Het geheimzinnige doosje

nora roozemon d koio bo montessori het geheimzinnige doosje in het integratieproject taal als middel tot communicatie en expressie wordt gewerkt met kinderen van 3 tot 12 jaar nora roozemond begeleidt vanuit het aps dit project waarin allerlei werkvormen aan bod komen rond spreken luisteren schrijven lezen uit beelden waarnemen een van die werkvormen is de activiteit met het geheimzinnige doosj e voor de verschillende leeftijdsgroepen is een variatie in opdrachten aangebracht taal onderwijs kan ook spannend zijn inleiding den eerst beschrijf ik enkele ideeen van maria in 1978 zijn op vijf montessori scholen in delft montessori over taal en taalonderwijs daarna be castricum en amsterdam integratieprojecten ge steed ik aandacht aan de plaats van het ontwikke start in het kader van de projecten op traditione lingsmateriaal in het montessori onderwijs ver le vernieuwingsscholen gesubsidieerd door het volgens geef ik aan welke auteurs met welke idee ministerie van onderwijs en wetenschappen de en bepalend zijn geweest voor het werken aan het scholen kozen het thema waaraan zij gedurende themataal als middel tot communicatie en ex de projectjaren wilden werken twee scholen pressie op bovengenoemde school daarna be richtten zich op observatie een school op kos schrijf ik de activiteiten op de school en sluit af misch onderwijs een op aspecten van het leeson met een korte blik in de toekomst derwijs en een school koos taal als middel tot communicatie en expressie als thema deze laat montess ori id eee n ov er t aal e n taalonde rwijs ste school staat in de kinkerbuurt in amsterdam en is een openbare school met een gemeleerde be alvorens enkele ideeen van montessori over taal volking waaronder een tamelijk groot aantal en taalonderwijs te noemen is het goed enige niet nederlandstalige leerlingen in dit artikel be kernpunten uit haar denken over opvoeding te ci spreek ik de ontwikkelingen die op die school teren de opvoeding van kinderen moet hen in peuter kleuterschool het winterkoninkje plus de staat stellen zich te ontwikkelen tot vrije mensen 2e o l montessorischool hebben plaatsgevon die een betere samenleving tot stand kunnen 59 brengen niemand kan vrij zijn zonder zelfstan ken en opruimen wanneer het niet alleen maar dig te zijn daarom moeten de eerste actieve samen met anderen wil werken moet de moge manifestaties van de individuele vrijheid van het lijkheid aanwezig zijn bij dit alles speelt het kind zodanig begeleid worden dat het door die ontwikkelingsmateriaal een grote rol de vereiste activiteit zelfstandigheid verwerft deze zelf instructie is m i nimaal belangrijk is dat de kinde standigheid heeft montessori elders een kwestie ren zelf hun eventuele fouten ontdekken ze van zijn of niet zijn genoemd maar dit alles in zijn voor de evaluatie van hun activiteiten groten een sociaal kader men moet voor het kind de deels onafhankelijk van de leerkracht omgeving scheppen waarin een orientatie in de steeds ingewikkelder omgeving mogelijk is waar ontwikk e l ing s m ate r iaal in het bewustzijn van de nauwe betrekkingen tus sen de persoonlijkheid en de gemeenschap zich het ontwikkelingsmateriaal speelt in het montes kan vormen 4 sori onderwijs een belangrijke rol met dien ver over de taal heeft montessori op diverse plaatsen stande dat het materiaal gezien moet worden als in haar werken uitspraken gedaan uitgangspunt een middel dat gebruikt wordt in het onderwijs van haar denken is dat taal een noodzakelijke en als zodanig een facet vormt van de algemene voorwaarde voor menselijk leven is mensen heb opvoedingssituatie ben het vermogen sociale groepen te vormen in alle montessori scholen wordt gewerkt met doordat zij met elkaar communiceren door taal materiaal dat door montessori samengesteld is montessori acht taal een noodzakelijk instrument zij heeft getracht haar materiaal aan de volgende om de communicatie tussen mensen mogelijk te eisen te laten voldoen maken kinderen willen taal beheersen om met het materiaal bevat een controle van de fout anderen in contact te