Het beleidsdebat in het voortgezet onderwijs. Impressies uit de nascholingspraktijk

3 het beleidsdebat in het voortgezet onderwijs impressies uit de nascholingspraktijk yke meindersma ontmoetingen in de nascholingspraktijk1 de afgelopen jaren hebben mij geleerd dat leraren nederlands en leraren van de niet taalvakken enthousiast te maken zijn voor het debat ze blijken nieuwsgierig te zijn naar deze gespreksvorm en naar de moge lijkheden voor hun lespraktijk ze willen graag ook zelf ervaren hoe het is om te debatteren en zo hun eigen argumentatievaardigheid en spreek en luistervaardig heid aan die van collega s toetsen daar staat tegenover dat ze soms beslist niet wilden of durfden te debatteren en ook dat waren leerzame momenten ze ver wachten dat hun leerlingen veel plezier zullen beleven aan het debatteren en dege nen die met leerlingen gedebatteerd hebben bevestigen dat inderdaad bovendien ontdekken leraren soms tot hun eigen verrassing dat je van debatteren ongelooflijk veel leert at ik verder ervaren heb is dat men 1565 en dat het terug te voeren is op het sen bij het begrip debat aan heel franse debat dat woordenstrijd betekent uiteenlopende gespreks en discus in een debat staat iets op het spel er valt sievormen denken het in neder land iets te winnen van dale legt het accent op zo populaire televisieprogramma van de formele kant van het debat aan regels de vara het lagerhuis heeft wellicht gebonden openbare gedachtewisseling aan deze begripsverwarring bijgedragen er het woord openbaar valt op in deze defini wordt gesproken van lagerhuis debatten tie er is een derde partij publiek en of jury terwijl in het lagerhuis in wezen sprake is aanwezig bij een debat van een voor televisiekijkend nederland aan trekkelijke mix een vorm die iets van discus de brandende vraag blijft aan welke regels sie en debat in zich verenigt 2 het is natuur is die gedachtewisseling precies gebon lijk niet zo dat elke situatie waarin sprekers den daarover gaat dit artikel 3 en over de met elkaar van gedachte wisselen een vraag of het debat voor het onderwijs een debat genoemd kan worden wanneer ver betekenisvolle werkvorm kan zijn en een dient een gedachtewisseling nu het predi aantrekkelijke vorm om mondelinge taal kaat debat peter van der geer vertelt in vaardigheid te onderwijzen en te toetsen in een van zijn vele boeken over het debat de nederland bieden de eindtermen4 voor de kunst van het debat dat het woord debat bovenbouw havo vwo de hoogste jaren voor het eerst voorkomt in nederland in van het algemeen vormend secundair juli 2004 nummer 5 33e jaargang 4 onderwijs daar de mogelijkheid toe en de de vier kenmerken worden hieronder kort taalvaardigheidsmethodes speelden bij het toegelicht voor een uitvoeriger bespreking verschijnen in 1998 meteen al op die verwijs ik naar werken aan debatvaardighe mogelijkheid in debatteren met leerlingen den van der geer 1995 of de debatme een sprong in het duister of een betekenis thode van der geer engelfriet 2003 volle en aantrekkelijke keuze een stelling wat is een debat tijdens het debat wordt over een stelling gedebatteerd de stelling wordt van tevoren aan die begripsverwarring rond het debat bekend gemaakt zodat de debattanten wil ik graag een einde maken vandaar deze zich goed op het debat kunnen voorberei poging tot verheldering en definiering om den in werken aan debatvaardigheden bij een gedachtewisseling met recht te kun worden twee soorten stellingen onderschei nen spreken van een debat moet een aan den waardestellingen en beleidsstellingen tal kenmerken voorkomen elk kenmerk kan ik beperk me hier tot beleidsstellingen ook weer op verschillende manieren vorm krij al ben ik me er terdege van bewust dat ook gen en dat verklaart de verschillende debat waardestellingen interessante mogelijkhe vormen die in nederland en daarbuiten in den bieden voor de lespraktijk 5 groot brittannie en in de vs bestaan van der geer 1995 noemt de volgende vier beleidsstellingen beogen een verandering kenmerken van het debat van beleid x in beleid y het werkwoord moeten komt in dit type stelling voor zie 1 een stelling illustratie 1 in de politiek het bedrijfsleven 2 voor en tegenstanders en andere sectoren wordt dagelijks over dit 3 vaste spreektijden soort stellingen gediscussieerd 4 de beoordeling door jury en of publiek illustratie 1 voorbeelden van beleidsstellingen alle