Het mooiste mozaïek. Het combineren van NT1- en NT2-methoden.

Publicatie datum: 1994-01-01
Collectie: 25
Volume: 25
Nummer: 6
Pagina’s: 235-241

Documenten

piet litjens de basisschool deelnemen aan het onderwijs en afwisselend gebruik maken van meer dan merlijn jacobs een taal op veel basisscholen krijgen deze leerlingen in de hogere groepen intensiefnt2 onderwijs in de midden en bovenbouw wordt dit ntz onderwijs zowel binnen als het mooiste mozaiek buiten de klas aangeboden in dit artikel gaan we dieper in op het nt2 onderwijs in de klas het combineren van nt z en en dan in het bijzonder op de relatie tussen nt2 en nti onderwijs ntz methode n het slo project meertaligheid heeft als op dracht de kwaliteit van het basisonderwijs aan meertalige leerlingen te verbeteren scholen te stimuleren een doordacht taalbeleid te ont wikkelen en scholen te helpen adequaat te rea op basisscholen is beho efte aan een taalmethode geren op meertaligheid een van de activitei waarm ee onderwijs aan eentalige e n meertalige leer ten van het project is het doen van voorstellen lingen kan worden gerealiseerd piet li jens en mer voor het combineren van nti en nt2 me l ijn jacobs probeerden in het s l o project meertalig thoden voor het werken in heterogene meer heid aan die behoefte tegemoet te komen ze talige klassen hieronder geven we een indruk werkte n een viertal combinaties van moedertaalm e van het experiment dat we in het schooljaar thodes met tweede taalmethodes uit hieronder be 1993 1994 hebben uitgevoerd op een aantal schrijve n ze de ervaringen van docent e n van de ver basisscholen met een zeer heterogene leerlin schillende scholen die dez e co mbinati es uitgeprobeerd genpopulatie hebb e n de combinatie van d e mo ede rtaalmethode taalkabaal en de ntz m e thode allemaal taal levert een schets van de probleme n voorlopig h et mooiste mozaiek op in het project hebben we in een intensieve sa menwerking met verschillende projectscholen meertalige leerlingen halen in het nederland geconstateerd dat leraren op scholen met een se onderwijs naar verhouding een lager eind heterogene leerlingenpopulatie moeite heb niveau dan eentalige leerlingen zij zijn ben met het selecteren en plannen van leerstof oververtegenwoordigd in het speciaal onder en met het omgaan met verschillen tussen wijs en dan vooral in he t onderwijs aan moei leerlingen in de loop van de jaren tachtig en lijk lerende kinderen mlk onderwijs roe negentig zijn er op verschillende gebieden los landt e a 1 992 tesser 1993 de geringere van elkaar goede produkten verschenen ten deelname aan en de teleurstell ende prestaties behoeve van het onderwijs aan meertalige in het voortgezet en hoger onderwijs zijn niet leerlingen methoden leergangen cursussen het gevolg van te lage adviezen van de leraren voorbeelden modulen et cetera van dijk en in de hoogste groep en van het basisonderwijs kuipers 1993 litjens e a 1993 het blijft lastig of een te lage keuze na de basisschool de voor scholen om hier een samenhangend ge belangrijkste directe oorzaak van de ach heel van te maken voor het taalonderwijs ne terblijvende eindresultaten moet worden ge derlands is het moeilijk om een aanbod te pre zocht in de prestaties van de leerlingen in het senteren waarin van groep r tot 8 sprake is van basisonderwijs tesser 1 993 samenhang en evenwicht en waarin efficient voor het onderwijs aan meertalige leerlingen en effectief gewerkt wordt aan de realisering zijn in de loop der jaren verschi ll ende nt2 van de kerndoelen voor het basisonderwijs methoden ontwikkeld ten behoeve van on de behoefte aan een taalmethode waarin on derinstromers wordt in de kleutergroepen al derwijs gegeven kan worden aan zowel eenta snel aangevangen met extra aandacht voor lige als meertalige leerlingen is groot voor nederlands als tweede taal het gaat hier om zo n methode worden op initiatief van de pro meertalige leerlingen die vanaf het begin van jectgroep nt2 voorbereidingen getroffen d e 1994 6 moer 235 eerste stap is gezet de ontwikkeling van een vrijwel a ll e gevall en maakt men gebruik van raamplan sijtstra 1 994 het zal echter nog