Het nieuwe vak aan de horizon. In gesprek met John Hausmans.

merijn van der vlies het nieuwe vak aan de horizon in gesprek met john hausmans in 1998 wordt het vak culturele en kunstzinnige vorming ckv ingevoerd de naam ckv is al in brede zin bekend maar het vak inhoudelijk nog niet zo de verschillen met de huidige culturele activiteiten op school zijn niet zo groot blijkt uit een gesprek met slo medewerker en projectleider netwerk ckv 1 john hausmans hoewel ckv 1 in het schooljaar 1998 1999 op alle scholen zal worden inge voerd is er met het nieuwe vak nog nauwelijk s praktijkervarin g opgedaan sinds augustus van dit jaar zijn we op twaalf schole n in nederland aan het experimenteren met het vak aldus hausmans op papier is echter al duidelijk hoe het gloednieuwe vak eruit gaat zien een nadere uitwerking van het offi ciele programm a voo r he t va k i s gemaak t doo r medewerker s va n sl o specialisten in leerplan ontwikkeling i n enschede onder wie hausmans veel zal afhangen van wat scholen zelf willen zo valt uit zijn woorden op te maken culturele e n kunstzinnige vormin g 1 bestaat half om half ui t kenni s va n kunst en cultuur en culturele activiteiten zelf het meest tot de verbeeldin g sprekend in het programma voor ckv 1 is de deelname van leerlingen aan culturele activiteiten deze culturele activiteiten bestaan voor de helft uit het lezen van wereldliteratuur voor alle duidelijkheid het gaat hier niet om de li teratuur die bij nederlands of de vreemde talen gelezen wordt de overige be schikbare tijd mogen leerlingen naar eigen keuze besteden aan andere culturele activiteiten bijvoorbeeld museumbezoe k o f he t bijwonen van een concert verder bestuderen de leerlingen enkele thema s een thema laat de uitwerking van een onderwerp in verschillende disciplines van kunst en de verbanden tus sen die disciplines zien het thema toont ook d e verschillende kante n va n kunst en cultuur vorm betekenis de relatie met opdrachtgevers e n het be staan van culturele verscheidenheid om er enkele te noemen door de bestude ring van dit thema leren hoe ze om moeten gaan met kunst en cultuur naar keuze kunnen de leerlingen ook een praktijkopdracht uitvoeren door zelf kunst en cultuur te maken het is de bedoeling dat de leerlingen zowel van de activiteiten als van de the ma s verslagen maken die samen een dossiermap het kunstdossier vormen de verslagen moeten niet alleen informatie over de culturele activiteiten be vatten maar ook de ervaringen van de leerlingen en hun interpretaties en waarderingen van de culturele activiteiten de reflectie van de leerlingen op het dossier en dit kunstdossier zelf vormen ook de afsluitende toets voor het vak n a afsluiting va n het voor alle leerlingen verplicht e va k ck v 1 met deze toets hebben leerlingen de keuze nog de vakken ckv 2 en ckv 3 vol gen afhankelijk van het pakket dat zij kiezen 19 merijn van der vlies het nieuwe vak aan de horizon bij ckv 1 ligt de nadruk sterk op het zelfstandig leren en de individuele acti viteiten van de leerlingen welke rol hebben leraren dan nog zoals in de hele tweede fase van havo vwo is het de bedoeling dat er minder klassikaal lesge geven wordt de ckv docenten zullen hun leerlingen merendeels zien in de rol van kunstmentor het is de bedoeling dat docenten die zich nu al met het onderwijs in de kunsten bezighouden ook het ckv onderwijs gaan verzorgen het gaat dan in de eerste plaats om docenten tekenen en muziek ook andere medewerkers van de school kunnen als kunstmentor optreden dat kan ieder een zijn die met cultuur te maken heeft op sommige scholen kunnen dat ook niet docenten zijn als de bibliothecaris aldus hausmans ckv 1 wordt meer dan een simpele optelsom van nu al bestaand e vakken ook bijvoorbeeld drama en dans horen er bij het gros van de scholen heeft daarvoor geen bevoegde leraa r in huis is dat gee n probleem hausmans afhankelijk va n de voorkennis va n de leerlingen zal de kennis va n andere