Het New Wave Project: motiverend lees- en schrijfonderwijs op de basisschool

willy van els cker ondersteuning op het terrein van lezen en schrijven op een bepaald niveau verkeerde ludo verhoeven de onders teuning was maximaal middelmatig of minimaal uit het onderzoek kwam naar voren dat geen enkel kind de school al s functioneel analfabeet hoeft te verlaten als het het new wave project op school veel ondersteuning krijgt op het gebied van geletterdheid lezen en s chrijven motiverend lees en schrik f in de verenigde staten zijn de versc hill en tus s e n scholen onderling en tu s sen gezinnen onderwijs op de basisschoo l veel g ro t e r da n in n ed e rland maar e r is geen reden om aan te nemen dat d e uitkomsten van een dergelijk onderzoek hier veel ande rs zouden zijn hoew e l veel l ee rkrachten e rvan uitgaan d a t de thui ss ituatie doorslaggevend is he t taalonderwijs is t e weinig inte r acti ef he t voor de schoolprestaties blijkt uit dit onder a ccent ligt op de pass ieve ve rwe rking waarbij h e t zoek dat de school veel me e r invloed h e eft vooral gaat ove r de taals tructuur en niet zo zee r ov e r dan leerkra chte n geneigd zijn te denken wat de inh o ud vo o r kinde ren is h e t m oeilijk om hie rbij e e n hoopgeve nd e en s timul erende g edacht e hun m o tivatie o v e reind te ho uden het lande lijk kan worden ge no emd exp e rtisecentrum nede rlands en verbonden aan d e katholiek e univ ers it e it nijmegen wil meer aandacht voor leesmotivati e hi eri n verand ering brenge n onder m ee r do or midde l van h e t new wave proj ect dat he t lees in de ve renigd e staten we rd e n wordt me n en schrijfonderwijs le uke r en m o tiv e rend er pro b eert net als in ne de rland geconfrontee rd me t te maken voor de leerlingen willy van els cker tegenva llende lee s en schrijfprestaties en me t van het haags centrum voor ond erwijs bege le i grote groepen minder ge motiveerde kin ding e n ludo verhoeven van de katho lieke deren als r eac tie hierop is een ni e uwe univers iteit nijm ege n schetse n a ch tergro nd en e n s troming onts ta an di e st ee ds meer t err ein uitgangspunt e n van ne w wav e e n lat e n vier wint zowel bij le erkrachten die d a gelijks met prakt ij kvo o rbee ld en zien de kinderen werk en als bij onderzoekers die voor de wetenschappelijke onderbouwing zorge n persoonlijke motivatie is d e motor va n h et onderzoeker s v an h et national re adin g leren daarover zijn veel onderzoekers en res earch c e ntre nrrc in de verenigde opvoeders het een s zie guthri e e a 1995 s t aten gaan ervan uit da t naast cog niti eve als kinderen om een of andere red en niet fa c toren het kunnen lezen ook affectieve voldo e nde gemotiveerd zijn voor lezen e n fa c toren h et will en lezen van grote invloe d s chrijv en is het de taak van d e s chool om hi e r zijn op de l eesvaardigheid het rr xx c h e eft iets aan te doen motiverend lees en s chrijf daarom gekozen voor de t e rm reading e ng age onderwijs is voor a ll e kinderen gunstig maar m ent leesbetrokkenheid als uitgangspunt voor kinderen die in een achterstandssituatie voor haar onderzoek zie wigfi eld guthri e verkeren is he t zelfs zeer noodzakelijk kin 1 997 hieronde r vall en zowe l cognitieve als deren die van hui s uit optimaal gesteund affec tie ve a s pe c t en dit uitgangspunt wordt worden redden het meestal wel al is de ge de eld door het experti se cent ru m neder onderwijsaanpak niet optimaal bij kinderen lands en dat verbonden is aan de katho in een achterstandssituatie kan het onderwijs lieke universiteit nijmegen xu tv echter net de doorslag geven john guth ri e van het nrrc stelt dat bij het dit laatste werd overtuigend aangetoond lezen het kunn en begrijp e n van een tek s t door cathe ri ne snow r99r zij deed in de weli swaar belangrijk is maar dat de motivati e verenigde staten onderzoek in basisschool om die tekst te lezen een nog grotere rol klassen waar tenminste twee jaar lang de speelt leesmotivatie kent meerdere facett en 1998 5 moer 195 en kan niet worden gereduceerd tot een de g rootste rol sp elen zie wi gfi eld 1997 in enkele fa ctor die al of niet kenme rk e nd is h e t leesonderwijs zou