Halewijn. Educatief ontwerpen

halswijn educatief ontwerpen jef pepermans m m v marc stevens in november 1990 verzorgden marc stevens en ikzelf voor het cbl uia een nascholing onder de titel heer halewijn hoe haalde t in je hoofd deze titel was duidelijk bedoeld als knipoogje naar de vile collegae s o die met oudere teksten moeten werken dat zulks geen makkie is weet iedereen die van verre of van dichtba bij het onderwijs betrokken is toch was de bedoeling breder dan men op het eerste zicht zou denken halswijn stond inderdaad voor werken met oudere teksten maar daa rnaast stond ook woordbetekenis en betekeniswijziging op het p rogramma hoe dat samen te rijmen is eze twee zeer uiteenlopende in dit artikel beschrijf ik het geval halewijn items hadden we met opzet dat was het deel dat ik in de nascholing gekozen zij moesten dienen als voor mijn rekening nam over de andere casac als voorbeeld om eon case woordbetekenis en betekeniswijzi belangrijke leraarsvaardigheid te ging zal marc stevens in een van de vol verkennen nl educatief ontwer gende vonk en verslag uitbrengen pen 1 wij wikten leerkrachten tonen en laten ervaren dat lessen bedenken en een beagheid is cie strategisch kan benaderd lusten leerlingen nog worden maw wie mikten op het aanleren van oude teksten heurutieken voor het opsporen van lesmateri aal en strategieen voor het ontwerpen van les sen dat educatief ontwerpen lijkt ons een oude literaire teksten staan bij leerlingen van de base leraarsvaarcighecion die niet hoog op het verlanglijstje schoolboe bestaat erin dat de leenvacht binnen een ken en leerplannen maken er veel tijd en beperkte tijd zijn op de leerstof gerichte blik plaats voor het vak geschiedenis krij9t verruimt naar de totale taarkijkheid en het op school dan weer zwaar te verduren snel de voor zijn les en zijn leerlingen bruikbare anderzijds is er in onze samenleving de elementen uit de wweld weet te vinden en te laatste jaren een groeiende belangstelling ordenen tot een zinvolle en effectvolle les merkbaar voor de middeleeuwen en voor waarbij by ook in de belangrijke didactische het verleden b v grote tentoonstellingen categorieen als wer cvnmien doelstellingen in dat spanningsveld bevindt zich het cieelvaarcigheden enz bewuste keuzes maakt onderwijs in oudere literaire teksten de idee dat er zoiets als artwerpstrategiedn vaak hoort men zeggen dat leerlingen tek bestaat is bij ons geleidelijk gegroeid voorai sten als halewijn beatrijs karel ende door ons dagelijks bezig zyn met vakdidactiek gegast toch zouden moeten gelezen in de opleiding de inzichten en schema die hebben dat moeten verwijst duidelijk naar wij vandaag presenteren zijn een voorlopige het sacrosancte aspect van literatuuronder stand van zaken die we in de nabije toe wijs een waarde die buiten kijf staat en die komst zeker nog when bijsturen en uitdiepen met een parafrase van r kousbroek reactiesen kritiek brt daarom echt welkom desnoods in de leerlingen hun kop mn 20e jaargang nummer 4 maart 1991 gestampt moet worden ik houd het voor wat de doelstellingen van onderwijs in oude re teksten betreft bij het htrinsiek interes sante persoonlijke en maatschappelijke omwikkeling van de leerling en cultuur overdracht daems e a 1982 p 350 re des om die doelstellingen te realiseren in deze wat moeilijker materie biedt educatief ontwerpen d w z planmatig en strategisch denken en handelen heel wat mogelijkhe den in eerste instantie voor de leerkracht maar uiteindelijk ook voor de leerling voor een uitvoerige bespreking van de problema tiek van oudere literaire teksten verwijs ik naar daems e a 1982 hoofdstuk 11 en naar spee zwitsexbod 1986 halswijn een schoolboeken complot er bestaat vrijwel geen enkele vlaamse methode nederlands waarin halswijn niet voorkomt de tekst wordt er meestal voor p h van moerkerken jr gesteld als een prachtig voorbeeld van mid delnederlandse wereldlijke liedkorist dat bij veel schoolboeken ligt dat wel anders heeft alles te maken met de stelling van hol door te verzwijgen dat het om een opteke ger olof nygard die na een grondig onder ning mondelinge overlevering gaat dat er zoek naar thema oorsprong en verwant aan de spelling gesleuteld werd dat er meer schap van de verschillende westeuropese dere versies bestaan dat er daarnaast een varianten besluit dat de vlaamse overleve aantal liederen met hetzelfde thema bestaan ring de oudste is omdat zij alleen het in binnen en fxitenlarci erg wordt er min geheimzi nnige heeft gehandhaafd nygard stens gesuggereerd dat het hier om de enige 1958 dat steuntje voor onze al