musea moeten gratis toegankelijk worden de maximumsnelheid op de snelweg moet verlaagd worden naar 80 km uur alle dierentuinen moeten gesloten worden leraren moeten jaarlijks vak didactische nascholing volgen ook ludieke beleidsstellingen zijn denkbaar bijvoorbeeld nederland moet belgie annexeren elke school moet zijn eigen fanfare krijgen 33e jaargang nummer 5 juli 2004 5 voor en tegenstanders voorbeeld wel op kan treden tijdens een dis cussie waarin het eigen standpunt verdedigd debattanten zijn in twee kampen verdeeld wordt wordt op deze manier voorkomen voor en tegenstanders beide kampen krij gen evenveel gelegenheid om hun argumen ten naar voren te brengen voor of tegen vaste spreektijden stander word je ongeacht je persoonlijke mening een debattant speelt dus een rol anders dan bij een discussie krijgen debat een voor of tegenstander leeft zich in de tanten een vaste spreektijd afhankelijk van argumenten die bij die rol passen in een de debatervaring en de mate waarin debat debattant moet in staat zijn tijdens een tanten zich hebben kunnen voorbereiden debatwedstrijd van rol te wisselen tijdens kan de spreektijd varieren debattanten met de voorbereiding moeten debattanten zich weinig ervaring kunnen goed uit de voeten dus in de argumenten van voor en tegen met een debatbeurt van 3 minuten naar standers verdiepen dit leidt tot het inzicht mate ervaring en voorbereidingsmogelijkhe dat aan elk beleidsvoorstel voor en nadelen den toenemen kan een beurt verlengd wor kleven en dat voor beide standpunten vaak den tot 5 of zelfs wel 10 minuten de wel iets te zeggen valt sterke emotionele beurten kennen een vast indelingsprincipe 6 betrokkenheid bij het onderwerp die bij zie illustratie 2 illustratie 2 opbouw van het debat debattant beurt tijd 1 ov voorstander 1 opzetbeurt 3 minuten 1 ot tegenstander 1 opzetbeurt 3 minuten 2 vv voorstander 2 verweerbeurt 3 minuten 2 vt tegenstander 2 verweerbeurt 3 minuten 1 at tegenstander 1 afsluitbeurt 2 minuten 1 av voorstander 1 afsluitbeurt 2 minuten opzetbeurt eerste betoog in de opzetbeurt krijgt elk team de gelegen gebracht worden wel subargumentatie heid om de bedachte argumenten naar tegen stander 1 mag in de eigen opzetbeurt voren te brengen zie illustratie 3 alle reageren op de argumenten van voorstan belangrijke argumenten worden ingebracht der 1 en hij of zij gebruikt deze beurt om na de opzetbeurten mogen geen eigen argumenten naar voren te brengen nieuwe hoofdargumenten meer naar voren juli 2004 nummer 5 33e jaargang 6 illustratie 3 voorbeeld van een opzetbeurt bij de debatstelling de legitimatieplicht vanaf 12 jaar moet verruimd ingevoerd worden 7 brengt voorstander 1 in zijn opzetbeurt de volgende argumenten naar voren we hebben te maken met een ernstig maatschappelijk probleem mensen voelen zich op dit moment onveilig op straat er vinden berovingen plaats mensen worden lastiggevallen door groepjes jongeren er worden in de openbare ruimte vernielin gen aangericht mensen vinden dat de overheid te weinig doet aan de bestrijding van de kleine criminaliteit mensen zijn op dit moment niet verplicht om vanaf 12 jaar legitimatie bij zich te dragen als dit wel het geval zou zijn zou het betekenen dat de politie in veel gevallen adequater op kan treden de daders van kleine ver grijpen kunnen meteen geidentificeerd worden en er kan proces verbaal opgemaakt worden dit nieuwe beleid zal doeltreffend zijn het blijkt in andere eu landen ook goed te werken de kleine criminaliteit wordt effectiever bestreden er zijn minder illegalen op straat ook is het beleid goed uitvoerbaar het is gemakkelijk om aan een geldig identificatiebewijs te komen jongeren vanaf 12 jaar zijn al gewend om een porte monnee bij zich te dragen en kunnen het identiteitsbewijs daarin bewaren grote nadelen zien wij niet alleen voordelen we verwachten dat de kleine crimi naliteit doeltreffend aangepakt kan worden en dat de veiligheid op straat vergroot zal worden verweerbeurt tweede betoog in de verweerbeurt proberen de tegenstan gen en zullen ze hun eigen argumenten ver ders van de stelling de argumenten van de woorden zie illustratie 4 tegenstanders voorstanders uit opzetbeurt 1 te weerleg hoeven in wezen alleen twijfel te zaaien illustratie 4 voorbeeld van een verweerbeurt het nieuwe beleid zal voor veel problemen zorgen het is onuitvoerbaar jongeren zullen hun identiteitskaart verliezen