Het V.V.L.-manifest: “Het onderwijs in Vlaanderen vanaf 01.01.89”

spelling zuidema johan efficient spellingonderwijs een leer en expertmodel voor het spellen leuven amersfoort acco 1988 205 blz ing 650 bfr in dit boek een proefschrift waarop de auteur promoveerde aan de rijksuniversiteit utrecht wordt het probleem van de werkwoordsspelling geanalyseerd en gaat de aandacht voornamelijk naar mogelijke verbeteringen van de didactiek onderzoek van assink eveneens een utrechtse dis sertatie 1983 heeft tot het inzicht geleid dat een algoritmische regelaanpak wellicht een betere methode is voor het leren van de werkwoordsspelling dan de nog veel gebruikte analogiemethode effectiviteitsverhoging van het spellingonderwijs via een algoritmische benadering is evenwel slechts aantoonbaar zo blijkt uit de rapportage van een grootschalig experiment in hoofdstuk 2 in klassikale onderwijssituaties er blijkt met name een merkwaardig onverwacht interactie effect tussen spelmethoden en werkvorm te bestaan zo blijkt bijvoorbeeld dat het minder efficient is om de leerlingen zelfstandig individueel een pakket als werkwoordwinkel te laten doorlopen hoofdstuk 2 vormt een uitwerking van het eindrapport van het svo gesponsord onderzoekspro ject naar de effectiviteitsverhoging van het spellingonderwijs door herstructurering van de leerstof en geindividualiseerde training het derde hoofdstuk is gewijd aan de verbetering van de diagnos tiek er wordt geargumenteerd dat het dictee een slechte maatstaf is voor de vorderingen van de leerlingen zeker in het beginstadium van het leerproces de auteur ontwerpt alternatieve beoor delingscriteria die rekening proberen te houden met het groot aantal incorrecte procedures die bij het leren van de werkwoordsspelling aan de orde kunnen zijn het door assink ontworpen onder wijsalgoritme voor de werkwoordsspelling wordt vervolgens vergeleken met een achttal andere al goritmes vierde hoofdstuk als beoordelingscriteria hiervoor gelden de complexiteit van het algo ritme de psychologische realiteit en de voorbereiding op een goede denkstrategie zuidema pro beert de drie criteria te vangen in een expertmodel aldus kijkt hij vanuit handelingspsycholo gische maar ook vanuit cognitief psychologische invalshoek naar de leerling het hier gepresen teerde model pretendeert slechts een aanzet te zijn voor het in kaart brengen van de wijze waarop een geoefend speller de werkwoordsvormen schrijft hierin ligt o i een van de bijzondere ver diensten van dit werk de bestaande algoritmen worden aan de hand van de ontwikkelde criteria becommentarieerd samenvattend worden twee nieuwe algoritmen voorgesteld een om bij het begin van de instructie van de werkwoordsspelling te gebruiken en een dat ontworpen is voor meer gevorderde leerlingen ter afsluiting van het boek wordt in een laatste hoofdstuk een poging gewaagd om het spelling probleem te reduceren via de weg van een spellinghervorming het gaat om een soo rt van denk oefening die wil aantonen dat de werkwoordsspelling eenvoudiger kan de voorgestelde hervor mingen willen ook expliciet het lezen vergemakkelijken een boeiend wetenschappelijk werk dat funderend kan zijn voor de discussie die onderwijsmensen al van oudsher bezighoudt marc spoelders p a labo voor pedagogiek h dunantlaan 1 9000 gent het v v l manifest het onderwijs in vlaanderen vanaf 01 01 89 voorwoord van de v o n volgende jaargang vanaf september 1989 begint vonk met enkele nieuwe rubrieken hieronder verschijnt een voorproefje van zo n nieuwe rubriek gastauteurs al of niet v o n leden nemen standpunten in of spuien hun waardevolle kritiek op het onderwijsgebeuren in casu het moe dertaalonderwijs het bestuur of de redactie van v o n zal de aangehaalde problematiek trachten te situeren of te duiden vonk 1989 18de jg nr 6 353 de bijdrage van r roger formuleert een kritiek op het v v l manifest het onderwijs in vlaan deren vanaf 01 01 89 verschenen eind december hoewel v o n zich achter de meeste stellin gen van de auteur kan scharen willen we het manifest toch even door de v o n ideeenmolen draaien op p 3 schrij ft v v l dat veel opnieuw mogelijk is als wijsheid hoger scoort dan experi ment en waarde het haalt van efficientie voor v o n hebben deze termen die eigenlijk verwij zingen zijn naar de huidige evolutie maar betekenis indien ze elkaar aanvullen het manifest mag