treden volwassenen moe dat wil zeggen dat het kind zelf zijn fout ont ten hierbij helpen waarbij de uitspraak help mij dekt doordat aan het einde van zijn oefening het zelf te doen aangeeft op welke wijze dit blijkt dat er iets niet past in veel van het begin materiaal is de controle mechanisch later wordt moet gebeuren deze verkregen door de geoefende zintuigen die over taalonderwijs zegt montessori onder andere de leerkracht dient alle kinderen gelegenheid het kind een bepaalde disharmonie doen waarne te geven hun mogelijkheden te ontplooien men nog later kan door verworven kennis de de leerkracht dient kinderen bij het verwerven fout worden opgespoord deze controle van de van taal vrijheid te geven om met taal om te gaan fout is fundamenteel omdat het kind door zelf de leerkracht dient voorwaarden te scheppen werkzaamheid en zelfvertrouwen alle aspecten van zijn persoonlijkheid kan ontwikkelen waardoor kinderen hun mogelijkheden om zich elk materiaal bevat een specifieke eigenschap uit te drukken ontwikkelen die er als het ware uitspringt bijvoorbeeld het een effectieve leeromgeving moet voorzien zijn van middelen waarmee het kind tot zelfex materiaal voor de gehoorontwikkeling bestaat uit pressie kan komen voorwerpen van dezelfde vorm en kleur alleen de kinderen kunnen in een effectieve leeromge klanken verschillen zodat hierop de aandacht ving steeds beter gebruik maken van hun expres wordt gevestigd dit noemt montessori de isola sievermogen tie van de eigenschap kinderen maken zich hun vaardigheid tot ex het materiaal is beperkt in zijn hoeveelheid pressie eigen door voortdurend oefenen 5 elk materiaal bestaat uit een geheel met een niet de uitwerking van montessori s ideeen rond de te groot aantal onderdelen meestal niet meer dan opvoeding ziet er voor het onderwijs inclusief tien bovendien is van alle materialen slechts een het taalonderwijs als volgt uit exemplaar of enkele exemplaren aanwezig waar het kind moet de gelegenheid krijgen zijn eigen door de kinderen op elkaar leren wachten en met leerproces te bepalen teneinde dit mogelijk te elkaar leren samenwerken elke behoefte wordt maken moet het kind een aantal vrijheden genie niet onmiddellijk bevredigd het kind leert zich ten het moet zelf kunnen bepalen waarmee ook aan te passen wanneer en hoe lang het ergens mee bezig wil het materiaal ziet er aantrekkelijk uit en lokt zijn de materialen die voor een gekozen activi door glans kleur en harmonische vorm om door teit gebruikt worden moet het zelf kunnen pak het kind gepakt te worden montessori noem t 60 dit de stem der dingen vooral het esthetische bouw in deze sets komen lezen schrijven luiste gevoel wordt hierdoor bevorderd ren en spreken aan de orde terwijl er ook op het materiaal wekt de aandacht en interesse drachten voor expressie in voorkomen van het kind op en houdt deze gaande waardoor er wordt gewerkt met materiaal van de werk het kind er langere t i jd zelfstandig mee kan ma groep communicatie de leerkracht maakt deel nipuleren het lokt tot herhaling er zijn diverse uit van deze werkgroep de leerlingen werken mogelijkheden in en het kind doet er verscheide daardoor met leerstofeenheden gericht op com ne ervaringen mee op hierdoor sluit het aan bij municatie en expressie de innerlijke behoeften van het kind s voor alle bovenstaande materialen geldt dat de makers zich zoveel mogelijk richten naar de ma voor het taalonderwijs heeft montessori veel ma teriaaleisen die montessori stelde dat dit niet teralen ontworpen die gericht zijn op het leren eenvoudig is hebben velen ondervonden schrijven en lezen deze zijn met illustraties be bij het in de klas werken met het montessori ma schreven in het in noot 6 genoemde werk teriaal en met de aanvullende materialen geldt ook heeft zij een uitgebreide serie materiaal ont dat het materiaal pas het gewenste effect kan op wikkeld voor het verwerven van inzicht in taal leveren wanneer het aangeboden wordt op het structuren de taaldozen en taalsymbolen richten juiste tijdstip op de juiste wijze en overeenkom zich op de taalkundige