reguliere tv t i spellingmethoden enige jaren duren voordat een nieuwe geinte wat vaststaat is dat met alleen de nt2 me greerde rr t c rrtz methode beschikbaar is thode n de kerndoelen van het taalonderwijs nederlands niet worden gehaald daarom in 1994 verscheen het rapport van de com moeten ze worden gecombineerd met onder missie evaluatie basisonderwijs daarin werd delen uit nti methoden het gebruik van onder andere vastgesteld dat er in het basison e e n nt2 methode naast een tv t i methode derwijs sprake is van overladenheid we sluiten betekent dat er verantwoorde keuzen gemaakt niet uit dat de verscheidenheid aan leerge moeten worden lerar en moeten goed wet en bieden en educaties en de daarvoor gefor wat er in de verschillende le ssen en leergangen muleerde kerndoelen een gevoel geven van aan de orde komt om te kunnen bepal en wat overladenheid dit kunnen we pas goed vast er weggelaten kan worden en welke didacti stellen op het moment dat de kerndoelen sche aanpassingen noodzakelijk zijn het zal daadwerkelijk geimplementeerd zijn in het duidelijk zijn dat het ongewenst maar ook niet project meertaligheid hebben we ervaren dat mogelijk is om all e lessen uit zowel de tv tr als scholen niet zo zeer moeite hebben met een de nt2 methode te handhaven dat is ineffi overdosis aan doelstellingen maar met een cient en kost te veel tijd die ten koste gaat van overdosis aan leerstof educatieve uitgeverijen andere leergebieden hebben de laatste vijftien jaar voor het tvtr onderwijs omvangrijke pakketten op de markt combinatievoorstelle n gebracht dikke handleidingen een keur aan lessen veel verbruiksmateriaal deze pakketten vooral schoolbegeleiders maar vaak ook bieden de leraar veel keuzemogelijkheden schoo ll eiders hebben het project meertali g voor leraren die meertalige leerlingen in hun heid de vraag voorgelegd hoe het nt2 onder groep hebben komen daar de niet minder wijs het best gecombineerd kan worden met omvangrijke nt2 leergangen bij hier ont l ee rgange n e n lesse n uit d e nt z meth o den di e staat voor veel leraren een selectieprobleem op een school al gebruikt worden op scholen welke lessen doe je wel en welke niet en op met meertalige leerlingen wordt in de mid grond van welke criteria laat je lessen achter den en bovenbouw vooral gebruik gemaakt wege of pas je lessen aan van de nt2 methode allemaal taal en in min dere mate van verder met ne de rlands van de noodzaak van combinatie s schooten 1993 van der horst en van os 1 993 en van de rr t r methoden taalkabaal en taal in de jaren tachtig is een aantal tv t z methoden ac tief dat taalkabaal gebruikt wordt is vooral ontwikkeld voor het proces van voortgezette gelegen in het feit dat deze methode is ont tweede taalverwe rv ing voor het rr t a onder wikkeld voor scholen in achterstandssituaties wijs in de midden en bovenbouw groep 4 tot taal actiefheeft ongeveer 40 van de markt en 8 zijn twee methoden ontwikkeld allemaal wordt ook in m e ertalige onderwijssituaties re taal e n verde r m e t nederlands beide taalpro delijk veel gebruikt sijtstra 1993 het zijn gramma s hebben een aanvulle nd en voo r beide thematisch cursorische methoden waa bereidend karakter en kunnen de rr t i methode rin vergeleken met de oudere methoden veel ni et vervangen in deze methoden wordt veel aandacht wordt besteed aan mondeli nge aandacht besteed aan de ontwikkeling van taalvaardigheden taalbeschouwing en schrij mondeli nge taalvaardigheden luisteren en ven taal a ctief i s een taalmethode die aange spreken en woordenschat op deze punten vuld moet worden met een leesmethode taal schieten veel rr t t methoden tekort in veel kabaal is een taall eesmethode en bevat ook mindere mate dan in nt t methoden het geval leergangen begrijpend gericht en kritisch le is wordt in nt2 methoden gewerkt aan de zen en een leergang leesbeleving ontwikkeling van de vaardigheden lezen ook oudere nt r methoden als taal totaal en schrijven en taalbeschouwing voor spelling is jouw taal mijn taal worden nog gebruikt op geen specifieke nt2 leergang ontwikkeld in scholen met meertalige leer lingen zij zijn de 236 moer 1994 