niet zo hoog volmaakte authentieke niddelnederlandse oplaaiende vaderlandsliefde kwam schooi tekst gaat die indruk wordt in een aantal me boekenmakers blijkbaar goed van pas uhbdes versterkt door aanpak en tekstbehan alleen is de realiteit een stuk prozaischer deling ae hebben vooral betrekking op het de zgz middelnederlandse tekst is een zoeken naar kenmerken van de ballade artefact van jan frans willems nu bijna naar elementen van de ruwe voor hoofse tijd 150 jaar oud omstreeks 1830 tekende hij zonder ruimte voor eigen tekstbeleving een tekst en melodie op in de provincie brabant opmerkelijke uitzondering vormt her de dub uit mondelinge overlevering met behulp belfluit van anton van wildenode hier vindt van liedblaadjes uit die tijd reconstrueerde de leerkracht degelijke en overvloedige in hij een volledige tekst van die reconstruc formatie i v m de hele halewijn uitvoerige tie maakte hij een overtuigende archaise tekstverklaring herkomst en oorsprong ver rende versie in quasi middelnederlandse schillende interpretaties verwijzing naar se spelling zonder enige bedoeling om deze cundaire literatuur enz dat des moet vartielf versie voor echt te laten doorgaan sprelcerid lens het proces van educatief ant maart 1991 nummer 4 20e jaargang m i werpen geselecteerd en geordend worden in die keuze wordt gemaakt vanuit en ver functie van o m leerlingen en doelstelingen wijst naar achterliggende opvattingen over de didactische aanpak is in de meeste literatuur en haar functie voor de mens methodes erg traditioneel schools er wordt alle mensen of sommige bevoorrechten een interpretatie gegeven of gesuggereerd de leerkracht kiest voor haar leerlingen die de leerling moet opzoeken in de tekst voor in 3 betekenissen before instead dat alles overgoten met een vleugje informa of en in favour of precies daarom is haar tie b v dat de melodie herinnert aan het eer verantwoordelijkheid groot ste credo wie zegt deze mededeling wat voor een uitvoerige behandeling van de over werkvormen wordt niet gesproken doelstellingenproblematiek verwijs ik de lezer naar de valditeratuur zie bibliografie een breed spectrum 2 taalvaeroigiheden met doelstellingen van moedertaalonderwijs bevinden we ons onvermijdelijk ook op het heel wat lesonderwerpen en teksten zijn vlak van de vaardigheden daarbij is het vaak een zelfstandig leven gaan leiden bin van belang onderscheid te maken tussen nen de school met een geijkte schoolse vaardigheden gebruiken of vaardigheden aanpak en soms ver verwijderd van de aanvaren deze invalshoek brengt de leer beweeglijke en brede maatschappeli0 kracht ertoe bewust te kiezen realiteit onze stelling is dat vrijwel elk les welke vaardigheden bouwt zij in de les in onderwerp een waaier aan mogelijkheden worden die gebruikt of aangeleerd biedt op voorwaarde dat men het van ver komen de vier vaardigheden taalbescihou schillende zijden bekijkt en in verband wing sene9eld 22n bod in haar lessen enz brengt met de dagelijkse realiteit for illus tratie een vergelijking uit de dierernwereld 3 werkvormen met haar geichtsveld van 360 heeft de wil elke leerkracht zou een goed echt moeten de eend een volledig beeld van haar omge hebben op het zeer brede spectrum van ving terwijl de kameleon het moet stellen werkvormen en verwerkingsmogelijkheden met ongeveer 30 per oog wat we in dit schema opsommen is een om bij vrijwel elk lesonderwerp die waaier ruwe schets tussen haakjes hertekste van mogelijkheden te verkennen stellen we ren klemtoon op de voorlaatste letter hier een schema voor educatief ontwapen greep is een eigen neologisme om allerlei voor zie figuur 1 met een zestal invalshoe vormen van tekstbewerking aan te duiden ken doelstellingen taalvaardigheden werk onmisbare bronnen op het terrein van vormen materiaal thema en afstand ik geef werkvormen zijn b v dekker 1980 didacti bij elke invalshoek wat toelichting sche werkvormen een basisboek cul emborg educaboek en pistoon kieft 1 doelstellingen postma 1984 lesideeen voor moeder deze invalshoek betreft het beoogde taaldocenten groningen wolters noord leer effect van wat je als leerkracht gaat hoft k verwijs de lezer ook naar daems ondernemen i v m oude literatuur kunnen e a 1982 meer bepaald pp 212 213 we hier een metal doelstellingen onder selecte bibliografie van praat en luistervor scheiden men pp 233 241 dramatische werkvor cultureel literair historische doelstellingen men pp 332 341 en 356 359 werkvor tekstanalyse en tekststudie men bij lezen gelen noe 1990 tekstervaring en tekstbeleving literatuuronderwijs een zure appel in deze