ontleding voor de rede stig het doel waarvoor het voor een kind van die kundige ontleding bestaat ook door montessori bepaalde leeftijd is geijkt met andere woorden ontwikkeld materiaal wanneer het appelleert aan de belangstelling van in de taaldozen zitten meerdere opdrachten tot het kind in die ontwikkelingsfase zodat het ge expressie en communicatie daarnaast is dit soort stimuleerd wordt ermee bezig te zijn en door de opdrachten ook te vinden in de leeszinnen die aard van de activiteit die dan ontstaat er een ge montessori ontwikkeld heeft zinnen die leerlin concentreerde zelfwerkzaamheid volgt iets wat gen kunnen lezen en uitbeelden zowel de taal alleen mogelijk is als het kind erdoor geboeid dozen als de leeszinnen zijn materiaal voor de wordt of anders gezegd als deze bezigheid aan onderbouw eerste tot en met derde groep van de een innerlijke behoefte beantwoordt lagere school voor de bovenbouw vierde vijf de zesde groep heeft montessori wat taal be ta al a l s m i dd e l tot c ommun ic a t ie e n express i e treft slechts materiaal voor de redekundige ontleding ontwikkeld zij had veel oog voor de de integratie projectschool die het thema taal als communicatieve en expressieve aspecten van de middel tot communicatie en expressie gekozen taal maar in het door haar ontwikkelde materiaal heeft baseert haar activiteiten rond dat thema op voor de bovenbouw is dat nauwelijks terug te vin de visie van montessori en op theorie die verschil den lende auteurs in de loop der jaren onder woorden de aktiviteiten en materialen die de integratie hebben gebracht in deze paragraaf tracht ik projectschool in amsterdam heeft ontwikkeld zienswijzen van anderen dan montessori met el kunnen tezamen met materialen die een lande kaar in verbinding te brengen lijke montessori werkgroep communicatie heeft als belangrijkste uitgangspunt neem ik ideeen die ontwikkeld zie voor verdere informatie drie door s c dik en j g kooij in algemene taalwe maal taal in een leemte voorzien tenschap 7 geformuleerd zijn zij gaan uit van behalve met door montessori ontwikkelde mate het volgende communicatie kunnen wij be rialen werken de montessori scholen ook met an schouwen als de meest algemene functie van dere materialen en leermiddelen taalgebruik communicatie komt niet alleen via de leerkracht maakt zelf aanvullend materiaal taalgebruik tot stand er zijn ook vormen van de leerkracht gebruikt bestaande methodes non verbale communicatie maar de taal is wel boekjes als aanvullend materiaal de boekjes het meest gedifferentieerde en doeltreffende in worden al of niet tot kaartmateriaal verwerkt strument om met anderen te communiceren in de leerlingen maken aanvullend materiaal het algemeen is het erg belangrijk goed uit elkaar voor hun eigen klas of voor een andere klas te houden wat de spreker bedoelt wat de taal er wordt gewerkt met door een werkgroep uiting betekent en wat de hoorder interpreteert ontwikkelde taalsets voor de onder en boven voor goede communicatie is het dan van belang 61 dat de spreker via de taaluiting de hoorder tot de genoemde auteurs verwijs ik naar hoofdstuk i v juiste interpretatie van zijn bedoeling laat ko uit d rie maal taal een samenspraak men verder geven zij aan dat spreker en hoor der in het taalgebruik moeten samenwerken om taal a ls middel tot communicati e e n e xpressie tot een goede communicatie te komen taal ge voor ki nderen van 3 tot 1 2 jaar bruik is een cooperatief gebeuren herbert read geeft in de kunst in haar educatie onder deze titel heeft de projectschool geduren ve functie de relatie tussen expressie en commu de drie schooljaren haar integratie activiteiten nicatie aan wij moeten beseffen dat expressie verricht de school bestaat ui t tevens communicatie mededeling of althans een een peutergroep leerlingen van twee en een poging daartoe is en communicatie houdt de half tot vier jaar bedoeling in andere mensen te treffen en is der vijf kleutergroepen leerlingen van vier tot zes halve een sociale handeling i n wezen is ze een jaar in alle groepen zitten leerlingen van de toenadering