Het ereste boek van Jostein Gaarder en andere jeugdliteratuur

koos hawinkels het eerste boek van jostein gaarder en andere jeugdliteratuur in het eerste nummer van de vorige jaargang heb ik u verteld wat ik vond van de wereld van sofie va n jostei n gaarder inmiddel s heef t uitgeve r houte kiet fontein ook het eerste manuscript van gaarder op de markt gebracht het geheim van de kaarten mee r dan het andere draait dit boek om het avontuur meer ook dan in het vorige boek blijven hier raadsels onopgelost ik vermoed dat gaarder e r zelf ook niet meer helemaal uitgekomen is maar dit geheim van de kaarten is wel spannender dan de wereld van sofie hans thomas de hoofdpersoon maak t same n met zij n vade r een rei s va n arendal i n noorwegen naar athene om zijn moeder te zoeken die vader is oud zeeman e n ee n rasecht e filosoof di e graa g me t zij n zoo n gesprekke n voert waari n zinne n vorkome n als waa r komen wezen s al s jij e n i k toc h vandaan hans thomas heb je daar wel eens over nagedacht en dat nadat hij eve n tevoren een sigaret heeft opgestoke n e n naa r de nachtelijke hemel kijkend het gespre k heef t geopen d met de onsterfelijke zinnen wi j stelle n niet veel voor m n jongen wij zij n maa r piepkleine legofiguren di e in ee n oude fiat va n arenda l naa r athene kruipen ha op ee n erwt daarbuiten buiten dat zaadje waar we op leven hans thomas bestaan miljarden sterren stelsels en elk sterrenstelse l bestaa t wee r ui t honderde n miljarde n sterren god mag weten hoeveel planeten er zijn de zoon ongeveer 10 11 jaar lijkt me vind dan ook dat de overheid hem wel een toelage zou mogen geven als staatsfilosoof vade r speculeert graag over de eerste vraag van de oude cate chismus waarto e zij n wi j o p aarde alleen hij wee t het antwoord niet of in elk geval niet zeker op hun reis naar athene krijgt han s thomas ergens bij d e zwitserse grens een loep van een dwerg die hen bovendien naar een godvergeten oord stuurt dorf geheten daar ontvangt hij van de lokale bakker een broodje waarin een minuscuul boekj e verstop t zit dat hij allee n maar kan lezen met behulp van die gekregen loep dat verhaal lijkt eve n oneindig als dat van michael ende want he t gaa t ove r ee n van bakke r o p bakke r overgeleverd e geschiedeni s waarin hans thomas de volgende schakel blijkt te moeten zijn begonnen bi j ene frode die schipbreuk lee d en niet op het eilan d va n de vorige dag aan spoelde maar wel op een plaats die zich geheel naar zijn denkbeelden leek te voegen daar schiep hij zich als een onvervalste robinson een eigen wereld zozeer zelfs dat zijn enige gezelschap zijn speelkaarten uiteindelijk leven d werden min of meer doordat zij zijn verbedding gingen realiseren zo n soort verhaal dus de gegevens erover krijgt hans thomas zoals gezegd van een rare bakker in dorf en dan blijkt da t zijn opa zijn vade r en moeder en hijzelf ee n cruciale rol spelen in de voortzetting van dit oneindige verhaal heel spannend maar voo r volwassenen va n mijn karakterstructuu r oo k we l wat erg opgelegd en braaf op dat moment vond ik het onvoorstelbaar tries t 83 hawinkels het eerste boek van jostein gaarder dat wij mensen zo gemaakt waren dat we gewend raken aan zoiets onbegrijpe lijks al s leven bovendie n lees t hans thomas i n wa t hi j he t broodboekje noemt verrassend gedetailleerde al uitgekomen voorspellingen over zichzelf en zijn familie maar dat maakt het voor jeugdige lezers waarschijnlijk juist er g spannend het boek dient vooral als drager van een groot aantal filosofische o f ontologi sche vragen en bespiegelingen en dat maakt het voor grote lezers best inte ressant he t gekk e is namelijk dat a l d e kleine ergernissen waarva n i k n u verslag doe toch niet hebben verhinderd dat ik het geheel nogal sne l en met plezier heb uitgelezen alleen naderhand als je nog eens op je gema k pro beert all e losse eindjes aa n elkaa r t e knopen da n be n je wa t teleurgesteld maar je kun t natuurlij k oo k zegge n dat he t ee n boek i s da t gelukki g mee r vragen stelt dan het pretendeert te kunnen beantwoorden en dat zou wel eens goed kunnen aansluiten