doelstellingen sluiten elkaar niet volle moer 199011 pp 10 17 geven een inte dig uit toch dringt een keuze ach op voor ressante keuzelijst van vervverkingsop al i f v leerlingen leerjaar en studierichting dracmen bij een gelezen tekst 20e jaargang nummer 4 maart 1991 figuur 1 schema educa11ef oniwerpen 1 doelstellingen cultureel literair historisch kadering leefwijzen parallellen schilderkunst tekstanalyse aftiardcelijk van bestuderingsmo del semiotisch pragmatisch j tekstbeleving ervaring receptieve aspecten 2 taalvaardighe den luisteren praten lezen schrijven taal beschouwen 3 werkvormen bespreking studie literatuurkring vragenlijst klasgesprek vergelijking b v van verwante i teksten drama tableau vivant improvisatie situatiespel kringspel schrijven bewerken parodieren herteksteren andere expressievorm tekenen schilderen boetseren 4 materiaal primair de tekst of en een bewerking wank lied voordracht opvoering beeld illustraties film opvoering materiaal secundair beschouwelijke teksten wetenschappelijke teksten 5 thema werkelijkheidsgehalte diepgang talig niet talig 6 afstand statisch ver van de tekst overbrugging statisch dichtbij in de tekst overbrugging dynamisch uitzoomen dynamisch inzoomen dynamisch camerabeweging nieuwe perspectieven maart 1991 nummer 4 20e jaargang 4 materiaal officiele rondschrijvens hier kunnen we onderscheid maken tussen propagarxia brochures gidsen primair en secundair materiaal onder pri woordenboeken encyclopedieen mair materiaal verstaan we de tekst en of allerlei bewerkingen en hertalingen ook beeld bewerkingen naar of met behulp van klank foto poster reproduktie en beeld haan dambij film opvoering lied strip beeldverhaal prentenboek uitroering illustraties e d een niet exhaus cartoon tieve lijst van materiaal i v m halewijn vindt logo pictogrammen de lezer in de bibliografie beeld grafieken met de term secundair materiaal veewijzen plm toneel cabaret voorstelling we naar allerlei beschouwende weten documentaires en reportages schappelijke verklarende e a teksten ae met het onderwerp of thema te maken een syst rylati9ch8 speurtocht levert door hebben voor halewijn betekent dat o m gaans een berg materiaal op het is dus een aantal tekstinterpretaties vanuit ver weer kiezen geblazen de grote diversiteit schillende psychologische richtingen zie aan teksten bewerkingen e d biedt heel eveneens bibliografie wat kansen tot lekstcontrastief werken het speurwerk op dit terrein is boeiend uit een aanpak die m i te weinig gebruikt wordt ervaring kan ik stellen dat het systematisch in het tekst onderwijs die bestaat erin dat overlopen van allerlei tekstsoorten goede twee of meer teksten worden gekozen die resultaten oplevert voor tekstmateriaal ziet vanuit zeer uiteeriopertde vaak diametraal ons lijstje er als volgt uit tegenovergestelde standpunten eenzelfde onderwerp belichten 2 hardoor worden actie leerlingen wel verpacht de gegevens uit die gedichten teksten kritisch af te wegen tgo ekaar en roman zelf een s adpunt in te nemen kortverhaal uit de manier waarop mijn materiaalberg essay tot stand kwam leer ik het volgende cursiele gericht zoekmm levert materiaal op zeker toneeltekst als je systematisch je lijsten afcheckt filmscript er bestaat ook iets als onderbewust liedtekst zoeken doordat je met een onderwerp literatuur in vertaling bezig bent loop je schijnbaar toevallig triviaalliteratuur materiaal tegen t lijf aan vrienden en collega s laten weten dat non actie je rond een bepaald thema op materiaal verslag reportage speurtocht bent levert soms verrassende artikel in krant of tijdschrift resultaten op column kijk vooral goed tussen wat vlak bij je ligt beschrijving biografie je eigen boekenkast tijdschriften de samenvatting catalogi schoolbibliotheek enz radiopraatje praatprogramma slogans pamfletten 5 thema graffiti opschriften binnen deze rubriek zien we een drietal reclame advertentie zoekertje aspecten werkelijkheidsgehalte diepgang bijsluiter handleiding en talig niet talig uurroosters tabellen wat het eerste betreft gaat het om vragen wettekst administratieve teksten als wat is het werkelijkheidsgehalte van het 20e jaargang nummer 4 maart 1991 thema wat heeft dit met het leven van de gen je kan vertrekken in de tekst en dan leerling te maken cfr een rake opmerking stroomen naar de leerling toe of omge van roger roger de mei van gorter is keerd vertrekken bij de leerling en inzoom geen verzameling stijlfiguren maar gaat en op de tekst over een nieuwe lente of nog non scho met de term camerabewegingen bedoe lae sed vitae ascimus len we de