Het project arbeidservaringsleren in het LBO

sjon ruiter wiel veugeler s arbeids het project arbeidservaringslere n ervaringsleien in h et lbo zinvol nederlands geven op een lbo school is geen gemakkelijke opgaaf termen als thematisch werken of vakkenintegratie klinken wel mooi maar worden nog niet vaak met praktische voorbeelden ingevuld de auteurs van dit artikel doen dit wel hun project arbeidservarings eren toont aan dat lts eis binnen de avo vakken best iets praktisch kunnen leren een voorbeeld dat navolging verdient waarom arbeidservaringsieren in de eerste plaats een beroepenorientatie maar wil aandacht besteden aan wat de betekenis van het bespreken van maatschappelijke problemen arbeid is hoe de arbeid georganiseerd is en hoe en het oefenen van vaardigheden in reele situaties arbeidsverhoudingen zijn is in het onderwijs niet mogelijk wanneer men al het zelf opdoen van ervaringen is volgens ons van leen maar gebruik maakt van de traditionele belang om theorie en praktijk beter met elkaar te schoolboeken op veel scholen probeert men kunnen verbinden zo kunnen leerlingen ook daarom het werkelijkheidsgehalte van het onder beter vorm geven aan hun eigen leerproces wijs te vergroten bijvoorbeeld door veel met uitgangspunt in het programma zijn de dagelijkse kranten te werken leerlingen interviews te laten ervaringen op school thuis en in de buurt omdat maken en films en videoprogramma s te verto die duidelijk samenhangen met de werkelijkheid nen in de maatschappij buiten de directe leefomge op de rk lts don bosco in amsterdam doen ving ze vormen een handvat een aanleiding tot wij ook dit soort activiteiten maar tevens vin het leggen van grote verbanden en maken het de den wij dat leerlingen zelf in aanraking moeten leerlingen mogelijk hun toekomstige plaats in de komen met zaken die buiten de school in de rest maatschappij in een wat duidelijker perspectief te van de maatschappij spelen zien arbeid is een belangrijk onderdeel van die maat schappij daarom brengen de leerlingen een week arbeidservaringsleren op de lts don bosc o door in een door hen zelf gekozen bedrijf deze arbeidsweek is een onderdeel van het project ar op de lts don b osco namen het vorig jaar drie beidservaringsleren arbeidservaringsleren is niet klassen deel aan het project arbeidservaringslere n 39 ael een derde klas elektro techniek en twee ho e h e bbe n we h e t aa ngep a kt derde klassen bouwtechniekz per klas werd het project uitgevoerd door de leerkrachten neder de vakken nederlands aardrijkskunde en ge lands aardrijkskunde geschiedenis maatschap schiedenis worden tijdens het project arbeids pijleer de zogenaamde avo leerkrachten en de ervaringsieren dat bijna het hele jaar duurt zo leerkrachten praktijkvakken en vaktheorie de veel mogelijk geintegreerd gegeven de uitgangs concrete invulling van het project verschilde per punten van het leerproces van dit programma klas omdat de leerlingen en de leerkrachten van zijn de diverse klassen verschillend waren door een a de ervaringen van de leerlingen staan zoveel intensief overleg probeerde men zowel van el mogelijk centraal kaars ervaringen te leren als om de grote lijnen b de leerlingen worden gestimuleerd in het na van het programma op elkaar af te stemmen denken over allerlei maatschappelijke zaken de leerkrachten werden op deze manier ook ge c de leerlingen verzamelen en verwerken infor stimuleerd om hun werkwijze te expliciteren en matie over de verschillende onderwerpen deze daardoor bespreekbaar en veranderbaar te d het oefenen van vaardigheden gebeurt zoveel maken mogelijk in reele praktijksituaties deze vaar in dit artikel schetsen we het verloop van het digheden zijn geen doel maar middel project arbeidservaringsleren voor een groep e dit alles gaat beter als er een goede samenwer bouwtechniek we beperken ons hierbij tot de in king is tussen leerlingen onderling en tussen breng vanuit de vakken nederlands geschiedenis hen en de leerkracht en aardrijkskunde eerst zullen we iets zeggen f de leerkracht moet bereid zijn zich te verdie over de plaats van het vak nederlands in het pro pen in wat de leerlingen bezighoudt en ook ject arbeidservaringsleren bereid zijn om van hen te leren deze uitgangspunten proberen we te concretise het vak nederlands en arbeidservaringslere n ren met behulp van werkvormen als discussies in terviews rollenspelen spreekbeurten materiaal in het vak nederlands is het leren van vaardighe verzamelen verslagen maken en een eigen werk den belangrijk we denken aan spreken luiste map bijhouden ren schrijven en lezen deze vaardigheden kun nen echter nooit in abstracto geoefend worden het programma verliep in het schooljaar 79 80 maar alleen aan de hand van zaken die