6 belangrijkste vertegenwoordigers van een ge natie van lessen uit een nti met lessen uit neratie taalmethoden uit de jaren zeventig een nt2 methode voor vijf leerjaren groep 4 nijme egse werkgroep taaldidactiek 1992 tot 8 hebben we gemiddeld zeven lessen per het zijn methoden die moe il ijk te combine week geselecteerd en geordend ren zijn m et d e nt2 methoden de be n ad e op deze wijze hebben we voorstell en gedaan ring van het taalonderwijs in deze methoden voor veertig onderwijsweken per schooljaar verschilt te sterk van die van de in de jaren tachtig ontwikkelde nt2 methoden die laat met deze combinatievoorstellen zijn we lera s te methoden gaan uit van taal als een commu ren tegemoet gekomen bij het selecteren en nicatiemiddel en hebben meer oog voor het plannen van lessen uit nti en rr t2 metho proces dan voor het produkt de traditionele den dit neemt niet weg dat leraren nog veel rrt r methoden uit de jaren zeventig b esteden selectie e n planningsbeslissingen moeten ne relatief veel aandacht aan structurele aspecten men we hebben zoal s gezegd zo veel mogelijk van taal de oefeningen daarin hebben boven lessen voorgesteld die een belangrijk doel die dien een sterk toet s end karakter hi e rmee nen of lessen ook echt geschikt zijn voor bedoelen we dat veel taaltaken een beroep leerlingen voor de hele groep of een deel van doen op al aanwezige kennis het accent ligt in de groep dient bepaald te worden door de le deze methoden meer op het produkt dan op raar zelf algemene uitspraken doen over de het proces ook omdat op korte termijn moeilijkheid van een methode van lessen en opvolgers vers c hijnen van deze rr t i metho de haalb a arheid ervan in een groep i s vrijwel den hebben we ze niet onderworpen aan een niet mogelijk of een methode een leergang intensieve analyse e en les of een taaltaak al of niet complex is hangt onder mee r af van het taalvaardig op grond van genoemde overwegingen heb heidsniveau van de leerlingen moeilijkheid en ben we voor vier nt r tvt2 combinaties voor haalbaarheid zijn dus relatieve begrippen om stellen uitgewerkt onze inschattingen te toetsen aan de praktijk taalkabaal en allemaal taal hebben we een experiment opgezet taal actiefen allemaal taal taalkabaal en verder met nederlands experimentele invoerin g taal actiefen verder met nederlands in het voorjaar van 1 993 hebben we een groot all ereerst hebben we alle leergangen en lessen aantal schoolbegeleiders aangeschreven met in deze vier methoden grondig geanaly seerd he t verzo e k mee te werken aan een experi daarbij hebben we in het bijzonder gelet op menteel schooljaar we stelden ons tot doel om het belang van de lessen de zinvolheid van de iedere combinatie op minimaal vijf basisscho doelste ll ingen voor meertalige leerders vervol len liefst geografisch gespreid over verschi ll en gens hebben we een inschatting gemaakt van de grote en middelgrote steden uit te probe de complexiteit van lessen van het tekstaan ren in het schooljaar 1993 1 994 hebben in to bod om een indruk te krijgen van de com taal 44 basisscholen met een gemiddeld per plexi teit hebben we de volgende criteria ge centage meertalige leerlingen van 7 5 inten hanteerd sief deelgenomen aan dit experiment inten de verhouding tussen receptieve en produktie sieve deelname houdt in dat zij in de groepen ve taalvaardigheden en taaltaken 4 tot 8 werkten op de manier zoals door ons de verhouding tussen mondelinge en schrifte voorgesteld en dat zij hun e rvaringen en be lijke taalvaardigheden vindingen aantekenden op een evaluatiefor de cognitieve inspanning die vereist is mulier we vroegen de scholen bij te houden de factor contextuele ondersteuning welke lessen zij achterwege lieten wat daar de reden van was of er lessen aangepast werden op basis van deze analyse en van ervaringen en wat de belangrijkste knelpunten waren in opgedaan in intensieve samenwerking met en dit experimentele schooljaar hebben we drie kele p rojectscholen en schoolbegeleiders heb keer geevalueerd na tien na twintig en na der ben we voorstell en uitgewerkt voor de combi tig onde rwij sweke n in deze drie ronde n heb 