Heeft u een idee voor mij. Leerlingen op zoek naar relevante communicatie

piet gielen heeft u een id ee voor mij relevante leerlingen op zoek naar relevante communicatie communicatie piet gieten is docent nederlands aan de scholengemeenschap marienburg in den bosch regelmatig werken hij en zijn collega s met thema s de opdracht die hier wordt beschreven is bij verschillende thema s als intro ductie gebruikt het leek hem een leuk idee om deze opdracht die leerlingen helpt vertrouwd te raken met het principe van relevantie voor moer lezers te beschrijven inleiding derzoeksmethode die in de jaren zestig in de sociologie opkwam en die ook typisch is voor een paar jaar terug hadden we bij de lessen die tijd nederlands in havo 4 van de bossche havo een van de hoofdprincipes is namelijk dat toppen een themaprogramma aanpassing en men stukken sociale orde probeert te ontdek verzet als verkenningsopdracht vroegen we ken door er tegen te zondigen er worden al de leerlingen voor korte tijd een vorm van licht lerlei experimenten bedacht bijvoorbeeld stu onaangepast gedrag te vertonen bijvoor denten krijgen de opdracht met hun familie om beeld met twee verschillende sokken lopen of te gaan alsof ze kostgangers zijn in hun eigen je eigen kopje meenemen als je ergens iets huis de experimenten waren soms erg bizar dacht te gaan drinken insiders uit het universitaire circuit willen doen de leerlingen moesten goed op alle reacties geloven dat door dergelijke experimenten zelfs letten en verslag van alles opmaken ze ont huwelijken zijn gestrand dekten tot hun verbazing dat zeer kleine ver uit de verslagen van onze leerlingen werd dui anderingen aanleiding geven tot zeer indrin delijk dat ze via de opdracht spelenderwijs gende reacties zelfs zoiets als met een open iets te weten kwamen over de sociale orde in paraplu lopen als het niet regent kan tot zeer het algemeen en over de taalhandelingstheorie agressieve reacties leiden in het bijzonder de taalhandelingstheorie is toen ik de verslagen van de leerlingen doorlas nogal omvangrijk maar een van de centrale realiseerde ik mij dat zij eigenlijk bezig waren condities bij de taalhandeling is toch wel het geweest met een zogenaamd etnomethodolo principe van relevantie dat wil zeggen men gisch experiment etnomethodologie is een on sen gaan ervan uit dat hun medemensen doel 16 gericht handelen en als mensen iets doen of 1 a er is voor de waarnemer relevantie zeggen wat niet zo direct voor de hand ligt a kijkt naar de torens p its van de st j an in gaat de omgeving dus op zoek naar het doel d en b osch b vraagt zich af waarom a dat de relevantie van de handeling als men een doet b over w eegt bij zichzel f alle voor hem zingeving aan die handeling gevonden heeft d enkbare red enen staat de toren in brand of denkt gevonden te hebben reageert men staan er ooievaars op i s hij mooi gerestau dienovereenkomstig reerd enzovoort d an mompelt b bij zichzelf we vinden het belangrijk dat leerlingen van dit inderdaad de toren is mooi g erestaureerd b communicatie principe kennis nemen en daar vindt het gedrag van a o k want hij kan er om komt de opdracht regelmatig terug vorig een relevante verklaring voor geven jaar is hij gebruikt in het kader van het thema verandering en dit jaar diende hij als intro 1 b er is voor de waarnemer geen relevantie ductie op het project communicatie in de a staat in een onbenullig straatje naar het da k volgende paragraaf staat de instructie voor de van een huis te kijken b ziet dat en vraagt leerlingen waarin ook een meer gedetailleerde zich af waarom a dat doet is er bran d is er uitleg van het hierboven genoemde begrip een kat in nood op het dak hangt er iemand principe van relevantie uit het dakraam enzovoort kan b geen goe de verklarin g vinden dan zal hij a een rare kwast vinden hij kan op verschillende manie instructie voor leerlinge n ren reageren lachen agressief worden ge woon doorlopen en dergelijke de meeste mensen zijn erg gewend en ge hecht aan hun dagelijkse gewoonten die ge 2 een voorbeeld van het principe van relevan woonten geven vaak een gevoel van veilig tie bij het spreke n heid doe maar gewoon dan doe je al gek ge a vraagt b heb je nog een pils in de koel noeg het zou ook erg lastig zijn als de