herhaalde bewegingen tussen ook het aspect diepgang moet bekeken leerling en tekst met de bedoeling die twee worden hoe ver is dit thema uit te spitten dichter bij elkaar te brengen met deze leerlingen uytvaert van mijn dochterkan gaat over het verdriet van een ten slotte doorheen at schema zijn verschil vader bij de dood van een kind en dat is lende wegen te bewandelen je kan vertrek ook voor leerlingen een aangrijpend gebeu ken van een tekstversie mate daarrond ren het huwelijk van elsschot daarentegen andere teksten zoeken dan het deel thema is m i qua diepte nauwelijks toegankelijk bepalen de afstand inschatten doelstellin voor leerlingen we toch deze tekst wil gen bepalen werkvormen kiezen maar net gebruiken zal nogal wat afstand zie onder zo goed kan je vanuit een vastgesteld tekort moeten overbruggen o m door middel van aan b v luistervaardigheid vertrekken of van andere teksten rond hetzelfde thema uit de doelstelling tekstopbouw herkennen ten slotte moet men oog hebben voor tali alle routes zijn legitiem belangrijk is dat je alle ge en of niet talige aspecten van een the controleposten aandoet ma het talig aspect van naamkunde is overduidelijk niet talig is de maatschappe lijke functie van namen van personen b v genealogie en van plaatsen b v geschiedenis en aadrijkskunde taalhandelingen als beve len en protesteren hebben duidelijk een talig aspect manieren van formuleren en een niet talig aspect effect in de gegeven situatie aan een riet talig thema als angst of asseruvi teitkan ook een talige dimensie verleend wor den door reflectie op woordgebruik precies de vaardigheid om het thema of de thsmat van een tekst te vatten hoe leer je die opent een aantal mogelijkheden voor ander materiaal werkvormen enz fier wordt eigenlijk de rmk gelegd naar de leerling ze hierover meer onder de rubriek afstand 6 afstand het begrip afstand heeft verschillende dimen sies 6 is de afstand tussen de tekst en de leerling voor halswijn en voor de meeste oudere teksten is die erg groot je kan je positie dichtbij of in de tekst innemen maar dan sta je heel ver van de leerkog stel je je op de plaats van de leerling dan ben je ver van de tekst verwijderd statisch werken is daarom waarschijnlijk niet zo best een dynamische aanpak bestaat erin dat je precies probeert die afstand te overbrug l de jaegher maart 1991 nummer 4 20e jaargang lesideeen ch de coster enz met een originele tekst verhaal personages situering motie ven tot handelen enz 1 beeldmateriaal houtsnedonvaldejgho off masereel reegsse eke leerling krigt een blad met de ver enygard 1958 kleinde albeelangen in wanorde e 9e 1nkin9 van eenzelfde passage van het v r opdracht verknippen en in een mogelijke lied in verschillende tales frans engels verhaalvolgorde leggen dan het verhaal duits es ook zweeds enz erbij vertellen of schrijven on in de von van onderschriften bij elke prent talen tekstanalyse beluisteren of lezen onderling vergelijken toepassing van versctillende verhaalanaly dan naar de originele tekst ses op de tekst laan berthas propp oulipo enz 2 beeldmateriaal iom 7 tekstinterpretatie eke leerling krijgt een houtsnede van de lezen van een of meer wetenschappelijke jaegher of van masereel en bedenkt daarbij interpretaties van de tekst b v gaspar een verhaal wie wat waar wanneer waar 1958 mak 1950 en de psychoanalytische om wat ging vooraf hoe gaat het verder verklaring door groen 1986 dan de prenten 9eleidel9k bij ekaar brengen eerst2 dan4enz totallepentenbij 8 studie van het biauwbaardmotief elkaar komen steeds de verhalen aanpas lezen van blauuubaardversies o m per sen dan weer naar de originele tekst rault grimm midel tournier gilles et jeanne enz ook het bijbelse verhaal van 3 liederen lath en holofernes kan tij aansluiten zie lijst in bijlage twee of meer bederen beluisteren eerst zon mimatieffim der tekst daarna met tekstblad lister en het lied van heer ialewijn van raoul leesopdracht waa rover gaat het gaat het servals scenario in bijlage 1 steeds over hetzelfde gebeuren samenwer deze korte film kw als instap as 2dndrxfing of king met collega frans en engels en ev eis hoofdmoot gebrukt warden 9pealeke mu ielc kap leiden tot seriemoe tekstbestude a2npek siert vievuirg partner viewing war ring en vergelong inaien gel ook aan spellen herir7terpreberer beeld kijken enz vie dacht voor de rrxuzielc j pepermarls in vonk 19 6 juni 1990 de filmband kan gratis ontleend worden bij 4 tekstbewerldngen de dienst media en informatietechnologie zie bibliografie van het ministerie van onderwijs handels vergelijking van een bewerking