bij wat jeugdige lezers het liefste willen dickens kerstverhaal opnieuw vertaald daarna betrokken z e him stelling ze staken hun lepel in de mond omdat ze anders voo r hun beurt om een stu k gan s zoude n hebbe n geschreeuwd te n slotte werden de borden neergezet en werd er gebeden op het gebed volgd e een ademloze stilt e toen mevrouw xx x zic h met een trage blik op het voor snijmes opmaakt e om dit in de borst van de gans te zetten maar toen z e dit deed en de vulling eindelijk i n de lang verwachte stroom naar buiten golfde ging er aan de hele tafel een gemompel van verrukking op voor diegenen onder ons die deze tekst met of zonder enig rondtasten in het geheugen herkennen is er vreugdevol nieuws van dit wereldberoemde ver haal i n proza van de auteur die als geen ander de kunst verstond om weelde rig lekker eten te beschrijven liefs t tegenove r maagkrampe n veroorzakend e honger is een schitterende nieuwe editie uitgekomen uiteraard tegen kerst mis vorig jaar een magnifieke gebonde n editie met stofomsla g e n leeslint de vertaling i s van theo buckinx u kunt aan bovenstaand fragment zel f beoordele n of u die mooi vindt maar het bijzonderste is dat de uitgave geillustreerd is door quen tin blake de uitgever zegt weliswaar dat deze hiermee een heel nieuw terrei n betreedt het literaire boek voor volwassenen maar mij lijkt dat deze titel nou juist oo k ee n kinderboek is de illustraties zij n va n d e va n blak e bekend e soort prachtig voor de liefhebbers vol berekende slordigheid maar daardoor ook vol expressie een wegloopverhaal met zin in tegenstelling to t wat de titel wellicht bij u oproept is morgenster va n el len tijsinger een intriest verhaal thomas is een jongen die slachtoffer i s van de omstandigheden zij n moede r is kort na zijn geboorte overleden hij ka n het met de nieuwe vriendin va n zijn vade r wel redelijk vinden maar wil ei genlijk minder bemoederd worden dan zij doet op school is hij zo n beetje de knapste van de klas maar doordat zij n vade r werkeloos is en dus arm heef t hij de bijnaam thomas tweedehands daarbij is hij niet zo vreselijk assertief 84 hawinkels het eerste boek van jostein gaarder en dus een gewilde prooi van een clubje etters die hem bij elke voorkomende gelegenheid treiteren in elkaar slaan zijn fiets vernielen etc hij komt dan in contact met een zwerfster rosa die zichzelf d e morgenste r noemt thomas idealiseer t di t vrije bestaan en besluit va n huis weg te lopen en een leven op straat te gaan leiden dat lukt hem natuurlijk niet en aan het eind van het verhaal keert hij dan ook weer naar huis terug het verhaal leest als een trein geen literaire hoogstandjes maar nogal nuch ter va n toon levendige dialogen passend bij het onderwerp de thematiek pogingen om een eigen leven in vrijheid op te bouwen zal jongeren wel aan spreken pesten op schoo l en zwerfjeug d zij n actuel e onderwerpen du s he t lijkt me zeer geschikt voor brugklassen en tweede klassen onafhankelijk zij n in voormalig kongo u herinnert zic h dat er de laatste tijd noga l wa t t e doen is gewees t ove r d e manier waaro p nederland zijn kolonoiale verleden heeft o f juist niet heeft verwerkt waarschijnlijk daardoo r trof mij in het stapeltje toegestuurd e boe ken een flaptekst die vermeldde dat het ging om een jongen van dertien die het onafhankelijk worde n van kongo meemaakte het betreft ceciel vanderstrae ten sinaasappel metpili pil het koloniale leven van de familie va n paul va n loo wordt onderstebove n gegooid als de onafhankelijkheid va n kongo betekent dat achtereenvolgens de werklui niet meer komen opdagen waardoor zijn moeder zelf huishoudelij k werk moet doen zijn vader zelf met de pickup truck naar de stad moet om in kopen te doen en de militairen uit blijken t e zijn op wraak op die verdomd e vlamingen hijzelf i s in kongo geboren heeft een inheemse jongen als beste vriend kent een groot aantal negertalen en heeft voora l beklemmende herin neringen aan een verblijf i n vlaaanderen genoeg ingredienten dus voor een conflictueus verhaa l over verscheurd wor den tussen eigen en vreemde cultuur maar het verhaal is