men kast of mag ik een pilsje b zal waarschijn sen in onze omgeving geen vaste gewoonten lijk concluderen dat a dorst heeft en een pilsje met ons zouden delen het zou me een rom wil en dat hij uit beleefdheid niet rechtstreeks meltje worden veel patronen in het dagelijkse commandeert geef mij een pilsje bij dit leven zijn cultureel bepaald er zijn landen op voorbeeld geldt dat a en b elkaar wat beter deze wereld waar ze raar zouden kijken als je moeten kennen anders zijn de eerstgenoemde iemand ter verwelkoming zou zoenen of als je vragen niet relevant a ls a een onbekende tegen jan en alleman in de betreffende taal bij gasmeteropnemer is zal b zulke vragen als het afscheid houdoe zou zeggen ook bijvoor onbeschoft en zinloos opvatten en dienover beeld als de andere persoon ouder dan jij was eenkomstig reageren bij ons handelen en spreken geldt het zoge naamde principe van relevantie relevantie misschien vind je zo n verhaal over het princi zin nut belangrijkheid dat wil zeggen men pe van relevantie maar gewauwel en zeg je sen vragen zich altijd af wat de zin van ander het ligt zo voor de hand waarom moet daar mans handelen en spreken is voordat ze rea een stencil over volgeschreven worden in geren als iemand anders doet dan normaal dat verband is het interessant op te merken zullen de anderen zich meteen afvragen waar dat de wetenschap het principe pas deze om hij zij dat doet of zegt als men de zin er eeuw heeft ontdekt en pas de laatste decennia niet van inziet geeft men de meest uiteenlo in de beschouwingen is gaan toepassen het pende reacties men moet lachen men wordt is een zeer handig begrip bij het bespreken agressief men haalt zijn schouders op men van het menselijk handelen het is net als met gaat de ander adviezen geven etcetera men de uitvinding van het wiel je moet er maar sen kunnen al agressief reageren op iemand opkomen die twee verschillende sokken aan heeft opdracht ter ve r duide l ijk i ng twee voorbeelden van het 1 bedenk een verandering die je voor ko rte tijd principe van relevantie b ij het waarnemen in je dagelijkse doen en laten invoert het hoeft geen grote verandering te zijn bijvoorbeeld 17 a neem overal je eigen kopje mee naar toe en bent en dan zonder hondje w eglopen drink slechts uit dat kopje sommige leerlingen maken er een compleet b kijk mensen niet aan als je praat straattoneel van w aarbij je als docent w el c ga een dag als punker of als discofreak of eens je hart vasthoudt een voorbeeld een als wat dan ook groep had zich verkleed als gangsters ze zou d zet een pruik op den op een druk terras in d en b osch op klaar e zeg bij het aannemen van de telefoon niet lichte da g zeer openlijk een koffertje met zak je naam je zegt alleen hallo jes nep heroine met elkaar uit w isselen ze f vraag mensen om een vuurtje bedank ze speelden het zo goed dat de mensen op het voor het mooie lichtje en blaas het uit terras het bizarre er niet van inzagen en zich enzovoort enzovoort nogal angstig of zeer terughoudend gedroe let goed op hoe de mensen op je verandering gen enkelen liepen zelfs weg om echte pro reageren maak notities afhankelijk van je ver blemen te voorkomen had voor de deal al een andering meteen of later je moet va n leerling als stille op het terras plaatsgeno minstens tien personen een reactie hebben je men hij zou een en ander in geval van nood mag ook samen met een groepsgeno o t e aan het publiek kunnen uitleggen een verandering proberen maak een uitgebreid de leerlingen mochten een experiment pas verslag en bespreek daarin ook of het principe gaan uitvoeren na toestemming van de do van relevantie op de reacties van toepassing cent dat was een verstandige maatregel is nota bene want zo konden minder subtiele ideeen in de het verslag moet in de klas voorgelezen meeste gevallen in de kiem worden gesmoord worden en het wordt ook beoordeeld als ook hebben we de leerlingen gevraagd bij on schrijfopdracht aangename reacties het doel van het experi bedenk niet een verandering waarbij je ment aan het betreffende publiek uit te schade kunt berokkenen met klompen lo leggen pen op een bowlingbaan om maar iets veel leerlingen waren zo enthousiast over hun geks te noemen experiment dat ze het eigenlijke doel uit het laat eerst de docent