1994 6 mo e r 237 ben de deelnemende scholen steeds goed der gaan we kort in op de belangrijkste bevin gereageerd gemiddeld ontvingen we van 36 dingen scholen van in totaal 1 4 0 groepsleraren inge vulde evaluatieformulieren terug tijdgebrek leraren laten weten vooral in de eerste twee evaluatierondes hebben we problemen te hebben met de tijd het combi naast de e rvaringsgegevens ook algemene ge neren van twee in veel gevallen los van elkaar gevens verzameld over de deelnemende scho ontwikkelde methoden vraagt veel extra len over het percentage meertalige leerlingen tijd op de 21 deelnemende scholen die taal het aantal combinatieklassen het aantal roos kabaal combineren met allemaal taal wordt 6 3 ter uren dat per week gerese rveerd wordt voor uur per week besteed aan het taalonderwijs het taalonderwijs nederlands de derde eva nederlands de verschillen tussen scholen op luatieronde bestond uit een gesloten enquete dit punt zijn aanzienlijk tussen de 4 o en 8 5 waarin de deelnemende leraren konden reage uur per week de 6 scholen die werken met ren op en oordelen over uitspraken gedaan in taal actief en allemaal taal besteden 5 8 uur per evaluatieronde r en 2 door co ll ega leraren week aan het taalonderwijs opvallend is dat het combineren van taalkabaal en verder met de de elnemende sc holen nederlands naar verhouding veel tijd in beslag neemt op de drie deelnemende scholen geven van de 44 experimentscholen heeft 7 o een 9 leraren gemiddeld 8 6 uur taalonderwijs de hoog tot zeer hoog percentage meertalige combinatie taal actief en verder met nederlands leerlingen bij de overige 30 is de verhou vraagt gemiddeld 5 8 uur ding tussen eentalige en meertalige leerlingen veel leraren geven aan dat de tijd die nodig is ongeveer gelijk de deelnemende scholen lig om een les te behandelen vaak langer is dan gen in of rondom de grote steden amsterdam aangegeven staat in de handleiding we stellen rotterdam den haag utrecht eindhoven en vast dat leraren in groepen met een hoog middelgrote steden als amersfoort arnhem percentage meertalige leerlingen gemiddeld breda vlaardingen maassluis veel tijd nodig hebben en ook weten in te rui gemiddeld hebben de scholen vijfjaar erva men voor het taalonderwijs we blijven zitten ring met de tv t i methode en twee jaar met de met vragen als tv t a methode de scholen besteden gemid als er meer tijd nodig is voor het taalonderwijs deld 6 8 uur aan het taalonderwijs neder ten koste van welke leer of ontwikkelings lands de verschi ll en tussen scholen op dit gebieden gaat dit dan punt zijn aanzienlijk ze varieren van 3 2 tot welk percentage van deze tijd wordt effectief 9 5 uur per week op scholen waar bovenge besteed middeld veel uren aan taalonderwijs neder lands worden besteed is vaak sprake van een prioriteiten leraren slagen er over het inhaalrace het taalvaardigheidsniveau van de algemeen in om de zeven voorgestelde lessen meertalige leer lingen is dusdanig laag vergele per week te behandelen een aantal leraren ken met dat van eentalige leeftijdsgenoten kiest ervoor consequent bepaalde onderdelen dat de school voor een bepaalde tijd aan te laten vervallen het betreft dan vaak thema taalonderwijs de hoogste prioriteit toekent gesprekken en afrondingen waarin het accent het opvijzelen van het taalvaardigheidsniveau ligt op luisteren en spreken ook lessen taalbe in de middenbouwgroepen achten zij noodza schouwing taalbeschouwing in taalkabaal kelijk om grote problemen met name bij de vind ik te mager en dramalessen van drama zaakvakken in de bovenbouw te voorkomen lessen worden de leerlingen erg wild dus deze geef ik zo min mogelijk worden vaak achter ervaringe n wege gelaten de lessen begrijpend lezen wor den veelal gehandhaafd maar vragen vrijwel tijdens dit experimentele jaar hebben we zo altijd om aanpassing veel mogelijk informatie verzameld over het de meeste lessen die vervallen vervallen op werken met een combinatie van methoden in grond van de criteria organisatorische haal de praktijk een aantal zaken valt op hieron baarheid lengte uitvoeringstijd en de doel 238 moer 1994 6 stelling van een les zinvolheid