die van anderen antwoord vraagt ze leeftijden wanda beumer en annet van b attum sluiten vier onderbouwen leerlingen van zes tot ne daarop aan in taalexpressie een vorm van com genjaar municatie9 expressie is een wezensgrond voor twee tussenbouwer leerlingen van zeven tot communicatie in de school zou niet alleen ge tien jaar werkt moeten worden aan de intellectuele vor drie bovenbouwer leerlingen van negen tot ming m en zou tot samenspel moeten komen tus twaalf jaar sen het leren en het worden paul dijkstra en anderen geven in creatief iaa on huisvesting denvijs10 aan dat mensen zich kunnen oefenen in in het totaal zitten er nu mei 1981 440 leerlin hun taaluitingen willen we mensen tot een zo gen op school de school is gehuisvest in twee ge volledig mogelijk functioneren binnen de taal bouwen die dicht bij elkaar liggen in het hoofd brengen dan zullen we ze niet alleen tot een be gebouw zitten de peutergroep de kleutergroe heersing van het materiaal moeten brengen maar pen drie onderbouwen een tussenbouw en twee dan zullen we ze ook de taal als een zinvol ex bovenbouwer in de dependance zijn een onder pressiemedium moeten laten ervaren bouw een tussenbouw en een bovenbouw gehuis jos van hest en marie jose balm benadrukken in vest tevens is daar het lokaal waar de leerkrach ogen oren en de rest het belang van de zintuig ten voor de niet nederlandstalige leerlingen voor lijke ervaringen al werkende proberen we ons de lagere school met deze leerlingen werken de onze taal eigen te maken het belangrijkste wat leerkrachten voor de niet nederlandstalige kleu ik ervan leer is dat ik besef dat taal op de eerste ters werken s middags in het lokaal van de peu plaats een middel is om de eigen ervaring mee te tergroep delen door te verwoorden wat ik meege maakt heb helpt mijn taal mee mijn omgang met methode mensen en dingen te intensiveren zintuiglijke er alle groepen werken volgens de methode van ma varing is een noodzakelijke voorwaarde om tot ria montessori dat wil in concreto zeggen dat een eigen en vitaal taalgedrag te komen de wor iedere leerling zelfstandig werkt aan het werk dat tels van de taal in de vroege kinderjaren ge hij uitgekozen heeft zo kan het beeld in een groeid beginnen in de zintuiglijke beleving van bovenbouw op een willekeurig moment zijn dat het hier en nu de eerste stap van een taal le er vier leerlingen met geschiedenis bezig zijn ren is de zintuiglijke ervaring en de verwoording twee met handenarbeid drie met tekenen vijf daarvan met rekenen drie met ontleedzinnen en ontleed de projectschool met het themataal als middel materiaal vijf met aardrijkskunde vier met com tot communicatie en expressie heeft getracht de municatiewerkjes drie met verkeer en twee met zienswijze van bovenstaande auteurs te verbinden lezen de leerlingen werken zelfstandig met het met de ideeen van montessori en zich daarbij uitgekozen werk ook in de peutergroep de kleu vooral gericht op de concrete schoolpraktijk tergroepen de onderbouwen en de tussenbou voor een beschrijving van de theoretische verbin wen ze werken al of niet samen de leerkracht ding tussen de ideeen van montessori en boven loopt rond en helpt de kinderen die hem ero m 62 vragen of die hij wil stimuleren soms zit de leer en voor een ander deel in werkvormen die team kracht aan zijn tafel en komen de kinderen naar leden en de projectbegeleidster bedacht hebben hem toe aan het begin van het project hebben we alle werkvormen die bekend waren rond het thema ouders taal als middel tot communicatie en expressie de school staat in de kinkerbuurt in amsterdam geinventariseerd het bleken er een paar hon een van de wijken in oud west in de buurt derd te zijn van het begin af aan hebben we ge woont een aantal buitenlanders voornamelijk werkt met de driedeling spreken luisteren schrij turken en marokkanen de ouders zijn betrok ven lezen uitbeelden waarnemen ken bij het schoolgebeuren ook de buitenlandse vanuit de grote hoeveelheid bekende werkvor ouders het informatieboekje over de school men hebben we een selectie gemaakt waarbij we wordt