je plan goedkeuren oog verloren in hun verslagen was de uitdruk king het principe van relevantie nauwelijks te 2 zoek tien zinnen uit het dagelijkse taalver vinden het is dus handig om van tevoren te keer waarbij het principe van relevantie een beklemtonen dat er reflectie moet plaatsvinden duidelijke rol speelt of dat er op z n minst een conclusie in het verslag hoort een paar ouders waren niet zo blij met ons ex de praktij k periment ze waren bang dat het toch al ge bladderde blazoen van de hedendaagse jeugd de meeste leerlingen waren enthousiast over nog meer zou aftakelen of ze vonden het de opdracht ze waren nogal vindingrijk wat maar modernistisch gedoe betreft de onderwerpen enkele voorbeelden ik vind echter dat dit soort experimenten ook een uur als etalagepoppen in een etalage een plaats mag hebben in het onderwijs omdat gaan zitten ze leerlingen bewust maken van belangrijke mensen snoepjes aanbieden communicatieprincipes het gaat om meer dan mensen om een handtekening vragen voor om een verlate stuiptrekking van de jaren je verzameling zestig en als docent kun je er wel voor zor in de pauze tussen de leraren gaan zitten in gen dat leerlingen het niet te bont maken de docentenkamer snoepgoed dropjes toffees etc per stuk hierna volgt een gedeelte van het verslag van gaan kopen joanda van geffen zij schreef een van de be over de prijs onderhandelen in winkels luk tere verslagen omdat zij steeds probeert het te soms principe van relevantie te bespreken bij reisbureaus vragen naar vakantiereizen naar zuid afrika verkenningsopdracht bij principe van iemand vragen even je hondje vast te hou relevantie den terwijl je je rugzak aan het omdoen ons idee de stad ingaan en mensen alledaag 18 se vragen stellen die niet over komen met d e p rincipe van relevantie d e vrouw ant situatie woordt eerst ontkennend en krijgt daarna pas in de gaten wat voor idiote vraag haar vrouw van middelbare leeftijd is gesteld en vindt dat blijkbaar toch wel onze vraag heeft u een idee voor mij leuk antwoord ik zou het niet weten hoor kijkt wat verbaasd en arg w anend naar m an en vrouw van ongeveer 55 jaar ons geen fideel loopt iet w at lachend vraag zie boven verder a ntwoord ik niet maar je kunt ze best uit principe van relevantie d e reactie kwam een doos jatten ergens in een cafe of zo direct na onze vraag ze heeft dus eerst bezorgd he b je soms suiker niet echt nagedacht over de vraag wat la p rincipe van relevantie ook zij vindt een ter wel het geval was omdat ze w at reden voor onze vraag en ze antwoordt vreemd begon te lachen bij het tweede ont daarom serieus kennende antwoord 2 vrouw van middelbare l eeftijd onze vraag heeft u een idee voor ons antwoord nee t wordt ons ruw in het gez i cht gesmeten mevrouw loopt veront waardigd verder principe van relevantie de vrouw vroe g zich waarschijnlij k niet eens af of we ech t met dat probleem zaten maar was gewoo n zeer verontwaardigd dat we haar iets vroe gen dat nergens op s l oeg 3 man en vrouw ongeveer 65 jaar onze vraag heeft u een idee voor ons antwoord een idee nou nee maar wa t wil je eigenlijk voor een idee wij nou ge woon een idee tja vroeger hadden wij geen problemen met ons vervelen toe n werkten we allang op jullie leeftijd vroeger waren er ook grote gezinnen du s je had altijd wel iemand om iets mee te doen ikzelf kom uit een gezin van 17 kin deren waar er 12 van in leven zijn geble ven zo gaat het nog een poosje door uiteinde li teratuur lijk krijgen we de raad maar eens in het te lefoonboek te kijken naar instanties die j e etnometh o do log ie aan ideeen kunnen helpen principe van relevantie de man vond ee n garf i nke l w studies in etnomethodology en g l e duidelijke reden voor onze vraag en wild e wo od c li ff s n j pre n ti ce ha ll 1974 erg graag helpen de vrouw vond het maa r een vreemd gedoe gou l dner a lv i n w de nadere nde crisis van de wes terse so ciologi e b il tho ven ambo 1970 pp 2 5 6 26 1 4 vrouw onze vraag heeft u een suikerklontje voor theorie van taa l handelinge n ons antwoord bekijkt ons eerst wat argwa sea rl e jo h n r taalh andelin g en een taalfiloso fisch nend nee draa it zich schouderophalend essay utrec ht antwerpen spe c tr u m 1977 aul a om en loopt grinnikend verder boeken 592 19