Het onderwijs in het Nederlands aan anderstalige leerlingen in het basisonderwijs te Geldrop: vliegende brigade op je eentje

eline buntsm a basis het onderwijs in het nederlands aan anderstalige leerlinge n in het basisonderwijs te geldrop onderwij s vliegende brigade op je eentj e 0 voo raf drie fa se n i n mijn bege l ei din g eline buntsma werkt sinds 1971 met anderstalige leerlingen in het lager onderwijs aanvankelijk in omdat ik uitsluitend met anderstaligen werk ben bijlmermeer amsterdam en vanaf 1976 te gel ik voor mijn leerlingen even anderstalig als zij drop bij eindhoven in amsterdam werkte zij voor mij zijn met klassen van gemiddeld 25 kinderen waarvan het is mijn taak turkse kinderen aanspreekbaar driekwart anderstalig was in geldrop vormt zij te maken aan de ene kant zijn ze nieuwsgierig op haar eentje de vliegende brigade zij verdeelt naar het nederlands ze verblijven immers in een vijf schooltijden over ca dertig kinderen waaron nieuwe omgeving waar die taal gesproken wordt der ook drie kleuters van vijf jaar de jongere zodra ze maar even buiten het gezin of de familie kleuters worden in geldrop nog niet extra treden aan de andere kant is er grote onzeker begeleid heid er is angst om dit nieuwe land met zijn zij werkt met kleine groepjes van twee tot negen overal geplaveide wegen en overvloedige straat leerlingen de groepen zijn samengesteld niet op verlichting om maar eens iets te noemen er is grond van leeftijd maar op grond van taalniveau angst om die nieuwe mensen met hun vreemde haar leerlingen hebben allerlei nationaliteiten ze taal en gewoontes zijn afkomstig uit suriname jamaica maleisie daarenboven vanuit de nederlanders zijn er af oeganda gangla desh en turkije weer reacties discriminatie bestaat in geldrop bij haar werk gaat zij ervan uit dat deze kinderen waar ik werk is door enkele mensen onlangs het het meeste van elkaar leren door ze in de neder initiatief genomen tot een handtekeningenactie landse taal te laten spreken en daarbij voor elkaar om de turken weg te krijgen en al leverde die verbeterend te laten optreden actie gelukkig weinig op het jaagt hen de stuipen in dit artikel beperkt zij zich tot het onderwijs op het lijf en het is een misdaad tegen hun en on aan turkse kinderen die groep is bij haar name ze menselijke waardigheid lijk het grootst deze turkse kinderen krijgen be buitenlandse werknemers worden in meer dan halve van haar ook nog extra lessen van een turk een opzicht met stomheid geslagen dat werkt se leerkracht met wie eline goed samenwerkt versterkt door in hun kinderen hun angst en af weergevoelens zijn reeel toch moet ik met hun die omgevingsangst die onder meer leidt tot spreekangst overwinnen dat doe ik door hen vertrouwd te maken met mij 28 als nederlandse en hen vertrouwen te schenken 2 tweede fase als leerling in de klas kunnen ik doe dat ook door met hen in een rustige ruim functioneren zich in gebroken nederlands kun te te zijn in een kleine groep met lege handen nen uitdrukken zonder voorgedrukte boeken de mij door schaarse subsidie toegemeten tijd is dit is vooral de fase waarin het contact verder kort twee jaar heb ik voor elke leerling met eni wordt uitgebouwd zodat leerlingen zich ver ge uitloopmogelijkheden staanbaar kunnen maken ten opzichte van hun ik verdeel de tijd in drieen onderwijzer es en medeleerlingen ik spreek niet de eerste fase is de start en duurt drie weken meer in woorden maar in enkelvoudige zinnen de tweede fase wil de leerlingen laten functio de bijeenkomsten in deze tweede fase hebben neren in het klasgebeuren deze periode duurt geen geplande opklimmende moeilijkheid elke drie tot twaalf maanden keer stel ik iets anders aan de orde ik varieer bin de derde fase is de echte taalles en duurt nen een bijeenkomst mijn werkvormen een spel even lang van een trimester tot een jaar de omgeving verkennen is wandelen en praten handenarbeid is verwerken 1 start angst vertrouwen de ee rste woorde n wanneer een leerling een tijdje meedraait neemt de vaardigheid in het nederlands vanzelf toe ik voor nieuw aangekomenen beperk ik de groep begin iedere bijeenkomst in deze tweede groep tot twee dat wil zeggen het nieuwe kind wordt met een kort kringgesprek ongeveer vijf minu begeleid door een leerling die zich al verstaanbaar ten over het thema van de les of over wat de kin kan maken