Het Nijmeegs Scriptorium. Een cursus procesgericht schrijven.

conclusie patrick eckring a de cursus srv r brengt in ieder geval bij de meeste studenten een proces van verandering op gang de studenten realiseren zich echter het nijmeegs scriptorium nauwelijks dat ze iets opsteken van de cursus schrijfproblemen worden grotendeels verhol een cursus procesgerich t pen en voornamelijk voor de studenten met de minste ervaring is de cursus erg effectief bij schrijven twee van de tien geinterviewde studenten is helaas bijna niets verbeterd de doelstellingen van stv z zijn in zoverre bereikt dat wel iedereen zijn eigen schrijf proces heeft leren kennen en zich tijdens het in het cursusjaar 1991 11992 introduceerde de afde schrijven bewust is van de strategie die hij ling taalbeheersing van de vakgroep nederlands op hanteert maar dat er nog een paar studenten de katholieke universiteit van nijmegen een van zijn die hun schrijfproblemen niet kunnen op amerikaans voorbeeld afgeleide vorm van een wri lossen het besef dat een tekst altijd voor her ting center het scriptorium in de verenigde staten schrijven vatbaar is is wel tot alle studenten kan men deze writing centers op veel high schools doorgedrongen maar dat heeft natuurlijk niet en universiteiten aantreffen mentoren bieden tijdens tot gevolg dat iedereen daar ook toe bereid is tekstbesprekingen hulp aan studenten b ij het schrij alle studenten proberen lezergericht te schrij ven ven maar het reflecteren op de eigen tekst is voor somnugen nog moeilijk zoals gezegd zou er nog een onderzoek op de verschillen tussen de amerikaanse moeten worden gedaan waarin wordt geke voorbeelden en de nijmeegse variant zal ik in ken naar de kwaliteitsverandering van de tek dit artikel niet ingaan wel zal ik proberen aan sten te geven wat het scriptorium inhoudt en daar naast probeer ik wat van mijn eigen ervaringen noten met deze cursus op papier te zetten tevens zal ik kort verslag doen van een klein leeronder i prewriting activities zijn voorbereidingen op zoek dat ik gedaan heb binnen het scriptori het schrijven van een tekst bijvoorbeeld docu um menteren brainstormen of een schema maken de theori e de basisgedachten achter het scriptorium zijn als volgt samen te vatten denken en converseren zijn nauw aan elkaar gerelateerd ij my talk is narrow superficial bia sed and confined to cliches my thinking is likely to be so too als mijn spreken bekrompen op pervlakkig bevooroordeeld en beperkt tot cli ches is is mijn denken dat waarschijnlijk ook bruffee 1984 dit impliceert dat denken net als converseren een sociale vaardigheid is maar ook schrijven hoort in dit rijtje thuis want als je denken ziet als geinternaliseerde conversatie dan is schrijven een vorm waarin je die geinternaliseerde conversatie weer ex ternaliseert bruffee 1984 en ook schrijven is een sociale vaardigheid een schrijver is niet al 1994 4 moer 153 leen maar een individu hij maakt deel uit van so schrijven luidt verandering en niet verbetering ciale en culturele groepen teksten worden geschreven de verschillende versies vormen samen met voor een bepaald publiek van de ven 1993 tekstbesprekingsverslagen en memo s waarin in zijn artikel peer tutoring and the conversa gerapporteerd wordt over herschrijfervarin tion of mankind 1984 houdt bruffee een plei gen het dossier van de student schrijver van dooi voor een werkvorm die gegeven de ar de mentor wordt aan het eind van de cursus gumentatie die ik hierboven kort heb samen een uitgebreid verslag verwacht waarin hij de gevat het meest geschikt lijkt voor schrijfon tekstbesprekingen vanuit zijn positie beschrijft derwijs peer fotoring dit houdt in dat in de en analyseert ook in het mentorverslag