ook factoren veel leraren geven aan moeite te hebben met als de complexiteit van de les het taalaanbod de soms grote verschillen tussen individuele of de verwerkingsvorm spelen een rol bij het al leerlingen in hun groep als er al gedifferen of niet behandelen van een les de voorberei tieerd wordt dan gebeurt dat vooral op het ge dingstijd die lessen soms vragen is slechts voor bied van technisch lezen opzienbarend is dit enkele leraren een motief om een les achter niet omdat deze organisatievorm al vanaf het wege te laten enkele leraren geven aan lessen invoeren van de nvi scores gangbaar is de klas weg te laten vanwege het etnocentrische ka wordt dan verdeeld in niveaugroepen in enke rakter ervan het onderwerp en de inhoud van le gevallen wordt hierbij de jaargroepen teksten staan een interculturele benadering structuur doorbroken van het onderwijs soms danig in de weg in veel gevallen krijgen eentalige en meerta in iedere combinatie laten leraren meer less lige leerlingen hetzelfde aanbod de meeste le en van de rrti dan van de nt2 methode ver raren maken niet of nauwelijks onderscheid vallen dit is vooral het geval bij combinaties tussen eentalige en meertalige leerlingen zij met taal actief de praktijk laat zien dat veel geven klassikaal onderwijs waarbij de meestal oefeningen uit deze methode achterwege blij kleine groep eentalige leerlingen meedoet aan ven en dat van de xtz methode vrijwel alle het programma dat vooral gericht is op lessen gegeven worden meertalige leerlingen in deze situatie houden alle leerlingen zich met hetzelfde bezig alleen a anpassing van lessen lessen wor stelt de leraar niet aan alle leerlingen dezelfde den over het algemeen vaker aangepast dan eisen weggelaten veel leraren laten weten lessen aan slechts enkele leraren differentieren tussen en te passen op de volgende punten binnen beide groepen leerlingen dit zijn meer kl assikale verwerking als individuele ver meestal ervaren leraren die de leerstof in de werking onvoldoende lukt geselecteerde methoden goed kennen zij veel aandacht voor het behandelen van woor hebben vaardigheden ontwikkeld om leerstof den naar behoeven te manipuleren en hebben een het bieden van intensieve indivuele begelei sterke organisatie in de klas ding het geven van extra instructie taalvaardighede n het bieden van meer contextuel e ondersteu luisteren en spreken een ander regelmatig ning terugkomend punt in de evaluatie betreft de complexe schriftelijke taken mondeling voor verhouding tussen mondelinge en schriftelijke bereiden en eventueel in hun geheel monde taaltaken nt2 methoden besteden naar ver ling behandelen houding veel aandacht aan de ontwikkeling van mondelinge taalvaardigheden taal ac ti efen uit deze opsomming blijkt dat leraren over no taalkabaal zijn rr t i methoden die taal be gal wat vaardigheden dienen te beschikken om schouwen als een communicatiemiddel beide bepaalde lessen en specifieke taaltaken aan te methoden bieden veel gelegenheid tot oefe passen aan het taalvaardigheidsniveau van leer ning van spreek luister en gespreksvaardig li ngen leraren verschillen sterk op dit punt heid bij meertalige leerlingen zijn deze vaar het zijn vooral de ervaren leraren die lessen digheden over het algemeen nog volop in voortdurend aanpassen zij doen dit routine ontwikkeling toch mag een overacc entuering matig minder ervaren leraren zijn snel geneigd van de mondelinge vaardigheden niet beteke moeilijke onderdelen uit lessen over te slaan nen dat er te weinig ruimte is voor lezen het verdient nadere studie om uitspraken te schrijven en spe ll en leraren hebben moeite kunnen doen over de factoren die in het ge met het vinden van een goed evenwicht ding zijn bij het manipuleren van lessen lezen een meerderheid van leraren die met differentiatie bij het verzamelen van taalkabaal werkt geeft ongevraagd aan dat het ervaringsgevens hebben we ook kunnen vast niveau van veel lessen begrijpend lezen te stellen dat er weinig gedifferentieerd wordt hoog is voor de leerlingen in hun groep d e 1994 6 moer 239 moeilijkheden liggen niet zozeer op het niveau schroefd worden pas dan heeft