j vbrrirx kaai 7 1000 brussel tel 02 217 41 90 heer halewyn hem zyn y y al die dat hoor de wou by hem zyn 20e jaargang nummer 4 maart 1991 k t 10 herschrifren herteksteren beeld opstellen van een bel an grijke scene tekstsoort stijl enz veranderen cfr cur uit halewijn b v de ontmoeting van de siefje van l verbeeck in bijlage 2 koningsdochter en halewijn uit dit tableau scenario voor film moeten de personages duidelijk naar voor korte inhoud flaptekst van boek komen gestolde emotionaliteit daarom moderne ballade maken is een bespreking vooraf van die persona smartlap ges nodig 11 bijschrijven b kleine stukjes handeling wanted halewijn laat leerlingen heel korte stukjes spelen waarschuwing voor de gevaren van ook stukjes die niet in het verhaal voorko halewijn men maar er wel dichtbij horen vraag alle middeleeuws feministisch pamflet avant aandacht voor detaillering er zijn in dit spel la lettre geen onbelangrijke details er kan zowel met als zonder voorbereiding gespeeld 12 actualiseren worden onderzoeksvorm zoek in de actualiteit of heel recente mogelijke scenes geschiedenis vergelijkbare feiten vrouwen een meisje wil naar halewijn haar omge verleider lust moordenaar angstpsycho ving tracht dat te verhinderen se gerechtelijke vervolging en straf indivi de koningsdochter gaat toelating vragen duele wraak enz aan vader moeder broer of leg een verband met de actie van de de koningsdochter maakt haar opschik dienst maatschappelijke emancipatie tegen b v in bijzijn van een kamenier haar moe fysiek en seksueel geweld op vrouwen en kinderen bij de bevoegde diensten is aller zij verlaat haar veilige thuis op weg naar hande materiaal te krijgen tegen betaling onderzoeksrapporten dossiers brochures c groepsinterview en video affiches alle leerlingen kiezen een rol ofwel hale adressen wijn ofwel koningsdochter bepaal een dui ministerie van volksgezondheid en leef delijk tijdstip in het verhaal waarop het milieu r a c esplanadegebouw 4de ver interview gebeurt b v net voor de dieping bureau 427 1010 brussel tel koningsdochter vertrekt 02 210 45 17 de halewijns zetten zich aan de ene kant kabinet van de staatsecretaris voor van het lokaal de koningsdochters aan de maatschappelijke emancipatie m smet andere leerlingen moeten zich sterk in hun queteletplein 7 1030 brussel tel rol inleven en vanuit die identificatie vragen 02 219 01 19 beantwoorden de leerkracht staat voor de refleks weerbaarheidscentrum voor groep en stelt beurtelings vragen aan de vrouwen breughelstraat 31 33 2018 ant twee groepen d w z aan een leerling uit werpen tel 03 239 29 83 die groep en telkens aan een andere leer ling hierbij is intense stilte en concentratie 13 drama onmisbaar stel de vragen zeer persoonlijk deze spelvormen zijn sterk geinspireerd en geef de leerling de tijd om de vraag te door wat j de vroomen ontwierp bij floris laten inwerken een antwoord is trouwens ende blancefloer zie de vroomen 1987 niet verplicht leerlingen mogen zich niet laten beinvloeden door de rolinterpretatie a tableau vivant van medeleerlingen precies de verschillen werk met groepjes van 3 leerlingen 2 beel de rolinvullingen kunnen erg interessant zijn den 1 regisseur laat de groepjes een n b het zoeken van goede vragen is voor maart 1991 nummer 4 20e jaargang t ai de leerkracht een uitstekend middel om de wasgenoten wezen ieder voor ziel een zich te verdiepen in de tekst rol een of ander personage tit de omge ving van halewijn of van de koningsdoch d kringspel ter weer wordt een sfeervan intense stilte een leerling zet zich midden in de ruimte op en concentratie opgeroepen ieder kiest in de grond en verdiept zich in de rol van zijn rol een korte zin een brokstuk van een halewijn of koningsdochter waarbij hij zin een soort commentaar dat uiting geeft liefst geen oogcontact met de rest van de aan wat hijhij voelt t o v het centrale perso klas onderhoudt rond halewijn zet de nage a h w hardop denken om de beurt klasgroep zich in een wijde cirkel er wordt komen de spelers in de kring aan het een bepaald tijdstip gekozen b v voor de woord de uiting moet tijd krijgen om r ya te komst van de koningsdochter as de spe anderen de centrale speler mag als hem ter de koningsdochter speelt kart als tijdstip dat lukt reageren maar communicatie is de opschik gekozen worden het moment niet de hoofcbedoeling net voor de ontmoeting met halswijn of na de onthoofding jef aepermarrs m m v marit stevens pia uia didac tiek en kritiek universiteitsplein 1 2610 witrijk noten 1 onder de titel educa tief ontwerpen verschenen in 1986 twee artikels in