draait vorm van een op een gesprekken tekstbespre het om reflectie kingen gehouden worden waarbij de ene peer of maat zoals de in nijmegen gebruikelijke be het doel naming is de rol aanneemt van mentor en de ander die van schrijver bruffee heeft met peer kort samengevat luidt het doel van de cursus fotoring met name studenten op het oog die als volgt door het zichtbaar maken van het net hun universitaire studie hebben aangevan schrijfp ro ces een bijdrage leveren aan de ont gen peer fotoring biedt ze een specifieke so wikkeling van de student schrijver tot een au ciale context waarin zij ervaring op kunnen tonome en in die zin betere schrijver doen met en zich kunnen oefenen in het type dat deze doelstelling bereikt dient te wor gesprekken het type conversatie dat in de aca den op basis van gelijkwaardigheid tussen de demische wereld gebruikelijk is studenten student schrijver en de mentor zal zeker ge maken zich zo de academische cultuur eigen zien bovenstaand beschreven opvattingen van en gaan onderdeel uitmaken van de gemeen bruffee geen verbazing wekken peer betekent schap waar de meesten van hen in hun latere uiteindelijk letterlijk gelijke de mentor be beroep uiteindelijk voor zu ll en gaan schrijven hoort zich te onthouden van normatieve uit bruffee 1984 e en schrijver is niet alleen maar spraken zijn rol bestaat idealiter vooral uit het een individu van de ven 1993 herhaal ik nog ste ll en van open vragen die de student schrij maar eens ver aanzetten tot reflectie slechts een symme trische verhouding tussen de deelnemers kan de praktij k een werkklimaat creeren waarin de student schrijver om wiens schrijverschap het allemaal in het nijmeegs scriptorium worden een op draait zich optimaal kan doen gelden en ont een tekstbesprekingen gehouden tussen twee wikkelen bij peer fotoring is gelijkwaardig de en derdejaars studenten voor de tweede heid een conditio sine qua non jaars betreft het een verplicht vak schriftelijke voordat de student schrijver en de mentor taalvaardigheid 2 stv 2 waarvan de invul hun tekstbesprekingen begonnen was ze het ling bestaat uit het deelnemen aan het scrip doel van de cursus al zo duidelijk mogelijk ge torium in de hoedanigheid van student schrij maakt via coll eges literatuur plus verwer ver en uit het volgen van een reeks colleges kingsopdrachten handleidingen en onderlinge de derdejaars hebben het vak stv 2 reeds af gesprekken maar het is de mentor die gezien gesloten en bovendien een driedaagse mento het feit dat hij de cursus stv 2 en de mento rentraining gevolgd voor hen betreft het een rentraining al achter de rug heeft opzet en keuzevak doel van het scriptorium het scherpst voor de opvatting dat schrijven een sociale vaar zichzelf zal kunnen formuleren dat wil niet digheid is een sociaal proces heeft voor de zeggen dat daarmee ook de verantwoordelijk tekstbesprekingen tot gevolg dat de aandacht heid voor het welslagen van de tekstbespre niet direct gericht is op het schrijfprodukt kingen bij hem ligt want die ligt bij beiden maar op het schrijfproces volgens deze visie maar wel dat van hem het meest verwacht mag impliceert schrijven reflecteren en her worden met name waar het gaat om de p ro schrijven dat gebeurt in de vorm van een es cedurebewaking het nastreven van de doel say waarvan de student schrijver verschillende stell ingen en het handelen naar de ideologie versies schrijft het sleutelwoord bij het her van het nijmeegs scriptorium 154 moer 1994 4 student s chrijver het er mee doen ik koos een onderwerp voetbalvandalisme en zette me aan het werk in de herfst van r99i was ik tweedejaars stu het schrijven kostte moeite de tekstbespre dent nederlands gewapend met een gepaste kingen