ook in het turks en marokkaans verstrekt twee criteria gebruikten gedurende het project zijn de twee oudercom de taalactiviteit zou geschikt moeten zijn voor missies van de kleuterschool en de lagere school 3 tot en met 12 jarige leerlingen gefuseerd met de oudergroep van de peuters be de taalactiviteit moest duidelijk aansluiten bij staat regelmatig overleg over alle lopende zaken de doelstellingen van het project de ouders zijn regelmatig op de hoogte gebracht voor spreken luisteren hebben we in de loop van van alle zaken die met het integratieproject te het project tien activiteiten geselecteerd maken hebben dit is gebeurd door het geven van voor schrijven lezen werden dit er vijf voor uit schriftelijke informatie in de schoolkrant in beelden waarnemen vier projectbulletins van mondelinge informatie op zo hebben we dus uit het grote aantal mogelijk ouderavonden bij klassebezoek door de ouders heden 19 werkvormen gekozen die merendeels op vergaderingen en door het geven van cursus ontwikkeld zijn tot taalactiviteiten voor 3 tot sen voor de ouders de inhoud van de cursussen 12 jarige leerlingen niet alle activiteiten bleken bestond uit het actief bezig zijn met de taalacti mogelijk te zijn met de peuters zoals bijvoor viteiten die uitgekozen waren als projectactivitei beeld de activiteiten gericht op schrijven en le ten de projectbegeleidster ondergetekende zen heeft cursussen gegeven waarin 25 ouders kennis doordat de doelstellingen van het project ruim maakten met de gekozen taalactiviteiten 1 2 te geformuleerd waren hadden we weinig proble vens zijn de ouders in het oogstjaar het derde men met het tweede criterium het voert in dit projectjaar zeer actief geweest bij het maken van verband te ver alle doelstellingen van het project het taalmateriaal voor alle groepen ouders zijn over te nemen ter illustratie volgen hier de doel verder actief geweest bij het opzetten van een stellingen ten aanzien van het spreken peuter kleuterbibliotheek een activiteit die het is wenselijk dat kinderen leren dat en hoe voortgevloeid is uit de activiteiten van het inte zij hun eigen gedachten en gevoelens op een voor gratie project de situatie adequate manier onder woorden kun nen en willen brengen taalactiviteiten het is wenselijk dat kinderen teren dat en hoe bij de verdere beschrijving leg ik het accent op de zij technisch zo duidelijk spreken dat anderen ze taalactiviteiten andere activiteiten in het kader goed kunnen verstaan van het project zoals de scholing van de leer voor het luisteren schrijven lezen uitbeelden en krachten op het gebied van taal als middel tot waarnemen hebben we op een soortgelijke wijze communicatie en expressie observatie school de doelen geformuleerd werkplanontwikkeling en vergadertechniek zijn in een later stadium van het project hebben we van groot belang geweest maar vallen buiten het ingevuld op welke aspecten binnen de doelstellin kader van dit artikel gen de verschillende taalactiviteiten gericht zijn de taalactiviteiten die tijdens het project ontwik hierbij zijn de volgende aspecten naar voren ge keld zijn vinden voor een deel hun oorsprong in komen in alfabetische volgorde werkvormen beschreven door auteurs die ik in de associatie concentratie fantasie geheugen inle vorige paragraaf geciteerd heb voor een ander ving koptak maken logisch denken samenwer groot deel in werkvormen die de eerder genoem ken observeren zich durven uiten de werkgroep communicatie heeft ontwikkeld de meeste activiteiten zijn gericht op twee a dri e 63 aspecten binnen de doelstellingen zo hebben we spreken luisteren dit geschiedt in de vorm de activiteit toneelstukje geplaatst bij de aspec waarin de andere montessori scholen in neder ten fantasie durven uiten en samenwerken de land in het komend schooljaar 81 82 er kennis activiteit telefoneren bij de aspecten contact van kunnen nemen maken en zich durven uiten de activiteit het uit beelden van woorden zinnen en verhalen bij in geheimzinnig doosje leving het plaatsen bij de verschillende aspecten deden we met de vraag op de achtergrond op