kinderen van 12 jaar zijn helemaal niet gewend een portemonnee bij zich te dragen als je je identiteitskaart verliest zal het veel moeite kosten om weer aan een nieuwe kaart te komen dan zit je einde loos op het gemeentehuis te wachten en het kost veel geld 33e jaargang nummer 5 juli 2004 7 het nieuwe beleid zal ook niet doeltreffend zijn in belgie is identificatie ook verplicht en daar heeft deze maatregel niet geleid tot vermindering van de kleine criminaliteit en een veiliger gevoel op straat wij denken bovendien dat het probleem niet zo ernstig is als geschetst wordt door de voorstanders en we denken dat het huidige beleid voldoet mensen zijn er al aan gewend om identificatie bij zich te dragen en de verplichting is niet nodig verder vinden wij dat er grote nadelen kleven aan dit voorstel voor nieuw beleid we zijn bang dat de verplichting tot discriminatie zal leiden de kans bestaat dat aan mensen zonder enige reden om identificatie gevraagd zal worden en dat is niet wat we in onze samenleving willen met elkaar afsluitbeurt derde betoog in de afsluitbeurt of conclusie geven de slaat de balans in eigen voordeel door in teams een samenvatting van het debat en illustratie 5 ronden de voorstanders in het maken ze de balans op vanzelfsprekend voorbeelddebat de laatste beurt af illustratie 5 voorbeeld van een afsluitbeurt geachte jury de keus moet voor jullie niet moeilijk zijn we prijzen onze oppo nenten voor de dapper geboden weerstand we gunden hun zelfs wat meer gelijk het heeft echter niet zo mogen zijn t valt ook niet mee een stelling te bestrijden waarvan van tevoren al vaststaat dat er weinig of niets tegen in valt te brengen ik verzoek de jury daar rekening mee te houden de beoordeling door jury de leidse school en of publiek er is bij het debat een derde partij in het de leidse school kenmerkt zich door een geding jury of publiek deze derde partij retorische benadering van argumentatieleer spreekt zich uit aan het einde van het wat wil zeggen dat ze vooral gericht is op debat de jury kan tot haar oordeel komen het opzetten produceren van overtuigende op basis van inhoud lees argumentatie en betogen voor een publiek dat gewonnen presentatie de jury moet zich objectief moet worden voor een standpunt ze is opstellen en het eigen standpunt uitschake niet normatief in die zin dat ze niet zoals de len de jury gebruikt voor haar moeilijke amsterdamse school uitgaat van een unifor maar belangrijke taak een juryformulier me ideale discussiesituatie maar van ver zoals in illustratie 8 schillende reele discussiesituaties bv juli 2004 nummer 5 33e jaargang 8 rechtszaak politieke vergadering bonset voorstander bent van invoering van nieuw e a 1999 p 9 10 de belangrijkste verte beleid om je bewijslast te dragen en de jury genwoordiger van de leidse school is te overtuigen en voor je te winnen ze antoine braet het debat past volledig bin beantwoorden de vraag meteen als voor nen de retorische traditie en een aantal van stander moet je overtuigende argumenten zijn publicaties zijn dan ook aan het beleids aanvoeren voor vier vaste punten dat zijn debat gewijd punten die logisch voortvloeien uit de bewijslast voor een beleidsvoorstel de vier braet schouw 1998 stellen hun lezers vaste punten krijgen een naam de vier de volgende vraag wat moet je doen als je standaardgeschilpunten zie illustratie 6 illustratie 6 standaardgeschilpunten vier standaardgeschilpunten 1 er bestaan in de huidige situatie min of meer ernstige problemen 2 deze problemen zijn oorzakelijk verbonden met het bestaande beleid inheren tie ze kunnen door de bestaande aanpak niet opgelost worden 3 het nieuwe beleid lost de problemen doeltreffend op 4 de eventuele nadelen van het nieuwe beleid wegen minder zwaar dan de voor delen voorstanders van invoering van nieuw alleen als dat lukt winnen ze het debat beleid moeten voor elk standaardgeschil tegenstanders hoeven slechts twijfel te punt overtuigende argumenten aandragen wekken aan een van de vier standaardge en zorgen dat de jury niet twijfelt aan de schilpunten om het debat te winnen in kracht van de argumentatie zie het voor schema illustratie 7 beeld dat hierboven beschreven staat illustratie 7 voor en tegenstanders van standaardgeschilpunten voorstanders tegenstanders bewijslast 1 bewijslast 1 er bestaan in de huidige situatie afzwakken van ernst of belang van de ernstige