Het resultaat van procesgericht schrijfonderwijs. Een Nijmeegse methode onderzocht.

h m mo lenaars de cursus stv i werden vergroot ik beschrijf eerst de cursus dan geef ik een korte beschrij ving van mijn onderzoek en tenslotte geef ik de resultaten en de conclusies het resultaat van kenni smak i ng m e t ee n nie uwe onderwijsvor m procesgericht het idee achter de eerstejaarscursus stv r is schrijfonderwijs dat de studenten onder andere ontdekken wel ke schrijfstrategieen en problemen er bestaan een nijmeegse methode en in hoeverre die in hun eigen proces voor komen en dat een presentabele tekst wordt onderzoch t geschreven door een voortdurende herhaling van plannen formuleren reviseren ze moeten ook ontdekken dat een lezer een tekst anders kan lezen dan de schrijver bedoelde deze aan pak is gebaseerd op voornamelijk ameri eind 1992 toen ik aan de katholieke universiteit kaans onderzoek nijmegen de vervolgcursus schriftelijke taalvaar het cursusmateriaal bestaat uit een syllabus digheid stv volgde kregen wij als onderdeel van waarin artikelen staan over schrijven schrijf de cursus de opdracht een artikel te schrijven over onderzoek en schrijfdidactiek elk artikel moet schriffonderwijs daar ik al geruime tijd sceptisch te aandachtig worden gelezen aan de hand van genover de leermethode van de cursus stond schreef de artikelen moeten studenten een grote va ik een artikel getiteld rozegeur en maneschijn rieteit aan teksten schrijven daarnaast schrij waarin ik uiteenzette dat de studenten over het alge ven ze met circa drie personen een groeps meen weinig vorderingen maakten naar aanleiding tekst waarbij tegelijkertijd ieder voor zich een van die tekst vroeg de docent piet hein van de ven memo of logboek moet bijhouden waarin ojik wou onderzoeken wat mijn studiegenoten had beschreven wordt hoe de groep het schrijven den geleerd van de eerstejaarscursus st v i aanpakt en waarom de groep dat zo doet er worden tevens tekstbesprekingen gehou den over alle versies van alle groepsteksten alle studenten nederlands zijn verplicht deel daarbij leren studenten vragen te stellen over te nemen aan de drie cursussen stv de eerste andermans tekst en indirect ook over hun ei twee cursussen hebben enerzijds als doel om gen tekst ze krijgen zo van diverse personen de studenten theoretisch kennis te laten maken lezerscommentaar en leren op hun teksten te met opvattingen over schrijven functies van reflecteren van alle besprekingen worden ver schrijven schrijfonderzoek en schrijfonder slagen geschreven wijs anderzijds leren ze zo efficient en pro het laatste onderdeel van stv i is de zoge bleemloos mogelijk te schrijven het onder noemde maatbeoordeling waarbij de studen wijs is procesgericht dit houdt in dat studen ten twee aan twee werken maatbeoordeling ten leren volgens welke processen ze een tekst of peerresponse houdt in dat iemand van ge kunnen schrijven ze moeten ontdekken wat lijk niveau in dit geval een klasgenoot de voor henzelf het prettigste proces is en hoe ze werkwijze en tekst van zijn of haar maat be hun proces zouden kunnen optimaliseren de commentarieert ieder schrijft een tekst met studenten moeten veel schrijven en veel na drie verplichte memo s in het memo vooraf denken en praten over hun schrijven en hun staat de planning van de tekst bijvoorbeeld het geschriften de uiteindelijke teksten worden onderwerp de alineaverdeling de documenta niet op kwaliteit beoordeeld tie of een brainstorm in het memo tijdens het schrijven staat hoe het schrijven verloopt in dit verslag wil ik de vraag beantwoorden in bijvoorbeeld of er van de planning wordt afge hoeverre de praktische schrijfvaardigheden in weken welke problemen er zijn en hoe die 1994 4 moer 149 verholpen worden in het memo achteraf staat ik las hun dossiers en nam daarna interviews een evaluatie