men dus voor a l met voor e e n l e erling zi e guthrie 1 99 5 guthri e dez e aspec t e n r e ke ning moete n houd e n in wigfie ld 1997 e e n schoolomgevi n g di e nederland ligt in het leesonderwij s de na druk de leesontwikkeling wil stimul e ren houdt sterk op c ognitieve aspecte n als er a l over rekening met v e rs chill ende dim ensi e s van affec ti e ve asp ecten gesproken wordt beperkt le esmotiv a tie wigfi eld guthri e ond e r sch ei dit zi c h vaa k tot h e t onde rde e l vrij l ezen bij d e n elf mogelijke as pect e n van l e esmotivatie a nd e re lee s a c tiviteiten sp eelt l eesmotivatie die in drie c a tego rie en zijn onder t e v e rdelen vaak nauwelijks e e n rol zie wi gfie ld 1997 categorie i zelfbeeldaspecte n i kan d e l ee rling d e te kst a an of is d e ze te moeilijk vindt he t kind zi chze lf ee n go e d e le zer e ffi c ientie 2 vindt h e t kind h e t een uitdagin g om ee n moeilijke t e kst t e lezen uitdagin g 3 probe e rt h et kind inspa nning op he t gebi ed v a n leze n zovee l mo gelijk t e v e rmijd en vermijdingsgedrag categorie 2 motivationele aspecte n in deze catego rie valt ond ersc heid te mak en tuss en int rin si e ke en extrins i e k e moti eve n om te leze n de eers t e d ri e as p e ct e n valle n ond er de intri nsieke d e laa t s te d rie ond e r d e extri n si e k e motiv a ti e 4 wil d e l ee rling graag i e t s we te n ov e r ee n b e paald onderwe rp ni euw s gie ri gh e id s b e le eft h e t kind pl e zie r aan ee n goed ges c hre ve n t e ks t of bo e k betrokkenh e id 6 heeft het kind het ide e dat l e zen een belan g uitgangspunten new wav e rijke ac ti v iteit is belang 7 wil he t kind m e t zijn le es pr es t a ti es and ere n in he t n ew wave proj ect wordt g e prob e erd voorbij s tr e ve n competiti e in all e fa ce tte n v a n h e t l ees onde rwij s aanda c ht 8 krijgt h et kind in zijn omgevin g e ni ge vorm t e bes t ed en aan de div e r se aspe c t e n van van e rke nning voor zijn l eespr est a ti es erk e n le es moti vatie de n ew wave is geb a se e rd op ning ond e r meer de id e e e n van guthri e e n wig 9 le e s t het kind om hog er e c ijfe rs of ee n b etere fi e ld 1997 stahl 1 9 9 4 cunningh a m b e oord e ling v an de l e erkra c ht te krijg e n allington 1 994 vooral op sc hol e n in ac ht er beoordeling s tandswijk en is d ez e mani er van we rk e n s u ccesvol gebl e ken categorie j sociale aspecte n d e uitgan gs punte n va n h e t ne w wave io lee s t h et kind omdat er in d e gro ep waari n proj e ct sluite n nauw aa n bij die van het he t ve rk ee rt thuis of op school ov e r g e praat e xp ertis ec entrum n e derlands en interac wordt s o ciale re d e n e n ti ef t aa lond e rwijs i s nodig om bet e r te kun r r l ees t het kind omdat h e t moet v an de nen a a nsluit e n bij de le e rbeh o eft e n van kin l eerkrac ht de oud e rs pli c htsbetr ac htin g d e re n di e v e r schillen in a a nl e g en di e afko m stig zijn uit uite enlop e nde s ociale en culturele uit onderzoek van guth ri e en wi gfie ld blijkt gro epen me t vaak ee n vers c hille nde taal dat de aspecten van intri nsieke motivati e en achte r grond interactief onderwijs veronder de a s p ecte n van h et zel fb eeld van de lee rlin g stelt d a t kinderen taal leren in een kra chtig e 196 moer 1998 5 vrij lezen op de tweezaamschool leeromgeving die authentiek sociaal e n strate word en o ver te ks t en het do e l van le z e n e n g isch leren van taal b evordert die kind er en s chrijv en is immers c ommuni c ati e zi e schoor a a nzet tot zelfst a ndig l e r en e n re kening houdt 1 996 ten vijfde i s het b elangrijk dat zaak m et individu e l e versc hille n tu sse n kindere n vakken e n va ardigh e de n re gelmatig geinte gr e erd word en a a n ge bode n om de tra ns fer to egespits t op he t le z e n houdt dit vo o r d e va n vaardi gh ed en te be v ord e re n zi e v erho e n ew wave a a npak he t vol ge nde in ven 1995 ten ee rs te di enen de kind e r e n du s dani g ge mo tivee rd te w orde n d a t z e plezi e r krijge n geen methode maar een aanpak of houd e n in het lez e n van verhal e nde en informati eve te kste n zie fr ee ma n smulde