problemen problemen 33e jaargang nummer 5 juli 2004 9 bewijslast 2 bewijslast 2 deze problemen zijn inherent aan het betwijfelen of ontkennen van inheren huidige beleid tie bewijslast 3 bewijslast 3 het nieuwe beleid lost de problemen onuitvoerbaarheid aangeven of doel doeltreffend op treffendheid aanvallen bewijslast 4 bewijslast 4 de eventuele nadelen wegen minder zwaarwegende nadelen aangeven zwaar dan de voordelen braet schouw 1998 presenteren een basis van de aantekeningen op het formulier bruikbaar juryformulier zie illustratie 8 met kan na afloop van het debat de winnaar op behulp van dat formulier kan de jury de inhoud aangewezen worden de presentatie argumentatie van de voor en tegenstanders wordt niet in de beoordeling betrokken als gedurende het debat goed volgen en op met dit formulier gewerkt wordt illustratie 8 juryformulier 1 ov 1 ot 2 vv 2 vt 1 at 1av naam naam naam naam naam naam punt 1 er bestaan ernstige problemen punt 2 problemen zijn inherent aan het huidige beleid punt 3 het nieuwe beleid lost de problemen doeltreffend op punt 4 punt 4 voordelen wegen nadelen zwaarder dan de nadelen juli 2004 nummer 5 33e jaargang 10 alle argumenten die bij de vier standaardge beurten opzetbeurt verweerbeurt en schilpunten naar voren worden gebracht in afsluitbeurt de opzetbeurten kunnen in de loop van het debat gevolgd worden door de juryleden bij andere vakken dan nederlands is het door horizontaal met elke argument mee te leren debatteren geen doel op zichzelf schrijven belangrijk is dat de debattanten maar dient het debat om de standpunten goed labellen ze moeten expliciet vermel en daarbij behorende argumenten over een den met welk geschilpunt ze bezig zijn en maatschappelijk relevant probleem zoals op welk argument van het andere team ze genetische manipulatie of kloneren te ver reageren dat labellen blijkt voor leerlingen helderen bij vakken als geschiedenis en leraren best lastig te zijn en vereist enige godsdienst of natuurwetenschappen is het training braet schouw 1998 hebben zeer wel denkbaar dat het debat als werk een mooi voorbeeld opgenomen van een vorm ingezet wordt om lessen afwisselen door een jurylid ingevuld schema der te maken en leerlingen te stimuleren en te motiveren om zich in relevante onderwer bij het debatteren in de bovenbouw havo pen te verdiepen ze zullen op die manier vwo is het aan te bevelen om te werken met hun kennis over het onderwerp vergroten de vier standaardgeschilpunten deze pun en zichzelf een mening vormen ten geven leerlingen houvast ze structure ren hun denken als ze zich voorbereiden op het debat ze werken tijdens de voorberei beoordelen van debat ding op het debat de vier standaardgeschil punten af en bedenken bij elk punt argu vaardigheid menten ook tijdens de uitvoering geven de vaste geschilpunten steun bij het opbouwen het voert te ver om in het kader van dit arti van met name de opzetbeurten ik raad kel uitvoerig in te gaan op het beoordelen leerlingen altijd aan om per vast geschilpunt van debatvaardigheid wel wil ik benadruk een systeemkaartje te gebruiken waarop ze ken dat het bij het beoordelen van monde alle argumenten en subargumenten die bij linge taalvaardigheid bijvoorbeeld in het dat geschilpunt horen noteren terwijl ze schoolexamen 8 noodzakelijk is om gebruik spreken houden ze de kaartjes in de hand te maken van een valide beoordelingsinstru tot slot geven de standaardgeschilpunten ment die noodzaak wordt onder andere ook de jury houvast bij het aanwijzen van de ingegeven door het feit dat het nodig zal zijn winnaar op inhoud met collega of leerling beoordelaars te werken en dat kan alleen als je met elkaar toch maakt deze structurering het debat heel goed weet waar je precies op let ook ingewikkeld het vraagt veel van de daarbij is een instrument onontbeerlijk als analysevaardigheid van leerlingen als leer de beoordelaars allemaal met hetzelfde lingen aangeven dat ze het te ingewikkeld observatie beoordelingsformulier werken vinden om aan de hand van de vier stan zetten ze op dat moment als het ware alle daardgeschilpunten te debatteren is het maal dezelfde bril op en dat vergroot de mogelijk om hier tijdens het debat niet volle betrouwbaarheid van het oordeel dig het accent op te leggen de invulling bestaat dan uit de hierboven in grote lijnen voor het beoordelen van mondelinge taal beschreven inhoud van de verschillende