id tijdschrift voor lerarenopleiders f9 811 11 16 en 2 69 76 dezelfde auteurs erik vos fred goffree en peter rekkers publiceerden eveneens een boek met ci8z91fd titel slo postbus 2041 ni 75w ca enschede en ze maakten deel uit van de kernredactie van moer 1988 2 een themanummer rond hetzelf de onderwerp 2 meer daarover in o m cl donston j p pagliano anti menuel de frangais v stuyvaert paris editions du seuil 1978 bibliografie 1 tekstuitgaven en bewerkingen coster charles de heer halewijn uit het oorspronkelijk overgebracht door coster ch de heere halewijn in char nico rost amsterdam meulenhoff les de coster s vlaamsche vertelsels 1923 uit het fransch in het vlaamsch overge zet door stijn streuvels amsterdam l j coster charles de sire halewijn uit veen s d 1917 legendes flamandes met houtsneden i mt 20e jaargang nummer 4 maart 1991 van f masereel brussel 1928 analytische notities bij het halswijn the ma in van der schoot 1986 ghelderode michel de sire halewijn vertaling albert van hoogenbemt c1age mak j j heer halewijn en de goddelij die ke bedrieger in nederlands theolo haan ti de halswijn prozaversie in gisch tijdschrift 1950 nederlandse volksverhalen uit noord nygard holger olof the ballad of heer en zuid amsterdam 1973 halewijn its forms and variations in western europe knoxville tenn univer henricus dat liedskin van here halewi sity of tennessee press 1958 ne haarlem de erven bohn s d crekst uitgave met steendrukken van de auteur schoot albert van der red die der waart gaan een keren niet acta van jaegher l de heer halewijn s t die het halewijn symposium oktober 85 in poorte 1944 met houtgravures enschede hilversum 1986 nijhoff martinus heer halswijn in ver zameide gedichten den haag bert 3 didactiek oude literatuur bakker 1963 dramatisch gedicht in negen tableaux daems f j pepermams r roger pijper w heer halewijn symfonisch leren leven in taal een moedertaaldi drama naar een libretto van emmy van dactiek malle de sikkel 1982 hoofd stuk 11 oudere literaire teksten lokhorst 1932 durlinger b w de moor reds histo servals raoul het lied van heer hale wijn animatiefilm speelduur 13 min rische teksten in het literatuuronder wijs verslag van het symposium te velde anton van de halewijn antwer berg en dal 12 14 juni 1985 k u nijme pen 1929 toneelstuk gen 1986 1lorrincic johan heer halewijn een mid t hart k g van der meulen histori deleeuwsche sage opnieuw verteld door sche letterkunde onderwijs in historische met een houtgravure van nic j b bul teksten in moer 1985 5 p 2 6 der wereldbibliotheek vereniging 1939 janssens j oudere literatuur en huma wildetude anton van heer halewijn nioravorming in vonk 14 4 p 18 28 zong een liedekijn in de dubbelfluit janssens j middeleeuwen vreemd en antwerpen standaard uitgeverij 1978 toch zo bekend in werkblad voor tekst vergezeld van uitvoerige toelichting en interpretaties nederlandse didactiek 15 4 p 153 158 en 16 1 p 11 25 2 tekststudie en interpretatie janssens j waarom historische letterkun de in de klas in vonk 17 3 p 152 166 doornbosch ate halewijn liederen in het nederlandse taalgebied in van der machiels j de rode ridder en de schoot 1986 hoofse literatuur in werkmap voor taal onderwijs nr 36 1984 p 165 170 gaspar r het halewijnlied in levende talen 196 1958 pp 446 459 segues g uilenspiegel in de klas in groen jan angst haat en nijd psycho werkmap voor taalonderwijs nr 42 1986 p 71 81 maart 1991 nummer 4 20e jaargang nit spee w f zwitserlood reds histori malicome la rile aux chansons sche teksten in de klas een bundel marion s y promene 10 22 uit artikelen over het gebruik van historische malicbrne ii hexagone 883004 teksten in het literatuuronderwijs malm de vlier heer halewijn versie uit pop berg den bosch 1986 dcn cahier 18 vonk 15 3 1985 themanummer uit traditionele vblksmuaek uit het her expressie p 59 62 togdom brabant alpha 5 004 vroomen j de dramatische werkvor men bij oude literaire teksten in leven 5 iconografie de talen 422 1987 p 388 394 anon scene onder de boom in van 4 liederen der schoot 1986 p 61 rum heer halewijn 4 26 anon muurschildering in maksa in uit rum 2 philips 6451 100 van der schoot 1986 p 61 de spelemannen ballade van generol aeon tekening voor platenhoes in mus 5 46 van der schoot 1986 p 139 uit traditionele vbkale en instrumentale bulder nic d 6 1 houtgravure in vbr volksmuziek uit het oude land van loon rincic 1939 alpha 5012 halewijn marine van tekening in van fungus heer albert 5 40 der schoot 1986 p 6 uit van de kiel naar vlaring negram nk 211 henricus 25 gekleurde steendrukken in henricus s d