het zin om tijd van de doelste llingen maar van het tekst en in taalbeschouwing te steken enkele leraren oefenaanbod meertalige leerli ngen hebben hechten wel veel waarde aan taalbeschouwing veel problemen met de woordenschat die ver maar storen zich bijvoorbeeld aan het tekort onders t eld wordt in de lessen begrijpend lezen aan schriftelijke oefenstof bij dit onderdeel en met zinsconstructies het ondervangen van volgens hen verwerven leerlingen door deze moeilijkheden vraagt veel extra instructie taalbeschouwing inzicht in taal en taalgedrag en dus extra tijd veel leeslessen lopen om die en dat kan leiden tot een verbetering van hun reden uit of worden niet afgemaakt taalvaardigheid dit geldt ook voor meertalige over het leesonderwijs op scholen die taal leerlingen zij zijn gebaat bij gerichte aandacht actief gebruiken hebben we geen precieze ge voor taal omdat zij voor de taak staan twee ta gevens taal actief moet omdat het geen taal len tegelijkertijd te leren leesmethode is gecombineerd worden met een uit de verdeeldheid tussen leraren blijkt dat leesme t hode voor onderwijs in meertalige het onderdeel taalbeschouwing nog steeds on groepen betekent dit dat niet a lleen taal a ctief voldoende status heeft de ene leraar hangt er en een nt2 methode met elkaar gecombi alles aan op de andere leraar ervaart het als ex n eerd moet en wo rde n maar dat d eze comb i tra ballast en beschouwt het als iets extra s dat natie ook nog eens moet passen bij de achterwege kan blijven naar ons oordeel zijn leesme thode die men al gebruikt het zal er juist in meertalige onderwijssituaties veel duidelijk zijn dat deze situatie nogal wat selec mogelijkheden voor het reflecteren op taal en tie en planningvaardigheid van de leraar ver meertaligheid leerlingen die tegelijkertijd langt we benadrukken dat het combineren meer dan een taal gebruiken zijn interessante van taal actief en allemaal taal niet ten koste informanten bij het praten en denken over taal mag gaan van het leesonderwijs als de leesme en taalverschijnselen in de huidige taalmetho thode in het gedrang komt dan betekent dit den worden deze mogelijkheden onvoldoende per definitie dat er concess ies gedaan worden benut aan de kerndoelen wo o rd e n sc hat een groot proble em in a lle schrijven over de leergang schrijven in de meertalige onderwijssituaties is de woorden nt r methoden taalkabaal en taal actief zijn le schat in beide rrt i methoden wordt uitge raren overwegend negatief een derde van de gaan van een grote woorden s chat waarover leraren ge eft aan gebrek te hebben aan ge leerlingen in ieder geval receptief dienen te be schikte schrijflessen voor nt r leerlin gen veel schikken meertalige leerlingen beschikken leraren geven expliciet aan tevreden te zijn met vaak niet over de woordenschat die vereist de l eergang schrijven in allemaal taal leraren wordt leraren geven aan dat zij op dit punt laten onafhankelijk van elkaar weten dat zij veel extra tijd en aandacht moeten investeren zeer geinspireerd worden door de benadering om ervoor t e zorgen dat leerlingen minimaal van het schrijfonderwijs in deze nt2 methode de woorden begrijpen die nodig zijn om een deze aanpak achten zij ook voor eentalige verhaal een leestekst een instructie te kunnen leerlingen geschikt de kern van hun consta te volge n ring is dat de sc hrijfopdrac hten in de tv t r me thode vaak te open zijn en in de nt z methode ervaringen met de combinatie s te eenvoudig uit dit experiment blijkt dat elke combinatie taalbeschouwing over het onderdeel taalbe voor en nadelen heeft als we de vier combi schouwing lopen de meningen het meest uit naties die we in dit experiment hebben ge een een groot aantal leraren laat dit ond erdeel volgd moeten vergelijken dan levert taalka consequent vervallen zij vinden dit onderdeel baal allemaal taal naar verhouding de minste vaak te moeilijk voor m eertalige leerl ingen en problemen op deze wordt ook het meest ge kennen er geen hoge prioriteit aan toe het bruikt we hebben van 79 onderwij sgevenden basisniveau van de leerlingen op de andere op 21 verschill ende scholen reacties gekregen