vaardigheid zijn verscheidene instrumenten 33e jaargang nummer 5 juli 2004 11 ontwikkeld in bijlage 1 en 2 zijn twee instrumenten zijn met hetzelfde doel ont beoordelingsinstrumenten opgenomen het worpen en toch zeer verschillend van aard eerste is ontwikkeld door braet 1991 het de leraren met wie ik gewerkt heb kiezen tweede door van gelderen en oostdam over het algemeen soms in tweede 1994 in illustratie 9 staat het beoorde instantie voor het hieronder afgedrukte lingsformulier afgedrukt dat door mijzelf in instrument ze vinden het werkbaar omdat gesprek met leraren nederlands en mede het concreet is en omdat de aandachtspun auteurs 9 van kiliaan ontwikkeld is bij de ten binnen elke categorie houvast bieden en herziening van de taalmethode in 2001 de de aandacht richten illustratie 9 beoordelingsformulier debat inhoud 5 4 3 2 1 noemt definieert en interpreteert de stelling opzetbeurt 1 zet de case helder neer aan de hand van de vaste geschilpunten opzetbeurt 1 reageert op de punten uit de eerste beurt en brengt eigen argumenten naar voren opzetbeurt 2 reageert op opzetbeurt en verstevigt eigen argumentatie verweerbeurten maakt de balans op afsluitbeurt voert geen nieuwe punten aan afsluitbeurt maakt in de argumentatie gebruik van voorbeelden vergelijkingen cijfers persoonlijke ervaringen noemt bronnen structuur 5 4 3 2 1 begint de beurt met een goede openingszin kondigt de structuur aan van de beurt en houdt zich eraan maakt gebruik van signaalformuleringen rondt de beurt af met een conclusie en een pakkende slotzin strategie 5 4 3 2 1 geeft aan op welk argument hij zij reageert probeert argumenten van het andere team te weerleggen valt de juiste punten van de bewijslast aan opzetbeurt 2 verweerbeurten vult de beurt goed juli 2004 nummer 5 33e jaargang 12 presentatie 5 4 3 2 1 presenteert op levendige wijze gebaren ondersteunen de inbreng richt zich tot jury publiek is prettig om naar te luisteren is duidelijk verstaanbaar taalgebruik 5 4 3 2 1 maakt complete zinnen is goed te begrijpen hieronder volgt de toelichting bij het beoor en in de afsluitbeurt de overige aandachts delingsinstrument voor leerlingen die in de punten zijn voor de observator en voor herziene druk van kiliaan informatieboek voorstander 1 als het om de beoordeling opgenomen zal worden in 2003 van de bijdrage van de laatste gaat niet van belang op dit beoordelingsformulier tref je vijf cate gorieen aan die bij de beoordeling van bij de structuur gaat het erom dat je laat debatvaardigheid een rol spelen degene zien dat je in staat bent een beurt logisch en die een debatbeurt vult wordt beoordeeld overzichtelijk te ordenen heel belangrijk op de inhoud van de beurt de structuur of niet in de laatste plaats voor de jury daar opbouw van de beurt de door het team bij is dat je gebruikmaakt van signaalformu gekozen strategie de manier van presente leringen en dat je benoemt wat je gaat ren en het gebezigde taalgebruik doen door formuleringen te gebruiken zoals geachte jury ik reageer nu op het bij de inhoud gaat het erom dat je laat zien door voorstander 1 naar voren gebrachte dat je weet hoe een debat in elkaar zit dat argument bij bewijslast 4 voorstander 1 je weet wat er in de verschillende beurten betoogde dat de voordelen van het nieuwe aan de orde dient te komen dat je je inhou beleid opwegen tegen de nadelen maar delijk adequaat hebt voorbereid relevante ziet daarbij een zeer belangrijk nadeel over bronnen hebt geraadpleegd en dat je ver het hoofd namelijk dat kregen informatie en argumenten juist hebt ondergebracht bij de vaste geschilpunten bij strategie gaat het om de mate waarin bij deze categorie staat in het beoordelings argumenten van het andere team weerlegd formulier aangegeven waar tijdens de ver worden om keuzes die gemaakt worden schillende beurten op gelet moet worden door de tegenstanders als het gaat om het de beurten zijn cursief gedrukt als een aanvallen van de poging tot invoering van observator bijvoorbeeld voorstander 1 nieuw beleid de manier waarop je reageert observeert dan let diegene dus op de bij op drogredenen en de manier waarop de drage van de voorstander in opzetbeurt 1 gegeven tijd benut wordt 33e jaargang nummer 5 juli 2004 13 bij presentatie gaat het om de manier waar een kringetje om een 3 betekent voldoen op je de beurt presenteert belangrijk is de niet echt goed maar ook niet echt daarbij