rs het n e w wave proj e ct i s geen methode 1 996 dit kan b e reikt worde n door l e z e n e n ma ar een fl e xib e le aanpak die binnen de sc hrijven te koppelen aan int er ess ante the ma s ge formuleerde uit gangs punten n a ar beli even en door he t cr eeren va n s u cc e serva ring e n door l ee rkrac hten k a n wo rd e n uitgebre id of waardoor de kinde ren een po s itief z elfbe eld ingekrompen d e a anpak is bij uitst e k gesc hikt kunn en ontwikk e len het technisch l e zen in voor s chole n di e ee n ve roud erde of g een nive augroepen moet zov ee l mo gelijk ve rm e me thode voor b egrijp e nd l e zen gebruik e n de n worden want dit kan le iden tot e en maar kan in p rincipe na as t elke methode negati e f zelfb eeld en tot ve rmijding s gedrag gebruikt worde n in d e praktijk blijkt ge e n ten aanzien van lezen enke le l e es me thode voor honderd proc e nt t e ten tweed e moeten er strategieen wor d en voldo en he t i s voor ontwikkelaar s onmoge aangebod e n di e d e kind e r en ler e n na te lijk om met alle v oorkom ende situati es en denken terwijl z e lezen zie bok 1 996 t e n versc hi ll en re kening te houden dit b e t ekent de rde i s het van belang dat de kinderen dat de l e erkra cht de kenni s en va a rdigh e den ze lfstandige onafhankelijke l ee rders worde n moet hebb e n om hiate n in de gebruikte ten vierde moet er m e er gecommunic e erd methode t e kunnen opsporen en adequat e 1998 5 moer 19 7 kl eute rvoo rl eze n op de tw ee zaamsch ool m aatregelen te kunnen neme n het new lingen uit de middenkl as sen en de twee wav e proj e ct wil d e le erkr ac ht praktis ch e zaamsc hool in de wijk transva al heeft voor handvatten gev e n om dit te doen al turkse en marokkaanse leerlingen de dri e proefschol e n werkten nauw samen drie proefschole n met de katholieke univ ersiteit nijm e ge n xurr en het haags centrum voor onder het new wave proj ec t i s in juni i99 5 van wij sbegeleiding x co samen met de betrok start gegaan h e t project b es ta at uit twee ken lee rkrachten is nagegaan hoe in h et onde rdel e n leesonderwij s de motivatie van de kinde ren e e n twe ej ari g longitud i naal onderzo ek n aa r kan worden ve rs t erkt da art oe zijn ac tivitei de samenh ang van factore n van leesmotivatie ten ontwikke ld rondom h e t vrij leze n het en l ees vaardigh e id in 43 gr oe pen va n 34 begrijpend en stude rend leze n het schrijven basis s chole n s t ellen en het voorlezen aan kleuters een pro e f op d rie v an d eze s c holen waarbij in in de proefperiode werd g ee n ge bruik gro e p 6 ee n nieuwe a a np a k m et motiv e rende ge ma a kt van e en me thode voor begrijpend en stimul erende lees en schrijfactivite it en lezen er werd uitsluitend gewerkt volgens de uit g eprob e erd w e rd2 ne w wave aanpak het dri e keer per we ek te c hnisch lezen in niveaugroepen werd v e r d e new wave aanpak is in het schooljaar va n vangen door d rie k e er per week vrij lezen 1996 1 99 7 uitgeprobeerd in groep 6 van drie hierna ast we rden diverse stimulerende maat ba si sscholen in den haag met ee n zeer re gele n genomen die de lees en sc hrijfmoti verschi ll ende schoolb e volking op de basis v a tie van de kinderen moesten bevorderen school p ri n s ehagh e in het c entrum van de er is ruim a andacht voor d e rol van de stad zitten voo rnamelijk su ri naamse en antil leerkracht die vaak instructie geeft door liaan s e l e erlingen op de nutsb asiss chool middel van m o de le n hardop denkend voor bezuidenhout zitten vooral autochtone l e er doen en voor de rol van de bibliothe ek e n 198 moer 1998 5 schoolmediatheekdienst die de scholen voor zeer tevreden over het kleute rvoorlezen de zien van wisselco ll ecties en themac ollecties kinderen oefenen op deze manier het tech hieronder staan vier praktijkvoorbe e lden nisch en begrijpend lezen en ook het voor drachtslezen de tekst in de prentenboeken is voorlezen aan kleuters niet te lang en wordt goed voorbereid zodat ook zwakke lezers hiermee een succeserva leertaken zijn authentiek als ze betekenis ri ng kunnen opdoen normaal ge s proken is hebben voor het kind het leren moet zove e l het heel moeilijk om zwakke lezers te