bleken welkome reflectieve momenten dosis scepsis maar toch ook met de nodige tussen de verschillende versies van het essay in bereidwilligheid wandelde ik het scriptorium al dat praten waar ik aanvankelijk zo tegen op binnen ondanks het feit dat ik in vooraf had gezien wierp zijn vruchten af na iedere gaande colleges op de hoogte was gebracht van tekstbespreking zat ik boordevol nieuwe in wat ik zoal kon verwachten in deze cursus trof zichten en ideeen en repte ik me naar huis om alles me als nieuw en onbekend schrijven was ze op papier uit te werken tot een volgende altijd een persoonlijke aangelegenheid ge versie van mijn tekst een tweede essay volgde weest nu werd van mij verwacht dat ik er in de comedy als legitiem ontspanningsmiddel of tekstbesprekingen over zou praten met een ode aan kelly bundy en ook dat herschreef ik mentor mijn opvattingen over schrijven mijn langzaamaan begon het besef door te sijpelen ideeen mijn schrijfproblemen alles zou op ta dat ik met iets heel zinvols bezig was hoewel fel komen ik voelde me bloot alsof ik gestript ik op dat moment niet onder woorden kon tot op het ondergoed tegenover mijn mentor brengen wat dat zinvolle dan precies was toen zat en als al het ongemak nou beloond zou ook ging ik steeds beter begrijpen dat er geen worden met een cijfer ook dit was iets waar cijfers voor de essays werden gegeven omdat ik aan moest wennen in het scriptorium wor we ons hoofdzakelijk met het schrijfproces be den geen cijfers gegeven zig hielden en niet met het schrijfprodukt bo het begin van de reeks tekstbesprekingen vendien wie zou die cijfers moeten geven was niet erg veelbelovend ik had geen onder toch niet de mentor met wie ik op gelijk werp voor mijn essay kunnen vinden het waardige voet samenwerkte probleem was dat ik vond dat ik niet genoeg met hoeveel plezier ik de cursus ook volgde van welk onderwerp dan ook afwist om er een en hoe zinvol ik hem ook vond toch was ik essay over te kunnen schrijven stilletjes hoop niet helemaal gewonnen voor het scriptori te ik op raadgevingen van mijn gesprekspart um hoewel ik rationeel denkend me heel ner maar die gaf al snel te kennen dat zij geen goed kon vinden in het curriculum bleef er vraagbaak maar een klankbord voor mij zou een onbehaaglijk gevoel aan mij knagen dat zijn op instructies of oordelen hoefde ik dan leidde tot de onderstaande uitspraak in mijn ook niet te rekenen ik moest het zelf doen eindevaluatie van de cursus om onze tijd tijdens de eerste tekstbespreking toch nuttig te besteden besloten we bij gebrek natuurlijk is het doel van de cursus dat je het zelf aan een onderwerp voor de tekst de kenmer moet doen maar een oordeel heeft zeker z n nut je ken van het essay op een rijtje te zetten aan kunt je er aan optrekken of juist tegen afzetten gezien ik geen ervaring had met dit genre zou maar het is in iedergeval iets heel concreets de men het van pas kunnen komen bij de bepaling en tor is naar mijn mening te weinig schoolmeester en te uitwerking van mijn onderwerp op basis van veel schrijfpsychiater artikelen die ik tijdens de colleges had ontvan gen stelde ik vast dat het er bij het essay om mento r ging dat vanuit een beginvraag expliciet een gedachtengang werd ontwikkeld die weer uit een herfst later 1992 als gevolg van mijn po zou monden in een eindvraag dat er discussie sitieve ervaringen als student schrijver met het in de tekst te vinden moest zijn en dat het es scriptorium had ik mij aangemeld als mentor say moest getuigen van voldoende intellectu voor de volgende cursus ik wilde het wel eens eel gehalte van de andere kant van de tafel meemaken en nader kennis maken met het procesgerichte vruchten schrijfonderwijs in de zomer had