en desnoods kan tolken deren hebben meegemaakt bij de handarbeid en als het tweetal binnenkomt geef ik ze een hand het tekenen laat ik de leerlingen zelf organiseren en zeg ze goedendag het begroetingsritueel her daarbij werk ik veel met subgroepjes het klaar haal ik bij al mijn groepen leggen van scharen papier en lijm bijvoorbeeld in deze startfase doe ik elementaire zaken ze in de klas worden ze op dit punt ook vaak over met gebaren uitnodigen te gaan zitten het noe troefd door nederlandse kinderei die het alle men van zitten en stoel de eerste keer teer ik ze maal zoveel beter kunnen regelen en weten te lig meestal tellen van een tot tien en pas dat toe in gen een dominospel dat immers gebaseerd is op het de zelfwerkzaamheid stimuleer ik door mini kunnen tellen deze bijeenkomsten duren een loco voor de iets verder gevorderden zijn er een half uur de laatste vijf minuten toets ik het ge serie werkboekjes over zebrapad de klas fiets leerde door ze in een boek aan te laten wijzen verkeer ongeluk enzovoort hoeveel poezen muizen of beren ze zien deze de laatste vijf minuten bestaan altijd uit vrij le toets die altijd glansrijk wordt afgelegd heeft zen of vrij kijken ik heb meestal een veertig noch een selectieve noch een diagnostische maar tal leesboeken varierend van kijkleesboek over wel een stimulerende functie de toets geeft zelf dieren tot populairwetenschappelijke boekjes vertrouwen kijk eens wat ik al geleerd heb in dit over telefoneren half uur in de startfase staat de relatie met mij centraal tijdens deze eerste drie weken zie ik de kinderen in de tweede fase probeer ik andere contacten te twaalf keer naast het tellen leer ik de kleuren stimuleren anderstalig kind met respectievelijk het meten de lichaamsdelen de kleding en ook nederlandstalige kinderen en onderwijzer es de regels voor gedrag in de klas hoe krijg je een ik vraag geregeld vooral donderdags na de vrije potlood wanneer mag je naar de wc woensdagmiddag met wie ze gespeeld hebben in in deze lessen spreek ik nederlands ik kan een het speelkwartier loop ik buiten en zie dat ze ge ietsepietsie turks spreken maar dat doe ik niet mengd knikkeren als dat niet het geval is praat wel op huisbezoek ik erover in de groep ik vraag ook aan neder in de derde week van de startfase mag de nieuwe landstalige kinderen of ze met de anderstaligen ling al lessen mee volgen in de tweede groep ook willen spelen als ik een nieuw kind alleen zie dat stimulee rt staan dan vraag ik bijvoorbeeld aan een neder lands kind ga even met haar touwtje sprin gen het is in deze fase dat ik het contact met de regu 29 lieve klasseonderwijzer es mis ik weet te weinig bij het aanleren in deze fase maak ik gebruik van van hun programma s en hun rapport methodes de volgende leermiddelen een enkele keer val ik wel eens in bij ziekte maar nou jij 5 taal is niet zo moeilijke stenverts taal dat blijft incidenteel van een geregelde samen b ocs uit nou jij gebruik ik alleen de verwer werking is nog weinig sprake als er een feest ge kingsplaten van deel 2 en 3 ze vormen de afslui vierd wordt in de klas ben ik er wel altijd bij ting van de derde fase taal is niet zo moeilijk is in deze fase ga ik ook op huisbezoek mijn turk eigenlijk een spellingsboeke ik gebruik het voor se collega doet dat ook en behandelt vooral het zuiver schrijven van klinkers a aa e ee school en leerproblemen ik praat meer over al enz plus samengestelde klanken oe ui eu en gemene zaken zoals ziektes sociale problemen de medeklinkers k kk n nn enz ik vind het en dergelijke over die huisbezoeken wordt ook een fijne methode de begrippen uit stenoerts regelmatig in de kringgesprekken gesproken d an taalblocs zijn al bekend uit de eerste en tweede komen we tot gesprekjes over de nederlandse en fase ze worden nu schriftelijk verwerkt voor de de turkse cultuur bijvoorbeeld leerlingen een gemakkelijk tussendoortje juf waarom draag jij geen hoofddoek mijn ook redactierekenen en het klokkijken komen moeder draagt een hoofddoek dus jij moet er aan de beurt ook een dragen wanneer de leerling in dit stadium goede vorde nee necyve ik ben een nederlandse vrouw geen ringen maakt krijgt hij regelmatig elke maand turkse en ik ben ook geen islamitische d aarom kleine testjes in de vorm van een gesprekje een draag ik geen hoofddoek spel een invuloefening of een dicteetje de