bewe mogelijk functioneel zijn en e e n duidelijke ge n een tekst meerdere maken te lezen wat rel a tie hebben met het dagelijks leven van d e een he el goede oefening i s bij het kleuter kinderen een voorbeeld van zo n functio voorlezen wordt de tekst zonder morren vele nele authentieke activiteit is het voorlez e n keren herhaald aan kleuters b e halve van authenti ek leren is voor de kleuters is h e t leerzaam om in een bij d e ze activiteit ook sprake van socia al een op e e n s ituatie vo orgelezen t e worden leren door middel va n voorlezen maken ze kennis de oudste kleuters van de tweezaamschool met s c hrijftaal en br e iden ze hun kennis van kiezen een ke er in de veertien dagen op de were ld en hun woordenschat uit tevens donde rdagmorge n e e n pre ntenboek uit de l e ren z e hoe verhal e nd e tek st e n in elka ar boeke nvoorr a ad in de kla s hun l ee rkracht zitt en allema al vaardighe den die d e kinderen plakt op elk boek een gele kleefstick e r met de voorbereiden op het b e grijpend lezen in de naam van de kl e uter en brengt de boek e n l a tere leerj a ren naar groep 6 lee rkra c ht ad rie we e da deelt de boeken uit als a ll e kinderen van groep 6 werken in onderzoeksgroepe n het prentenboek van hun lee svriendje uit de ond erbouw hebbe n kunn en ze ga a n voorb e met het oog op social e intera c tie wordt gro ot reid en dit geb eurt in tw e etall en eerst lee st b e l a ng toege ke nd a an vormen v an co pera ie dere en het prente nboek voor zichzelf daar tief leren door samen met leeftijdgenoten t e na lezen ze het boek voor aan hun l e espa rt commun iceren kunnen kinderen hun cogni ner die geeft advi ezen over de manier van ti ev e s tr a tegi ee n vers terk en door samenw e r voorlezen op e en groot v el papi er a an de ken leren kind eren gel eid elijk aan hun eigen muur staan de regels en adviezen die bij het oplossingsstrat e gieen expliciet te maken en te voorle zen gelde n ad rie ge eft ook nog e en to e tsen aan di e van and eren aantal a dviezen mi e ke p a ulussen i s le e rkracht in groep 6 va n di e middag gaan de 27 kinderen van groep de nutsba si ss chool bezuidenhout in den 6 naar de onde rbouw en halen hun lee s haag d ri e keer p e r jaar kies t mieke een vrie ndj e op all e kinde re n hebben een va s t e thema uit dat bij geschiedenis biologi e of lee spartner a an wie ze voorlezen de kinde aardrijkskund e aan de orde komt en z e inte ren verspreiden zich daa rn a over twee loka gree rt dit th ema m e t het l e esonderwij s in die len de klas van groep 6 en de klas van de pe ri ode turks e meester die er op dat tijdstip niet is in me i en juni is h et thema middeleeuwen d e kinderen do en hun b est om zo goed a a n de orde de school he eft w e l e en aantal mogelijk voor t e lezen ze ste lle n na het boeken over de middel eeuwen maar ni e t verhaal vragen ze wijzen op de i llustraties en voldoende voor de hele groep van de rtig ze laten de kle uter nave rtellen aan d e hand leerlingen daarom heeft mieke van tevoren van de plaatj es na ongeveer e e n kwarti er een themacollectie be s teld bij het projectbu breng e n de kinderen hun leesv ri endje terug reau maatw erk de schoolmediatheekdienst naar hun groep en dan volgt de nabespreking van de gemeente den haag de kinderen juf mijn kleuter wilde vandaag hel e maal niet lezen nu bij het vrij lezen zowel informatieve stil zitt en en hij luist e rde ook niet hoe zou als v e rhal ende boeken uit de thema collectie dat komen denk je vond jouw kleuter het hie rnaast ki est mieke een spannend boek boek niet leuk over de middeleeuwen om uit voor te lezen zowel de lee rlingen al s de l eerkra chten zijn na een paar weken al s de kindere n wat 1998 5 moer 199 bet e r in h e t thema zitten mogen ze zelf e en 110e ivas de presentatie 19 6 3 7 s ubthema kiezen om nad e r te bestuderen zoals bijv oorbe eld ridd e rs kastelen kloo s naam van het t eam ters heksen de gewone burger etc e te ra de onderwen 4 kind e ren geven sch ri fte lijk en individueel fen deel vm de prtxouti e v om ik heel in rtsfm4 lijk hun eerst e tw eed e of derd e k e uze op mieke s telt daarn a d e g ro ep e n s a men zove e l mo ge evn aldk ada an a