shirley dolly collins the outlandish knight jaegher l de 9 houtgravures in de uit love death the lady bgo lp1 jaegher 1944 hot vultures pretty poly 2 55 masereel frans 13 houtsneden in de uit carrion on emi 4co54 96947 coster 1928 spriguns outlandish knight moerkerken jr p h van tekening in uit revel weird and wild decca skl van der schoot 1986 p 158 5262 stuyvaert v 1 houtsnede in moderne martin carthy outlandish knight 5 27 encydopedie van de wereldliteratuur uit shearwater crest 25 deel 4 gent story scienrtia 1968 bijlage 1 scene 2 bor een boograam in een zware stenen muur aten twee vrouwen netten te boeten plots weer het lied van heer halfwijn klinkt een vreemde melodie gezagen door een animatiefilm van raoul servals mannenstem de vro uwen kijken op en stoppen hun werk door de raamopening zien vue nevel generiek instrumentale muziek voorbijtrekken als het zingen ophoudt werken scene 1 de vrouwen verder beeld weerkaatsend zonlicht op licht rimpelend water scene 3 klank wind ruisen van de zee de tekst wordt verteld eens heet lang geleden 20e jaargang nummer 4 maart 1991 weerklonk tussen het bruisen van de zee en het grote kandelaber staan drie brandende kaarsen razen van de wind een betoverend lied zo tikte op tafel de kaarsen doven uit geluid van val heer halswijn vanuit land en duin de meisjes lende druppels naar zijn donker bos vanwaar nimmer iemand de prinses ligt te slapen opnieuw klinkt de zin teruggekomen is gende mannenstem langdurig meeslepend een alleenstaand kasteel op het strand wat lokkend de prinses wordt wakker en staat op verder staan enkele kleine huisjes bij elkaar op aan het gesloten venster en tegen de gesloten de achtergrond zachte vrouwenzang deur luistert ze naar het lied op een tafel liggen een kroon en een schelp scene 4 voor een spiegel houdt ze de schelp tegen haar uit de huisjes komen een tiental meisjes bege oor het spiegelbeeld verandert in een gehelmde leid door drie muzikanten fluit trom luit dansen ridder weer klinkt de lokkende stem zj zet de zij in de ronde plots klinkt opnieuw dezelfde noon op haar hoofd haar spiegelbeeld gaat verleidelijke melodie even maar de muzikanten schitteren verstommen de meisjes draaien hun hoofd en met een vingerknip doet ze een muur krakend stoppen met dansen dan speelt het trio weer openschuiven door de boo99an9en zie scene verder en de meisjes dansen verder 5 loopt de prinses naar buiten ongemerkt opnieuw klinkt het gezang van de mannenstem want weer slaapt en snurkt de wachter de prin deze keer langer en met meer aandrang de sas zet zich op een paard dat steigert en luid meisjes stoppen met dansen strekken de hinnikt dat lawaai wekt de wachter maar de armen voor zich uit en schrijden als slaapwande prinses rijdt weg terwijl de torenwachters toekij laars over de heuvels andere vrouwen verlaten ken van boven op de toren kijkt de koning haar eveneens hun huis en lopen op dezelfde manier bedroefd na de heuvels in een vrouw aan de waterput laat haar werk staan en gaat met de anderen mee scene 7 zij verdwijnen langzaam in de heuvels het beeld de prinses rijdt tot aan de rand van het bos vervaagt en verdwijnt daar komt de zingende ridder haar tegemoet gereden ze omarmen elkaar samen rijden ze scene 5 het bos in het gele zonlicht kleurt langzaam een kasteel camera voert de kijker in het kas rood plots vliegt een zwarte vogel krijsend op teel door lange booggangen voor een zware het gelaat van halswijn wordt grimmig en boos deur staat een wachter te slapen hij snurkt plots plant een pijl zich trillend in zijn schild de ze stappen van hun paard als de prinses de wachter schrikt wakker en loopt gillend weg andere meisjes iet die veranderd zijn in een jonge vrouw prinses staat met pijl en boog bomen schrikt ze erg de ridder hopt naar zijn in de hand de bange wachter uit te lachen zij zwaard dat in de grond steekt hij neemt het schiet nog twee pijlen heel precies naar de deur zwaard de scherpe punt schittert hij raakt er een vierde pijl komt terecht op de kroon van de een vlinder mee aan die in goud verande rt zij koning die net op dat ogenblik de deur uit komt omhelst de ridder maar neemt het zwaard en de prinses knielt naast hem en buigt het hoofd slaat hem ermee zodat hij in goud verandert hij doet haar opstaan en omarmt haar dan hakt ze zijn hoofd af op dat moment vliegt opeens klinkt de zang van de mannenstem lan de vlinder weer op de meisjes worden weer ger nu en met aandrang de prinses luistert levend zij lopen over de heuvels terug naar huis angstig toe en zoekt bescherming in de te paard rijdt de prinses naar