het enthousiasme dat je uitstraalt je slecht wie allemaal drietjes scoort haalt lichaamshouding ondersteuning door mid een 6 del van gebaren het oogcontact dat je een kringetje om een 1 betekent slecht maakt met de juryleden een kringetje om een 5 betekent goed een kringetje om een 2 betekent matig bij taalgebruik gaat het om de zinnen die je minder dan zou moeten maar ook niet echt maakt en de woorden die je kiest zijn de slecht zinnen grammaticaal juist lopen ze vlot en een kringetje om een 4 betekent ruim vol is het goed te begrijpen wat je zegt tijdens doende meer dan gewoon maar niet echt een debat komt het erop aan dat je heel geweldig goed precies en begrijpelijk formuleert aan het eind van het debat hebben de binnen elke categorie staan aandachtspun observatoren het beoordelingsformulier ten ze zijn hierboven al ter sprake geko voor degene die ze geobserveerd hebben men die punten zijn bedoeld om de aan ingevuld dan gaan de observatoren die dacht van de beoordelaar te richten op dezelfde debattant hebben beoordeeld bij bepaalde zaken op die manier letten alle elkaar zitten gezamenlijk vullen ze het beoordelaars op hetzelfde ze zetten als het definitieve formulier in dat formulier wordt ware allemaal dezelfde bril op als ze naar de ingeleverd bij de leraar en of staat centraal debatbeurten kijken bovendien maken de bij de nabespreking van het debat in de aandachtspunten voor degene die aan het klas debat deelneemt duidelijk waar hij zij op beoordeeld wordt dat geeft houvast bij de voorbereiding en uitvoering van het debat leraren nederlands omarmen en op de ingevulde formulieren kun je na afloop met een oogopslag zien wat je zwak het debat hoe komt dat ke punten waren de volgende keer weet je dus wat je anders moet proberen te doen de leraren nederlands waar ik in dit artikel over sprak waren stuk voor stuk op zoek het kan zijn dat niet alle aandachtspunten naar een nieuwe invulling dat is iets anders tijdens het debat een rol spelen en dat ze dan leerlingen elk jaar een keer een presen niet alle meegewogen kunnen worden bij tatie laten houden van het onderwijs in het scoren van een categorie dat is niet mondelinge taalvaardigheid zij omarmen erg er blijven binnen elke categorie genoeg massaal het debat welke verklaring kan ik aandachtspunten over waarop wel daarvoor geven op basis van wat ik in de ge scoord kan worden en op basis waarvan samenwerking met leraren ervaren heb durf een 5 4 3 2 of 1 voor de gehele categorie ik daar een aantal uitspraken over te doen omcirkeld kan worden ik denk dat leraren zich realiseren dat het op het beoordelingsformulier kunnen je debat verwant is aan de betogende presen medeleerlingen en je leraar op een eenvou tatie het debat als een opeenvolging van dige manier aangeven wat ze van jouw een aantal korte presentaties en dat is debatbijdrage vinden bekend terrein dat maakt de overstap van juli 2004 nummer 5 33e jaargang 14 de presentatie naar iets nieuws minder ook deze vorm van mondelinge taalvaardig groot en minder bedreigend maar ze kwa heid biedt mogelijkheden om samen te wer men wel voor iets nieuws dat nieuwe biedt ken voorstanders en tegenstanders kun het debat in ieder geval in ruime mate denk nen in strikt gescheiden groepen of in aan het spelelement tweetallen het debat voorbereiden tijdens de uitvoering wordt in duo s gewerkt het spelelement van het debat is aantrekke lijk het debat is een wedstrijd dat beleven het accent ligt sterker nog dan bij discussi leraren zelf ook als aantrekkelijk en afwisse eren op argumentatie leerlingen moeten lend voor leerlingen is het deelnemen aan snel kunnen analyseren wat de argumenta een wedstrijd net zo aan tie van het andere team waard is subjectie trekkelijk het stimuleert en ve argumentatie signaleren oorzaak het spelelement motiveert ze gevolg redeneringen kritisch beschouwen van het debat is valse vergelijkingen ontmaskeren enz dat aantrekkelijk leraren ervaren zelf hoe zijn vaardigheden die ze ook kunnen inzet ontzettend veel ze leren ten bij het lezen van argumentatieve tek van het debatteren ze sten realiseren zich dat ze heel goed kunnen verantwoorden dat ze tijd leraren zijn huiverig voor de chaos die kan inruimen voor het debat omdat leerlingen ontstaan tijdens een discussie hoe beoor er veel van leren het debat traint leerlingen deel ik die leerlingen als ze allemaal door in het scherp