt die beledigend zijn behandeling van een derde wereld cultuur voor mensen van kleur hoe kunnen kinderen afkomstig uit zo n cul wordt er terminologie gebruikt die een beeld tuur op het verhaal reageren van een achterlijke derde wereld versterkt ondersteunt het verhaal gevoelens van supe onderontwikkeld arm etc rioriteit op grond van westerse afkomst hoe wordt er nederlands gesproken door wordt een blank schoonheidsideaal gepredikt mensen van kleur als een realistische weer zijn positieve associaties met de witte kleur gave van hun vaardigheden als allochtonen of en of negatieve associaties met de zwarte als een komische verbastering kleur omgeven 10door wie en wanneer is het boek uitgegeven 7 wat heeft de auteur en of tekenaar voor heeft de uitgever een redactionele staf waari n ach tergrondl mensen van kleur zijn ve rt egenwoordigd wat heeft de auteur c q tekenaar voor kwalifi heeft de uitgever een beleid waar i n de publi caties om het onderwerp te behandelen als katies van schrijvers van kleur worden gesti ze geen leden zijn van de betreffende groep muleerd staat de uitgever bekend om het hebben ze dan iiberhaupt een achtergrond die uitgeven van boeken waarin meerdere perspec hen voor het produceren van het boek kwalifi tieven aan bod komen ceert wanneer is het boek uitgegeven een verhoog de herkenning van de multi etnische aard van 8 wat heeft de auteur voor perspectiefl de nederlandse maatschappij valt omstreeks kun je het standpunt van de auteur uit de ge 1980 bij educatieve uitgevers te bespeuren note n de terminologie in dit a rt ikel bevindt zich in een alledaags racisme amsterdam femi nistische uitge zeer labiele betekeniswereld in navolging van het re verij s ara 1984 m n p 39 43 cente werk van philomena es s ed gebruik ik de term 2 voo r een beknopte be spreking van onde r zoek naar men s en van kleur om mensen uit etnische groepen neder l and se l e erboeken zie harry van den berg en a an te duiden die uit de zogenaamde derde wereld peter rei nsch racisme in schoolboeken het gladde afkom s tig zijn daar tegenover gebruik ik de term ijs van het westers gelijk amsterdam socialis tische blank voor mensen van weste rse afkomst naast de u i t geverij am sterda m 1 9 83 p 19 25 ze dichotomie hante er ik ook de tegenpo le n zwa rt 3 franz fanon zwarte huid blanke maskers utrecht en w i t waar e r met n ame geref e r ee rd wo rdt aan amste rdam a w bruna zn 1977 p 60 machtsverschillen waarbij zwa rt e groeperingen bij 4 z ie b ijvoo rbee l d t a va n d ij k p spaninks et voorbee l d vanwege hun huidsk leu r hun seksue le ge n isc he mi n d er hed e n in schoo l boeke n i n sociale aardheid of hun kla sse door witte groeperingen wor vorm ing jrg 10 nr 6 feb rua r i 1981 p 149 154 den gedomineerd als blanke man kan ik slechts be 5 deze ri chtl i jnen zijn gebasee r d op ten quick ways wuste pogingen wagen om deze te r minologie consis to ana l yze children s books for sexism and racism tent te gebruiken zie voor e e n beknopte beha nd e opgesteld door d e cou ncil on interracial book s fo r ling van terminologische pe ri kelen philomena essed children 21