de leerlin als volgt gen interesseren dat is niet een werkelijkheid die bij de introductie van het project praatten de begint bij paardebloemen en reisavonturen maar leerlingen over arbeid wat ze er al van afwisten die ingaat op de directe leefwereld van de leerlin en welke opvattingen ze erover hadden dit alles gen op school thuis en in de buu rt naar aanleiding van vakantiewerk en bijbaantjes het oefenen van bovengenoemde vaardigheden voor het bewaren en rangschikken van informa moet er volgens ons op gericht zijn het inzicht tie werd de werkmap geintroduceerd van de leerlingen in maatschappelijke situaties te in de actualiteit speelde de havenstaking in vergroten hen vaardigheden bij te brengen om rotterdam de leerlingen verzamelden krante zich in die maatschappelijke situatie te handha knipsels en spraken over looneisen en werkgelegen ven en veranderingen in die maatschappelijke heid steeds maar weer kwam de betekenis van situatie aan te brengen onder dit laatste verstaan geld verdienen naar voren daarom werd de ge we niet op de eerste plaats dat de leerling in staat schiedenis van het geld behandeld tegelijkertijd is om voor hem persoonlijk zijn situatie te verbe konden we aantonen dat de toegenomen commu teren maar dat de leerling bewegingen steunt die nicatie niet alleen een ruilmiddel noodzakelijk zo n maatschappelijke situatie structureel willen maakte maar ook leidde tot het gebruik van het veranderen schrift arbeidservaringsleren biedt volgens ons vele mo de eigen financiele situatie van de leerling gelijkheden om vaardigheden op de zojuist om kwam aan de orde bij gesprekken over zakgeld schreven wijze te oefenen het leerling zijn levert niets op de leerlingen zijn voor hun inkomsten afhankelijk van ouders of bijbaantjes ze inventariseerden de verschillend e 40 inkomsten hoe ze hun geld besteedden welke te kiezen om mensen te interviewen hobbies ze hadden en wat deze voor hen beteken in de arbeidsweek helpt de leerling mee kijkt den de discussies over het al of niet dragen van rond en praat met mensen in het project ar dure maar kwetsbare sportschoentjes het mee beidservaringsleren kiezen de leerlingen zelf hun gaan in de mode kortom de gesprekken van de arbeidsplaats om de ervaringen die de leerlingen dag gebruikten we bij de bewustwording van de opdoen zo gevarieerd mogelijk te maken stimu huidige en toekomstige positie van de leerlingen leerden we tot de keuze van een grote spreiding de leerling is bij dit soort onderwerpen duidelijk in soorten arbeidsplaatsen dit lukte niet altijd degene die informatie geeft de leerkracht helpt even goed de meeste leerlingen van deze groep bij het structureren en bij het leggen van verban kozen een arbeidsplaats in hun vakrichting de den bouw de leerkrachten bezochten tijdens de ar via het zakgeld kwamen we op het zoeken en beidsweek de leerlingen op de arbeidsplaats de vinden van werk de verschillende formele en in leerling vertelde de leerkracht wat hij had gedaan formele methoden hebben we afgewogen de en hoe hij het vond de leerling is dan degene die leerlingen verzamelden advertenties van banen de meeste informatie geeft de leerkracht moet waar zij na de lts op kunnen reageren en schreven luisteren een sollicitatiebrief de verschillende beroepen de eerste ochtend na de arbeidsweek praatten werden besproken en vergeleken de leerlingen informeel over hun ervaringen de bij arbeidservaringsleren zoeken de leerlingen leerlingen vonden het leuk om te werken en om zelf een arbeidsplaats de leerlingen maakten in de volwassenenwereld te participeren prezen lijstjes van punten waarop ze moesten letten bij de goede werksfeer discussieerden over de sta het maken van afspraken het benaderen van een kingsdag van het fnv en gaven hun mening over bedrijf oefenden ze in een rollenspel veiligheid hygiene en het optreden van de baas in de arbeidsweek interviewden de leerlingen niet alle leerlingen zijn in staat geweest het een aantal werknemers om ervaringen op te werkboek goed in te vullen de leerlingen wisten doen met interviewen en om te kijken wat be wel vaak veel te vertellen maar dit stond niet op langrijk is bij arbeid stelden ze hun ouders een papier omdat de meeste leerlingen alleen de ant aantal vragen over hun werk de interviews lever woorden uit de formele interviewsituatie hadden den veel problemen op daarom werd extra aan opgeschreven en niet de informatie die ze in in dacht besteed aan interviewtechniek met name formele gesprekken hadden gekregen de voorbereiding op een interview in de nabesprekingen is per onderwerp doorge welke toekomst hebben de leerlingen zelf praat wat de verschillen in de diverse bedrijven voor ogen wat voor beroep willen ze uitoefe waren en welke