van het proces en de tekst bij af op basis daarvan schreef ik van elke student voorbeeld dat het schrijven trager ging dan een schrijfportret dit is het profiel van een verwacht dat de stijl misschien te bombastisch student als schrijver uit elk schrijfportret trok is of dat het onderwerp te oppe rv lakkig be ik een conclusie waarin ik expliciet aangaf wat handeld is hoe gedetaill eerd of kort de me ze geleerd hadden en in hoeverre de drie mo s zijn mag iedereen zelf bes li ssen na een doelstellingen bereikt waren de studenten bespreking met de maat waarvan een verslag autoriseerden hun schrijfportretten en de con moet worden gemaakt wordt de tekst her clusies ze waren het eens met mijn conclusies schreven deze procedure kan worden her uit hun schrijfportretten toen mijn onder haald tot de tekst goed is zoeksverslag af was heb ik het aan de geinter s t v z wordt afgesloten met het schrijven van viewde studenten laten lezen met de vraag of een tekst of brief waarin de student aangeeft ze commentaar wilden leveren er kwam geen wat hij de afgelopen zeven maanden heeft ge commentaar op mijn gevolgtrekkingen en leerd eindoordeel ik weet dus niet of ze het allemaal aan het eind van de cursus s t v r als de stu eens zijn met mijn resultaten dent circa tachtig korte en lange teksten inge leverd heeft volgt een afrondend gesprek met om te ontdekken wat er veranderd was in het de docent hierbij wordt gesproken over de schrijven van de studenten vroeg ik voortdu vorderingen en over onderwerpen die de stu rend of ze zich nog herinnerden hoe hun dent zelf van te voren mocht opgeven bij de schrijfprocessen waren voor stv z uiteindelijke evaluatie wordt enkel gekeken of met een paar vragen ging ik in op de theorie aan all e opdrachten is voldaan de kwaliteit uit de syllabus om te zien of de studenten de van de teksten wordt niet beoordeeld omdat link met de praktijk hadden gezien ik vroeg of het doel van de cursus niet is een goede tekst ze gemerkt hadden of ze vooruitgang boekten t e schrij ven e n omdat een c ijfe r te subjectief is omdat uit de dossiers dikwijls bleek dat het schrijven veranderde zonder dat de studenten heb je nog baat gehad bij st v z het zelf merkten verder wilde ik weten of ze geinteresseerd en gemotiveerd waren en of ze een half jaar na de stv i cursus van i99r begrepen wat het doel van de geleerde schrijf 1 99 2 onderzocht ik in hoeverre de drie voor fasen was dit laatste omdat hiermee misschien naamste doelste ll ingen van s t v r bereikt wa een gebrek aan resultaat kan worden verklaard ren die doelen zijn ikzelf bijvoorbeeld vond groepsteksten schrij a studenten leren hun schrijfproces kennen zo ven onzinnig ik wist toen nog niet dat ik hier dat ze schrijfproblemen kunnen voorkomen of mee andermans en mijn eigen schrijfstrategie oplossen en kon waarnemen en deed niet actief mee b studenten leren op hun tekst te reflecteren en daardoor kon ik achteraf niet zeggen welke deze te bekijken door lezersogen strategieen tot het beste resultaat leidden ie c studenten raken vertrouwd met de gedachte mand die niet weet dat hij een strategie han dat schrijven een recursief proces is en dat een teert die vlot schrijven belemmert zal mis tekst nooit af is schien altijd met evenveel moeite blijven schrijven ook kan een student het maken van let wel de vraag wat iemand leerde en of hij een planning het memo voorai tijdverspil tegenwoordig beter schrijft slaat niet op gram ling vinden en overslaan desnoods achteraf het matica en stijl een student heeft al iets geleerd memo uit de duim zuigen het gevolg hiervan als zijn schrijfproces is veranderd of als hij be kan zijn dat het schrijven door gebrek aan seft dat teksten bedoeld zijn om gelezen te planning steeds opnieuw vastloopt en de stu worden dent geen verbetering in zijn schrijven merkt voor