ik een drie daagse mentorentraining gevolgd en in sep het waren vage termen waarin ik het genre tember hoefde ik eindelijk mijn ongeduld niet van het essay geformuleerd had maar ik moest langer te bedwingen en kon ik aan de slag met 1994 4 moer 155 de zes student schrijvers die aan mij waren slag luidde symmetrische verhoudingen in het toegewezen ik constateerde dat ik gaandeweg nijmeegs scriptorium de empirische data die ik de cursus steeds meer naar het curriculum toe voor mijn onderzoek verzamelde bestonden groeide terwijl de student schrijvers voor een uit de videoregistratie van een tekstbespreking groot deel voor de struikelblokken kwamen te tussen de student schrijver frans en zijn men staan die ik me nog maar al te goed uit het tor bianca en uit interviews die ik beiden af voorgaande jaar herinnerde bijna allemaal nam daarnaast heb ik gebruik gemaakt van moesten ze wennen aan de procesgerichtheid hun tekstbesprekingsverslagen hun memo s en van de cursus en alle student schrijvers had van vakliteratuur den in meer of mindere mate moeite met de rol van de mentor ondanks het feit dat zij er de resultaten van overtuigd waren dat een gelijkwaardige verhouding tussen henzelf en hun mentor de de resultaten van mijn analyse van de data zal meest wenselijke werkvorm was hadden ze ik kort samenvatten net als ik dat had gehad vaak tegelijkertijd be het bleek dat tijdens de tekstbespreking aan hoefte aan een mentor die zijn persoonlijke drie onderwerpen veruit de meeste tijd was mening op de inhoud van het essay gaf be besteed aangezien een van de onderwerpen in hoefte aan een mentor die in termen van goed drie verschillende gedeelten verspreid was over of slecht sprak en concrete normatieve uitspra het gesprek presenteerde ik in totaal vijf frag ken deed behoefte aan een leraar en ik be menten uit het protocol van de tekst merkte bij mezelf de tegenstrijdige behoefte bespreking met daarin de momenten waarop om die leraar te zijn mijn neiging tot domi de onderwerpen werden aangesneden in elk nantie die mij in het dagelijks leven ook wel van de vijf bleek het de mentor te zijn die het eens was opgevallen manifesteerde zich heel initiatief nam tot de bespreking van een van de duidelijk in het scriptorium en liet zich slechts drie grote onderwerpen met de grootst mogelijke moeite de kop in op grond van bovenstaande gegevens was drukken bij de zelfbewuste student schrijvers het interessant te kijken naar de spreektijdver die sterk in hun schoenen stonden trad die deling aangezien het steeds bianca was die de dominantie niet zo snel naar voren maar bij drie grote onderwerpen aansneed leek het mij de minder assertieven onder hen ging het soms niet denkbeeldig dat het dan ook haar onder als vanzelf dan vond ik tot mijn spijt in hun werpen waren dat kon consequenties hebben teksten nauwkeurig geciteerd mijn eigen voor de spreektijdverdeling en voor de nage woorden uit de voorgaande tekstbespreking streefde gelijkwaardigheid tussen de gesprek terug spartners ik zette de spreektijdverdeling in een staafdiagram verdeeld in tijdvakken van vijf onderzoek minuten niet alleen nam bianca in dertien van de twintig tijdvakken meer dan vijftig pro in diezelfde herfst van 1 992 volgde ik het col cent van de spreektijd voor haar rekening lege taalbeheersingsonderzoek binnen dat tevens viel het op dat haar aandeel in de co llege moest er een leeronderzoek uitgevoerd spreektijd aanzienlijk toenam precies op de worden ik besloot van de gelegenheid gebruik momenten waar zij het initiatief nam tot de te maken om eens een kijkje te nemen bij een bespreking van een van de drie grote gespreks co llega mentor kon zij de nagestreefde gelijk onderwerpen waardige