algemene omschrijving welk aspect doet deze activiteit vooral een be de leerlingen proberen door het stellen van vra roep niet wat speelt er ook nog wel mee op gen het luisteren naar de antwoorden en het deze manier is een schema ontstaan waarin de combineren van de gegevens erachter te komen taalactiviteiten hun plaats hebben gevonden dit wat voor voorwerp in het doosje van de spelleider schema kan in de klassepraktijk goed gebruikt zit worden als een leerkracht bij een leerling of bij meerdere leerlingen een bepaald aspect wil active algemene doelen ren dan kan hij de leerling en stimuleren met het oefene n va n h et ge he ug en die taalactiviteit te gaan werken als een leerling het oefenen van het logisch denke n vraagt om een werkje dat lijkt op een vorig werk h et e rvare n van de ge mee n s chapp e lijke span je kan de leerkracht in het overzicht makkelijk n ing b ij h et era ch te r k o men wel k voorwe rp i n zien welke activiteit op dezelfde aspecten een be het doosje zit roep doet leeftijden ee n voorbeel d vanaf 4 jaar ter v e rduide l ijking v olgt nu ee n beschr ij v i ng va n ee n van de taalactiviteiten gekozen uit de groep 64 op bouw in mogelijkheden groepje doet voor de kleuters voor de bovenbou w a de kinderen zitten in een kring de leerkracht j als activiteit voor de hele groep heeft een doosje op zijn schoot waarin hij een zie a tot en met f voor de kleuters voorwerp uit de klas gestopt heeft de leerkracht neem een voorwerp in je gedachte n legt uit neem een persoon in je gedachten alleen hij weet water in het doosje zit neem een gevoel in je gedachte n de kinderen kunnen door vragen te stellen er k de leerling werkt individueel met opdracht achter komen wat er in het doosje zit kaart 3 de tekst hiervan luidt b als a maar dan alleen met gebruiksvoorwer 1 bedenk een voorwerp en schrijf het op stop pen het blaadje in een doosje ga met een groepje c als a het doosje wordt vervangen door iets van vier kinderen het geheimzinnig doosje anders bijvoorbeeld een vat kist of fles enz doen d als a b en c maar dan antwoordt de leer 2 neem een voorwerp in je gedachten ga met kracht alleen met ja of nee een groepje van vier kinderen het geheimzin e als a in het doosje zit nu een afbeelding van nig doosje doen iets bijvoorbeeld van een olifant de zon de re 3 neem een gevoel in je gedachten ga met een gen een fee groepje kinderen het geheimzinnig doosje f een kind mag het doosje vullen en antwoord doen geven op de vragen de leerling werkt individueel met opdracht kaart 4 de tekst hiervan luidt voor de onderbou w 1 doe een voorwerp in een doos vraag aan je g als activiteit voor de hele groep zie a tot en leerkracht of je naar een andere klas mag gaan met f voor de kleuters denk goed na watje in het doosje doet houd h de leerling werkt individueel met opdracht rekening met de leeftijd van de kinderen kaart 1 de tekst hiervan luidt 2 doe een voorwerp in een doos zoek een paar 1 zoek in de keuken een voorwerp uit kies kinderen uit doe samen het geheimzinnig daarbij een doosje uit vraag minstens vier doosje jij mag alleen antwoorden met ja of kinderen of ze met jou het geheimzinnig doos nee je willen doen jij geeft de antwoorden 2 zoek in de klas een voorwerp uit kies daarbij controle van de fout een doosje vraag minstens vier kinder e n of ze de leerkracht of de leerling controleert of de ge met jou het geheimzinnig doosje willen doen geven opdracht nauwkeurig is uitgevoerd bij de jij geeft de antwoorden activiteiten met de hele groep ligt de controle 3 zoek buiten de klas een voorwerp uit kies vaak bij de leerkracht bij de activiteiten in de daarbij een doosje vraag minstens vier kinde kleine groepjes ligt de controle bij de deelnemers ren of ze met jou het geheimzinnig doosje willen doen jij geeft de antwoorden voorbereiding door de leerkracht i de leerling werkt individueel met opdracht a organisati e kaart 2 de tekst hiervan luidt bij a t m e het kiezen van een voorwer p 1 vraag drie kinderen om samen het geheimzin bij a t m e het kiezen van een doosje o i d nig doosje te doen jullie