mogelijke oorzaken hiervoor wa nen willen ze doorleren of werken wat is het ren aan te wijzen vooral is uitgebreid gepraat verschil in arbeidsomstandigheden op school en over in het bedrijf de lonen bijvoorbeeld de rechtvaardigheid van leerlingen zeiden bijvoorbeeld werken is deel loonverschillen nemen aan het echte leven in een bedrijf ben je het belang van een opleiding zelfstandiger dan op school je krijgt een op plezier in je werk dracht en die voer je uit met een diploma heb werksfeer je meer kans op beter werk toekomst van het bedrijf als sluitstuk van de voorbereidingsperiode vakbonden stelden de leerlingen een werkboek samen waar tenslotte hebben de leerlingen nog een gaan we in de arbeidsweek op letten de leerlin spreekbeurt gehouden over hun eigen bedrijf gen benadrukten vooral werktijden veiligheid aard van het werk verantwoordelijkheid ver beoordeling van arbeidservaringsleren door de moeidheid leiding werksfeer en taakverdeling leerlinge n de laatste voorbereiding op de arbeidsweek het oefenen van het kennismakingsgesprek het de leerlingen vonden het project leuk en ze von oefenen van het interviewen en het samen met den dat ze hard gewerkt hadden de praktijkleerkracht doornemen van de werkwij doordat het houvast van het schoolboek is weg ze van een bedrijf om zo het gunstige moment uit gevallen iets waarop ze de eerste twee school 41 jaren niet of onvoldoende zijn voorbereid lever ma structureerden de het bijhouden van de eigen werkmap in be de uitgangspunten die we formuleerden hebben paalde gevallen problemen op het nut van zo n we niet helemaal waargemaakt met name het werkmap werd achteraf door geen enkele leerling zelf verzamelen en verwerken van informatie ver betwijfeld maar de vaardigheid om hem conse liep zeer moeizaam en ook was de lijn van het quent bij te houden ontbrak vaak gewoon de programma niet altijd even duidelijk voor de leer werkwijze van dit project zou volgens de leerlin lingen gen ook in de tweede klas gevolgd moeten wor dit jaar proberen we systematischer te werken den de arbeidsweek was voor de leerlingen het aan het vergroten van de inbreng van de leerlin onbetwiste hoogtepunt in die week in de bedrij gen dat doen we door meer te werken met inter ven hadden ze kunnen tonen wat ze waard wa views rollenspelen en groepswerk ren ze kenden nu ook de praktijk een beetje en het programma is dus nog voor verbetering vat reageerden daarom kritischer op allerlei verhalen baar toch geloven we dat het vak nederlands die ze op schoot hoorden de leerlingen waar zinvoller wordt voor de leerlingen in de deelname deerden het dat ze hun mening konden geven en aan dit project dat er naar hen geluisterd werd we hebben ons in dit artikel beperkt tot het lbo maar ervaringen leren dat ook op mavo havo en hoe we het zelf beoordele n vwo scholen de koppeling tussen arbeidserva ringsleren en het vak nederlands mogelijk is zo hoewel het programma goed aansloeg bij de leer doet op het eemland college noord in amers lingen en zij ook regelmatig lieten merken dat ze foort het vak nederlands mee in het kader van beter nadachten over allerlei problemen vinden gericht schrijven wij dat de leerkrachten nog te sterk het program no ten sjon r uiter is leraar av o vakken rk lts do n bosco verbinding te leggen tussen de inhoud van het project w iel ve ugelers is pedagogisch didactisch b e geleider en de verschillende schoolvakken en te zorgen voor arbeidservar i ngsleren leraarso pleid i n g un iversiteit een breed draagvlak voor het project in de school van a msterda m het project arbeidservaringsleren wordt begeleid het project a r beidservari ngsleren is een ini t iatief van door medewerkers van het centrum voor onderwijs d e wvo wer k ge meensch a p vo or vernieu w in g van onderzoek en de lerarenopleiding beide van de uni op v oeding o n d erw i js en m aatsc h ap pij en wordt ge versiteit van amsterdam deze begeleiders jos de fi n ancierd doo r het m i n is terie van o n d erwij s e n we mulder en wiel veugelers hebben een interimrap ten sc h appen op ac ht sch olen z o w el lbo mav o port uitgebracht waarin de ervaringen van het eerste havo als vwo wordt geprobeerd de uitgangspunten ontwikkelingsjaar beschreven worden dit rapport is van de methode te concretiseren verkrijgbaar bij het centrum voor onderwijsonder leerlingen van de een na hoogste klas van de ver zoek keizersgracht 119 tel 020 229471 kosten schi l lend e sch oo lty pen d oen aan h et p roject mee op f 13 50 plus porto bij jos de mulder kan ook infor elke school werken meerdere leerkrachten mee om matie verkregen worden over een eventuele deelname z o d oen de een th e m at isc h e aan p a k te garanderen een aan het project arbeidservaringsteren 42