mijn onderzoek stelde ik een groep van een paar voorbeelden van de vragen die ik tien medestudenten samen die voor de groep stelde eerstejaarsstudenten representatief was wat be je schrijft in je dossier dat je voordat je aan de treft leeftijd geslacht schrijfervaring et cetera beschouwing begon met je maat hebt gepraat over de 150 m oer 1994 4 inhoud had je tijdens het schrijven nog baat bij dat zaakt zijn door stv r iemand zei bijvoorbeeld gesprek vooraf veel te hebben opgestoken van de colleges heb je wel eens geprobeerd een nieuwe strategie van letterkunde en een aantal studenten zei dat ze stv i te gebruiken door stv i wel beter hadden leren schrijven heb je wat geleerd van het becommentarieren van maar dat dat niet kwam door het proces andermans teksten gerichte onderwijs de verbetering werd vol wat lijken jou de voordelen van kennis van strate gens hen veroorzaakt door de routine en erva gieen ring die ze hadden opgedaan dat dit laatste de heeft verplicht herschrijven invloed op je plezier in kern van stv i is schenen ze niet te beseffen schrijven als er cijfers werden gegeven zou dat je inzet ik heb een onderscheid gemaakt tussen men beinvloeden sen met veel en mensen met weinig schrijfer varing het was niet altijd mogelijk uit te gaan het zwaartepunt van elk schrijfportret ligt op van hun eigen uitspraak want de ene student de veranderingen die stv i in het schrijven noemde vijf geschreven opstellen veel en de teweeg bracht zo nodig besteedde ik ook andere weinig onder weinig ervaren versta aandacht aan buitenschools schrijven niet in ik degenen die voordat ze aan stv begonnen opdracht van school en de ontwikkeling hie vijf of minder schrijfopdrachten hadden ge rin in de portretten noteerde ik wat ik tijdens kregen en bovendien niet buitenschools schre elk interview te weten was gekomen ven zeer ervaren zijn de studenten die een achtereenvolgens beschreef ik jaar of langer minstens elke maand een tekst wat de schrijfervaringen waren voor stv z schreven al dan niet bedoeld voor school de welke veranderingen stv i in het schrijven studenten met schrijfproblemen waren alle teweegbracht vier mensen zonder veel ervaring daarente of er kennis van het eigen schrijfproces aan gen hadden twee onervaren schrijvers geen wezig was problemen of eventuele schrijfproblemen verminderd twee studenten die een writersblock hadden waren zeiden dat deze bijna verdwenen is doordat welke prewriting activities een gevolg van er geen prestatiedwang was zelfvoeg ik hier stv i zijn aan toe dat de druk achter het schrijven ook hoe snel de student zo tevreden over een tekst werd verminderd doordat er geen deadline is dat hij niets meer veranderen wil wat de in maar een streefdatum gold waarop de tekst af vloed van andermans kritiek en oordeel is hoorde te zijn en doordat de studenten de op welke factoren het schrijven beinvloeden drachten vrij mochten interpreteren of na wat een eventueel ontbreken van resultaat van overleg van de opdrachten mochten afwijken stv i veroorzaakte de inzet en het enthousiasme onder de stu of er onverwachte noemenswaardige bijzon denten was groot bij een vergelijking van de derheden zijn drie meest gemotiveerde studenten bleek dat dat volledig los staat van schrijfervaring verwa chte en onverwachte resultaten schrijfproblemen reflecteren en of herschrij ven uit de schrijfportretten valt ten eerste op te maken dat er bij iedereen een verandering in opvallend is dat diverse studenten zeiden het schrijven plaatsvond vijf studenten zeiden niets te hebben geleerd omdat ze in hun tek dat ze door de tekstbesprekingen van stv i sten geen verbetering zien hun schrijfproces hadden ontdekt dat ze soms te associatief daarentegen waar de cursus op gericht is was schreven onduidelijk waren of verkeerde wel veranderd de vraag is dus waar hun oor