docenten vaak al voldoende zijn maar ook voor al gevorderde leerlingen ziet hij geen probleem de vraag gaat te veel uit van de docerende docent niet de docerende docent maar de lerende leerling moet centraal staan de leraar wordt aldus minder docent en meer begeleider vanuit dat perspectief gezien is het probleem veel minder groot meent hausmans de kunst en cultuurschool de scholen hoeven niet bang te zijn dat zij tot grote veranderingen gedwon gen worden zi j hebbe n grotendeel s zel f i n d e han d hoe ck v e r o p hu n school uit gaat zien het ckv programma laat docenten veel ruimte de om vang van het vak is sowies o beperkt daar komt bij dat middelbare schoo l ook nu al veel culturele activiteiten in huis hebben deze kunnen in de toe komst in het ckv pakket ingebracht worden hausmans sommige middel bare scholen zijn tegenwoordig zo groot dat ze zelf geen idee hebben hoeveel er al gebeurt hij verwacht ook dat sommige culturele activiteiten onderno men zullen worden tijdens het reisje dat voor tweede faseleerlingen van veel scholen op het programma staat de vrijheid die scholen in de samenstelling van hun onderwijs ook bij andere vakken geeft hen de mogelijkheid zich te profileren e r zullen zeker scholen zijn die zich zullen profileren als kunst en cultuurschool verwacht hausmans een gevolg van de grote vrijheid is ook dat ckv op iedere school andere leer lingen af za l leveren niet alleen vult iedere school he t vak ckv 1 op zijn eigen wijze in veel hangt ook van de leerlingen zelf af een leerling die al ja ren muziekles heef t gevolgd en van huis uit veel concerte n bezoekt start op een heel ander niveau van culturele en kunstzinnige vorming dan een leerling die dat niet heeft het is de bedoeling dat leerlingen afhankelijk van de kennis van kunst en cultuur die zij al hebben ook andere keuzes maken doordat in het vak de nadruk wordt gelegd op het zelf bijwonen van culturele activiteiten hangt de inhoud van het vak ckv 1 ook af van het cultuuraanbod in de regio waar de school staat het aanbod van culturele activiteiten is in in een klein dorp op het platteland ten slotte heel anders dan in hartje utrecht 20 merijn van der vlies het nieuwe vak aan de horizon over de drempel veel docenten lijken bang te zijn dat hun leerlingen de kantjes ervan af zullen lopen of scholiere n ook echt op museumbezoek o f naa r een concert gaa n valt natuurlijk nie t te controleren hausman s ziet echter niet vee l verschi l met het huidige onderwijs ook nu kan een leraar niet controlere n of zij n leerlingen wel alle boeken van de lijst lezen ook bestaat bij docenten de vrees dat ze waardevolle elementen van de cul tuurgeschiedenis niet meer aan hun leerlingen bij kunnen brengen hausmans doet daar nogal laconiek over het gaat dan om zoiets als het cultureel erf goed maar wat is dat eigenlijk misschien dat je dat negentig jaar geleden nog precies kon afbakenen maar anno 1996 toch zeker niet meer het is veel zinniger om leerlingen bij t e brengen waar ze bepaalde informatie kunne n vinden en ze zelf aan culturele activiteiten te laten deelnemen in plaats van leerlingen een grote feitenkennis bi j te brengen kiest ck v 1 voor een ander doel leerlingen moeten met plezier bezig zijn met culturele activiteiten ze moeten leren dat verschillende mensen verschillenden ervarin gen en interpretaties hebben daarbij gaat het ook om het waarderen van hun eigen ervaringe n en interpretaties w e willen leerlingen over een drempe l heen helpen ze moeten zelf hun eigen culturele omgeving leren ontdekken als d e opzet slaag t zal he t vak culturel e en kunstzinnige vormin g 1 een waardevolle bijdrage kunnen bieden aan het voortgezet onderwijs maar die bijdrage moeten we niet overschatten het vak heeft tenslotte maar een kleine omvang en meer dan ooit hangt het af van de inzet van docent en leerlingen vult de docent de leemtes in het programma gedegen in en de zestien en ze ventienjarigen wat doen zij 21