nogal mager er gebeurt erg weinig spannend i s het meestal niet en de enige keer dat er een echt avontuur lijkt aa n te komen loopt het op niets uit een goed boek over voormalig joegoslavie els de groen heeft vana f he t begin van haar schrijversloopbaan voora l poli tieke en sociale conflicten en problemen beschreven aanvankelijk noga l op pervlakkig maa r langzamerhan d me t wa t mee r karaktertekenin g e n ontwikkeling na de problemen van o a kinderen in belfast en kinderen van een drankzuchtige moeder heeft z e zich nu gestort op voormalig joegoslavie en het is een alleraardigst boek geworden drie jongens en twee meisjes zij n op de vlucht voor het oorlogsgeweld en belanden in een verwoest en verlaten dorp de enige die daar nog woont is de tante van een van de jongens zij is oud rectrix van een gymnasium in sarajevo en woont nu als weduwe van een tandarts in de bouwval va n wat haar huis is geweest om te overleven maar vooral o m voedse l t e verzamelen voo r d e vijf jonge mensen di e zich op de berg bove n he t dor p schui l houden moe t z e voo r all e partije n di e mi n o f meer beurtelings langskome n he t tuig toneel spele n over met welke parti j 85 hawinkels het eerste boe k va n jostein gaarde r ze het houdt en vooral veel slovovitsj schenken dat loopt natuurlijk verkeer d af e n n a haa r dood al s d e jongens gevange n genome n zijn gaa n d e twe e meisjes op weg naar split aan de kust later voegen twee van de drie jongens zich daar bij hen en gaan ze samen naar familie va n een van hen in ee n vis serdorpje waar het nooit oorlog geweest was tuig maak t invoelbaa r wa t het betekent o m t e moeten leve n temidde n va n volslagen onbegrijpelijke broedertwisten niemand is onschuldig en ook ge wone mensen worden zonder dat ze er zelf erg in hebben meegesleept in een racistische oorlog waar niemand om heeft gevraagd alle eekhoornverhalen van toon teilegen een boek dat iedere recensent zal verzoenen met zijn wat tobberige bezigheden is de heruitgave van alle verhalen over de eekhoorn e n de andere dieren di e toon teilegen vanaf 1984 heeft gepubliceerd en nog 12 niet eerder versche nen verhale n o p de koop toe dat alle s verlucht me t illustraties va n manc e post waaronder ook enkel e nieuwe om te lezen te herlezen en om voor t e lezen de geheel eigen toon en sfeer va n deze verhalen maakt de lectuur tel kens weer spannend in niets lijken z e op de traditionele dierenverhalen het is allemaal al vaker gezegd een geschenk uit de hemel zeker voor armlastige schoolbibliotheken voor wie aan dit alles nog niet genoeg heeft is alweer een nieuwe tellegen verschenen de verjaardag van de eekhoorn alleen al de opsomming van de taarten die de eekhoorn bakt voor zijn gasten en de costuums die diezelfde gas ten uitzoeken met de gedachte in hun hoofd zoal s ik er zal uitzien zo heef t nog nooit ieman d eruitgezien maken het lezen van dit boekje to t een feest en de bijzondere verhouding va n de eekhoorn en de mier krijgt aa n het slo t weer een heel roerend accent twee opmerkelijke heruitgaven tot slot leopold heeft van ted van lieshout drie bundels bijeengebracht in een band je van verdriet als ik geen naam had ea och ik elleboog in ee n paperback me t als titel van als och wie deze bundels no g niet heeft moe t dez e gelegenheid nie t voorbi j late n gaan meer dan 100 pagina s gedichten en tekeningen prima gedichtjes om kinderen te leren lezen wat er niet en tegelijk toch wel staat jostein gaarder het geheim van de kaarten houtekiet fontein 39 90 isb n 90 261 081 6 8 charles dickensjse n kerstverhaal in proza fontein 29 95 isb n 9026108214 ellen tijsingetmorgenster va n goor 22 90 isb n 900003079 x ceciel vanderstraeten sinaasappel met pili pil davidsfonds infodok 25 isbn 90 6565 669 3 els de groen tuig elzenga 25 50 isb n 90 6692 16 2 5 ted van lieshout van als och leopold 24 50 toon tellegen misschien wisten zij alles alle verhalen over de eekhoorn en de andere dieren me t prente n va n manc e post querido 49 90 isb n 90 21 4 836 8 8 de verjaardag van de eekhoorn me t tekeninge n va n geerte n te n bosch 24 95 isb n 90 21 4 839 2 0 86