dubbelzinnige woorden gebruikten op deze deel geen verbetering op berust ook ant tekortkomingen controleren ze nu een ge woordden veel studenten op de vraag wat er schreven tekst stv r leidt er dus toe dat stu pan hun schrijven mankeert spelfouten ter denten lezersgerichter gaan schrijven wijl het daar niet om draait bij stv i verder is niet alle verbeteringen zullen direct veroor opmerkelijk dat de ene student het trage begin 1994 4 moer 151 van zijn schrijfproces geen probleem noemt ten stv niemand iets lieten lezen noch om terwijl de andere student dat wel als een pro commentaar vroegen ik ben ervan overtuigd bleem ervaart bezwaren tegen de cursus die dat dit meestal komt doordat ze het laten lezen niet alleen de geinterviewden maar ook ande van hun werk genant vinden zeker beginnen re studiegenoten uitten waren de hoge studie de schrijvers hebben hier last van ze beschou belasting van circa tien uur huiswerk per week wen de tekst als iets dat dicht bij henzelf ligt en het ontbreken van een waardeoordeel en vatten commentaar op de tekst op als per zes studenten zeiden dat ze het onnodig soonlijke kritiek vonden hun schrijfproces te kennen uit de dossiers en interviews maakte ik op dat dezelf merkwaardig is dat enkele studenten in het de zes voor stv t al zonder problemen schre interview precies aangaven wat er aan hun ven dus al een goed schrijfproces hadden schrijven veranderd is en wat de grootste fou de drie studenten die in feite nog hetzelfde ten zijn waar ze op moeten letten om dan schrijven als voor stv r en het leren hanteren vervolgens te zeggen dat ze weinig geleerd van schrijfstrategieen onnodig noemen blij hebben ken al voor de cursus veel te hebben geschre een eerste verklaring hiervoor is dat iemand ven deze drie studenten konden al voor stv bepaalde verwachtingen van de cursus heeft i hun publiek inschatten en hanteerden onbe en na een jaar merkt dat hij niet heeft geleerd wust diverse strategieen ook werkten ze al wat hij wou leren een student zei bijvoor met planning vooraf herschrijven lezers beeld dat hij had gehoopt dat bij stv r ook commentaar ik ben van mening dat deze er mondelinge taalvaardigheid aan bod kwam varen schrijvers al een vlot verlopende aanpak de belangrijkste oorzaak is echter de beteke hadden en dus weinig leerden stv t heeft nis van het woord leren dat vaak wordt ge deze studenten enkel getoond dat hun bruikt in de zin van kennis vergaren een stu schrijfprocessen goed zijn dent zei dat ze het jammer vond dat er bij stv i niet werd gewerkt met modellen en twee studenten hebben weinig baat bij stv i met tips hoe je bijvoorbeeld een goede brief gehad de een heeft intensief alle suggesties schrijft de cursisten hebben inderdaad zelden van stv r uitgeprobeerd maar tijdens het hoeven studeren in de zin van uit het hoofd schrijven verviel ze altijd weer in haar ineffici leren wel hebben ze een vaardigheid verwor ente aanpak en kreeg dan last van haar oude ven ze kennen hun eigen proces of veran schrijfproblemen ze kon een probleem wel derden van aanpak of hebben een nieuwe oplossen maar ze verviel even later opnieuw houding ten opzichte van schrijven pas tijdens in een fout na de cursus is ze van studie ver de interviews werd duidelijk dat ze dit hadden anderd en heeft geen schrijfopdrachten meer geleerd de twee bovengenoemde studentes gehad of de leermethode bij haar meer effect die nog steeds kampen met schrijfproblemen zou hebben gehad als ze er langer mee had hebben afgaand op hun uitlatingen tijdens de kunnen werken kan ik niet inschatten interviews helaas geen vaardigheid verworven de andere studente zei in het interview dat het is moeilijk om objectief in te schatten of bij haar een herschreven versie altijd slechter iemand zelfstandig kan reflecteren binnen dit was dan de eerste versie en dat ze veel te chao