dan vol waarden zitten met een efficientere vorm waren ze toch veel duidelijker overgekomen en een goed voorbereid experiment kan trouwens meerwijsheid overbrengen dan een traditionele aanpak hoe dan ook na het lezen blij ft er weinig van het manifest hangen vanwaar dan die naam toch v v l slaagt er niet in een duikdelijke structuur voor te stellen en behandelt zowel de psychologie van de leraar of gezamenlijke verantwoordelijkheid als vorming of nascholing van de leer kracht of het migrantenonderwijs op dezelfde opsommende wijze voorbeelden en conclusies zijn onduidelijk en hebben weinig verband met elkaar wel is het de verdienste van v v l een po ging ondernomen te hebben iets te zeggen over het vlaamse onderwijsbeleid en het nederlands maar daar leest u het best r roger op na eveneens is het de taak van de v o n hier een woordje aan toe te voegen jammer genoeg komen we tot dezelfde conclusie als r roger lezen dus wilfried de he rt voorzitter v o n het v v l manifest het onderwijs in vlaanderen vanaf 01 01 89 de vereniging vlaamse leerkrachten v v l hee ft naar aanleiding van de overdracht van de be voegdheid over het onderwijs naar de gemeenschappen op 1 januari 1989 een manifest uitgege ven 1 de vvl een pluralistische leraarsorganisatie heeft het klaarblijkelijk nogal moeilijk met de gang van zaken in het belgisch onderwijs en wil dat het nu anders wordt dat is uitstekend de von hee ft daar zo ook zijn ideeen bij en een medestander kan men dus best gebruiken met veel belangstelling begonnen we dus te lezen aangespoord door een waarderend artikel erover in de standaard 2 het is ons lelijk tegengevallen om te beginnen is de hele brochure geschreven in een kromtaal die knarst als kolengruis of gema len baksteen we willen het dan niet hebben over tot vrolijkheid stemmende beeldspraak zoals voor de leraar ligt de toegang tot de rijke informatiestroom te hoog voetnoot 2 of tot uitspraken zoals de leraar is een gestudeerde p 7 want die zijn mits wat goede wil nog te begrijpen het is veel erger er is geen bladzijde of men vindt er compleet warrige beweringen zinnen zo totaal los van de nederlandse grammatica dat de discussie over de inhoud ervan ge woon onmogelijk wordt wat bedoelen deze collega s toch als ze zaken schrijven zoals de vorming van een elite echter gebeu rt vanauit een democratische verzameling van gelijk aanvaarde en gewaardeerde jongeren p 6 het terrein van de leraar is a sociaal in de zin van afgetrokken van de banale maat schappij p 7 solidariteit is vooreerst eer en dan slechts nuttigheid p 10 het onderwijs kan opnieuw een belevenis worden als leiding geven opvoeden en overdracht van kennis en vaardigheid tegelijkertijd een humane en een zakelijke uitdaging zijn p 23 zo n beweringen onttrekken zich aan elke kritiek men kan er niet voor of tegen zijn ze betekenen niets laat ons dan maar liever gaan kijken naar wat we wel begrijpen van het manifest helaas ook dan blijkt het een erg mager bees tj e te zijn we distilleren er moeizaam enkele ideeen uit tussen haakjes telkens ons eigen commentaar 354 vonk 1989 18de jg nr 6 de scholen en de leraars moeten zowel op ideologisch als op pedagogisch gebied meer auto nomie krijgen het onderwijs moet een elite vormen hoezo en de gewone jongens en meisjes dan of moet iedereen bij de elite vreemd de leraars moeten eindelijk wat met rust gelaten worden in plaats van ze te vervelen met al die vernieuwingen de nascholing moet anders meer gericht op de didactische kant van de zaak is dat nu niet zo jonge migranten moeten naar amerikaans voorbeeld via het onderwijs volledig worden geinte greerd in de vlaamse samenleving hiervoor moeten speciaal opgeleide leerkrachten en een gunstiger urencodfficient gebruikt worden is dat amerikaanse voorbeeld dan zo een succes zijn zwarten chicano s en indianen daarzo goed geintegreerd en wat moet er met migranten die niet geassimileerd willen worden leraars moeten om de zes jaar een sabbatjaar krijgen voor hun navorming de loonkost van ons onderwijs stijgt zo met 1 6 geschiedenisonderwijs is belangrijk voor de bewustmaking vorming van de eigen vlaamse identiteit alleen daarvoor leerlingen moeten in elke klas les krijgen over de geschiedenis van de vlaamse emancipatie dreigt er hier geen ouderwets misbruik van het geschiedenison derwijs voor nationalistische indoctrinatie lichamelijke opvoeding