relatie tussen haarzelf en haar stu dent schrijvers wel realiseren of kende zij op wi sselwe rki n g dit gebied ook problemen van wege de gerin ge tijd die ik in het kader van het co ll ege aan het moge duidelijk zijn dat de tekstbespreking het leeronderzoek kon besteden was ik ge tussen frans en bianca niet de mate van sym noodzaakt me te beperken tot een tekstbespre metrie vertoonde waar in het scriptorium king naar gestreefd wordt het is evenwel niet juist op zeer bescheiden schaal dus heb ik onder te concluderen dat die ongelijkwaardigheid zoek gedaan naar zoals de titel v an mijn ver slechts door de mentor bewerkste lligd werd i n 156 moer 1994 4 de tekstbespreking werd een duidelijke leraar schroom heb overwonnen om mijn teksten leerling relatie tot stand gebracht en ondanks aan and e ren te laten lezen en om er m e t an de het feit dat tijdens de interviews bleek dat ren over te praten bianca heel bewust het gesprek was ingegaan ook het mentorschap was leerzaam ik was met het plan om de drie grote onderwerpen te dit keer niet degene die moest schrijven ik bespreken en heel duidelijk een leraarsrol ver moest begeleiden om die taak goed uit te vulde tijdens de tekstbesprekingen werd de le kunnen voeren was het noodzakelijk dat ik raar leerling relatie door beide gesprekspart wist waar ik mee bezig was en dat ik mijn ge ners gecreeerd ook frans had hierin zijn aan drag kon verantwoorden de situatie gebood deel waar bianca aan die asymmetrische ver mij om me verder te verdiepen in het curricu houding werkte door actief te handelen lever lum waardoor ik het scriptorium steeds beter de hij daarentegen zijn bijdrage door middel ging begrijpen en waardoor ik steeds meer van passiviteit en meegaandheid waardering kon opbrengen voor het procesge het voert te ver om hier uitgebreider op de richte schrijfonderwijs daarnaast was het in resultaten in te gaan maar laat ik tenslotte vol teressant om te zien volgens welke schrijfpro staan met te zeggen dat naarmate ik de cessen anderen tot hun schrijfprodukten kwa tekstbespreking langer bestudeerde mij steeds men met de inzichten die ik tijdens de ge duidelijker werd dat de leraar leerling verhou sprekken met mijn student schrijvers verwierf ding het produkt was van een subtiele wis kon ik weer mijn voordeel doen bij m n eigen selwerking tussen mentor en student schrijver schrijfactiviteiten lee rwinst hart en hoofd hoewel het effect van het scriptorium moei het is opvallend hoeveel leerwinst ik geboekt lijk meetbaar is kan ik vol overtuiging zeggen heb wanneer je bedenkt dat de duur van de dat ik als student schrijver veel van deze cursus cursus maar zo kort was uiteindelijk heb ik als heb geleerd het blootleggen van mijn schrijf student schrijver acht tekstbesprekingen ge proces heeft tot gevolg gehad dat ik me voor voerd als mentor 4 en dat is niets in ver het eerst eigenlijk ook daadwerkelijk bewust gelijking met al die jaren van produkt werd van dat schrijfproces het scriptorium gerichtheid die ik op de lagere school de mid betekende voor mij een eerste serieuze ver delbare school en de universiteit doorbracht kenning van mijn mogelijkheden en beper voordat ik aan het scriptorium begon het is kingen als schrijver en dat die grenzen afgetast dan ook niet verwonderlijk dat tijdens de cur konden worden in gesprekken was voor mij sus mijn hart en hoofd met elkaar in de clinch een kleine openbaring lagen rationeel denkend zag ik de logica en tijdens de maanden dat ik aan het scriptori het voordeel van het procesgerichte schrijfon um deelnam ben ik me langzaamaan gaan rea derwijs maar mijn gevoel had moeite de liseren dat de drieslag converseren reflecte cijferfetisjist in mij te verloochenen