onderzoek kon ik niet controleren of een cur tisch was om een goede tekst te schrijven in sist die zegt goed te reflecteren alle tekortko haar schrijven valt geen verbetering te bespeu mingen in zijn tekst zelf kan opsporen en ver ren behalve dat ze een beetje bewuster werkt helpen een voorbeeld kan dit duidelijk ma volledigheidshalve voeg ik hieraan toe dat ken als een student bij de maatbeoordeling deze studente halverwege stv r is gestopt met een maat had die nauwelijks in staat was om de studie nederlands waarmee ik niet bedoel fouten te herkennen kan de schrijver in de dat het een met het ander in verband staat veronderstelling raken goed te hebben ge beide studentes kennen wel hun eigen schrijf schreven hoe goed of slecht de teksten zijn proces en vinden dat zinvol weet hijzelf noch de maat dit laatste aspect er waren drie studenten die nog steeds niet zou in een vervolgonderzoek moeten worden gewend zijn teksten te laten lezen en die bui uitgediept i 2 moer 1994 4 conclusie patrick eckring a de cursus srv r brengt in ieder geval bij de meeste studenten een proces van verandering op gang de studenten realiseren zich echter het nijmeegs scriptorium nauwelijks dat ze iets opsteken van de cursus schrijfproblemen worden grotendeels verhol een cursus procesgerich t pen en voornamelijk voor de studenten met de minste ervaring is de cursus erg effectief bij schrijven twee van de tien geinterviewde studenten is helaas bijna niets verbeterd de doelstellingen van stv z zijn in zoverre bereikt dat wel iedereen zijn eigen schrijf proces heeft leren kennen en zich tijdens het in het cursusjaar 1991 11992 introduceerde de afde schrijven bewust is van de strategie die hij ling taalbeheersing van de vakgroep nederlands op hanteert maar dat er nog een paar studenten de katholieke universiteit van nijmegen een van zijn die hun schrijfproblemen niet kunnen op amerikaans voorbeeld afgeleide vorm van een wri lossen het besef dat een tekst altijd voor her ting center het scriptorium in de verenigde staten schrijven vatbaar is is wel tot alle studenten kan men deze writing centers op veel high schools doorgedrongen maar dat heeft natuurlijk niet en universiteiten aantreffen mentoren bieden tijdens tot gevolg dat iedereen daar ook toe bereid is tekstbesprekingen hulp aan studenten b ij het schrij alle studenten proberen lezergericht te schrij ven ven maar het reflecteren op de eigen tekst is voor somnugen nog moeilijk zoals gezegd zou er nog een onderzoek op de verschillen tussen de amerikaanse moeten worden gedaan waarin wordt geke voorbeelden en de nijmeegse variant zal ik in ken naar de kwaliteitsverandering van de tek dit artikel niet ingaan wel zal ik proberen aan sten te geven wat het scriptorium inhoudt en daar naast probeer ik wat van mijn eigen ervaringen noten met deze cursus op papier te zetten tevens zal ik kort verslag doen van een klein leeronder i prewriting activities zijn voorbereidingen op zoek dat ik gedaan heb binnen het scriptori het schrijven van een tekst bijvoorbeeld docu um menteren brainstormen of een schema maken de theori e de basisgedachten achter het scriptorium zijn als volgt samen te vatten denken en converseren zijn nauw aan elkaar gerelateerd ij my talk is narrow superficial bia sed and confined to cliches my thinking is likely to be so too als mijn spreken bekrompen op pervlakkig bevooroordeeld en beperkt tot cli ches is is mijn denken dat waarschijnlijk ook bruffee 1984 dit impliceert dat denken net als converseren een sociale vaardigheid is maar ook schrijven hoort in dit rijtje thuis want als je denken ziet als geinternaliseerde conversatie dan is schrijven een vorm waarin je die geinternaliseerde conversatie weer ex ternaliseert bruffee 1984 en ook schrijven is een sociale vaardigheid een schrijver is niet al 1994 4 moer 153