op school moet voor de leraarsopleiding heeft de vvl uitgewerkte voorstellen de middelbare normaalscholen zouden worden omgevormd tot iets wat vaag omschreven wordt als didactische studie en vor mingscentra alle leraars worden aan de universiteit gevormd de opleiding duurt 4 1 jaar de stu denten krijgen de eerste twee jaar veel algemene vorming literair wetenschappelijke verrui ming waarvan d m v aardrijkskunde veldbiologie en technologie daarbij geschiedenis en twee vreemde talen wat een wiskundige bioloog of sportleraar aan die talen heeft blijft in het midden van moedertaal of communicatievaardigheid is in deze paragraaf geen sprake maar dat blijkt enkel een van de vele slordigheden van de tekst te zijn want in paragraaf b het nederlands komt de taalbeheersing in de leraarsopleiding ineens vooraan te staan grammatica de elementaire kennis van de grammatica moet leiden tot een grondige vertrouwdheid met de samengestelde zin en de rijkdom aan modaliteit verwacht het manifest stoutmoedig op p 15 uitspraak een onvol doende voor uitspraak is een uitsluitingscijfer wie ooit een deliberatie heeft meegemaakt weet dat dit in de praktijk nauwelijks iets betekent kennis van socioloinguistiek en psycholinguistiek al worden die namen niet gebruikt we houden het eenvoudig nietwaar het is moeilijk deze voorstellen au serieux te nemen o m omdat ze uitgaan van een soort ideaal van algemene vorming dat nergens meer leeft bovendien staat het totaal los van de huidige dis cussie over de leraarsopleiding in vlaanderen ook de vraag of er voor dit alles geld personeel en gebouwen zijn wordt niet gesteld en zal men de nieuwe leraars in de 1 ste graad na 5 jaar oplei ding dan ook een hoger loon moeten geven daar gaat uw begroting alweer meneer coens dit alles is dus eigenlijk te beschouwen als dagdromerij best leuk maar verder heeft niemand er veel aan de paragraaf over moedertaalonderwijs trekt natuurlijk speciaal de aandacht van de von het is zeker niet het slechtste deel van het manifest al wordt moedertaalonderwijs hier alweer beperkt tot aanleren van abn waarbij de vvl wel bereid is het dialect van de leerling in zijn waarde te laten daaraan wijdt men 1 1 2 blz nogal moeizame beschouwingen maar het is ontstellend als men ziet wat er daardoor allemaal niet aan de orde komt taal als denkmiddel literatuur taalbeschouwing communicatievaardigheid enz enz nooit van gehoord dit is een geen toeval in heel dit manifest ontbreken een aantal aspecten van het onderwijs vol komen wat werd opgenomen en wat niet is waarschijnlijk enkel bepaald door de stokpaardjes van de samenstellers geen woord dus over informatica beroepsonderwijs vrouwen en meisjes media onderwijs sociale en mundiale vorming ecologie de toetsingsproblematiek de motivatie van de leerlingen en wat is de relatie van het onderwijs tot het bedrijfsleven dat is zo langza vonk 1989 18de jg nr 6 355 merhand een nogal belangrijke vraag aan het worden waar we wel heel veel over horen is over de frustraties van de leraars maar dat daar veel over te zeggen valt wisten we al in feite komt het vvl manifest niet verder dan het gemopper dat al jaren alle vlaamse leraarskamers vervult het gaat niet veel dieper het opent ook niet meer perspectieven bovendien is het gemopper in dit geval nog behorolijk conservatief ook aan een echte onderwijs vernieuwing heeft de vvl blijkbaar geen behoefte wel wordt voortdurend aangedrongen op afremmen en op terugdraaien van de klok typisch is b v hoe er op p 13 op aangedrongen wordt de toekomstige leerkracht te wapenen tegen een hele lijst van kwalen die men in een woord samen kan vatten onderwijsvernieuwing mag conservatisme dan niet 0 jawel maar dan zonder de von het ergste is echter niet dat dit manifest de klok terug wil draaien maar dat een gevestigde leraarsorganisatie dit warrige geschrift zonder blozen in de openbaarheid brengt en daardoor de discussie over het onderwijs in vlaanderen de mist in jaagt wat we zelf doen doen we beter was de slogan van minister geens voor enkele jaren voorlopig is zijn bewering nog niet bewezen roger roger leeuwerikenlei 3 2520 edegem noten 1 vvl manifest het onderwijs in vlaanderen vanaf 01 01 89 vereniging vlaamse leerkrach ten antwerpen 1988 24 blz 2 pol van den driessche vorming elite is mooiste onderwijsopdracht in de standaard 10 januari 1989 vonk 1989 18de jg nr 6 356