luisteren precies formuleren elkaar gaan praten wat doe ik met leerlin sterk argumenteren kritisch denken en ana gen die niks zeggen of er niet tussen kun lyseren en vaardig spreken nen komen hoe krijg ik tijdens een discus sie een goed beeld van wat iedere leerling het beleidsdebat biedt leerlingen houvast waard is bij het debat spelen deze ze krijgen te maken met een vaste structuur gedachten in mindere mate een rol vier vaste geschilpunten indeling in beur ten en vaste spreektijd dat geeft zeker heid leerlingen die niet gemakkelijk spre tot slot ken in een groep en er tijdens een discussie bijvoorbeeld haast niet tussen komen weten in ieder geval dat ze hun zegje kun ik heb in dit artikel verslag gedaan van mijn nen doen ervaringen als nascholer met workshops en cursusbijeenkomsten leerlingen spelen als ze deelnemen aan over discussie en debat leerlingen spelen een debat een rol ook dat kan een voor de voorkeur van veel als ze deelnemen deel zijn bijvoorbeeld voor spreekangstige leraren nederlands en aan een debat leerlingen ze staan of zitten daar niet als leraren in de niet taalvak een rol zichzelf maar spelen dat ze voor of tegen ken voor het debat heeft stander zijn dat zorgt voor een zekere dis mij niet verrast ik ben er tantie en dat maakt het debat minder natuurlijk ook blij mee hun enthousiasme bedrei gend dan de discussie stemt mij optimistisch over de vernieuwing 33e jaargang nummer 5 juli 2004 15 van het onderwijs in mondelinge taalvaar zet kunnen worden en op die manier voor digheid en de variatie in werkvormen in betekenisvolle aantrekkelijke en afwisselen andere vaklessen ik ben ook optimistisch de lessen met een enorme inhoudelijke gestemd over de aandacht en tijd die in de diepgang kunnen zorgen gelukkig bieden toekomst zullen gaan naar het onderwijs in noord nederlandse lesmethodes voor het mondelinge taalvaardigheid in de boven vak nederlands een stevige ondersteuning bouw havo vwo tegelijkertijd doet die voor aan leraren die met leerlingen willen discus keur voor het debat de discussie geen sieren of debatteren er is inmiddels vol recht ook de discussie kan het onderwijs in doende voorbeeldmateriaal voorhanden er mondelinge taalvaardigheid in de onder zijn vele bruikbare publicaties verschenen en bovenbouw een nieuwe impuls geven en andere bronnen beschikbaar gekomen met name het accent op samenwerken en zie bibliografie leraren zijn in de gelegen cooperatie strookt uitstekend met de heid om nascholing te volgen op dit terrein studiehuis gedachte leraren hoeven niet om materiaal verlegen te zitten en ze hoeven geen seconde te twij ik ben ervan overtuigd dat zowel de discus felen als ze overwegen in hun lespraktijk sie als het debat ook bij andere vakken ik aandacht te besteden aan discussie of noemde geschiedenis godsdienst en debat succes en plezier zijn verzekerd natuurwetenschappen als werkvorm inge yke meindersma p a onderwijscentrum vrije universiteit de boelelaan 1105 nl 1081 hv amsterdam y meindersma ond vu nl noten 1 tijdens nascholingscursussen discussieren en debatteren aan onderwijscentrum vu toen nog ido vu in 2000 en 2001 in company cursussen over het debat in de bovenbouw tussen 2001 en 2004 levende talen middag over beoordelen van presentatie discussie en debat oordelen delen in mei 2001 hsn november 2001 en 2003 tijdens de gpd van het iclon in leiden in 2004 meer dan 200 leraren nederlands en leraren in de niet taalvakken uit het hele land de laatsten in het kader van de omscholingscursus tot leraar algemene natuurwetenschappen gegeven door cris bertona leraar aan onderwijscentrum vu 2 kenmerk van het debat dat in de lagerhuis debatten terugkomt doel is eigen standpunt handhaven en verdedigen het gaat om winnen en publiek overtuigen van eigen gelijk kenmerk van de discussie de beurt nemen of vragen aan de voorzitter als het zo uitkomt er wordt niet met vaste beurten gewerkt juli 2004 nummer 5 33e jaargang 16 3 dit artikel is een bewerking en actualisering van het artikel dat ik geschreven heb ter gelegenheid van het afscheid van cor geljon en dat verschenen is in de gele genheidsbundel liber amicorum voor een bevlogen vakdidacticus cor geljon onder redactie van dick schram ido vu februari 2002 4 in de eindtermen binnen domein b mondelinge taalvaardigheid en subdomein een discussie staat de discussie kan het karakter hebben van een groepsdis cussie een