spelen vier keer het bij a t m g en j het maken van een krin g geheimzinnig doosje ieder is een keer spellei b benodigdheden der doosjes van verschillend formaat als je aan de beurt bent kies je een voorwerp schrijfmateriaal en een doosje alsje voorwerp niet in het doosje past schrijf het dan op een papiertje reacties van leerlingen stop dit dan in je doosje 2 zoek thuis een voorwerp en een doosje uit gedurende het eerste en tweede projectjaar zijn bespreek met je leerkracht of je jouw geheim de reacties van leerlingen schriftelijk vastgelegd zinnig doosje met alle kinderen of met een op verslagformulieren bij het geheimzinnig doos 65 je stond onder meer te lezen de leerlingen gelegd de aandacht van de kinderen was groot deze drie punten komen bij alle taalactiviteiten ze waren sterk geboeid ze waren er trots op terug ze zijn essentieel voor het werken in een steeds goede vragen te stellen montessori school het schoolteam dat zich ge de peuters waren geboeid ze stonden op van richt heeft op taal als middel tot communicatie hun tafeltje en wilden in het doosje kijken en expressie heeft met zorg getracht deze uit toen ik ongeveer dezelfde antwoorden gaf al s gangspunten vorm te geven de voorgaande keer kwamen de peuters met de het gezamenlijk zoeken van de teamleden naar zelfde oplossingen auto s knikker ik weet niet de doorgaande lijn bij deze activiteiten en naar de een kind zei een auto datzelfde antwoord individualiseringsmogelijkheden heeft sterk inte werd door vier andere peuters herhaald zo ook grerend gewerkt ik weet niet voor de kinderen heeft het werken met de taal de kleuters vonden het reuze spannend in de activiteiten de ontmoetings en herkenningspun eigen klas hadden ze het hoogste woord maar in ten in de school sterk uitgebreid op bezoek in de bovenbouw waren ze wat angstig andere klassen kwamen ze dezelfde activiteiten de kinderen reageerden enthousiast vooral tegen de groteren uit de onderbouw zijn fel op het be denken van vragen die niet naar de naam maar de gekozen taalactiviteiten zijn bedoeld als toe naar een eigenschap vragen voeging aan het bestaande montessori en hulp aan het rijtje standaard vragen worden in de materiaal in de klassen en ook als zodanig uitge bovenbouw steeds nieuwe toegevoegd deze keer voerd ze zijn geen vervanging van andere acti werd gevraagd waarvoor kun je het gebruiken viteiten in de loop van het project werden de bewust had ik tot nu toe steeds gebruiksvoorwer taalactiviteiten steeds meer een normaal onder pen gekozen deel van het klassegebeuren zolang er voor de in het begin raadden ze in het wilde weg la activiteiten geen materiaal was werden ze meest ter kwamen er vragen naar het materiaal naar de al met de hele groep of in een klein groepje ge kleur en of het scherp was daan al of niet op initiatief van de leerkracht nu ook de verlegen kinderen worden uit hun tent het materiaal bij de verschillende activiteiten bij gelokt zelfs een turks jongetje dat heel weinig na klaar is zijn de mogelijkheden voor de indivi woorden verstaat maar een paar kleuren kent duele leerling om met de activiteiten te werken roept rood groen blauw wit veel groter geworden op grond van observaties is voor het geheimzin nig doosje besloten dat deze activiteit niet verder een speciale plaats in het geheel nemen de niet uitgewerkt werd voor de peuters nederlandstalige leerlingen in gebleken is dat deze aan de meeste taalactiviteiten deel kunnen nog maa l s nemen mede door de extra aandacht die zij krij prin c ip es e n taalactiviteite n gen van de leerkrachten voor de niet nederlands talige leerlingen belangrijk daarbij is ook dat uit de beschrijving van het geheimzinnig doosje alle teamleden vinden dat de opvang van de nnt zijn hopelijk de volgende zaken duidelijk naar vo leerlingen geen grote problemen oplevert de in ren gekomen dividuele werkwijze binnen een montessori 1 de activiteit is ontwikkeld en wordt de leerlin school staat borg voor een goede werksituatie gen aangeboden in een doorgaande lijn dat wat voor deze kinderen de montessoriaanse groeps ze in de