huis armen van de koning deze probeert haar tegen het gezang te beschermen maar het lied blijft scene 8 doorklinken langs open ramen dringt het overal in het kasteel zit de koning en zijn gein slapend in het kasteel door aan tafel te wachten de drie kaarsen branden de koning geeft een bevel en de wachters klap en doven langzaam uit het zonlicht breekt door pen alle ramen een na een toe de koning en de lawaai maakt de slapenden wakker de prinses prinses blijven in het duister achter komt binnen met het hoofd in haar hand en zet het midden op de tafel de vrolijke dansmuziek scene 6 van scene 4 klinkt opnieuw de meisjes dansen wachters komen aanlopen met toortsen op een in de ronde op het plein tussen de huizen maart 1991 nummer 4 20e jaargang 1111 bijlage 2 louis vcrbceck heer halfwijn hetvcr6 van h ree halcwijnl h b aal altijd c ik alt een zeer aardig 8 stukje p oczic gevonden b hi sanc 1 duss ccn liedeki n j en die dat hoorde wou bij hem j zijn zijn sto nooit otbi welke schlagerghij hij precies p van zijn zijn sensuele lippen pp liet ontglippen maar als wi jvc rmocd n c dat het in de buurt van will tura of eddy y wally zal g elc cn 8 hebben dan zullen we er beslist niet ver naast zijn 7 ook deze twee zingerds 8 slagen 8 er vandaag8 dc dag8nog 8 in de harten der vlaamsc maagden8 doen kloppen n 8 te do zodanig pp en p popelen o p dat menig 8 vader en moeder alle moeite van de wereld heeft om hunte behoeden dochter eh n v r alle voor a mogelijk 8 liefdesonheil en gebroken 8 harten dat is dus niet nieuw ni wat datwas as vroeger voc e ookozoaal alleen was het ten tijde 8 o0 van hoer halcwijn tijde 1 een koningskind 8 dat perse p opp dat liedje af wou zc stapte p naar haarbarderobc en tutte zich met het mooiste wat er in die tijd opp mode 6 cbied voorhanden was daarna ging b 8 ze respectievelijkh voor haar vader haar a ade a moeder zuster en broeder staan om tc vragen b of ze naar het recital van halc w 8ga j n mocht gaan luisteren behalve dc broer af iedereen haar dc raad heel cc stilletjes jc thuis te a blijven daar zouden alleen maar vodden van komen zei de n demoeder en moede asero0 ook niet over oertetspreken p erg 8tijd begrijpelijk in ten tijd dat dc pil p nogg nietwas uitgevonden asg en eli k hadden z maar c dc dochter ging g g toch omdat haar broer zei dat het 8 kwaad geen kon wadtenminste oals zij al jic en beetje uit haar doppen beetje pp keek cn een beetje j rekeninghie ld met de voor chrif s ten van a dc mechelse katcchismus reed ze op p het liedje1 toee en jawel j e hoor midden in het bos stond hccr halewi n jn zijn chauso n d amour te kreunen hij was j sa ervriendelt p k en reed met haar naar het gal 8g geveld want de vunzigaard8p had ccn vreemd vree soo soort hobby in plaats van postzegels a 8 verzamelde hij1 middeleeuwse maagden s maar bet koningskind gs ook niet van gisteren was as g zijwist dat en toen zij hij h haar a met zijn zwaard wilde onthoofden zei zc bezorgd 8 trek eerst uw opperkleed pp maar uit wat p niet onaardig8 en dat zou toch al te 8 zijn n ik spat 1 want alles moest toen met dc hand gewassen n worden o en ze wou hem niet opp nutteloze kosten jagen g nu moet die halewijn toch niet vano de snuggerste 88 geweest 6 zijn i kon misschien wel goed st 6 zin en 8 maar daar hield het dan p ook hc 1 ma c a l mee o en terwijl terwijlhij hijzijnzijnopperkleed pp aan het uittrekken was nam de konin g s het zwaard en hop et zwaa p or o hijhijhet e wist was hij hij een koppkleiner en zijn hoofd lag8 voor zijn zijn l voeten het merkwaardige dcicc sc a middeleeuwse 8 van hoofdcn was dat die nog8 konden spreken p ook als ze zelfst ndi88 geworden w wa r n c zo 0odit ook c haar nogb om te praten t probeerde p p dc wonde met 1 maar ze liete hem matig 6 te helen leegbloeden 8 en het hoofd nam ze mee als souvenir want in die tijd d vonden ze hetaltijd a t d leuk stemmig e iets ets s in 8 huis te hebben om s avonds over te ra en want er was nog ggeen televisie praten onderweg 8 de moeder van desmeerla 8 ontmoette ze no se n die schrok zich een aa pwant ze had ho of d nog 0nooit 8 apart p gezien 8 not hter toen de koningsdochter 8 t u hsi a kw atj iedereen n urli k m wasnatuurlijk blij j haar te zich verrekte zee van dc hou6 r maar het eten was net klaar dus gingen b bt ze aan n g den het 8cb ed voor hetc tafel zetten het hoofd in het midden eten c en voor ze aanvielen zei de dochter nog smakelijk 8g smakelijk zo ging dat toen wantffoto s voor opp de schouw waren cr toen nogs niet brt 2 omroep limburg donderdag 14 januari 1982 vit 1 20e jaargang nummer 4 maart 1991