debat of een combinatie van groepsdiscussie en debat bij de groeps discussie ligt de nadruk meer op de cooperatie bij het debat meer op het beargu menteerd verdedigen dan wel bestrijden van een bepaald standpunt bron voorlichtingsbrochure havo vwo slo december 1996 p 55 5 met dank aan hans goosen die mij tot dit inzicht gebracht heeft 6 ook debatten met een opbouw in 5 of 8 beurten komen voor 7 de voorbeelden komen uit kiliaan informatieboek p 121 131 en van de video band die bij de herziening van kiliaan in 2003 is gemaakt op die video is een voorbeeldig beleidsdebat te zien dat opgenomen is in 1998 leerlingen nemen deel aan het nederlands kampioenschap debatteren voor middelbare scholieren de band is te bestellen via ook de herziening van kiliaan heeft een prachtband opgeleverd leerlingen uit 5 vwo van het rijnlands lyceum in oegstgeest debatteren over de stelling legitimatieplicht vanaf 12 jaar moet verruimd ingevoerd worden op deze band is ook een probleemoplossende discussie te zien uitgevoerd door leerlingen uit 6 vwo van dezelfde school 8 als het debat op havo vwo opgenomen wordt in het schoolexamen mondelinge taalvaardigheid is er behoefte aan meer dan een juryformulier de eisen die aan de mondelinge taalvaardigheid van leerlingen in de bovenbouw havo vwo gesteld worden gaan immers verder dan scherp kunnen argumenteren alleen 9 kees de heer henk van roozendaal en kees van velzen bibliografie bonset h janssen m van de kerkhof a 1999 argumenteren in de tweede fase een handreiking voor leraren nederlands enschede slo braet a 1991 betogen en debatten over maatschappelijke problemen levende talen nr 460 33e jaargang nummer 5 juli 2004 17 braet a berkenbosch r 1989 debatteren over beleid groningen wolters noordhoff braet a 1995 textuur groningen wolters noordhoff braet a schouw l 1998 effectief debatteren groningen wolters noordhoff de heer k meindersma y van roozendaal h van velzen k 2003 kiliaan methode taalvaardigheid nederlands voor de tweede fase havo vwo thieme meulenhoff tweede herziene druk meindersma y de heer k van roozendaal h van velzen k 1995 kiliaan methode taalvaardigheid nederlands voor de tweede fase havo vwo thieme projectgroep nederlands v o 2002 nederlands in de tweede fase een praktische didactiek bussum coutinho van der geer p m 1995 werken aan debatvaardigheden utrecht lemma van der geer p m 1999 het lagerhuis de kunst van het debatteren utrecht antwerpen kosmos z k uitgevers van der geer p e a 2001 op weg naar het jeugddebat werkboek voor jongeren thieme meulenhoff van der geer p e a 2001 op weg naar het lagerhuis werkboek debatteren voor scholieren thieme meulenhoff van der geer p 2002 de kunst van het debat den haag sdu uitgevers gewijzigde druk van der geer p engelfriet r 2003 de debatmethode s gravenhage reed business information bv van eemeren f h grootendorst r snoeck henkemans a f 2001 argumentatie inleiding in het analyseren beoordelen en houden van betogen martinus nijhoff tweede herziene druk van gelderen a oostdam r 1994 mondelinge taalvaardigheid nederlands referaat debat en discussie in de bovenbouw van havo en vwo bussum coutinho websites die een bezoekje waard zijn debat nl debat org debatinstituut nl jeugddebat nl vara nl ownhlagerhuis juli 2004 nummer 5 33e jaargang 18 bijlage 1 beoordelingsformulier debat inhoud 0 15 30 45 60 1 goed gedocumenteerd nee nee matig ja ja 2 goed geredeneerd nee nee matig ja ja 3 goed gereageerd nee nee matig ja ja presentatie 0 10 20 30 40 4 begrijpelijk nee nee matig ja ja 5 aantrekkelijk nee nee matig ja ja bron braet 1991 bijlage 2 beoordelingsschalen debat 1 overtuigingskracht 1 2 3 4 5 niet overtuigend deels overtuigend zeer overtuigend 2 strategiekeuze 1 2 3 4 5 verkeerde punten maakt soms een goede punten verdedigd of aangevallen verkeerde keuze aangevallen of verdedigd 3 overdracht 1 2 3 4 5 saai geen rekening neutraal weinig levendig houdt met voorkennis publiek rekening met rekening met voorkennis publiek voorkennis publiek 4 spreekgemak 1 2 3 4 5 valt vaak en lang valt wel eens stil vlot en vloeiend stil veel haperingen hapert wel eens nauwelijks haperingen 5 verstaanbaarheid 1 2 3 4 5 slikt veel in veel is soms moeilijk te helder en scherp onverstaanbaar niet verstaan beetje gearticuleerd alles is luid genoeg binnensmonds moeiteloos te verstaan bron van gelderen oostdam 1994 33e jaargang nummer 5 juli 2004