de lange ren schrijven niet betekende dat je con periode die ik in een produktgerichte cijfer verseerde in de tekstbesprekingen vervolgens cultuur had doorgebracht kon ik niet zomaar daar thuis op reflecteerde en als derde stap een van me afschudden maar de bereidheid om tekst schreef maar dat die drie als het ware een die geconditioneerdheid aan de kaak te stellen drieeenheid vormen anders gezegd voor de en aan te vechten was in ieder geval aanwezig volledigheid converseren is reflecteren reflec gevoel en logica conflicteerden en dat nood teren is schrijven converseren is schrijven zaakte mij tot reflectie tel uit je winst schrijven is reflecteren reflecteren is converse ren en nogmaals verwijzend naar het citaat jammer van van de ven in de tweede alinea van dit ar tikel schrijven is converseren aan het eind van dit artikel kan ik voor de vol schrijven had ik altijd gezien als een indivi ledigheid niet nalaten te vermelden dat tot duele bezigheid vrijwel dagelijks heb ik er mijn grote spijt de dagen van het nijmeegs nog profijt van dat ik in het scriptorium mijn scriptorium geteld lijken te zijn helaas is de 1994 4 moer 157 cursus nog te jong om over de status te be recensi e schikken die haar voortbestaan in een tijd van bezuinigingen zou kunnen waarborgen en dat is meer dan jammer toch hoef ik niet helemaal in mineur te ein bas kranenburg digen sinds kort is men namelijk op de aca demie voor journalistiek en voorlichting te back to the sixties tilburg gestart met een opleiding die geent is op het nijmeegs scriptorium die cursus is taalkristal een traditionele weliswaar aangepast aan de specifieke eisen die een journalistieke opleiding stelt maar on grammaticamethod e danks dat is het toch goed om te zien dat de e rvaringen en inzichten die het nijmeegs scriptorium heeft opgeleverd niet geheel on benut blijven drs b jager taalkristal grammaticale en andere literatu u r versch ijnselen in het nederlands zutphen thie me 1 993 97 blz fz z s o bruffee k peer tutoring and the conversa tion of mankind in olson g ed writing centers theory and administration urbana i ll een waargebeurd verhaal gehoord van een le ncte 1 9o4 p 3 15 raar nederlands een jongetje in een brugklas van de ven piet hein schrijven als sociaal pro kwam hem na de les een beduimeld briefje la ces in moer 1 993 i p 2 1 z ten zien waarop heel netjes was geschreven vakgroep nederlands kun tekstbesprekings taalkundige en rekenkundige ontleding trots activiteiten versie z 2r juni i99o vertelde het jochie dat zijn meester alle gram vakgroep nederlands kun opzet en doel van een matica die de klas moest kennen op een piep tekstbespreking versie 5 t s juni 1 99 2 klein briefje had geschreven zo groot als een vakgroep nederlands kun obse rvatielijst luis lucifersdoosje in de visie van meester was het tergedrag tijdens tekstbesprekingen r9 juni onderwerp wie het doet het lijdend voor 1992 werp was met wie het gedaan wordt haakje openen door het onderwerp haakje sluiten en een werkwoord was een doewoord een nieuwe grammaticamethod e uitgeverij thieme heeft een nieuwe gramma ticamethode op de markt gebracht taalkris tal grammaticale en andere verschijnselen in het ne derlands van drs b jager het boek bespreekt veel meer dan er op een klein briefje kan wor den geschreven er is een theorieboek een werkboek en een antwoordenboek leverbaar het theorieboek bespreekt in iets minder dan honderd bladzijden vrijwel a ll e ons be kende zinsdelen en woordsoorten van per soonsvorm tot en met bepaling van gesteld heid van lidwoord tot tussenwerpsel het boek bespreekt de samengestelde zin en be steedt aandacht aan de geschiedenis van het nederlands aan dialecten en groepszalen 158 moer 1994 4