taalvaardigheidsonderdelen moet eers t opge over deze nti nt2 combinatie negentig 240 moer 1994 6 procent van deze 79 leraren is tevreden over methoden een groot deel van de organisatie hun taalprogramma de belangrijkste proble selectie en planningproblemen weg van lera men die zij noemen zijn de scheve verhou ren in meertalige groepen zolang het echter ding tussen mondelinge en schriftelijke taal nog niet zo ver is rest ons niets anders dan te vaardigheden de overladenheid van het pro blijven werken aan het mooiste mozaiek gramma onvoldoende materiaal voor indivi duele verwerking en het ontbreken van toet literatuur en noo t sen in allemaal taal over de combinatie van taal actief en alle commissie evaluatie basisonderwijs zicht op maal taal zijn de meningen verdeeld we heb kwalite it evaluatie van h e t basisonde rwijs den ben van 2 3 leraren op in totaal zes scholen re haag s d u 1994 acties gekregen een derde vindt de combina dijk n van l kuipers lee rmiddelen voor ne tie zinvol een derde vindt deze niet zinvol en derlands als twee de taal bao nicl beschrijvin een derde heeft geen mening vrijwel a ll e lera gen enschede slo nicl 1993 ren hebben problemen met de omvang van de horst w van der p van os de implementatie leerstof enkelen vinden dat in deze combina van nt 2 methoden op rotterdamse f no scho tie het accent naar verhouding te veel op de len rotterdam centrum educatieve dienst mondelinge taalvaardighed e n ligt verlening projectbureau 1993 a an he t e xp erim ent hebbe n in t o taal 37 on litj ens p het meta ins trument instrument om e en derwijsgevenden op acht scholen de elgeno taalbele id op ee n sc hool te evaluere n e n te ontwikke men die taal actief combineren met verder met len meertaligheid en taalbeleid 2 enschede nederlands een kleine minderheid van hen is s l o 1993 tevreden over hun taalprogramma de belang litjens p pprins a de blauw mee rtaligh e id en rijkste minpunten die genoemd worden zijn taalprogramma s orientatie op taalprogramma s de scheve verhouding tussen monde li nge en nt2 en et meertaligheid en taalbeleid 5 en schrifte lijke taalvaardigheden te weinig oefen schede slo 1993 en verdiepingsstof voor individuele verwerking nijmeegse werkgroep taaldidactiek taaldidac tiek aan de basis groningen wolters noord over d e combinatie taalkabaal en verder met hoff r99 2 ne derlands zijn de 2 3 deelnemende leraren op roelandt th j h m roijen j veenman vier scholen tevreden opgemerkt zij dat dit minderh eden in ne de rland statis tisch vade m ecum enkel schole n in utrecht zijn die intensief 1992 den haag s d u 1992 begeleid worden bij invoering van verder m e t schooten e van de implem entatie van nt2 me nederlands in andere steden komt deze combi thoden svo projectnummer io86 am natie niet of zeer incidenteel voor het groot sterdam sco 1993 s t e nadeel van deze combinatie is dat deze naar sijtstra j red balans van he t taalond erw ijs halve r verhouding veel onderwij stijd vraagt wege de bas isschool uitkoms te n van de eers te taal peiling medio bas isonderwijs arnhem cito ten s l ott e 1 993 sijtstra j taal voor i edereen raamplan voor ee n we hebben tijdens dit experimentele jaar er ge integreerde tv t i tv t a methode s hertogen varen dat we met het combineren van nt t en bos c h kpc 1994 nt2 methoden in de kern zitten van de on tesser p l mulder g van der werf de eerst e derwijsproblematiek in meertalige groepen fase van de longitudinale ovs onderzoeken het de beste oplossing is nog niet voorhanden al leerlingenonderzoek samenvatting gronin moet gezegd worden dat leraren over de gen nijmegen xiorr c t s i99 i combinatie taalkabaal en all emaal taal in grote tesser p rapp o rtage minderh e den 1993 rijswijk lijnen tevreden zijn in de komende jaren so ciaal en cultureel planbureau 1993 wordt een nieuwe generatie van taalmethoden verwacht ook wordt er een methode ontwik i het analyse instrument dat we bij het analyse keld waarin rr t r en nt2 onderwijs geinte ren van methoden hebben gebruikt is opgeno greerd worden hopelijk nemen deze nieuwe men in het meta instrument litjens 1993 p i24 en 125 1994 6 moer 241