kleutergroep doen komt terug in de on situatie verschillende leeftijden in een groep le derbouw en wordt verder uitgewerkt in de vert een belangrijke bijdrage aan het socialise bovenbouw ringsproces 2 de activiteit is in de onder en bovenbouw ge de logopediste die gedurende de drie project individualiseerd een leerling kan kiezen voor de jaren deel uitmaakte van de begeleiding van het ze activiteit en zelf kinderen uitzoeken met wie project heeft extra steun gegeven bij het wer hij deze activiteit doen wil het aantal kinderen ken met de nnt leerlingen zij heeft hen vooral kan heel klein tot groot zijn geholpen bij de specifieke nederlandse fonetiek 3 de controle van de fout wordt zo mogelijk bij 66 tot beslui t wat gaat er nu verder gebeuren middel tot communicatie en expressie heeft een de projectschool gaat verder op de ingeslagen aantal daarvan wel in de koelkast gezet weg het proces van integratie was al aan de gang toen de school aan het integratieproject mee ging andere montessori scholen kunnen inschrijven doen door de drie projectjaren is dit proces ver op een aanbod om het ontwikkelde materiaal te sterkt en verhelderd de ontwikkelde activiteiten toetsen in het schooljaar 81 82 na de toetsing zullen volgend schooljaar in alle klassen ook in en de bijstelling kan het materiaal vrijgegeven materiaalvorm aanwezig zijn en dan deel uitma worden voor alle montessori scholen in neder ken van het aanvullend materiaal in de klassen land wel zal dit aanvullend materiaal nog getoetst dan zal er ook duidelijkheid moeten zijn op wel moeten worden kunnen leerlingen er goed zelf ke manier niet montessorischolen in aanraking standig mee werken kunnen komen met de ontwikkelde produkten de school zal daarnaast ook zeker aandacht be het informatiepunt basisonderwijs zal daar te zij steden aan geheel andere zaken drie jaar taal als ner tijd zeker over berichten r i j 67 noren in de paragrafen gemerkt met een wordt geciteerd uit ad boes nora roozemond mr p c veltman drie maal taal taalonderwijs op vernieuwingsscho len uitg zwijnen obr nr 288 1980 met hij bedoel ik ook zij 1 e m schoo m aria montessori in intermediair am sterdam 6 september 1974 2 m montessori the montessori method schocken b ooks n e w y or k 1964 3 m montessori d oor het kind naar een nieuwe wereld k inhei m h ei l oo 19 53 4 z ie 1 5 d e uitspra ken van mo n t essori over taal en t aal o n derwijs zi j n overgeno m en uit de literatuur die onder zoch t is in het doelstellingenonderzoe k d at verrich t werd onder vera ntwoord eli j k h eid van de stich t ing m ontessori c entru m en de landelijke pedagogisch e centra in dit onderzoek is de volgende literatuur be studeerd m montessori the ch ild in he famil y h r egnery com p ch ica g o 1970 m montessori aan de basis van het leven rusten burg a msterdam 194 9 m m o n tessori do or h e t k ind naar een nieu we wereld k i n hei m h eiloo 194 1 m montessori to edu cate hum an poten t ial k ala ks h etra p ubl m adras 195 6 m montessori de methode paul brand b ussum 197 3 m mo n tessori zelfop voeding deel 1 van h ol k em a en warendorf amsterdam 1 934 6 m j ten cate t j h oeksema e j l intvelt lemaire het montessori materiaal deel 1 nederlandse mon t essori v erenigi n g i n sam enwer k ing me t s ticht ing montessori centrum nienhuis zelhem 1 97 3 7 s c d ik en j g ko oij a lgemene taalwetenschap h et sp ectru m utrech t an tw er pen 19 7 9 8 h r ead de k un st in haar educa tie ve functie h et spectr u m u trech t a n twer pen 196 7 9 w r eu m er en a van b a t t u m taalexp ressie ee n vorm van co mmun icatie a gon e lsevier a msterd am brussel 1973 10 p d ijkstra e a crea tief taalonder w ijs m uusses p ur merend 1973 11 m j balm j van hest ogen oren en de rest meu lenhoff ed u catief a msterd am 1 977 12 t eam van p e u ter k leu t erschoo l h et winter k onin k je plus 2e o l m on tessor i sch ool projectbulletin nr 7 lpc smc amsterdam mei 1 980 1 3 team van peuter kleuterschool het winterkoninkje plus 2e o l m ontesso risc h ool projectaa n vraag eige n beheer amsterdam april 1978 68