vorderingen worden met de leerkracht van de 3 derde fase technische taallesse n jaarklas besproken we bekijken meer dan eens of een leerling naar een volgend leerjaar kan of wan de duur van deze fase is afhankelijk van de snel neer dat beter is een leerjaar terug gaat we stre heid waarmee de kinderen de stof doorwerken ven er wel naar dat een kind in zijn eigen leef meestal drie tot tien maanden het lukt me tijdsgroep les krijgt meestal wel om een kind in twee jaar min of meer didaktisch aanspreekbaar te maken bij kin 5 aanwijzingen voor de collega s deren van ongeveer zeven jaar kan het veel sneller gaan bij oudere kinderen is het een toer begin met lege handen dat wil zeggen de kinde vanuit de klas moet dan verdere verfijning en uit ren zijn je belangrijkste materiaal maak samen breiding van zijn taalgebruik plaatsvinden er zijn met hen aangepaste leermiddelen dat heb ik ook echter ook leerlingen die wegzinken en het een gedaan leg mappen aan met knip en plaatwerk voudig niet aan kunnen ik vraag zo n kind dan verzamel spelletjes laat kinderen rustig fouten wat het wil mee blijven draaien op een laag pitje maken en hun verhaal uitvertellen in deze derde groep of eventueel terug naar de tweede groep dat laatste wil niemand 6 ten slo tte w at ik l ee rd e in deze derde groep wordt aandacht besteed aan het aanvankelijk lees en schrijfonderwijs ik geef meer en meer gericht taalonderwijs meer hierbij komen we de grootste problemen tegen dan ik ooit gedaan heb dat komt omdat je meer het turkse alfabet is afwijkend van het onze perfectie wilt bereiken in het begin ging ik veel sommige letters ontbreken q q w x in het te snel en maakte ik uitspraakfouten kinderen turks andere in het nederlands g i s u noemden een poes een poe of een roos werd de turkse taal kent geen bepaalde lidwoorden en roosgoedzo ik heb gemerkt dat je niet onvolledig geen voorzetsels het nederlands kent lang niet mag zijn in je taalgebruik dat je geen gebroken zo veel werkwoordsvervoegingen als het turks nederlands9 mag spreken etc mijn taalmethode is gegroeid ik ben nooit erg ik spreek abn want als een kind het geldrop s veranderd in mijn methodiek hoogstens uitge dialect zou leren dan kan het zich elders nog breid maar met moeite verstaanbaar maken dan zou mijn kijk op turkse leerlingen is veranderd ze het nog eens een nieuwe taal moeten leren zijn me meer vertrouwd ik kan ze begrijpen want acherme ik heb hun problemen leren kennen 30 de kansen voor deze leerlingen liggen door hun begrijp ik het wel taal en cultuurpatroon binnen het nederlandse vroeger gruwde ik van het dragen van veel kleren schoolsysteem moeilijk voor meisjes geldt dat over elkaar het stonk nu weet ik dat in turkije nog sterker dan voor jongens ze worden nog de winters bitter koud zijn en dat de mensen meer aan huis gebonden en vervangen vanaf zeer daarom daar met kleren aan naar bed gaan en zo jonge leeftijd de moeder als dat nodig is een komen in de winter mijn kinderen op school met meisje van amper zes zal na een vakantie trots onder de kleren hun pyjama dat woord bestaat haar eerst gebreide sok laten zien ik kijk er niet ook in het turks pijama van oorsprong is het meer vreemd van op wanneer een turkse dochter perzisch voorindisch het is de wijdgeplooide na een vakantie in turkije getrouwd terug komt broek die de benen tegen de kou beschermt ze zal dan haar verdere leven moeten slijten zoals haar moeder en grootmoeder vanuit die kenni s geldrop juni 1978 noten 5 g c berlijn h de boer nou jij purmerend muus 1 deze houding vloeit voort uit de opdracht die je als ses 1972 1974 vliegende taakleerkracht hebt maar wordt niet als 6 anneke bulthuis d e veer taal is niet zo moeilijk zaligmakend gezien lees alphons kloosterman s groningen wolters noordhoff conclusies in dit nummer 7 gr e schreuder s terpstra stenoerts taal en lees 2 cio werkboekjes oorspronkelijk opgezet door het blocs apeldoorn stenvert en zn z j katholiek pedagogisch centrum in den bosch thans 8 trudy pestana zal als bezwaar tegen dit spellingboek uitgegeven door muusses te purmerend aanvoeren dat het woorden bevat als raap en zeef 3 a h nauta turks voor nederlanders deventer klu zie haar artikel in dit nummer wer 197 3 9 voor dit begrip zie de laatste paragraaf van trudy 4 celdrops voor ach arme schepsel schaap ziel pastana s artikel in dit nummer 31